nr 4 26.05.2009 r.
1. Wstęp. 4 2. Zaległe długi Polaków. 6 3. Dłużnicy w Krajowym Rejestrze Długów.... 8 4. Niespłacone długi wobec banków. 17 5. Podatki.. 35 6. Zobowiązania wobec gmin. 38 7. Mandaty... 43 8. Czynsze. 49 9. Prąd i gaz. 54 10. Telefony... 59 11. Dłużnicy alimentacyjni... 68 Spis treści 12. Portfel należności polskich przedsiębiorstw.... 74 12.1 Sytuacja finansowa firmy 75 12.2 Prognoza sytuacji finansowej firmy.. 80 12.3 Problem z wyegzekwowaniem należności.. 85 12.4 Prognoza występowania problemu z wyegzekwowaniem należności.. 90 12.5 Odsetek należności przeterminowanych w portfelu należności przedsiębiorstwa.. 95 12.6 Struktura przeterminowanych należności firm... 100 2
12.7 Zaległe należności barierą dla działalności firmy.. 105 12.8 Skutki problemów z zaległymi należnościami.. 110 13. Znajomośd i skutecznośd Krajowego Rejestru Długów.. 111 Spis treści 3
70,33 mld zł, a więc o 12,1% więcej niż w lutym 2009 r. tyle wynoszą nieuregulowane w terminie zobowiązania konsumentów i przedsiębiorców z całej Polski. Krajowy Rejestr Długów (KRD) przedstawia czwartą edycję Kompleksowego Raportu o Długach, prezentującego informacje o poziomie zadłużenia Polaków. Powstał on we współpracy i przy wykorzystaniu informacji gromadzonych przez Narodowy Bank Polski, Ministerstwo Finansów, Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz danych pochodzących z Krajowego Rejestru Długów. Kompleksowy Raport o Długach (KRoD) wraz z zawartymi w nim informacjami udostępniamy do dowolnego wykorzystania, prosząc jednak o każdorazowe podanie źródła jego pochodzenia, czyli Krajowego Rejestru Długów. W raporcie uwzględniono te rodzaje zobowiązao zarówno konsumentów, jak i przedsiębiorców, w których mamy największe zaległości: zobowiązania wobec banków, podatki, zobowiązania wobec gmin (podatki i opłaty lokalne oraz płatności z tytułu dostawy towarów i usług), czynsze oraz mandaty. Nowością w tej edycji KRoD są dane dotyczące dłużników alimentacyjnych, którzy od 1 października 2008 r. trafiają do Krajowego Rejestru Długów za pośrednictwem gmin. Na zakooczenie KRoD prezentujemy pogłębione wyniki 2. edycji Portfela należności polskich przedsiębiorstw wspólnego projektu badawczego KRD i Konferencji Przedsiębiorstw Finansowych w Polsce, którego celem jest cokwartalna analiza problemu przeterminowanych należności polskich firm. Po kilkumiesięcznym okresie spadku liczby dłużników notowanych w KRD od lutego 2009 r. ponownie obserwujemy wzrost. Na koniec kwietnia 2009 r. w bazie znajdowały się ponad 724 tys. niesolidnych płatników, tj. zaledwie 10 tys. mniej niż w rekordowym jak dotąd październiku 2008 r. Utrzymuje się tendencja sygnalizowana w poprzednich edycjach KRoD najmłodsi dłużnicy zaciągają coraz poważniejsze zobowiązania, z terminowym regulowaniem których mają problemy. To już nie tylko kilkusetzłotowe mandaty za jazdę na gapę, ale i długi wobec telefonii czy firm pożyczkowych. 4
Na duży wzrost łącznej kwoty zadłużenia Polaków największy wpływ ma aż 24-procentowy przyrost kwoty zagrożonych należności banków. Przekroczyła ona 39 mld zł. Najgwałtowniejsza i najbardziej niepokojąca jest nienotowana w ostatnich latach skala wzrostu zagrożonego zadłużenia przedsiębiorstw i spółek prywatnych oraz spółdzielni. Wśród zadłużonych konsumentów zdecydowanie nadal dominują mężczyźni, stanowiąc aż 67% dłużników. W przypadku obu płci najczęściej nie spłacają swoich zobowiązao osoby w wieku 26-45 lat (55% dłużników notowanych w KRD). Wartośd długów 95% dłużników-konsumentów nie przekracza kwoty 6000 zł. Ów uśredniony obraz dłużnika nie sprawdza się jednak oczywiście we wszystkich kategoriach. W przypadku opłat czynszowych dominują osoby powyżej 45. roku życia, a średni dług przekracza 10 000 zł. Z kolei wśród dłużników zalegających z opłatami na rzecz operatorów telefonii stacjonarnej przeważają kobiety, które z kolei niezwykle trudno odnaleźd wśród dłużników alimentacyjnych aż 96% osób niepłacących nawłasne dzieci to mężczyźni. Chcąc ułatwid poruszania się po coraz obszerniejszym KRoD, na większości stron otwierających poszczególne rozdziały umieściliśmy łącza kierujące do wykresów, o których traktuje dany fragment tekstu. Są one oznaczone strzałką:. 5
tys. zł Kompleksowy Raport o Długach Zaległe długi Polaków wynoszą: 70 328 900 266 zł 75 000 000 70 000 000 70 328 900 65 000 000 60 000 000 55 000 000 59 228 302 59 177 192 62 735 058 50 000 000 VIII 2008 (KRoD nr 1) XII 2008 (KRoD nr 2) II 2009 (KRoD nr 3) V 2009 (KRoD nr 4) Źródło: obliczenia KRD 6
Zaległe długi Polaków 251 225 945; 0,4% 8 550 418 321; 12,2% 20 459 750 000 zł; 29,1% 39 127 506 000; 55,6% Źródło: statystyki KRD 1 940 000 000; 2,8% zagrożone należności banków czynsze lokatorskie niezapłacone podatki i cła należności wymagalne jednostek samorządu terytorialnego mandaty 7
258 927 285 079 299 956 309 437 352 660 413 611 449 661 386 442 373 647 371 488 Kompleksowy Raport o Długach Dłużnicy w Krajowym Rejestrze Długów (1) 800 000 700 000 672 538 734 741 686 399 683 084 724 148 600 000 500 000 400 000 381 672 300 000 200 000 100 000 0 14 000 37 000 83 000 174 271 249 881 119 550 12 516 29 600 59 179 1 484 7 400 23 821 54 721 131 791 31.12.2003 31.12.2004 31.12.2005 31.12.2006 31.12.2007 31.07.2008 31.10.2008 31.12.2008 31.01.2009 30.04.2009 przedsiębiorcy konsumenci Źródło: statystyki KRD 8
Dłużnicy w Krajowym Rejestrze Długów (2) konsumenci, płed cała Polska 33% kobiety mężczyźni 67% Źródło: statystyki KRD 9
0,01% 0,01% 5,21% 12,73% 10,76% 8,06% 1,99% 15,02% 21,71% 20,72% 18,41% 22,01% 28,86% 34,49% Kompleksowy Raport o Długach 40% Dłużnicy w Krajowym Rejestrze Długów (3) konsumenci, wiek, odsetek w obrębie danej płci cała Polska 35% 30% 25% 20% 15% kobiety mężczyźni 10% 5% 0% Źródło: statystyki KRD do 18 lat 18-25 lat 26-35 lat 36-45 lat 46-55 lat 56-65 lat pow. 65 lat 10
Dłużnicy w Krajowym Rejestrze Długów (4) procentowy rozkład liczby i płci dłużników-konsumentów województwa Źródło: statystyki KRD 32% 68% 33% 33% 67% 7,2% 3,82% 31% 69% 69% 70% 31% 30% 67% 67% 7,51% 10,42% 6,77% 2,48% 7,15% 30% 70% 33% 33% 67% 35% 65% 67% 33% 4,83% 6,53% 2,44% 75% 11,1% 25% 15,3% 5,29% 2,53% 30% 70% 2,17% 31% 69% 26% 70% 30% 74% 4,31% kobiety mężczyźni x,xx% udział proc. województwa w skali kraju 11
Dłużnicy w Krajowym Rejestrze Długów (5) procentowy rozkład dłużników-przedsiębiorców województwa 7,13% 3,3% 6,05% 2,81% 5,1% 1,45% 8,61% 17,21% 10,08% 6,28% 2,4% 14,10% 1,97% 2,65% 6,74% 4,14% x,xx% udział proc. województwa w skali kraju Źródło: statystyki KRD 12
Jakie długi trafiają do Krajowego Rejestru Długów? Przeterminowane o co najmniej 60 dni O wartości co najmniej: 200 zł (konsumenci) 500 zł (przedsiębiorcy), łącznie z odsetkami Źródło: Ustawa z 14 lutego 2003 r. o udostępnianiu informacji gospodarczych 13
