MODUŁOWY PROGRAM NAUCZANIA TECHNIK ARCHIWISTA 348[02]

MINISTERSTWO EDUKACJI i NAUKI MINISTERSTWO EDUKACJI i NAUKI 348[02]/SP-2, SP-1/MEiN/2006. MODUŁOWY PROGRAM NAUCZANIA TECHNIK ARCHIWISTA 348[02] Zatwierdzam Minister Edukacji i Nauki Warszawa 2006

Autorzy: mgr Barbara Molenda mgr Zofia Sepkowska mgr Bogusława Walenta mgr Piotr Zawilski Recenzenci: mgr Eugeniusz Borodij dr Jan Macholak Opracowanie redakcyjne: mgr inż. Katarzyna Maćkowska 1

Spis treści Wprowadzenie 3 I. Założenia programowo-organizacyjne kształcenia w zawodzie 5 1. Opis pracy w zawodzie 5 2. Zalecenia dotyczące organizacji procesu dydaktycznowychowawczego 7 II. Plany nauczania 13 III. Moduły kształcenia w zawodzie 1. Ekonomiczno-prawne podstawy gospodarowania 15 Identyfikowanie podstaw prawnych 18 Zarządzanie zasobami ekonomicznymi 22 Ewidencjonowanie zdarzeń gospodarczych 25 Wykonywanie prac biurowych 28 2. Podstawy działalności archiwalnej 30 Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska 33 Stosowanie prawa i zasad archiwalnych 36 Zarządzanie informacją 39 3. Podstawy prawno-ustrojowe państwa polskiego 43 Charakteryzowanie podstaw ustroju Polski 45 Stosowanie przepisów prawa konstytucyjnego i administracyjnego 48 4. Organizacja oraz metody pracy archiwalnej 51 Organizacja prac biurowo-kancelaryjnych 55 Wykorzystywanie archiwoznawstwa w pracy archiwum i składnicy akt 59 Wykonywanie prac archiwalnych 63 Wdrażanie systemów ewidencji i informacji archiwalnej 68 Zastosowanie języka obcego w archiwistyce 72 Przestrzeganie zasad etyki zawodowej 75 5. Praktyka zawodowa 78 Określanie struktury oraz zakresu działalności archiwum 80 I składnicy akt Udział w pracach archiwum i składnicy akt 82 2

Wprowadzenie Celem kształcenia w zawodzie technik archiwista jest przygotowanie aktywnego, mobilnego i skutecznie działającego pracownika. Efektywne funkcjonowanie na rynku pracy wymaga przygotowania ogólnego, opanowania podstawowych umiejętności zawodowych oraz kształcenia ustawicznego. Absolwent szkoły powinien charakteryzować się otwartością, komunikatywnością, wyobraźnią, zdolnością do doskonalenia umiejętności i kwalifikacji zawodowych. Kształcenie modułowe charakteryzuje się tym, że: preferowane są aktywizujące metody nauczania, proces nauczania-uczenia się jest ukierunkowany na opanowanie przez uczniów umiejętności intelektualnych i praktycznych, wykorzystywana jest zasada transferu wiedzy i umiejętności, poszczególne jednostki modułowe można modyfikować, uzupełniać oraz dostosowywać do potrzeb gospodarki i lokalnego rynku pracy. Wprowadzenie do praktyki szkolnej modułowego programu nauczania umożliwia: opanowanie podstawowych umiejętności zawodowych, przygotowanie do pracy poprzez realizację zadań w warunkach zbliżonych do rzeczywistości zawodowej, korelację i integrację treści kształcenia z różnych zakresów wiedzy. Układ treści kształcenia w programie umożliwia kształtowanie umiejętności zawodowych różnymi drogami w zależności od potrzeb, możliwości i zainteresowań uczniów. W strukturze programu wyróżnia się: założenia programowo-organizacyjne kształcenia w zawodzie, plany nauczania, programy modułów i jednostek modułowych. Moduł kształcenia w zawodzie zawiera: cele kształcenia, wykaz jednostek modułowych, schemat układu jednostek modułowych, literaturę. Program jednostki modułowej zawiera: szczegółowe cele kształcenia, materiał nauczania, ćwiczenia, środki dydaktyczne, wskazania metodyczne do realizacji programu jednostki, propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia. 3

