Analiza wykonalności dla projektu pn.: Rewitalizacja miejskich systemów nadrzecznych w mieście, 2014
Zespół ekspertów w składzie: Karol Ciężak, Paweł Gałecki, Joanna Zalewska-Gałosz, Wojciech Gałosz, Izabela Kałczuga, Małgorzata Krzysztofik, Krzysztof Linek, Anna Ober, Roman Żurek 2
Spis treści 1. Charakterystyka projektu... 5 1.1. Tytuł i definicja projektu... 5 1.2. Lokalizacja projektu... 7 1.3. Logika interwencji, cele i wskaźniki projektu... 10 2. Analiza terytorialna... 13 3. Zgodność z politykami strategicznymi... 16 4. Komplementarność projektu... 19 5. Analiza instytucjonalna... 20 5.1. Beneficjenci projektu... 20 5.2. Wykonalność instytucjonalna projektu... 20 6. Analiza techniczna i technologiczna... 21 7. Analiza specyficzna dla sektora... 27 7.1. Stan aktualny... 27 7.2. Stan projektowany... 28 8. Analiza wariantowa... 29 9. Analiza środowiskowa... 32 10. Analiza prawna i pomoc publiczna... 37 11. Analiza finansowo-ekonomiczna... 55 12. Wykonalność i trwałość projektu... 64 13. Analiza ryzyk i zagrożeń w projekcie... 65 14. Plan wdrożenia projektu... 67 15. Raport z konsultacji społecznych... 68 16. Zakończenie... 68 17. Bibliografia... 68 3
Spis rysunków Rysunek 1 na mapie Województwa Śląskiego... 7 Rysunek 2 Lokalizacja projektu na terenie powiatu... 8 Rysunek 3 Lokalizacja projektu... 9 Spis tabel Tabela 1 Wskaźnik rezultatu... 11 Tabela 2 Wskaźnik produktu... 12 Tabela 3 Ludność w Bielsku-Białej wg miejsca zameldowania i płci... 14 Tabela 4 Wskaźnik obciążenia demograficznego w Bielsku-Białej... 14 Tabela 5 Wpływ projektu na polityki horyzontalne... 18 Tabela 6 Komplementarność projektu z innymi działaniami... 19 Tabela 7 Koszty przygotowania i realizacji projektu... 27 Tabela 8 Ocena porównawcza projektu: stan surowy stan z zastosowaniem rekomendacji środowiskowych (skala od -5 do +5)... 36 Tabela 9 Ryzyka środowiskowe w projekcie... 36 Tabela 10 Wycena i harmonogram w obszarze środowiskowym... 36 Tabela 11 Lista nieruchomości objętych projektem wraz ze wskazaniem czy istnieje podstawa dysponowania nieruchomością przez Beneficjenta... 38 Tabela 12 Harmonogram rzeczowo-finansowy... 56 Tabela 13 Kalkulacja kosztów operacyjnych w wybranych latach analizy... 59 Tabela 14 Obliczenie luki w finansowaniu... 60 Tabela 15 Obliczenie poziomu dofinansowania... 61 Tabela 16 Obliczenia wskaźników rentowności bez uwzględnienia dotacji... 62 Tabela 17 Obliczenia wskaźników rentowności z uwzględnieniem dotacji... 63 Tabela 18 Obliczenie ENPV i B/C... 64 Tabela 19 Ryzyka i zagrożenia w projekcie... 65 Tabela 20 Plan wdrożenia projektu... 67 4
1. Charakterystyka projektu 1.1. Tytuł i definicja projektu Rewitalizacja miejskich systemów nadrzecznych w mieście planowany projekt kluczowy. Projekt jest częścią zintegrowanego subregionalnego przedsięwzięcia pn. Rewitalizacja przestrzeni nadbrzeżnych rzek, potoków i zbiorników wodnych Subregionu Południowego. Przedsięwzięcie obejmuje działania polegające na ochronie obszarów nadwodnych wraz ze zrównoważonym wykorzystaniem lokalnych zasobów przyrodniczych i prowadzeniem kampanii informacyjnoedukacyjnych, a także budowę i modernizację niezbędnej infrastruktury związanej z ochroną i przywróceniem właściwego stanu siedlisk przyrodniczych i gatunków. Przedsięwzięcie