Z Krajowego Rejestru Długów korzystają: Wywiadownie gospodarcze, firmy windykacyjne Koncerny energetyczne, gazownicze, ciepłownicze Towarzystwa ubezpieczeniowe Banki komercyjne i spółdzielcze, SKOK-i Spółdzielnie mieszkaniowe, TBS, zakłady komunalne PKP, MPK, inni przewoźnicy Leasing, faktoring, domy maklerskie Gminy Operatorzy telefonii komórkowej i stacjonarnej 14
Najmłodsi dłużnicy-konsumenci poszczególne województwa województwo wiek kwota w zł wierzyciel dolnośląskie 19 2816,00 firma pożyczkowa 19 6802,00 telefonia komórkowa lubelskie 15 200,00 komunikacja miejska lubuskie 19 1681,00 firma pożyczkowa łódzkie 19 1642,00 firma pożyczkowa małopolskie 17 438,00 komunikacja miejska mazowieckie 19 2816,00 telefonia komórkowa opolskie 19 3536,00 firma pożyczkowa województwo wiek kwota w zł wierzyciel podkarpackie 17 417,00 komunikacja miejska podlaskie 19 1878,00 telefonia komórkowa pomorskie 19 2887,00 firma pożyczkowa śląskie 16 406,00 komunikacja miejska kujawskopomorskie świętokrzyskie 19 946,00 firma pożyczkowa warmioskomazurskie 17 225,00 komunikacja miejska wielkopolskie 15 453,00 komunikacja miejska zachodniopom. 18 351,00 kolej Źródło: statystyki KRD 15
Najstarsi dłużnicy-konsumenci poszczególne województwa województwo wiek kwota w zł wierzyciel dolnośląskie 96 852,00 bank lubuskie 92 252,00 bank łódzkie 95 1002,00 bank małopolskie 96 1023,00 telefonia komórkowa mazowieckie 97 390,00 telewizja satelitarna opolskie 96 512,00 zakład gospodarki komunalnej województwo wiek kwota w zł wierzyciel podkarpackie 89 312,00 koncern energetyczny podlaskie 99 1293,00 telefonia komórkowa pomorskie 97 401,00 telewizja satelitarna kujawskopomorskie 96 692,00 bank lubelskie 93 1201,00 koncern energetyczny śląskie 95 1690,00 telewizja satelitarna świętokrzyskie 96 218,00 telewizja satelitarna warmioskomazurskie 93 487,00 telewizja satelitarna wielkopolskie 98 281,00 bank zachodniopomorskie 96 301,00 telewizja satelitarna Źródło: statystyki KRD 16
Niespłacane długi wobec banków Kwota należności zagrożonych polskich banków wzrosła w I kw. 2009 r. bardzo znacząco, bo niemal o ¼ (23,9%) - z 31,6 do 39,1 mld zł! Najwyższy wzrost aż o 37,3% zanotowano w przypadku przedsiębiorstw i spółek prywatnych oraz spółdzielni (z 14,2 do 19,5 mld zł). To rekordowy poziom, nienotowany w ostatnich latach. Drugi kwartał z rzędu wzrósł także udział zagrożonych należności firm i przedsiębiorców indywidualnych w ogólnej kwocie ich bankowych należności. Po wielu miesiącach spadków zaobserwowano wzrost tego wskaźnika także w przypadku osób prywatnych. Nieco optymizmu wnosi informacja, że wolniej niż w poprzednim kwartale (21,1%:26%) wzrosła kwota zagrożonych kredytów mieszkaniowych osób prywatnych : z 1,91 do 2,32 mld zł (41,7% tej kwoty stanowią kredyty w walutach obcych). W liczbach bezwzględnych wzrost jest jednak większy niż w poprzednim kwartale (0,41 mld zł:0,38 mld zł). Mniejsze jest tempo wzrostu wartości kredytów mieszkaniowych z opóźnieniem w spłacie wynoszącym od 1 do 3 miesięcy, określanych w terminologii bankowej jako należności pod obserwacją w kolejnym kwartale należy zatem spodziewad się jeszcze wolniejszego przyrostu kwoty kredytów zagrożonych. Nadal dynamicznie rośnie zagrożenie zadłużenie osób prywatnych z tytułu kart kredytowych (901,4 mln zł, tj. 22,2% więcej niż w XII 2008 r. i ponad ¾ więcej niż rok temu), a także pozostałych kredytów i pożyczek, czyli np. kredytów samochodowych, gotówkowych, na 17 zakupy w systemie sprzedaży ratalnej (prawie 7 mld zł, wzrost odpowiednio o 18,7% i 52,1%).
10 013 063 10 071 277 10 653 322 10 770 163 10 633 865 1 321 928 1 594 325 1 222 182 1 166 689 1 107 135 9 384 647 10 407 962 11 404 951 12 546 383 12 883 565 76 153 809 82 911 038 90 067 284 96 527 846 100 638 701 130 152 261 137 446 409 153 617 856 192 999 571 212 513 558 Kompleksowy Raport o Długach Jak Polacy zadłużają się w bankach? zaciągnięte kredyty osób prywatnych według rodzajów, w tys. zł III 2008 VI 2008 IX 2008 XII 2008 III 2009 250 000 000 200 000 000 150 000 000 100 000 000 50 000 000 0 w rachunku bieżącym na nieruchomości na zakup papierów wartościowych karty kredytowe pozostałe kredyty i pożyczki Źródło: NBP, obliczenia KRD 18
Zagrożone należności banków wraz z odsetkami od gospodarstw domowych, przedsiębiorstw i instytucji niekomercyjnych działających na rzecz gospodarstw domowych *, marzec 2009 r. wynoszą: 39 127 506 000 zł * m.in. partie polityczne, związki zawodowe, kościoły i związki wyznaniowe, organizacje humanitarne, towarzystwa, stowarzyszenia, wspólnoty mieszkaniowe Źródło: NBP, obliczenia KRD 19
Zagrożone należności banków od osób prywatnych (1) w tys. zł 16 000 000 14 000 000 13 914 643 12 000 000 10 000 000 8 000 000 8 434 483 8 541 445 8 679 478 8 560 182 8 865 595 8 928 426 9 223 140 9 281 024 12 101 394 845 577 10 347 21410 9 823 506 6 000 000 4 000 000 2 000 000 0 III 2006 VI 2006 IX 2006 XII 2006 III 2007 VI 2007 IX 2007 XII 2007 III 2008 VI 2008 IX 2008 XII 2008 III 2009 Źródło: NBP, obliczenia KRD 20
Zagrożone należności banków od osób prywatnych (2) 8% 7,36% 7% 6,73% 6,26% 6% 5% 4% 5,73% 5,47% 5,03% 4,68% 4,39% 4,30% 4,24% 4,04% 3,83% 4,09% 3% 2% 1% 0% III 2006 VI 2006 IX 2006 XII 2006 III 2007 VI 2007 IX 2007 XII 2007 III 2008 VI 2008 IX 2008 XII 2008 III 2009 Źródło: NBP, obliczenia KRD 21
58 806 58 821 54 112 75 174 84 762 909 941 871 712 782 246 807 996 851 212 508 206 580 618 625 955 737 500 1 379 880 1 420 859 901 427 1 537 579 1 922 699 2 334 155 4 598 716 4 813 027 5 250 175 5 893 356 6 996 723 Kompleksowy Raport o Długach 8 000 000 Zagrożone kredyty osób prywatnych według rodzajów, w tys. zł, bez odsetek skapitalizowanych III 2008 VI 2008 IX 2008 XII 2008 III 2009 7 000 000 6 000 000 5 000 000 4 000 000 3 000 000 2 000 000 1 000 000 0 w rachunku bieżącym na nieruchomości na zakup papierów wartościowych karty kredytowe pozostałe kredyty i pożyczki Źródło: NBP, obliczenia KRD 22
490 725 461 201 485 201 737 518 1 375 258 967 380 1 415 242 1 529 194 1 913 188 2 317 637 Kompleksowy Raport o Długach Zagrożone kredyty mieszkaniowe osób prywatnych w tys. zł, bez odsetek skapitalizowanych 2 500 000 ogółem w walutach obcych 2 000 000 1 500 000 1 000 000 500 000 0 III 2008 VI 2008 IX 2008 XII 2008 III 2009 Źródło: NBP 23
Kredyty mieszkaniowe osób prywatnych z opóźnieniem w spłacie od 1 do 3 miesięcy 4 500 000 4 000 000 w tys. zł, bez odsetek skapitalizowanych 4 131 087 3 500 000 3 466 176 3 000 000 2 500 000 2 000 000 2 100 200 2 016 417 2 304 681 1 500 000 1 000 000 500 000 0 III 2008 VI 2008 IX 2008 XII 2008 III 2009 Źródło: NBP 24
Zagrożone należności banków od przedsiębiorców indywidualnych (1) w tys. zł 4 500 000 4 257 448 4 145 918 4 080 613 4 000 000 3 732 615 3 500 000 3 000 000 3 583 181 3 587 374 3 442 805 3 265 839 3 287 967 3 331 597 2 865 174 3 061 366 3 414 254 2 500 000 2 000 000 1 500 000 1 000 000 500 000 0 III 2006 VI 2006 IX 2006 XII 2006 III 2007 VI 2007 IX 2007 XII 2007 III 2008 VI 2008 IX 2008 XII 2008 III 2009 Źródło: NBP, obliczenia KRD 25