Dydaktyczna mapa programu zamieszczona w założeniach programowo-organizacyjnych kształcenia w zawodzie przedstawia schemat powiązań między modułami i jednostkami modułowymi oraz określa kolejność ich realizacji. Analiza mapy powinna ułatwić planowanie i organizację procesu dydaktycznego. W programie przyjęto system kodowania modułów i jednostek modułowych zawierający następujące elementy: symbol cyfrowy zawodu zgodnie z obowiązującą klasyfikacją zawodów szkolnictwa zawodowego, symbol literowy oznaczający grupę modułów: O dla modułu ogólnozawodowego, Z dla modułów zawodowych. cyfra arabska dla kolejnego modułu w grupie i dla kolejnej wyodrębnionej w module jednostki modułowej. Przykładowy zapis kodowania modułu: 348[02].O1 348[02] symbol cyfrowy zawodu: technik archiwista, O1 pierwszy moduł ogólnozawodowy: Ekonomiczno prawne podstawy gospodarowania. Przykładowy zapis kodowania jednostki modułowej: 348[02]. O1.01 348[02] symbol cyfrowy zawodu: technik archiwista, O1 pierwszy moduł ogólnozawodowy: Ekonomiczno prawne podstawy gospodarowania. 01 pierwsza jednostka modułowa wyodrębniona w module O1: Identyfikowanie podstaw prawnych. 4

I. Założenia programowo-organizacyjne kształcenia w zawodzie 1. Opis pracy w zawodzie Absolwent szkoły kształcącej w zawodzie technik archiwista może podejmować pracę w: archiwach państwowych, archiwach zakładowych i składnicach akt, kancelariach urzędów. Zadania zawodowe Absolwent szkoły kształcącej w zawodzie technik archiwista powinien być przygotowany do: zakładania, organizowania i prowadzenia archiwum zakładowego, gromadzenia, przechowywania i udostępniania zasobu archiwalnego, opracowywania zasobu archiwalnego, klasyfikowania i kwalifikowania dokumentacji archiwalnej, opracowywania inwentarza książkowego, obsługi komputerowego systemu informacji archiwalnej, zabezpieczania dokumentacji archiwalnej, popularyzowania materiałów archiwalnych, zarządzania dokumentacją w kancelariach urzędów i innych jednostek organizacyjnych. Umiejętności zawodowe W wyniku kształcenia w zawodzie absolwent szkoły powinien umieć: posługiwać się terminologią z zakresu archiwistyki, archiwoznawstwa oraz archiwalnej informacji naukowej, stosować przepisy prawa konstytucyjnego i administracyjnego; posługiwać się przepisami regulującymi zadania i organizację archiwum zakładowego i składnicy akt, posługiwać się współczesnymi systemami obiegu i zarządzania dokumentacją, organizować i prowadzić archiwum zakładowe oraz składnicę akt, gromadzić, przechowywać, opracowywać, udostępniać i zabezpieczać dokumentację, opracowywać materiały archiwalne z wykorzystaniem różnych nośników informacji, popularyzować dokumentację gromadzoną w archiwach, wykorzystywać specjalistyczne programy komputerowe, stosować tradycyjne i elektroniczne archiwalne systemy ewidencyjne, 5

przestrzegać przepisów dotyczących dostępu do informacji chronionych prawem, stosować przepisy prawa dotyczące działalności gospodarczej w zakresie usług archiwalnych, porozumiewać się w języku obcym w zakresie niezbędnym do wykonywania zadań zawodowych, przestrzegać przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska, organizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii, stosować przepisy prawa w zakresie wykonywanych zadań zawodowych, udzielać pierwszej pomocy osobom poszkodowanym w wypadkach przy pracy, kierować zespołem pracowników, korzystać z różnych źródeł informacji oraz z doradztwa specjalistycznego. 6