zintegrowane złożone jest z 35 wzajemnie komplementarnych inwestycji zaplanowanych do realizacji w Bielsku-Białej oraz powiatach: bielskim, cieszyńskim i żywieckim. Zakres rzeczowy projektu obejmuje: wykreowanie uporządkowanej zielonej przestrzeni nadrzecznej o przeznaczeniu rekreacyjnym, odnowienie i funkcjonalną rozbudowę przestrzeni parkowej łączącej funkcje rekreacyjne, przyrodnicze i kulturowe, zaadaptowanie istniejącej przestrzeni zielonej na park nadrzeczny o funkcji rekreacyjnej i przyrodniczej, połączenie przestrzeni rzecznych mi pieszorowerowymi, wykreowanie miejsc bezpośredniego dostępu do wody oraz miejsc rekreacyjnowypoczynkowych, czynną ochronę siedlisk lęgowych, wyeksponowanie dziedzictwa kultury materialnej i sztuki hydrotechnicznej. Projekt obejmuje rewitalizację przestrzeni nadbrzeżnych rzek: Białej, Wapienicy i Straconki w Bielsku-Białej. Zakres projektu w odniesieniu do Straconki (nadbrzeża rzeki na odcinku od skrzyżowania ulic Żywieckiej i Górskiej do kładki w okolicach ulicy Chmurnej) przewiduje budowę: 3 boisk sportowych oraz inne urządzenia sportowe, 3 sanitariatów, budynku Straży Miejskiej, placów zabaw dla dzieci, placów rekreacyjnych i miejsc dla wypoczynku, ścieżek spacerowych, ścieżki rowerowo rolkowej, sieci oświetlenie terenu, systemu monitoringu wizyjnego terenu. Zaplanowano w tym obszarze także stworzenie miejsc do grillowania, montaż zdrojów ulicznych tj. punkty poboru wody, a także prysznice terenowe. Zakres projektu w odniesieniu do rzeki Białej: dla nadbrzeża rzeki w rejonie ulic: Księdza Jana Kusia i ulicy Sokolskiej - przewiduje zaadaptowanie istniejącej przestrzeni zielonej na park nadrzeczny o funkcji rekreacyjnej i przyrodniczej z miejscami do odpoczynku wraz z niezbędną infrastrukturą i obejmuje montaż: ławek parkowych, koszy na śmieci oraz oświetlenia parkowego; dla nadbrzeża rzeki w rejonie ulic: Zakładowa / Piwna do mostu Druha Piekiełki przy drodze wojewódzkiej nr 942 - zaplanowano wykreowanie zielonej przestrzeni nadrzecznej o przeznaczeniu rekreacyjnym z miejscami do odpoczynku wraz z niezbędną infrastrukturą tj.: 5
plac zabaw dla dzieci, plaża trawiasta, siłownia zewnętrzna, ławki, kosze na śmieci, oświetlenie parkowe; dla nadbrzeża rzeki w rejonie ulic: Korytarz rzeczny od mostu Druha Piekiełki przy drodze wojewódzkiej nr 942 do ujścia rzeki Straconki przewiduje się budowę ścieżki pieszo rowerowej z przestrzenią parkową i miejscami do odpoczynku wraz z niezbędną infrastrukturą tj. ławki parkowe, kosze na śmieci, oświetlenie parkowe; dla nadbrzeża rzeki na odcinku Park od ujścia Straconki do ul. Bora Komorowskiego przewiduje budowę ścieżki pieszo-rowerowej wraz z przestrzenią parkową z miejscami do odpoczynku wraz z niezbędną małą infrastrukturą (ławki parkowe, kosze na śmieci, oświetlenie parkowe). Zakres projektu w odniesieniu do rzeki Wapienicy: dla nadbrzeża rzeki na odcinku od mostu na ulicy Dębowiec przy Rezerwacie Jaworzyna do mostu na ul. łączącej miejscowości Jaworze i Bielsko Biała zgodnie z opracowaną dokumentacją techniczną przewiduje budowę ścieżki pieszo-rowerowej wzdłuż rzeki Wapienica na długości 2811m wraz z oświetleniem oraz przebudową i zabezpieczeniem kolidujących sieci uzbrojenia terenu; dla nadbrzeża rzeki w rejonie