13,02% 12,14% 11,09% Kompleksowy Raport o Długach 25% Zagrożone należności banków od przedsiębiorców indywidualnych (2) 23,63% 20% 21,97% 20,61% 18,01% 15% 15,95% 14,54% 10% 10,23% 8,34% 8,44% 8,90% 5% 0% III 2006 VI 2006 IX 2006 XII 2006 III 2007 VI 2007 IX 2007 XII 2007 III 2008 VI 2008 IX 2008 XII 2008 III 2009 Źródło: NBP, obliczenia KRD 26
Zagrożone należności banków od rolników indywidualnych (1) w tys. zł 1 400 000 1 200 000 1 170 616 1 155 272 1 137 665 1 093 277 1 060 260 983 976 955 920 940 342 1 000 000 800 000 886 918 901 980 829 042 858 178 847 724 600 000 400 000 200 000 0 III 2006 VI 2006 IX 2006 XII 2006 III 2007 VI 2007 IX 2007 XII 2007 III 2008 VI 2008 IX 2008 XII 2008 III 2009 Źródło: NBP, obliczenia KRD 27
Zagrożone należności banków od rolników indywidualnych (2) 12% 10% 9,62% 9,00% 8,40% 8% 7,39% 6,78% 6% 4% 5,81% 5,54% 5,41% 5,06% 4,92% 4,42% 4,60% 4,53% 2% 0% III 2006 VI 2006 IX 2006 XII 2006 III 2007 VI 2007 IX 2007 XII 2007 III 2008 VI 2008 IX 2008 XII 2008 III 2009 Źródło: NBP, obliczenia KRD 28
Zagrożone należności banków od przedsiębiorstw i spółek paostwowych (1) w tys. zł 2 500 000 2 000 000 1 942 451 1 878 841 1 500 000 1 702 046 1 476 696 1 533 780 1 556 909 1 600 771 1 581 172 1 539 280 1 369 245 1 376 045 1 338 459 1 251 257 1 000 000 500 000 0 III 2006 VI 2006 IX 2006 XII 2006 III 2007 VI 2007 IX 2007 XII 2007 III 2008 VI 2008 IX 2008 XII 2008 III 2009 Źródło: NBP, obliczenia KRD 29
14% Zagrożone należności banków od przedsiębiorstw i spółek paostwowych (2) 12% 11,46% 11,33% 11,21% 11,41% 10% 9,00% 8,48% 9,22% 10,23% 10,86% 10,75% 9,64% 8% 8,24% 8,15% 6% 4% 2% 0% III 2006 VI 2006 IX 2006 XII 2006 III 2007 VI 2007 IX 2007 XII 2007 III 2008 VI 2008 IX 2008 XII 2008 III 2009 Źródło: NBP, obliczenia KRD 30
Zagrożone należności banków od przedsiębiorstw i spółek prywatnych oraz spółdzielni (1) w tys. zł 25 000 000 20 000 000 18 335 055 17 893 116 16 682 040 19 540 493 15 000 000 14 894 082 14 314 213 14 107 388 14 235 236 13 263 562 13 626 075 12 724 92212 667 435 12 504 292 10 000 000 5 000 000 0 III 2006 VI 2006 IX 2006 XII 2006 III 2007 VI 2007 IX 2007 XII 2007 III 2008 VI 2008 IX 2008 XII 2008 III 2009 Źródło: NBP, obliczenia KRD 31
18% 16% 14% Zagrożone należności banków od przedsiębiorstw i spółek prywatnych oraz spółdzielni (2) 16,33% 15,43% 13,75% 12% 10% 8% 6% 11,82% 10,60% 9,60% 8,45% 7,80% 7,22% 7,23% 6,25% 6,62% 8,69% 4% 2% 0% III 2006 VI 2006 IX 2006 XII 2006 III 2007 VI 2007 IX 2007 XII 2007 III 2008 VI 2008 IX 2008 XII 2008 III 2009 Źródło: NBP, obliczenia KRD 32
Zagrożone należności banków wraz z odsetkami od gospodarstw domowych, przedsiębiorstw i instytucji niekomercyjnych działających na rzecz gospodarstw domowych *, marzec 2009 r. wynoszą w poszczególnych województwach: lp. województwo mln zł 1. śląskie 8 608 2. mazowieckie 5 204 3. wielkopolskie 3 502 4. dolnośląskie 3 091 5. pomorskie 2 676 6. łódzkie 2 543 7. kujawsko-pomorskie 2 485 8. zachodniopomorskie 2 383 lp. województwo mln zł 9. małopolskie 2 245 10. warmiosko-mazurskie 1 213 11. lubelskie 1 197 12. lubuskie 1 045 13. podkarpackie 861 14. opolskie 822 15. świętokrzyskie 721 16. podlaskie 532 * m.in. partie polityczne, związki zawodowe, kościoły i związki wyznaniowe, organizacje humanitarne, towarzystwa, stowarzyszenia, wspólnoty mieszkaniowe Źródło: NBP, obliczenia KRD 33
Zagrożone należności banków wraz z odsetkami od gospodarstw domowych, przedsiębiorstw i instytucji niekomercyjnych działających 45 000 000 na rzecz gospodarstw domowych *, tys. zł 40 000 000 39 127 506 35 000 000 30 000 000 28 318 235 29 816 633 28 485 988 31 591 568 25 000 000 20 000 000 15 000 000 10 000 000 5 000 000 0 III 2008 VI 2008 IX 2008 XII 2008 III 2009 * m.in. partie polityczne, związki zawodowe, kościoły i związki wyznaniowe, organizacje humanitarne, towarzystwa, stowarzyszenia, wspólnoty mieszkaniowe Źródło: NBP, obliczenia KRD 34
Podatki Na koniec 2008 r. zaległe zobowiązania Polaków, zarówno firm jak i konsumentów, wobec fiskusa wyniosły 20,46 mld zł, a więc nieco ponad 0,5% więcej niż w III kw. 2008 r. Ponad połowa tej sumy (10,51 mld zł) to niezapłacony podatek VAT. To jednocześnie jedno z nielicznych zobowiązao wobec fiskusa, którego kwota uległa zwiększeniu w stosunku do III kw. 2008 r. (wówczas 10,49 mld zł). W niechlubnym rankingu województw Mazowsze (3,79 mld zł) straciło palmę pierwszeostwa na rzecz Śląska (3,81 mld zł). Porównując te województwa, warto zwrócid na olbrzymią różnicę w poziomie zaległości z tytułu podatku akcyzowego (odpowiednio 312,58 mln i 1,34 mld zł). Na 3. miejscu ponownie Wielkopolska (2,68 mld zł). Niezagrożone na swojej ostatniej pozycji, i to z kwotą niższą niż kwartał wcześniej, pozostaje województwo podlaskie 215,76 mln zł. 35
Zaległe zobowiązania wobec fiskusa (1) w tys. zł, stan na 31.12.2008 r., cała Polska podatek od towarów i usług 10 511 523 podatek akcyzowy 4 687 754 podatek dochodowy od osób fizycznych 3 284 474 woj.?? podatek dochodowy od osób prawnych 1 204 884 cła 659 345 podatki zniesione grzywny, mandaty nałożone w postępowaniu karnym skarbowym podatek od gier 50 304 47 157 13 257 opłata restrukturyzacyjna 1 053 Źródło: Ministerstwo Finansów RAZEM: 20 459 750 000 zł 36
województwo Źródło: Ministerstwo Finansów Kompleksowy Raport o Długach Zaległe zobowiązania wobec fiskusa (2) w tys. zł, stan na 31.12.2008 r., w podziale na województwa podatek dochodowy od osób prawnych podatek dochodowy od osób fizycznych podatek od towarów i usług podatek podatek akcyzowy od gier podatki zniesione ogółem 1 204 884 3 284 474 10 511 523 4 687 754 13 257 50 304 659 345 47 157 1 053 20 459 750 37 cła grzywny, mandaty w postępowaniu karnym skarbowym opłata restrukturyzacyjna DOLNOŚLĄSKIE 102 578 339 281 972 334 260 900 2 921 1 127 35 773 4 602 0 1 719 515 KUJAWSKO-POMORSKIE 36 356 111 788 412 743 105 082 0 1 700 3 149 1 072 9 671 898 LUBELSKIE 26 108 98 341 310 764 167 997 0 2 593 10 173 2 462 0 618 439 LUBUSKIE 25 647 124 543 268 189 108 837 0 2 525 44 447 1 849 0 576 037 ŁÓDZKIE 36 507 199 520 619 885 365 454 29 11 056 48 034 3 433 729 1 284 648 MAŁOPOLSKIE 80 281 234 501 575 608 432 802 0 303 28 942 7 616 274 1 360 327 MAZOWIECKIE 408 594 674 447 2 180 060 312 576 6 698 8 769 197 445 5 342 8 3 793 940 OPOLSKIE 33 084 84 200 223 924 141 561 961 301 1 095 709 0 485 836 PODKARPACKIE 8 847 56 702 166 874 65 182 0 727 6 287 1 857 0 306 476 PODLASKIE 8 675 38 050 124 995 41 354 0 107 1 946 603 33 215 762 POMORSKIE 44 105 211 198 678 617 297 778 54 11 510 62 142 958 1 1 306 363 ŚLĄSKIE 188 966 391 648 1 809 974 1 338 237 1 048 6 839 69 563 4 374 0 3 810 650 ŚWIĘTOKRZYSKIE 9 140 50 921 222 755 35 251 0 687 1 345 258 1 320 357 WARMIOSKO- MAZURSKIE RAZEM 8 265 83 609 274 607 90 989 0 71 3 861 6 705 0 468 107 WIELKOPOLSKIE 163 180 430 318 1 163 089 793 213 1 546 1 765 123 295 2 659 0 2 679 065 ZACHODNIOPOMORSKIE 24 550 155 405 507 106 130 541 0 224 21 849 2 657 0 842 333