2. Zalecenia dotyczące organizacji procesu dydaktyczno- -wychowawczego Celem kształcenia w zawodzie technik archiwista jest przygotowanie absolwentów szkoły do pracy w archiwach państwowych, archiwach zakładowych, składnicach akt, w jednostkach administracji państwowej. Proces kształcenia według modułowego programu nauczania dla zawodu technik archiwista może być realizowany w dwuletniej i rocznej szkole policealnej. Program nauczania obejmuje kształcenie ogólnozawodowe i zawodowe. Kształcenie ogólnozawodowe zapewnia orientację w zawodzie oraz ułatwia ewentualną zmianę zawodu. Kształcenie zawodowe ma na celu przygotowanie absolwenta szkoły do realizacji zadań na typowych stanowiskach pracy. Ogólne i szczegółowe cele kształcenia wynikają z podstawy programowej kształcenia w zawodzie. Treści programowe zostały określone w jednostkach modułowych wyodrębnionych w module ogólnozawodowym oraz w modułach zawodowych. Program zawiera jeden moduł ogólnozawodowy i cztery moduły zawodowe. Moduł 348[02].O1: Ekonomiczno prawne podstawy gospodarowania składa się z czterech jednostek modułowych. Treści programowe jednostek dotyczą identyfikacji podstaw prawnych, zarządzania zasobami ekonomicznymi, ewidencjonowania zdarzeń gospodarczych, wykonywania prac biurowych. Moduł 348[02].Z1: Podstawy działalności archiwalnej składa się z trzech jednostek modułowych. Treści programowe jednostek dotyczą bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska, prawa i zasad obowiązujących w archiwach i składnicach akt, zarządzania informacją. Moduł 348[02].Z2: Podstawy prawno ustrojowe państwa polskiego składa się z dwóch jednostek modułowych. Treści programowe jednostek dotyczą podstaw ustroju Polski, prawa konstytucyjnego i administracyjnego stosowanego w archiwistyce. Moduł 348[02].Z3: Organizacja oraz metody pracy archiwalnej składa się z sześciu jednostek modułowych. Treści programowe jednostek dotyczą organizacji prac biurowo kancelaryjnych, wykorzystywania archiwoznawstwa w pracy archiwum i składnicy akt, wykonywania prac archiwalnych, zastosowania języka obcego w archiwistyce, przestrzegania zasad etyki zawodowej. Moduł 348[02].Z4: Praktyka zawodowa składa się z dwóch jednostek modułowych. Treści programowe jednostek dotyczą struktury oraz zakresu działalności archiwum i składnicy akt, udziału uczniów w pracach archiwum i składnicy akt. 7

Wykaz modułów i jednostek modułowych Symbol modułu i jednostki modułowej Nazwa modułu i jednostki modułowej Orientacyjna liczba godzin na realizację 348[02].O1 Ekonomiczno-prawne podstawy gospodarowania 468 348[02].O1.01 Identyfikowanie podstaw prawnych 104 348[02].O1.02 Zarządzanie zasobami ekonomicznymi 104 348[02].O1.03 Ewidencjonowanie zdarzeń gospodarczych 112 348[02].O1.04 Wykonywanie prac biurowych 148 348[02].Z1 Podstawy działalności archiwalnej 288 348[02].Z1.01 Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz 36 ochrony środowiska 348[02].Z1.02 Stosowanie prawa i zasad archiwalnych 97 348[02].Z1.03 Zarządzanie informacją 155 348[02].Z2 Podstawy prawno-ustrojowe państwa polskiego 144 348[02].Z2.01 Charakteryzowanie podstaw ustroju Polski 88 348[02].Z2.02 Stosowanie przepisów prawa konstytucyjnego i administracyjnego 56 348[02].Z3 Organizacja oraz metody pracy archiwalnej 800 348[02].Z3.01 Organizacja prac biurowo-kancelaryjnych 192 Wykorzystywanie archiwoznawstwa w pracy 348[02].Z3.02 archiwum i składnicy akt 78 348[02].Z3.03 Wykonywanie prac archiwalnych 195 Wdrażanie systemów ewidencji i informacji 348[02].Z3.04 archiwalnej 135 348[02].Z3.05 Zastosowanie języka obcego w archiwistyce 148 348[02].Z3.06 Przestrzeganie zasad etyki zawodowej 52 348[02].Z4 Praktyka zawodowa 140 348[02].Z4.01 Określanie struktury oraz zakresu działalności archiwum i składnicy akt 35 348[02].Z4.02 Udział w pracach archiwum i składnicy akt 105 Razem 1840 Orientacyjna liczba godzin na realizację programu dotyczy procesu kształcenia w dwuletniej szkole policealnej dla młodzieży. Na podstawie wykazu i schematów układu jednostek modułowych w poszczególnych modułach sporządzono dydaktyczną mapę programu. 8

Dydaktyczna mapa programu 348[02].O1 348[02].O1.01 348[02].O1.02 348[02].O1.03 348[02].O1.04 348[02].Z1 348[02].Z2 348[02].Z1.01 348[02].Z1.02 348[02].Z1.03 348[02].Z2.01 348[02].Z2.02 348[02].Z3 348[02].Z3.01 348[02].Z3.02 348[02].Z3.03 348[02].Z3.04 348[02].Z3.05 348[02].Z3.06 348[02].Z4 348[02].Z4.01 348[02].Z4.02 9