ulic Smoczej i Tartacznej (w okolicach parkingu pn. Kemping nad Zaporą) przewiduje się dodatkowo poza opracowaną dokumentacją techniczną budowę miejsc rekreacyjnych wraz z niezbędną infrastrukturą. Zaplanowano budowę placu zabaw dla dzieci oraz plażę trawiastą na nadbrzeżach z dostępem do wody, a także montaż koszy na śmieci i oświetlenia parkowego; dla nadbrzeża rzeki na odcinku: od mostu na ul. łączącej miejscowości Jaworze i Bielsko Biała na dalszym biegu rzeki Wapienica przewiduje się dodatkowo poza opracowaną dokumentacją techniczną budowę miejsc o funkcji rekreacyjnej i przyrodniczej z miejscami do odpoczynku. Tu także zaplanowano montaż ławek parkowych, koszy na śmieci i oświetlenia parkowego. Celem projektu jest ochrona i przywrócenie różnorodności biologicznej na obszarze nadbrzeżnym w Bielsku-Białej oraz poprawa świadomości ekologicznej mieszkańców miasta, a w konsekwencji wzmocnienie walorów krajobrazowo-rekreacyjnych tej przestrzeni poprzez: Stworzenie warunków dla poprawy bioróżnorodności w obszarze projektowym; Stworzenie miejsca rekreacyjno-edukacyjnego i edukacji ekologicznej. Projekt umożliwi optymalne wykorzystanie środowiska naturalnego na potrzeby rozwoju miasta i stworzenie miejsc aktywnego wypoczynku oraz edukacji ekologicznej z zachowaniem poprawy bioróżnorodności w obszarze projektowym. 6
1.2. Lokalizacja projektu Miasto miasto na prawach powiatu w południowej Polsce, w województwie śląskim, na Pogórzu Śląskim, u stóp Beskidu Małego i Beskidu Śląskiego, nad rzeką Białą. Jest siedzibą władz powiatu bielskiego, Euroregionu Beskidy, a także głównym miastem aglomeracji bielskiej i centralnym ośrodkiem Bielskiego Okręgu Przemysłowego. Lokalizacja przedmiotowego projektu dotyczy nadbrzeży rzek: Białej, Wapienicy i Straconki w obrębie miasta Bielska-Białej. Rysunek 1 na mapie Województwa Śląskiego Źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/ 7
Rysunek 2 Lokalizacja projektu na terenie powiatu Źródło: Opracowanie własne na podstawie http://pl.wikipedia.org 8
Rysunek 3 Lokalizacja projektu Źródło: Opracowanie własne celem wzmocnienia współpracy między JST koniecznej do realizacji wspólnych działań na obszarze funkcjonalnym 9
1.3. Logika interwencji, cele i wskaźniki projektu Potok Straconka na odcinku projektowym biegnie całkowicie uregulowanym, wybetonowanym korytem. Przegradza go kilka sztucznych progów o niewielkiej wysokości. Brzegi zajęte są przez zieleń urządzoną: trawniki, żywopłoty, nasadzenia drzew i krzewów ozdobnych. W wielu miejscach rosną kępy roślinności inwazyjnej - głównie rdestowca ostrokończystego (Reyonurtia japonica). Lewy brzeg w niewielkim oddaleniu zajęty jest przez zarośla nawiązujące do łęgów i grądów, kończące się u skarpy. Wzdłuż potoku, lewym brzegiem biegnie wydeptana przez spacerujących dzika. Brak wyjątkowych walorów przyrodniczych, jednak jest to ważny teren zielony dla otaczających go osiedli i całego miasta. Rzeka Biała na odcinku projektowym biegnie częściowo uregulowanym korytem, z brzegami obudowanymi opaską betonową. Nurt przegradzają sztuczne progi, na jednym z nich wykonana jest przepławka dla ryb. Brzegi pokrywają mocno zdegradowane łęgi i zarośla wierzbowe oraz roślinność synantropijna. Na obu brzegach licznie występują rośliny