Zobowiązania wobec gmin (1) Na bardzo wysokim, w porównaniu z poprzednimi latami, poziomie utrzymuje się relacja należności do zobowiązao gmin i pozostałych jednostek samorządu terytorialnego (JST), która określa stopieo, w jakim niezrealizowane cudze długi utrudniają gminom uregulowanie ich własnych. Co prawda przez ostatnie lata utrzymywała się tendencja wzrostowa, jednak na koniec 2008 r. wskaźnik ten wyniósł aż 104,6%, tj. ponad dwukrotnie więcej niż rok wcześniej i trzy razy więcej niż w roku 2006. To efekt znacznie szybszego w 2008 r. tempa wzrostu kwoty należności (o 140,5%) niż zobowiązao (o 11,7%) w porównaniu z rokiem 2007 r. Mimo dużego wzrostu kwoty należności ogółem, spadła kwota należności wymagalnych JST, a więc tych, które nie zostały uregulowane, chod termin płatności minął. Na koniec 2008 r. wyniosła ona 8,55 mld zł wobec 11,9 mld zł rok wcześniej. Rozpatrując ten problem w podziale na województwa, najwyższy poziom należności wymagalnych JST występuje w woj. śląskim (1,38 mld zł), a następnie mazowieckim (1,4 mld zł) i dolnośląskim (918,1 mln zł). Warta odnotowania jest sytuacja Wielkopolski, która z 4. pozycji w III kw. 2008 r. spadła na koniec roku na miejsce 7. 38
Zobowiązania wobec gmin (2) Wśród miast największy kłopot z nieotrzymanymi na czas pieniędzmi mają te największe, chod i tu nastąpiła zmiana: w stosunku do III kw. 2008 r. awansował Wrocław, zastępując na 3. miejscu Kraków. W pierwszej dwudziestce zmniejszyło się grono najliczniej reprezentowanych gmin z woj. śląskiego (obecnie jest ich 7), zadebiutował zaś Włocławek. W przeliczeniu na mieszkaoca najpoważniejszego problemu z należnościami wymagalnymi nie ma wcale Warszawa, lecz Chorzów. Gdyby władze tego miasta poprosiły swoich mieszkaoców o zbiórkę środków na pokrycie nieuregulowanych na czas należności, każdy chorzowianin (bez względu na wiek) musiałby wpłacid do miejskiej kasy ponad 1022 zł (dla porównania: warszawianin 483,55 zł, a radomianin, poznanianin i białostocczanin niespełna 290 zł). 39
Relacja należności ogółem do zobowiązao ogółem jednostek samorządu terytorialnego 120% 100% 104,6% 80% 60% 48,7% 40% 32,2% 20% 0% 2006 r. 2007 r. 2008 r. Źródło: sprawozdania budżetowe jednostek samorządu terytorialnego, Ministerstwo Finansów, obliczenia KRD 40
Zobowiązania wobec gmin należności wymagalne jednostek samorządu terytorialnego (JST), stan na 31.12.2008 r. lp. województwo zł 1. śląskie 1 388 662 242 2. mazowieckie 1 349 132 429 3. dolnośląskie 918 116 420 4. zachodniopomorskie 624 278 894 5. łódzkie 598 874 915 6. pomorskie 589 968 405 7. wielkopolskie 563 923 325 8. małopolskie 487 634 885 lp. województwo zł 9. lubelskie 338 460 771 10. kujawsko-pomorskie 320 159 327 11. warmiosko-mazurskie 292 083 134 12. lubuskie 279 945 109 13. opolskie 226 864 346 14. podkarpackie 203 955 104 15. świętokrzyskie 203 664 226 16. podlaskie 164 694 788 RAZEM: 8 550 418 321 zł Średnia wielkość należności wymagalnych JST: 2 870 321 zł 41 Źródło: sprawozdania budżetowe jednostek samorządu terytorialnego, Ministerstwo Finansów, obliczenia KRD
Należności wymagalne JST stan na 31.12.2008 r. lp. JST ogółem w zł ludnośd na mieszkaoca w zł 1. Warszawa 825 234 329 1 706 624 483,55 2. Łódź 344 650 689 753 192 457,59 3. Wrocław 257 687 022 632 930 407,13 4. Kraków 240 778 698 756 583 318,24 5. Szczecin 239 221 843 407 811 586,60 6. Gdaosk 193 930 548 455 717 425,55 7. Poznao 161 953 572 560 932 288,72 8. Lublin 123 803 630 351 806 351,91 9. Bytom 121 776 849 184 765 659,09 10. Chorzów 116 244 130 113 678 1022,57 lp. JST ogółem w zł ludnośd na mieszkaoca w zł 11. Gdynia 114 438 775 250 242 457,31 12. Wałbrzych 103 306 011 123 635 835,57 13. Sosnowiec 95 203 102 222 583 427,72 14. Katowice 93 763 938 312 201 300,33 15. Częstochowa 86 037 875 242 300 355,08 16. Białystok 84 176 459 294 143 286,18 17. Gliwice 81 831 658 197 393 414,56 18. Zabrze 72 610 934 189 062 384,06 19. Włocławek 64 699 314 118 432 546,30 20. Radom 64 145 921 224 857 285,27 Źródło: sprawozdania budżetowe jednostek samorządu terytorialnego, Ministerstwo Finansów, obliczenia KRD 42
Mandaty Łączna kwota nieuregulowanych mandatów wystawionych przez policję i inne służby podległe MSWiA oraz za jazdę środkami komunikacji publicznej bez ważnego biletu wynosi w skali całej Polski 251,2 mln zł. Nieco spadła kwota średniego zadłużenia z tytułu jazdy na gapę (z 837 do niespełna 821 zł), wzrosła jednak (o prawie 6 mln zł) łączna kwota nieuregulowanych mandatów za jazdę bez biletu. Gapowicze to wciąż niemal wyłącznie mężczyźni (84%) i osoby młode (60% nie ma skooczonych 36 lat, a zaledwie 0,5% ma 65 i więcej lat). Rekordowy dług z powodu jazdy bez biletu wynosi niemal 30 tys. zł i należy do mieszkaoca Podlasia. 43
Zaległości z tytułu mandatów wystawionych przez policję i inne służby podległe MSWiA cała Polska 119 979 037 zł Źródło: Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji, obliczenia KRD 44
Niezapłacone mandaty za jazdę bez biletu (1) komunikacja miejska, międzymiastowa autobusowa i kolejowa, konsumenci cała Polska 131 246 908 zł Źródło: dane KRD 45
Niezapłacone mandaty za jazdę bez biletu (2) komunikacja miejska, międzymiastowa autobusowa i kolejowa, konsumenci cała Polska maksymalne 29 674,00 zł woj. podlaskie średnie 820,68 zł Źródło: statystyki KRD 46
Gapowicze (1) komunikacja miejska, międzymiastowa autobusowa i kolejowa, konsumenci, płed cała Polska 18% 82% kobiety mężczyźni Źródło: statystyki KRD 47
0,02% 0,01% 5,61% 5,46% 0,65% 0,50% 18,00% 15,97% 14,75% 19,83% 19,44% 22,57% 37,16% 40,00% Kompleksowy Raport o Długach 45% Gapowicze (2) komunikacja miejska, międzymiastowa autobusowa i kolejowa, konsumenci, wiek, odsetek w obrębie danej płci cała Polska 40% 35% 30% 25% 20% 15% kobiety mężczyźni 10% 5% 0% Źródło: statystyki KRD do 18 lat 18-25 lat 26-35 lat 36-45 lat 46-55 lat 56-65 lat pow. 65 lat 48
Czynsze Zadłużenie lokatorów mieszkao komunalnych, wspólnot i spółdzielni mieszkaniowych oraz Towarzystw Budownictwa Społecznego wynosi 1,94 mld zł. Średni dług lokatorski osób notowanych w Krajowym Rejestrze Długów w ciągu ostatniego kwartału spadł o 2% i wynosi 10.715,00 zł. Ten rodzaj zadłużenia to domena osób w wieku co najmniej średnim, tj. powyżej 45. roku życia stanowią one ponad 60% zalegających z czynszami. W przypadku tych zobowiązao mamy też do czynienia z pełnym równouprawnieniem dłużników rozkład płci wynosi niemal 50:50. 49
Całkowite zadłużenie lokatorów mieszkao komunalnych, wspólnot i spółdzielni mieszkaniowych oraz Towarzystw Budownictwa Społecznego 1 940 000 000 zł Źródło: obliczenia KRD 50
Zadłużenie lokatorów mieszkao komunalnych, wspólnot i spółdzielni mieszkaniowych oraz Towarzystw Budownictwa Społecznego konsumenci cała Polska maksymalne 167 680,00 zł spółdzielnia mieszkaniowa, woj. warmiosko-mazurskie średnie 10 715,00 zł Źródło: statystyki KRD 51