Dydaktyczna mapa programu stanowi schemat powiązań między modułami i jednostkami modułowymi oraz określa kolejność ich realizacji. Zmiana kolejności realizacji modułów i programów jednostek modułowych powinna być poprzedzona analizą dydaktycznej mapy programu oraz treści programowych jednostek modułowych. W programach jednostek modułowych zamieszczono przykładowe zestawy ćwiczeń. Nauczyciel może realizować i modyfikować ćwiczenia zamieszczone w programie, może też projektować inne ćwiczenia odpowiednio do aktualnych potrzeb kształcenia. W zintegrowanym procesie kształcenia modułowego nie ma podziału na zajęcia teoretyczne i praktyczne. Programy jednostek modułowych należy realizować z zastosowaniem różnych form i metod kształcenia. Stosowanie różnych metod nauczania i form organizacyjnych pracy uczniów powinno zapewnić osiągnięcie założonych celów kształcenia. Realizacja programów jednostek modułowych powinna zapewnić opanowanie umiejętności umożliwiających wykonywanie określonego zakresu pracy. Czynnikiem sprzyjającym kształtowaniu umiejętności zawodowych jest wykonywanie ćwiczeń zamieszczonych w programach poszczególnych jednostek modułowych. W trakcie realizacji programu należy zwracać uwagę na samokształcenie uczniów oraz korzystanie z różnych źródeł informacji, jak: podręczniki, poradniki, normy, katalogi, instrukcje, pozatekstowe źródła informacji. Treści kształcenia należy aktualizować, uwzględniać współczesne technologie, materiały, narzędzia i sprzęt. Wskazane jest wykorzystywanie filmów dydaktycznych, komputerowych programów specjalistycznych, organizowanie wycieczek dydaktycznych do właściwych jednostek organizacyjnych. Prowadzenie zajęć z zastosowaniem aktywizujących metod nauczania wymaga przygotowania takich materiałów, jak: instrukcje do wykonania ćwiczeń, teksty przewodnie. Stosowanie metody tekstu przewodniego oraz metody projektów wymaga odpowiedniego wyposażenia pracowni w sprzęt i urządzenia techniczne, umożliwiające właściwą organizację pracy. Nauczyciele realizujący modułowy program nauczania powinni posiadać przygotowanie w zakresie kształcenia modułowego, aktywizujących metod nauczania, pomiaru dydaktycznego oraz opracowywania pakietów edukacyjnych. Nauczyciele kierujący procesem kształtowania umiejętności powinni udzielać pomocy w rozwiązywaniu problemów wynikających z realizacji zadań, sterować tempem pracy uczniów z uwzględnieniem ich predyspozycji, możliwości oraz doświadczeń. Ponadto powinni kształtować zainteresowania zawodem, wskazywać możliwości dalszego kształcenia, zdobywania nowych umiejętności. Powinni również 10

kształtować pożądane postawy uczniów, jak: rzetelność i odpowiedzialność za pracę, dbałość o jej jakość, utrzymywanie porządku na stanowisku pracy, poszanowanie dla pracy innych osób, dbałość o racjonalne wykorzystywanie materiałów. Wskazane jest, aby kształcenie modułowe było realizowane z uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania: projektów, przewodniego tekstu, ćwiczeń praktycznych. Ważnym elementem organizacji procesu dydaktycznego jest system sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych uczniów. Wskazane jest prowadzenie badań diagnostycznych, kształtujących i sumatywnych. Badania diagnostyczne prowadzone na początku procesu kształcenia mają na celu sprawdzanie poziomu i zakresu wiedzy i umiejętności uczniów. Wyniki tych badań należy wykorzystywać podczas realizacji procesu kształcenia. Badania kształtujące prowadzone w trakcie realizacji programu mają na celu dostarczanie informacji dotyczących efektywności procesu nauczania-uczenia się. Informacje uzyskiwane w wyniku badań pozwalają nauczycielowi na dokonywanie niezbędnych korekt w procesie kształcenia. Badania sumatywne powinny być prowadzone po zakończeniu realizacji programów jednostek modułowych. Wyniki badań pozwalają na określenie, w jakim stopniu zostały zrealizowane założone cele kształcenia. Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów powinno odbywać się przez cały czas realizacji programu. Wiedza i umiejętności intelektualne mogą być sprawdzane za pomocą sprawdzianów ustnych i pisemnych oraz testów osiągnięć szkolnych. Umiejętności praktyczne mogą być sprawdzane za pomocą obserwacji pracy uczniów podczas wykonywania zadań oraz testów typu próba pracy z zadaniami nisko i wysokosymulowanymi. Prowadzenie pomiaru dydaktycznego wymaga od nauczyciela określenia kryteriów i norm oceniania, opracowania testów osiągnięć, arkuszy obserwacji oraz arkuszy oceny postępów uczniów. Przez ocenianie uświadamia się uczniom poziom ich osiągnięć w stosunku do wymagań edukacyjnych, wdraża się uczniów do systematycznej pracy, samokontroli i samooceny. Zestawy środków dydaktycznych, niezbędnych w realizacji procesu kształcenia zawodowego zamieszczono w programach poszczególnych jednostek modułowych. Prowadzenie zajęć z zastosowaniem aktywizujących metod nauczania wymaga przygotowania materiałów wspomagających organizację i realizację procesu kształcenia, jak: 11