inwazyjne: niecierpek gruczołowaty (Impatiens grandulifera), nawłoć późna (Solidago serotina) i rdestowiec ostrokończysty (Reyonurtia japonica) - miejscami tworząc zwarte płaty. W górnej części terenu projektowego, w bliskiej odległości od rzeki znajduje się bogate stanowisko płazów, chronione jako użytek ekologiczny. Również w górnej części odcinka w łęgu rosną dorodne topole (Populus sp.) i wierzby (Salix sp.) oraz dość licznie robinia akacjowata (Robinia pseudoacacia) - gatunek pochodzenia obcego. Teren miejscami mocno zdewastowany, z dzikimi wysypiskami śmieci, czy nawiezionym żwirem i pospółką. Potok Wapiennica na projektowym odcinku biegnie w znacznej mierze uregulowanym, betonowym korytem, miejscami płynie naturalnym łożyskiem. Przegradza go kilka zapór przeciwrumoszowych, spośród których część wypełniła się wodą potoku, tworząc niewielkie zbiorniki. W górnej części odcinka brzegi pokrywa las regla dolnego. W środkowej i dolnej - zdegradowane łęgi, grądy, przeplatane ziołoroślami i roślinnością synantropijną. Miejscami teren zanieczyszczony jest przez dzikie wysypiska śmieci. Na całej długości odcinka projektowego wydeptane są przez spacerujących dzikie, wielokrotnie rozgałęziające się ścieżki. Występują liczne kępy roślinności inwazyjnej - głównie rdestowca ostrokończystego (Reyonurtia japonica) i niecierpka gruczołowatego (Impatiens grandulifera). Dalsze pozostawienie terenów objętych projektem na niezorganizowane i niezaplanowane działania ludzkie polegające m.in. na tworzeniu dzikich ścieżek, dewastacji terenu, wykorzystywaniu go jako dzikie wysypiska śmieci oraz brak wskazania i wydzielenia miejsc dla potrzeb rekreacji, narażą obszar na biologiczną degradację. Powyższy sytuacja wpływa na pogarszający się stan bioróżnorodności biologicznej na obszarze Bielska-Białej, wobec czego w przedmiotowym projekcie jako problem kluczowy określono: niewystarczający stopień ochrony bioróżnorodności biologicznej na obszarze Bielska-Białej. Mając na względzie konieczność znalezienia rozwiązania powyższego problemu jako cel projektu przyjęto ochronę i przywrócenie różnorodności biologicznej na obszarze nadbrzeżnym w Bielsku-Białej oraz poprawa świadomości ekologicznej mieszkańców miasta, a w konsekwencji wzmocnienie walorów krajobrazowo-rekreacyjnych tej przestrzeni. Cel projektu zgodny jest z celem RPO WSL na lata 2014-2020 (wersja 7.0) w ramach osi priorytetowej V OCHRONA ŚRODOWISKA I EFEKTYWNE WYKORZYSTA ZASOBÓW, w zakresie priorytetu inwestycyjnego 6d i jego celu szczegółowego: 10
wzmocnione mechanizmy ochrony różnorodności biologicznej w regionie oraz podwyższona świadomość ekologiczna społeczeństwa. Cel szczegółowy priorytetu inwestycyjnego 6d jest spójny z celami głównym i szczegółowym Umowy Partnerstwa, którymi są odpowiednio zwiększenie konkurencyjności gospodarki oraz zwiększenie efektywności wykorzystania zasobów naturalnych i kulturowych oraz ich zachowanie poprzez zmniejszenie presji na środowisko naturalne. Zgodnie z założeniami RPO WSL 2014-2020 (w wersji 7.0) planowanym rezultatem wsparcia będzie ochrona zasobów naturalnych regionu poprzez ochronę obszarów cennych przyrodniczo, służących ochronie różnorodności biologicznej w tym także przywróceniu właściwego stanu siedlisk przyrodniczych