Zadłużeni lokatorzy wspólnot i spółdzielni mieszkaniowych oraz Towarzystw Budownictwa Społecznego (1) konsumenci, płed cała Polska 51% 49% kobiety mężczyźni Źródło: statystyki KRD 52
2,55% 7,66% 5,70% 3,15% 12,97% 12,94% 19,04% 23,45% 21,67% 21,43% 34,34% 35,11% Kompleksowy Raport o Długach Zadłużeni lokatorzy wspólnot i spółdzielni mieszkaniowych oraz Towarzystw Budownictwa Społecznego (2) 40% 35% konsumenci, wiek, odsetek w obrębie danej płci cała Polska 30% 25% 20% 15% kobiety mężczyźni 10% 5% 0% Źródło: statystyki KRD 18-25 lat 26-35 lat 36-45 lat 46-55 lat 56-65 lat pow. 65 lat 53
Prąd i gaz Średnie zadłużenie konsumentów, notowanych w Krajowym Rejestrze Długów za niezapłacone rachunki za gaz lub prąd, spadło od poprzedniej edycji Kompleksowego Raportu o Długach o 34,5% i wynosi 1102,90 zł. Najbardziej zadłużony z tego tytułu konsument jest winny dostawcy energii 20781,00 zł. Bardzo nieznacznie wzrósł średni dług przedsiębiorców z tytułu niezapłaconych faktur za gaz i energię elektryczną z 10,17 do 10,67 tys. zł. 54
Zadłużenie z tytułu przeterminowanych faktur za dostawę energii elektrycznej i gazu konsumenci cała Polska maksymalne 20 781,00 zł woj. śląskie średnie 1 102,90 zł Źródło: statystyki KRD 55
Dłużnicy z tytułu przeterminowanych faktur za dostawę energii elektrycznej i gazu (1) konsumenci, płed cała Polska 54% 46% kobiety mężczyźni Źródło: statystyki KRD 56
4,31% 2,41% 2,39% 7,76% 16,74% 17,87% 15,76% 17,36% 24,64% 24,43% 32,70% 33,65% Kompleksowy Raport o Długach Dłużnicy z tytułu przeterminowanych faktur za dostawę energii elektrycznej i gazu (2) 40% 35% konsumenci, wiek, odsetek w obrębie danej płci cała Polska 30% 25% 20% 15% kobiety mężczyźni 10% 5% 0% Źródło: statystyki KRD 18-25 lat 26-35 lat 36-45 lat 46-55 lat 56-65 lat pow. 65 lat 57
Zadłużenie z tytułu przeterminowanych faktur za dostawę energii elektrycznej i gazu przedsiębiorcy cała Polska maksymalne 693 925,00 zł woj. zachodniopomorskie średnie 10 669,70 zł Źródło: statystyki KRD 58
Telefony Wśród konsumentów-dłużników z tytułu opłat za telefon stacjonarny tradycyjnie dominują kobiety (54%). To jedyna kategoria, w której prym wiodą panie. Średnie zadłużenie konsumentów-abonentów sieci telefonii stacjonarnej od poprzedniej edycji KRoD spadło o ponad 11%, do kwoty 1 111,41 zł. Tendencja spadkowa widoczna jest także wśród przedsiębiorców ich średni dług wobec operatorów stacjonarnych zmniejszył się o 7,35% i wynosi 2 713,10 zł. W gronie dłużników-rekordzistów nastąpiła zmiana. Maksymalny zaległy dług przedsiębiorcy wobec operatora telefonii stacjonarnej wynosi obecnie 140.998,00 zł (dotychczas 184.621,00 zł), jednak siedziba także tej firmy podobnie jak poprzedniego rekordzisty znajduje się w województwie śląskim. Wśród dłużników telefonii komórkowych wzrosło średnie zadłużenie konsumentów, spadło zaś przedsiębiorców. 59
Zadłużenie abonentów telefonii stacjonarnej konsumenci cała Polska maksymalne 24 566,00 zł woj. śląskie średnie 1 111,41 zł Źródło: statystyki KRD 60
Dłużnicy operatorów telefonii stacjonarnej (1) konsumenci, płed cała Polska 47% 46% kobiety 54% 53% mężczyźni Źródło: statystyki KRD 61
5,90% 5,04% 8,97% 8,59% 13,16% 11,88% 23,96% 22,37% 21,14% 26,02% 24,50% 28,46% Kompleksowy Raport o Długach Dłużnicy operatorów telefonii stacjonarnej (2) konsumenci, wiek, odsetek w obrębie danej płci cała Polska 30% 25% 20% 15% 10% kobiety mężczyźni 5% 0% Źródło: statystyki KRD 18-25 lat 26-35 lat 36-45 lat 46-55 lat 56-65 lat pow. 65 lat 62
Zadłużenie abonentów telefonii stacjonarnej przedsiębiorcy cała Polska maksymalne 140 998,00 zł woj. śląskie średnie 2 713,10 zł Źródło: statystyki KRD 63
Zadłużenie abonentów telefonii komórkowej konsumenci cała Polska maksymalne 14 445,00 zł woj. śląskie średnie 1 534,71 zł Źródło: statystyki KRD 64
Dłużnicy operatorów telefonii komórkowej (1) konsumenci, płed cała Polska 60% 40% kobiety mężczyźni Źródło: statystyki KRD 65
7,19% 3,33% 8,34% 11,37% 14,47% 14,13% 19,24% 17,29% 19,91% 18,56% 29,30% 36,89% Kompleksowy Raport o Długach Dłużnicy operatorów telefonii komórkowej (2) konsumenci, wiek, odsetek w obrębie danej płci cała Polska 40% 35% 30% 25% 20% 15% kobiety mężczyźni 10% 5% 0% Źródło: statystyki KRD 18-25 lat 26-35 lat 36-45 lat 46-55 lat 56-65 lat pow. 65 lat 66
Zadłużenie abonentów telefonii komórkowej przedsiębiorcy cała Polska maksymalne 132 305,00 zł woj. mazowieckie średnie 3 298,03 zł Źródło: statystyki KRD 67
Dłużnicy alimentacyjni Zadłużenie dłużników alimentacyjnych, notowanych w Krajowym Rejestrze Długów, przekroczyło 464 mln zł. Obecnie w bazie KRD znajduje się ponad 17,2 tys. takich osób. Średni dług z tytułu zaległości w regulowaniu zobowiązao alimentacyjnych wynosi niemal 27 tys. zł, jednak alimenciarze-rekordziści mają długi znacznie przekraczające 200 tys. zł! Statystyki KRD potwierdzają stereotypowy obraz dłużnika alimentacyjnego w 96 przypadkach na 100 jest nim mężczyzna. Co ciekawe, w przeciwieostwie do pozostałych kategorii zadłużenia, okazuje się, że dłużniczki alimentacyjne są statystycznie młodsze od mężczyzn zalegających z alimentami. 68
Całkowite zadłużenie dłużników alimentacyjnych cała Polska 464 441 115 zł Źródło: dane KRD 69
Zadłużenie dłużników alimentacyjnych cała Polska maksymalne 288 939,00 zł woj. kujawsko-pomorskie średnie 26 980,43 zł Źródło: statystyki KRD 70
10 największych dłużników alimentacyjnych lp. zł miejsce zamieszkania dłużnika (województwo) 1. 288 939 kujawsko-pomorskie 2. 252 339 kujawsko-pomorskie 3. 247 834 opolskie 4. 240 147 śląskie 5. 228 959 kujawsko-pomorskie 6. 225 097 dolnośląskie 7. 224 183 śląskie 8. 222 729 śląskie 9. 218 198 mazowieckie 10. 207 061 śląskie Źródło: dane KRD 71
Dłużnicy alimentacyjni płed cała Polska 4% kobiety mężczyźni 96% Źródło: statystyki KRD 72
1,64% 1,77% 1,98% 5,17% 0,66% 0,20% 24,34% 23,06% 27,96% 30,81% 41,85% 40,57% Kompleksowy Raport o Długach Dłużnicy alimentacyjni wiek, odsetek w obrębie danej płci cała Polska 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% kobiety mężczyźni 5% 0% Źródło: statystyki KRD 18-25 lat 26-35 lat 36-45 lat 46-55 lat 56-65 lat pow. 65 lat 73
Portfel należności polskich przedsiębiorstw Na początku kwietnia 2009 r. Krajowy Rejestr Długów i Konferencja Przedsiębiorstw Finansowych w Polsce przeprowadziły wśród firm korzystających z usług KRD 2. edycję badania Portfel należności polskich przedsiębiorstw. To cokwartalne przedsięwzięcie, którego celem jest poznanie zarówno stanu obecnego, jak i prognoz przedsiębiorców co do terminowego regulowania zobowiązao. Rezultaty Portfela należności polskich przedsiębiorstw poddano analizie w oparciu o podział Polski na 6 regionów: centralny (woj. mazowieckie, łódzkie), południowy (woj. małopolskie, śląskie), wschodni (woj. lubelskie, podkarpackie, świętokrzyskie, podlaskie), północno-zachodni (woj. wielkopolskie, zachodniopomorskie, lubuskie), południowo-zachodni (woj. dolnośląskie, opolskie), północny (woj. pomorskie, kujawsko-pomorskie, warmiosko-mazurskie). 74