instrukcje bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczące obsługi urządzeń stosowanych w archiwum i składnicy akt, instrukcje stanowiskowe do wykonania zadań, teksty przewodnie do ćwiczeń, druki, przykłady pism i dokumentów. Dla zapewnienia właściwej organizacji procesu kształcenia i realizacji programu nauczania wskazane jest zorganizowanie i wyposażenie: pracowni archiwalnej, pracowni komputerowej, pracowni języka obcego. 12

II. Plany nauczania PLAN NAUCZANIA Szkoła policealna Zawód: technik archiwista 348[02] Podbudowa programowa: szkoła dająca wykształcenie średnie Lp. Moduły kształcenia w zawodzie Dla młodzieży Liczba godzin tygodniowo w dwuletnim okresie nauczania Semestry I IV Liczba godzin tygodniowo w dwuletnim okresie nauczania Forma stacjonarna Dla dorosłych Semestry I IV Liczba godzin w dwuletnim okresie nauczania Forma zaoczna 1. Ekonomiczno-prawne podstawy gospodarowania 13 10 177 2. Podstawy działalności archiwalnej 8 6 109 3. Podstawy prawno-ustrojowe państwa 55 4 3 polskiego 4. Organizacja oraz metody pracy 341 25 18 archiwalnej Razem 50 37 682 Praktyka zawodowa: 4 tygodnie 13

PLAN NAUCZANIA Szkoła policealna Zawód: technik archiwista 348[02] Podbudowa programowa: liceum profilowane - profil ekonomicznoadministracyjny Lp. Moduły kształcenia w zawodzie Dla młodzieży Liczba godzin tygodniowo w rocznym okresie nauczania Semestry I II Liczba godzin tygodniowo w rocznym okresie nauczania Forma stacjonarna Dla dorosłych Semestry I II Liczba godzin w rocznym okresie nauczania Forma zaoczna 1. Podstawy działalności archiwalnej 8 6 108 2. Podstawy prawno-ustrojowe państwa polskiego 3 2 40 3. Organizacja oraz metody pracy archiwalnej 21 16 284 Razem 32 24 432 Praktyka zawodowa: 4 tygodnie 14

III. Moduły kształcenia w zawodzie Moduł 348[02].O1 Ekonomiczno-prawne podstawy gospodarowania 1. Cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć: posługiwać się podstawowymi pojęciami ekonomicznymi, określać najważniejsze instytucje podstawowych gałęzi prawa, korzystać z różnych źródeł prawa, określać zasady zarządzania zasobami ludzkimi, określać zasady gospodarowania zasobami rzeczowymi i finansowymi, określać wpływ działań marketingowych na funkcjonowanie jednostek organizacyjnych, prowadzić ewidencję zdarzeń gospodarczych, obliczać i interpretować podstawowe wielkości ekonomiczne, interpretować dane statystyczne, prowadzić korespondencję biurową, korzystać z technologii informacyjnej. 2. Wykaz jednostek modułowych Symbol jednostki modułowej Nazwa jednostki modułowej Orientacyjna liczba godzin na realizację 348[02].O1.01 Identyfikowanie podstaw prawnych 104 348[02].O1.02 Zarządzanie zasobami ekonomicznymi 104 348[02].O1.03 Ewidencjonowanie zdarzeń gospodarczych 112 348[02].O1.04 Wykonywanie prac biurowych 148 Razem 468 15