i gatunków. Celem interwencji jest także zmniejszenie presji na środowisko naturalne poprzez wzrost udziału obszarów chronionych w powierzchni obszarów ogółem, a także zrównoważone wykorzystanie walorów przyrodniczych oraz rozwój infrastruktury związanej z właściwym ukierunkowaniem ruchu turystycznego na obszarach cennych przyrodniczo służącej tym samym wyeliminowaniu presji ruchu turystycznego na obszary i gatunki chronione. Niniejszy projekt spełnia odpowiednio te zapisy i możliwość ich osiągnięcia. Wskazany przez RPO WSL 2014-2020 (w wersji 7.0) wskaźnik rezultatu prezentuje poniższa tabela, z odniesieniem wartości do przedmiotowego projektu. Tabela 1 Wskaźnik rezultatu L.p. Wskaźnik Jednostka pomiaru Źródło danych Wartość bazowa Wartość docelowa (2020) 1. Udział powierzchni obszarów chronionych w powierzchni ogółem [%] GUS 0 Nie dotyczy Źródło: Opracowanie własne na podstawie RPO WSL na lata 2014 2020 (wersja 7.0) Działania zaplanowane przez RPO WSL (w wersji 7.0) w ramach priorytetu inwestycyjnego 6d dotyczą budowy i modernizacji niezbędnej infrastruktury związanej z ochroną, przywróceniem właściwego stanu siedlisk przyrodniczych i gatunków (również na terenach chronionych). Jak wskazuje RPO: ww. działania mogą być realizowane na obszarach Natura 2000, polegające na ochronie obszarów cennych przyrodniczo poprzez zagospodarowanie tych przestrzeni jako bezpiecznych, wielofunkcyjnych przestrzeni publicznych o wysokiej jakości wraz ze zrównoważonym wykorzystaniem lokalnych zasobów przyrodniczych, a także działania polegające na budowie, modernizacji i doposażeniu ośrodków prowadzących działalność w zakresie edukacji ekologicznej lub ochrony różnorodności biologicznej. Priorytet obejmuje typy przedsięwzięć: 1. Kompleksowe projekty z zakresu ochrony, poprawy i odtwarzania stanu siedlisk przyrodniczych i populacji gatunków. 2. Zwalczanie rozprzestrzeniania się i eliminowania obcych gatunków inwazyjnych. 3. Budowa, modernizacja i doposażenie ośrodków prowadzących działalność w zakresie edukacji ekologicznej lub ochrony różnorodności biologicznej wraz z prowadzeniem kampanii informacyjno-edukacyjnych. 4. Ochrona przyrody poprzez zmniejszenie presji ruchu turystycznego za pomocą budowy infrastruktury użytku publicznego. 11
Przedmiotowy projekt wpisuje się w 4. typ przedsięwzięcia. W celu zwiększenia efektywności i komplementarności wsparcia w zakresie budowy, modernizacji i doposażenia ośrodków prowadzących działalność w zakresie edukacji ekologicznej lub ochrony różnorodności biologicznej; ochrony obszarów cennych przyrodniczo (poprzez zagospodarowanie tych przestrzeni jako bezpiecznych, wielofunkcyjnych przestrzeni publicznych o wysokiej jakości) wraz ze zrównoważonym wykorzystaniem lokalnych zasobów przyrodniczych (np. dla ich zagospodarowania na cele turystyczne), budowy i modernizacji niezbędnej infrastruktury związanej z ochroną, przywróceniem właściwego stanu siedlisk przyrodniczych i gatunków (również na terenach chronionych), interwencja planowana jest do realizacji w ramach ZIT/RIT. Zastosowanie ZIT/RIT pozwoli na dostosowanie interwencji do specyficznych potencjałów i deficytów poszczególnych terytoriów. Wsparcie zostanie skierowane na przedsięwzięcia wynikające ze Strategii ZIT/RIT. Przedmiotowy