Sytuacja finansowa firmy (1) Z badania wynika pogorszenie (stosunkowo niewielkie) ocen dotyczących sytuacji finansowej w polskich przedsiębiorstwach. Zdaniem ponad 1/3 badanych w I kw. 2009 r. zmieniła się ona na gorsze, 53% nie dostrzega zmiany, a zaledwie co 10. obserwuje poprawę. Stosunkowo najlepiej postrzegają swoją sytuację firmy duże, zatrudniające ponad 249 osób, chod w porównaniu z poprzednim kwartałem to właśnie w ich przypadku widad najsilniejsze pogorszenie ocen. Stosunkowo największy pesymizm panuje w regionie północno-zachodnim, w którym duży odsetek przedsiębiorstw nastawiony jest na wymianę handlową z Niemcami, gdzie recesja jest bardzo silna. Najsilniejsze pogorszenie ocen odnotowano jednak w regionie centralnym, gdzie zlokalizowane są siedziby największych polskich firm. Stało się tak najprawdopodobniej dlatego, że dopiero w I kw. 2009 r. odczuły one skutki światowego kryzysu. Z branż największe pogorszenie widoczne jest w firmach prowadzących działalnośd finansową. Dotarcie tego efektu do przedsiębiorstw finansowych z opóźnieniem jest konsekwencją zasady, że przedsiębiorcy i klienci indywidualni najpóźniej zaprzestają spłaty zobowiązao właśnie względem tego sektora. 75
Sytuacja finansowa firmy (2) cała Polska 10,1% 36,9% pogorszyła się nie zmieniła się poprawiła się 53,0% Źródło: Portfel należności polskich przedsiębiorstw projekt badawczy KRD i KPF 76
100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 7,8% 55,8% 36,4% Sytuacja finansowa firmy (3) poszczególne regiony 12,1% 10,9% 9,7% 56,7% 31,2% 49,7% 39,3% 46,5% 43,9% 5,1% 61,1% 33,8% 15,5% 46,2% 38,4% centralny południowy wschodni północno-zachodni południowo-zachodni północny poprawiła się nie zmieniła się pogorszyła się Źródło: Portfel należności polskich przedsiębiorstw projekt badawczy KRD i KPF 77
100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Sytuacja finansowa firmy (4) według wielkości zatrudnienia cała Polska 10,8% 51,4% 62,5% 37,9% 5,3% 13,6% 53,1% 32,1% 33,3% do 49 osób 50-249 osób ponad 249 osób poprawiła się nie zmieniła się pogorszyła się Źródło: Portfel należności polskich przedsiębiorstw projekt badawczy KRD i KPF 78
100% 90% 13,5% 6,1% Sytuacja finansowa firmy (5) poszczególne branże cała Polska 12,8% 11,9% 4,5% 20,4% 10,7% 80% 70% 60% 50% 47,0% 59,6% 48,5% 46,9% 45,4% 49,5% 54,7% 40% 30% 20% 10% 39,5% 34,3% 38,7% 41,2% 50,1% 30,0% 34,6% 0% rolnictwo, leśnictwo, rybactwo przemysł (wytwórczy, przetwórczy i górnictwo) budownictwo handel hurtowy i detaliczny działalnośd finansowa i ubezpieczeniowa telekomunikacja inne usługi poprawiła się nie zmieniła się pogorszyła się Źródło: Portfel należności polskich przedsiębiorstw projekt badawczy KRD i KPF 79
Prognoza sytuacji finansowej firmy (1) Odpowiedzi na pytanie o prognozę kondycji finansowej firmy w II kw. 2009 r. zaskakują optymizmem. Poprawy oczekuje 30,5% ankietowanych (o 12 pkt. proc. więcej niż w poprzedniej edycji badania). Te oczekiwania nie są bezpodstawne, gdyż wciąż wysoki popyt generowany jest przez rząd, do wykorzystania pozostają duże ilości środków z programów UE, a dodatkowo słaby złoty sprzyja przenoszeniu popytu polskich gospodarstw domowych z dóbr importowanych na dobra produkcji krajowej. Do znaczącego wzrostu oczekiwao dotyczących przyszłej sytuacji finansowej doszło we wszystkich regionach kraju. Wszędzie odnotowano również przewagę optymistów nad pesymistami. Podobnie jak w przypadku oceny bieżącej sytuacji, najgorzej kształtują się przewidywania w okręgu płn.-zach., co prawdopodobnie jest konsekwencją silnego powiązania gospodarki tego regionu z rynkiem niemieckim. Najsilniejszy optymizm widoczny jest w dużych przedsiębiorstwach. O ile jeszcze w poprzednim kwartale w grupie tych respondentów spodziewano się pogorszenia sytuacji finansowej, o tyle w bieżącym przewaga optymizmu jest bardzo wyraźna. Optymiści przeważają także wśród małych i średnich przedsiębiorstw. Największym optymizmem, podobnie jak w poprzedniej edycji badania, cechuje się branża telekomunikacyjna. Wzrósł on także w pozostałych branżach, także tych, które cechuje duża niepewnośd w przemyśle i budownictwie. 80
Prognoza sytuacji finansowej firmy (2) przewidywania przedsiębiorców cała Polska 30,5% 15,7% pogorszy się nie zmieni się poprawi się 53,8% Źródło: Portfel należności polskich przedsiębiorstw projekt badawczy KRD i KPF 81
100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 29,4% 54,2% Prognoza sytuacji finansowej firmy (3) przewidywania przedsiębiorców, poszczególne regiony 33,9% 30,1% 50,1% 55,4% 25,2% 56,6% 16,4% 16,0% 14,5% 18,2% 33,3% 31,7% 55,4% 11,2% 52,8% 15,5% centralny południowy wschodni północno-zachodni południowo-zachodni północny poprawi się nie zmieni się pogorszy się Źródło: Portfel należności polskich przedsiębiorstw projekt badawczy KRD i KPF 82
Prognoza sytuacji finansowej firmy (4) przewidywania przedsiębiorców, według wielkości zatrudnienia cała Polska 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 30,4% 27,9% 53,0% 58,9% 16,6% 13,1% 41,1% 53,3% 5,6% do 49 osób 50-249 osób ponad 249 osób poprawi się nie zmieni się pogorszy się Źródło: Portfel należności polskich przedsiębiorstw projekt badawczy KRD i KPF 83
100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Prognoza sytuacji finansowej firmy (5) przewidywania przedsiębiorców, poszczególne branże cała Polska 34,2% 44,9% 60,5% 20,9% rolnictwo, leśnictwo, rybactwo 28,0% 11,5% przemysł (wytwórczy, przetwórczy i górnictwo) 39,0% 45,2% 31,8% 30,5% 51,4% 50,3% 15,8% 16,8% 19,2% budownictwo handel hurtowy i detaliczny działalnośd finansowa i ubezpieczeniowa 42,0% 43,6% 28,7% 54,5% 14,4% 16,9% telekomunikacja inne usługi poprawi się nie zmieni się pogorszy się Źródło: Portfel należności polskich przedsiębiorstw projekt badawczy KRD i KPF 84
Problem z wyegzekwowaniem należności (1) Z 30,4% w I kw. do 26,1% w II kw. 2009 r. zmniejszył się odsetek przedsiębiorstw, w których problem z wyegzekwowaniem należności albo nie występuje, albo jego skala się zmniejsza. Taka sytuacja jest ściśle powiązana z ogólnym pogorszeniem się koniunktury, na skutek czego przedsiębiorcy tracą zdolnośd regulowania zobowiązao. W I kw. największą skalę problemu odnotowano w regionie północnym, zaś na odzyskiwanie należności w najmniejszym stopniu narzekano w regionie płd.-zach. Obecnie najgorsze wskazania pochodzą od przedsiębiorstw z regionu centralnego, a najlepsze - z regionu płn.-zach. Szczególnie niepokoją wyniki z regionu centralnego, gdyż to właśnie tam tworzona jest ponad 1/3 całego produktu polskiej gospodarki. Najgorsza sytuacja panuje w grupie średnich przedsiębiorstw, których portfel należności szybko pogarsza się z dwóch powodów. Z jednej strony, ich działalnośd jest prowadzona na na tyle szeroką skalę, że nie mogą sobie pozwolid na nieoferowanie produktów/usług z odroczonym terminem płatności. Z drugiej strony, są na tyle mali, że ich partnerzy biznesowi nie traktują ich priorytetowo przy regulowaniu zobowiązao. Największe pogorszenie portfela należności odnotowały firmy prowadzące działalnośd finansową. Zastosowanie dużej dźwigni finansowej powoduje, że nawet niewielki wzrost odsetka złych długów znacząco wpływa na pogorszenie ich sytuacji. Optymizmem napawa poprawa portfela należności przedsiębiorstw budowlanych i przemysłowych. 85