3. Schemat układu jednostek modułowych 348[02].O1 Ekonomiczno-prawne podstawy gospodarowania 348[02].O1.01 Identyfikowanie podstaw prawnych 348[02].O1.02 Zarządzanie zasobami ekonomicznymi 348[02].O1.03 Ewidencjonowanie zdarzeń gospodarczych 348[02].O1.04 Wykonywanie prac biurowych 4. Literatura Adamiec M., Kożusznik B.: Zarządzanie zasobami ludzkimi. Wydawnictwo Akademickie, Kraków 2000 Banaszyk P.: Zasady zarządzania w przedsiębiorstwie. Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bankowej, Poznań 1997 Begg D., Fischer S., Darnbusch R.: Mikroekonomia. PWE, Warszawa 2003 Begg D., Fischer S., Darnbusch R.: Makroekonomia. PWE, Warszawa 2003 Bieńkowska G.: Przedsiębiorczość. Uproszczone formy ewidencji gospodarczej stosowane w małych firmach. WSiP, Warszawa 2000 Biernat B., Grobelna A., Warachim A.: Ćwiczenia z mikroi makroekonomiii. Edukator, Wrocław 2003 Bogusławska T.: Praca biurowa część 2: Praca w nowoczesnym biurze. Wydawnictwo REA, Warszawa 2003 Cisowski J., Ledwoch K., Rybarska A., Sokoła D., Sokoła A., Soswa K.: Sam prowadzę własną firmę. INFORMER S.C., Tarnowskie Góry 2000 Duliniec E.: Badania marketingowe w zarządzaniu przedsiębiorstwem. PWN, Warszawa 2002 Griffin Rycky W.: Podstawy zarządzania organizacjami. PWN, Warszawa 2002 Hamrol A., Matura W.: Zarządzanie jakością: teoria i praktyka. PWN, Warszawa 2002 16

Holtz I.: Technika doskonalenia jakości. WSiP, Warszawa 1999 Jog. V., Suszyński C.: Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa. Wydawnictwo CIM, Warszawa 1995 Kinel K.: Technika pracy biurowej. Pisanie na klawiaturze komputera. Część I. WSiP, Warszawa 2003 Komosa A.: Praca biurowa, cz. 1 i 2. Ekonomik s.c., Warszawa 2002 Komosa A.: Szkolny słownik ekonomiczny. Ekonomik s.c., Warszawa 2002 Kret R.: Obsługa klawiatury. Poradnik dla nauczyciela. Wydawnictwo REA, Warszawa 2005 Kret R.: Praca biurowa. Część 1. Obsługa klawiatury. Zostań mistrzem klawiatury. Wydawnictwo REA, Warszawa 2003 Kufel J., Siuda W.: Prawo gospodarcze dla ekonomistów. Scriptum, Poznań 2001 Mikina A., Sepkowska Z., Sienna M.: Funkcjonowanie przedsiębiorstwa w warunkach gospodarki rynkowej, cz. 1, Wydawnictwo REA, Warszawa 2003 Musiałkiewicz J.: Elementy prawa. Economik s.c., Warszawa 2002 Nasiłowski M.: System rynkowy. Podstawy makro- i mikroekonomii. PWE, Warszawa 2002 Paczkowski A.: Zarządzanie zasobami ludzkimi: strategia-procesymetody. PWE, Warszawa 2003 Safin K.: Zarządzanie małą firmą. Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej, Wrocław 2003 Seidel R.: Prawo i postępowanie administracyjne, cz. 1. Wydawnictwo empi 2, Poznań 2002 Sepkowska Z., Rzeźnik B. Funkcjonowanie przedsiębiorstwa w warunkach gospodarki rynkowej, cz. 2, Wydawnictwo REA, Warszawa 2003 Siuda W.: Elementy prawa dla ekonomistów. Scriptum, Poznań 2003 Stefaniak-Piasek E.: Technika pracy biurowej. Praca biurowa, cz. 2. WSiP, Warszawa 2003 Wiszniewski A.: Sztuka pisania, Wideograf II sp. z o.o., Katowice 2003 Żurakowski F.: Funkcjonowanie przedsiębiorstwa. Zarządzanie, cz. 1. WSiP, Warszawa 2003 Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych. 17

Jednostka modułowa 348[02].O1.01 Identyfikowanie podstaw prawnych 1. Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć: posłużyć się podstawowymi pojęciami prawnymi, rozróżnić podstawowe gałęzie prawa, sklasyfikować rodzaje norm i przepisów, ustalić elementy stosunku prawnego, sklasyfikować rodzaje zdarzeń prawnych, zidentyfikować rodzaje wykładni prawa, scharakteryzować źródła prawa, określić zakres obowiązywania prawa w czasie i przestrzeni, ocenić sytuację prawną podmiotów stosunku cywilnoprawnego, dostosować formę prawną do czynności prawnej, ocenić skutki niezachowania właściwej formy prawnej, określić warunki skutecznego działania pełnomocnika, określić przyczyny wygaśnięcia pełnomocnictwa, scharakteryzować instytucję przedawnienia roszczeń, określić sposoby nabycia i utraty własności, określić prawa i obowiązki współwłaścicieli, scharakteryzować instytucje użytkowania wieczystego, określić znaczenie ksiąg wieczystych, rozróżnić źródła zobowiązań, scharakteryzować zasady wykonania zobowiązania, określić skutki niewykonania zobowiązania, zidentyfikować oraz określić zasady korzystania ze źródeł informacji publicznej, określić sposoby wygaśnięcia zobowiązania, scharakteryzować strukturę administracji publicznej, sklasyfikować formy działania administracji publicznej, określić przebieg postępowania administracyjnego. 18