Problem z wyegzekwowaniem należności (2) cała Polska 12,0% 25,4% 14,1% narasta utrzymuje się na stałym poziomie zmniejsza się nie występuje 48,5% Źródło: Portfel należności polskich przedsiębiorstw projekt badawczy KRD i KPF 86
100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 7,7% 15,7% Problem z wyegzekwowaniem należności (3) poszczególne regiony 51,8% 46,0% 24,8% 26,8% 15,5% 16,4% 13,9% 11,4% 9,5% 11,7% 8,5% 13,7% 14,9% 19,7% 41,4% 33,7% 49,1% 54,4% 47,0% 23,3% 19,3% 23,8% centralny południowy wschodni północno-zachodni południowo-zachodni północny nie występuje zmniejsza się utrzymuje się na stałym poziomie narasta Źródło: Portfel należności polskich przedsiębiorstw projekt badawczy KRD i KPF 87
Problem z wyegzekwowaniem należności (4) według wielkości zatrudnienia cała Polska 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 13,2% 13,7% 4,6% 17,6% 13,2% 10,9% 47,6% 53,5% 50,5% 25,6% 24,4% 25,3% do 49 osób 50-249 osób ponad 249 osób nie występuje zmniejsza się utrzymuje się na stałym poziomie narasta Źródło: Portfel należności polskich przedsiębiorstw projekt badawczy KRD i KPF 88
100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 5,3% 9,3% Problem z wyegzekwowaniem należności (5) poszczególne branże cała Polska 16,9% 13,4% 17,4% 19,9% 11,6% 68,5% 45,9% 51,2% rolnictwo, leśnictwo, rybactwo 20,8% 19,8% przemysł (wytwórczy, przetwórczy i górnictwo) budownictwo 8,8% 8,5% 3,8% 9,6% 11,9% 14,7% 13,0% 12,9% 48,0% 28,4% handel hurtowy i detaliczny 63,6% 40,4% 24,1% działalnośd finansowa i ubezpieczeniowa 37,0% telekomunikacja 46,7% 28,6% inne usługi nie występuje zmniejsza się utrzymuje się na stałym poziomie narasta Źródło: Portfel należności polskich przedsiębiorstw projekt badawczy KRD i KPF 89
Prognoza występowania problemu z wyegzekwowaniem należności (1) 18,8% przedsiębiorców spodziewa się, że problem z wyegzekwowaniem należności zmniejszy się lub w ogóle nie będzie występowad (w styczniu 17,5%), a niemal dwa razy więcej (31,9%) przewiduje zwiększenie skali jego występowania. Niemal połowa przewiduje, że pozostanie on na tym samym poziomie co obecnie. Największe obawy występują w regionie centralnym i płd.-zach. W obu doszło do pogorszenia prognoz względem poprzedniego kwartału. W pozostałych regionach oczekiwania są bardziej optymistyczne niż 3 miesiące temu. Do najbardziej znaczącej poprawy prognoz doszło w regionie płn.-zach. Poprawa prognoz zaobserwowana została w firmach o największym poziomie zatrudnienia. Opinie w nich są jednak najbardziej spolaryzowane występuje w nich zarówno najwyższy odsetek spodziewających się wzrostu problemów z odzyskiwaniem należności, jak i oczekujących mniejszej skali tego problemu lub jego całkowitego braku. Poprawa portfela należności spodziewana jest w przedsiębiorstwach budowlanych i przemysłowych. O wiele gorzej przedstawia się prognoza w sektorze usług. Pogorszenia spodziewają się firmy prowadzące działalnośd finansową, telekomunikacyjne, a także świadczące inne usługi. 90
Prognoza występowania problemu z wyegzekwowaniem należności (2) cała Polska 12,0% 6,8% 31,9% wystąpi w większej skali niż dotychczas wystąpi w takiej samej skali jak do tej pory wystąpi, ale w mniejszej skali niż dotychczas nie będzie występowad 49,3% Źródło: Portfel należności polskich przedsiębiorstw projekt badawczy KRD i KPF 91
100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 2,8% 8,8% 54,8% Prognoza występowania problemu z wyegzekwowaniem należności (3) poszczególne regiony 7,9% 11,4% 10,8% 13,0% 47,7% 16,0% 33,6% 31,4% 30,2% 12,5% 42,5% 50,8% 25,9% Źródło: Portfel należności polskich przedsiębiorstw projekt badawczy KRD i KPF 5,5% 5,1% 5,9% 17,5% 52,4% 42,4% 36,2% 35,0% centralny południowy wschodni północno-zachodni południowo-zachodni północny nie będzie występowad wystąpi w takiej samej skali jak do tej pory wystąpi, ale w mniejszej skali niż dotychczas wystąpi w większej skali niż dotychczas 92
Prognoza występowania problemu z wyegzekwowaniem należności (4) według wielkości zatrudnienia cała Polska 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 7,5% 2,2% 10,2% 10,1% 12,2% 15,3% 48,9% 53,7% 39,6% 31,3% 33,9% 35,0% do 49 osób 50-249 osób ponad 249 osób nie będzie występowad wystąpi, ale w mniejszej skali niż dotychczas wystąpi w takiej samej skali jak do tej pory wystąpi w większej skali niż dotychczas Źródło: Portfel należności polskich przedsiębiorstw projekt badawczy KRD i KPF 93
100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 18,1% 31,1% 40,8% 10,0% rolnictwo, leśnictwo, rybactwo Prognoza występowania problemu z wyegzekwowaniem należności (5) poszczególne branże cała Polska 6,7% 8,0% 5,2% 8,6% 5,5% 5,9% 12,0% 11,2% 11,7% 9,2% 12,2% 10,2% 54,6% 26,7% przemysł (wytwórczy, przetwórczy i górnictwo) 48,2% 32,6% budownictwo nie będzie występowad wystąpi w takiej samej skali jak do tej pory 43,3% 39,8% handel hurtowy i detaliczny Źródło: Portfel należności polskich przedsiębiorstw projekt badawczy KRD i KPF 51,6% 30,6% działalnośd finansowa i ubezpieczeniowa 27,9% 54,5% telekomunikacja wystąpi, ale w mniejszej skali niż dotychczas wystąpi w większej skali niż dotychczas 52,2% 31,6% inne usługi 94
Odsetek należności przeterminowanych w portfelu należności przedsiębiorstwa (1) W grupie przedsiębiorstw deklarujących, że występuje u nich problem niespłaconych należności, średni odsetek takich należności w portfelu wyniósł w II kw. 2009 roku 28,5%, a więc tyle samo co w I kw. Przybyło zarówno przedsiębiorstw, które posiadają poniżej 20% należności przeterminowanych, jak i firm, które mają 50% i więcej przeterminowanych należności. Oznacza to polaryzację rynku, na którym części przedsiębiorstw udało się dojśd do ładu ze swoimi kontrahentami i ograniczyd problem złych należności, zaś inne nie poradziły sobie z tym problemem i zaczął on znacząco narastad. Powiększyło się zróżnicowanie regionalne. Największy odsetek należności przeterminowanych posiadają firmy z regionu płd. (33%), a najmniejszy z płd.-zach. (24,2%). Przeterminowane należności są największym problemem w małych firmach. Ich udział w portfelu należności sięga 30%. O ile w poprzednim kwartale duże przedsiębiorstwa wyróżniały się pozytywnie, posiadając bardzo niewielki odsetek przeterminowanych należności, to w bieżącym badaniu odsetek ten znacząco wzrósł, do poziomu 28%. Najwięcej przeterminowanych należności posiadają firmy budowlane, handlowe i prowadzące inną działalnośd usługową, różnice nie są jednak bardzo znaczące. Wyjątek stanowią przedsiębiorstwa finansowe, które w dalszym ciągu mają najmniejszy odsetek przeterminowanych należności. Ich klienci i kontrahenci dopiero w ostateczności decydują się na nieregulowanie zobowiązao wobec tych podmiotów. 95
Odsetek należności przeterminowanych w portfelu należności przedsiębiorstwa (2) cała Polska 21,9% 30,7% 4,2% 31,1% 12,1% 50% i więcej 30-49% 20-29% 10-19% poniżej 10% Źródło: Portfel należności polskich przedsiębiorstw projekt badawczy KRD i KPF 96
35% Odsetek należności przeterminowanych w portfelu należności przedsiębiorstwa (3) poszczególne regiony 30% 25% 20% 15% 10% 28,6% 33,0% 28,4% 28,2% 24,2% 25,6% 5% 0% centralny południowy wschodni północno-zachodni południowo-zachodni północny Źródło: Portfel należności polskich przedsiębiorstw projekt badawczy KRD i KPF 97
35% 30% 25% 20% Odsetek należności przeterminowanych w portfelu należności przedsiębiorstwa (4) według wielkości zatrudnienia cała Polska 15% 10% 5% 30,0% 21,2% 27,8% 0% do 49 osób 50-249 osób ponad 249 osób Źródło: Portfel należności polskich przedsiębiorstw projekt badawczy KRD i KPF 98
35% Odsetek należności przeterminowanych w portfelu należności przedsiębiorstwa (5) poszczególne branże cała Polska 30% 25% 20% 15% 10% 28,9% 27,8% 29,3% 29,3% 20,3% 23,9% 29,8% 5% 0% rolnictwo, leśnictwo, rybactwo przemysł (wytwórczy, przetwórczy i górnictwo) budownictwo handel hurtowy i detaliczny Źródło: Portfel należności polskich przedsiębiorstw projekt badawczy KRD i KPF działalnośd finansowa i ubezpieczeniowa telekomunikacja inne usługi 99
Struktura przeterminowanych należności firm (1) Średni okres, o jaki przeterminowane są należności przedsiębiorstw, wydłużył się z 4 do 4,2 miesiąca. Przedsiębiorstwa w coraz większym stopniu muszą zatem kredytowad swoich kontrahentów. Zmniejszył się odsetek należności przeterminowanych powyżej 12 miesięcy, zaobserwowano jednak wzrost odsetka należności przeterminowanych od 3 do 6 miesięcy i od 6 do 12 miesięcy, tj. należności powstałych już po rozpoczęciu się spowolnienia gospodarczego. W najmniejszym stopniu przeterminowane są należności firm z regionu północnego i wschodniego (3,7-3,8 miesiąca). To regiony najmniej uprzemysłowione i tym samym najmniej otwarte na ewentualne skutki światowego kryzysu. Opóźnienie w pozostałych regionach wynosi przeciętnie (w przypadku płatności przeterminowanych) ponad 4 miesiące. Skala odnotowanego pogorszenia sytuacji jest największa w regionie centralnym i północno-zachodnim. Najmniejsze opóźnienia występują u kooperantów dużych przedsiębiorstw. Co więcej, w ich przypadku odnotowano spadek przeciętnej długości opóźnienia z 2,7 do 2,5 miesiąca. Chod w przypadku branży finansowej odsetek należności przeterminowanych jest najmniejszy w całej gospodarce, to przeciętny czas opóźnienia wynosi ponad 5 miesięcy (poprzednio - ponad 8 miesięcy). Najkrócej przeterminowane są należności przedsiębiorstw handlowych, ale w tej branży specyficzna jest bardzo szybka rotacja zapasów, co wymusza kontrolę własnego portfela należności. 100
Struktura przeterminowanych należności firm (2) cała Polska 13,0% 56,1% 12,7% 18,2% powyżej 12 miesięcy 6-12 miesięcy 3-6 miesięcy do 3 miesięcy Źródło: Portfel należności polskich przedsiębiorstw projekt badawczy KRD i KPF 101
100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Struktura przeterminowanych należności firm (3) poszczególne regiony 54,9% 53,7% 18,5% 19,2% 12,7% 14,9% 58,5% 19,9% 8,8% 54,0% 18,6% 15,7% 14,5% 13,1% 57,9% 61,2% 15,9% 10,7% 13,9% 12,2% 12,8% 12,9% 13,3% 12,2% centralny południowy wschodni północno-zachodni południowo-zachodni północny do 3 miesięcy 3-6 miesięcy 6-12 miesięcy powyżej 12 miesięcy Źródło: Portfel należności polskich przedsiębiorstw projekt badawczy KRD i KPF 102
Struktura przeterminowanych należności firm (4) według wielkości zatrudnienia cała Polska 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 54,7% 18,6% 59,5% 17,6% 73,6% 13,1% 11,3% 12,1% 7,1% 13,6% 10,7% 8,0% do 49 osób 50-249 osób ponad 249 osób do 3 miesięcy 3-6 miesięcy 6-12 miesięcy powyżej 12 miesięcy Źródło: Portfel należności polskich przedsiębiorstw projekt badawczy KRD i KPF 103
100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Struktura przeterminowanych należności firm (5) poszczególne branże cała Polska 53,8% 21,9% 13,7% 10,6% rolnictwo, leśnictwo, rybactwo 62,3% 18,9% 12,3% 6,5% przemysł (wytwórczy, przetwórczy i górnictwo) 53,3% 20,6% 13,5% 61,4% 18,1% 9,8% 12,6% 10,7% budownictwo handel hurtowy i detaliczny 50,0% 16,5% 11,5% 22,0% działalnośd finansowa i ubezpieczeniowa 61,9% 12,9% 15,4% 9,7% telekomunikacja 50,3% 17,6% 14,3% 17,8% inne usługi do 3 miesięcy 3-6 miesięcy 6-12 miesięcy powyżej 12 miesięcy Źródło: Portfel należności polskich przedsiębiorstw projekt badawczy KRD i KPF 104
Zaległe należności barierą dla działalności firmy (1) Dla ponad 70% polskich przedsiębiorstw niespłacone należności, które posiadają w swoim portfelu, stanowią barierę dla prowadzenia działalności gospodarczej. Względem poprzedniego kwartału nie odnotowano praktycznie żadnych zmian w tym obszarze. Zakres postrzegania niespłaconych należności w kategorii bariery waha się od 65% w regionie płd.-zach. do prawie 74% w regionie południowym. Bariera niespłaconych należności najsilniej odczuwalna jest przez przedsiębiorstwa zatrudniające do 49 osób (75%). Prawie dwukrotnie rzadziej wskazują tę barierę firmy posiadające ponad 249 pracowników (43%). W branżach: rolnej, budowlanej, handlowej i telekomunikacyjnej ponad 70% badanych wskazało na barierę związaną z nieterminową obsługą należności. Stosunkowo mniejsze znaczenie mają niespłacone należności dla prowadzonej działalności w przemyśle i innych usługach. Bardzo ciekawa jest natomiast sytuacja przedsiębiorstw finansowych. Zaledwie 50% firm z tej branży mających w portfelu nieuregulowane należności wskazało, że stanowią one dla nich barierę w prowadzonej działalności. To jednak znaczący wzrost (o 4 pkt. proc.), co oznacza, że w warunkach pogorszającej się koniunktury gospodarczej ta bariera może byd odczuwana w coraz większym stopniu także przez firmy prowadzące działalnośd finansową. 105
Zaległe należności barierą dla działalności firmy (2) cała Polska 29,3% tak nie 70,7% Źródło: Portfel należności polskich przedsiębiorstw projekt badawczy KRD i KPF 106
100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Zaległe należności barierą dla działalności firmy (3) poszczególne regiony 70,4% 73,9% 29,6% 26,1% 68,2% 71,1% 31,8% 28,9% 64,9% 35,1% 72,8% 27,2% centralny południowy wschodni północno-zachodni południowo-zachodni północny Źródło: Portfel należności polskich przedsiębiorstw projekt badawczy KRD i KPF tak nie 107