2. Materiał nauczania Prawo w znaczeniu podmiotowym i przedmiotowym. System prawa. Normy prawne i przepisy prawne. Stosunki i zdarzenia prawne. Wykładnia prawa. Źródła prawa. Obowiązywanie prawa w czasie i przestrzeni. Podmioty stosunków cywilnoprawnych. Formy czynności prawnej. Osoby fizyczne i osoby prawne. Przedstawicielstwo i pełnomocnictwo. Przedawnienie roszczeń. Instytucje prawa rzeczowego. Atrybuty prawa własności. Źródła zobowiązań. Zasady wykonania zobowiązań. Skutki niewykonania zobowiązań. Sposoby wygaśnięcia zobowiązań. Struktura i formy działania administracji publicznej. Postępowanie administracyjne. 3. Ćwiczenia Określanie rodzaju norm i przepisów prawnych na podstawie Kodeksu cywilnego. Ustalanie zdarzenia prawnego powodującego określony skutek prawny. Analizowanie procesu legislacyjnego ustawy. Interpretowanie wykładni prawa. Ustalanie sytuacji prawnej osoby fizycznej. Ocenianie ważności i skuteczności określonej czynności cywilnoprawnej. Dobieranie formy prawnej do określonej czynności prawnej. Sporządzanie pełnomocnictwa ogólnego na podstawie Kodeksu cywilnego. Ustalanie terminów przedawnienia roszczeń. Ustalanie sposobu nabycia prawa własności w określonej sytuacji. Sporządzanie wniosku o dokonanie wpisu w księdze wieczystej. Ustalanie skutków niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania. Ustalanie sposobów naprawiania szkody spowodowanej czynem niedozwolonym. Sporządzanie umowy sprzedaży. Sporządzanie decyzji administracyjnej w sprawie wydania zezwolenia. 19

4. Środki dydaktyczne Materiały źródłowe: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, kodeksy z komentarzem, ustawy, rozporządzenia, akty prawa miejscowego, orzecznictwo sądowe i gospodarcze. Dzienniki Ustaw, Monitory Polskie, dzienniki resortowe i wojewódzkie. Wzory pism z zakresu prawa. Czasopisma i wydawnictwa prawne. Programy komputerowe. Filmy edukacyjne z zakresu prawa i administracji. Techniczne środki kształcenia. 5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostki W trakcie realizacji programu jednostki modułowej należy zwracać uwagę na kształtowanie umiejętności posługiwania się kategoriami prawnymi, analizowania i interpretowania norm prawnych oraz odwoływania się do tekstów źródłowych. Należy podkreślać, że wiedza z zakresu prawa umożliwia zrozumienie mechanizmów funkcjonowania państwa i jest potrzebna do uczestniczenia w życiu społecznogospodarczym. Ze względu na specyficzną terminologię prawną celowe jest zastosowanie metod podających: wykładu informacyjnego, pogadanki oraz aktywizujących metod nauczania: sytuacyjnej, przypadków, dyskusji dydaktycznej. Dla osiągnięcia celów kształcenia określonych w programie jednostki modułowej należy wykonywać ćwiczenia praktyczne z wykorzystaniem tekstów źródłowych. Zajęcia powinny odbywać w pracowni wyposażonej w komputery z odpowiednim oprogramowaniem, literaturę, teksty źródłowe, wzory pism, formularze, druki, filmy edukacyjne. Liczebność grupy uczniów na zajęciach nie powinna przekraczać 15 osób. Wskazane jest organizowanie wycieczek dydaktycznych do organów administracji i sądów. 6. Propozycje metod sprawdzania oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów powinno odbywać się na podstawie określonych kryteriów. Umożliwi to korygowanie stosowanych metod nauczania oraz form organizacyjnych pracy uczniów W trakcie oceniania osiągnięć edukacyjnych należy zwracać uwagę na aktywność uczniów podczas zajęć, współpracę z grupą, posługiwanie się terminologią prawną. Proces oceniania osiągnięć uczniów powinien obejmować: diagnozę poziomu wiedzy i umiejętności uczniów przed przystąpieniem do realizacji programu jednostki, 20

sprawdzanie postępów uczniów w trakcie realizacji programu jednostki oraz rozpoznawanie trudności w osiąganiu celów kształcenia, sprawdzanie poziomu wiadomości i umiejętności opanowanych w trakcie realizacji programu. Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów może odbywać się na podstawie: sprawdzianów ustnych i pisemnych, testów osiągnięć z zadaniami otwartymi i zamkniętymi, obserwacji pracy uczniów podczas wykonywania ćwiczeń i innych zadań zleconych przez nauczyciela. W trakcie realizacji programu należy zwracać uwagę na dobór źródeł prawa, interpretację przepisów, stosowanie poprawnych form wypowiedzi, interpretację zapisów w dokumentacji prawnej, W ocenie końcowej osiągnięć uczniów należy uwzględniać wyniki zastosowanych sprawdzianów. Ocenianie i sprawdzanie osiągnięć uczniów powinno odbywać się zgodnie z obowiązującą skalą ocen. 21

Jednostka modułowa 348[02].O1.02 Zarządzanie zasobami ekonomicznymi 1. Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć: określić istotę i cele zarządzania, scharakteryzować podstawowe funkcje i zakres zarządzania, scharakteryzować współczesne techniki zarządzania, określić etapy zarządzania, scharakteryzować strategie zarządzania, określić rolę marketingu w zarządzaniu strategicznym, scharakteryzować style zarządzania i kierowania, określić związki między strategią zarządzania zasobami rzeczowymi, ludzkimi, finansowymi i efektami ekonomicznymi, określić znaczenie zarządzania jakością, scharakteryzować systemy zarządzania jakością, rozróżnić miary statystyczne, wykorzystać wyniki obliczeń statystycznych w procesie podejmowania decyzji, przeprowadzić analizę ekonomicznej efektywności jednostki organizacyjnej z uwzględnieniem wskaźników statystycznych. 2. Materiał nauczania Istota i cele zarządzania. Funkcje i zakres zarządzania. Etapy zarządzania. Style zarządzania i kierowania. Współczesne techniki zarządzania. Rola marketingu w zarządzaniu strategicznym. Zarządzanie zasobami rzeczowymi, ludzkimi i finansowymi. Kierowanie pracą zespołu. Cechy dobrego menedżera. Zarządzanie jakością. Systemy zarządzania jakością. Dokumentacja systemu zarządzania jakością. Podstawowe miary statystyczne. Zastosowanie wskaźników statystycznych. Znaczenie obliczeń statystycznych w procesie podejmowania decyzji. 22

3. Ćwiczenia Określanie cech menedżera. Charakteryzowanie i rozróżnianie stylów kierowania. Analizowanie dokumentacji zarządzania jakością. Określanie czynników wpływających na decyzje konsumenta. Obliczanie podstawowych miar statystycznych. Przedstawianie wyników obliczeń statystycznych w formie graficznej. Interpretowanie wskaźników statystycznych. Określanie ekonomicznej efektywności jednostki organizacyjnej z zastosowaniem wskaźników statystycznych. 4. Środki dydaktyczne Plansze. Zestawy foliogramów. Materiały źródłowe: przykładowe dokumentacje systemów zarządzania jakością. Programy komputerowe do obliczeń statystycznych. Techniczne środki kształcenia. 5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostki W trakcie realizacji programu jednostki modułowej należy zwracać uwagę na rolę zarządzania w procesie gospodarowania zasobami, ze szczególnym uwzględnieniem zarządzania jakością. Wskazane jest kształtowanie umiejętności wykorzystywania miar statystycznych i działań marketingowych w procesje podejmowania decyzji. Wskazane jest również prowadzenie zajęć z wykorzystaniem aktywizujących metod nauczania: przypadków, sytuacyjnej, dyskusji dydaktycznej, ćwiczeń praktycznych. Ćwiczenia dotyczące obliczeń statystycznych oraz prezentacji wyników z zastosowaniem technik komputerowych, powinny odbywać się w pracowni komputerowej, w grupie liczącej do 15 uczniów. W procesie realizacji programu należy zwracać uwagę na posługiwanie się terminologią ekonomiczną oraz interpretację wskaźników statystycznych. 6. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów powinno odbywać się na podstawie określonych kryteriów. W początkowej fazie realizacji programu wskazane jest sprawdzanie poziomu umiejętności uczniów dotyczących posługiwania się programami komputerowymi stosowanymi do obliczeń statystycznych i graficznej prezentacji wyników. 23