projekt spełnia odpowiednio te zapisy i możliwość ich osiągnięcia. Projekt przewidziany jest do wdrożenia w ramach Regionalnych Inwestycji Terytorialnych (RIT) na lata 2014-2020 Subregionu Południowego Województwa Śląskiego i jest częścią subregionalnego przedsięwzięcia dotyczącego rewitalizacji przestrzeni nadbrzeżnych rzek, potoków i zbiorników wodnych Subregionu Południowego. Poniższa tabela obejmuje aktualny zakres wskaźników produktu z odniesieniem do przedmiotowego projektu: Tabela 2 Wskaźnik produktu L.p. 1. 2. 3. 4. Wskaźnik Powierzania siedlisk wspartych w zakresie uzyskania lepszego statusu ochrony Liczba wspartych form ochrony przyrody Łączna powierzchnia zrekultywowanych gruntów Liczba ośrodków prowadzących działalność w zakresie edukacji ekologicznej objętych wsparciem Jednostka pomiaru [ha] Źródło danych Dokumentacja wykonawczo - techniczna/ protokoły zdawczo-odbiorcze Wartość bazowa Wartość docelowa (2019) 0 Nie dotyczy [szt.] Sprawozdanie 0 Nie dotyczy [ha] [szt.] Źródło: URPO WSL na lata 2014-2020 (wersja 7.0) Dokumentacja wykonawczo - techniczna/ protokoły zdawczo odbiorcze Dokumentacja wykonawczo - techniczna/ protokoły zdawczo odbiorcze 0 10,64 0 1 Na dzień przygotowania niniejszego opracowania ani projekt Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata 2014-2020, ani projekt uszczegółowienia tegoż programu nie przewidują wskaźników innych niż te, które podano w tabelach. Wskaźniki określone w dostępnych projektach dokumentów nie są adekwatne do zaplanowanych typów działań, jak również nie pozwalają na zmierzenie rezultatu wsparcia, jakim zgodnie z projektem RPO WSL na lata 2014-2020 (wersja 7.0) ma być: 12
Rozwój infrastruktury związanej z właściwym ukierunkowaniem ruchu turystycznego na obszarach cennych przyrodniczo służącej tym samym wyeliminowaniu presji ruchu turystycznego na obszary i gatunki chronione. W związku z powyższym przy wskaźniku Liczba ośrodków prowadzących działalność w zakresie edukacji ekologicznej objętych wsparciem podano wartość 1, gdyż beneficjent zobowiązany będzie do prowadzenia kampanii informacyjno-edukacyjnych w ramach projektu. Niezbędna będzie weryfikacja powyższych zapisów po opublikowaniu listy wskaźników obowiązujących dla tego typu projektu. Procedura raportowania i monitorowania wskaźników dostosowana będzie do Wytycznych z zakresu monitoringu i sprawozdawczości RPO Województwa Śląskiego 2014-2020. Obowiązki beneficjenta w zakresie sprawozdawczości będzie również określać umowa o dofinansowanie. Funkcję sprawozdania na poziomie beneficjenta spełniać będzie część wniosku o płatność dotycząca postępu rzeczowego i finansowego danego projektu (w tym informacja nt. postępu prac, osiągniętych produktów). Wskaźniki produktu będą monitorowane co najmniej 1 raz na kwartał, natomiast wskaźniki rezultatu najpóźniej w rok po zakończeniu inwestycji. 2. Analiza terytorialna miasto na prawach powiatu w południowej Polsce, w województwie śląskim, na Pogórzu Śląskim, u stóp Beskidu Małego i Beskidu Śląskiego, nad rzeką Białą. Jest siedzibą władz powiatu bielskiego, Euroregionu Beskidy, diecezji bielsko-żywieckiej Kościoła rzymskokatolickiego i diecezji cieszyńskiej Kościoła ewangelicko-augsburskiego, a także głównym miastem aglomeracji bielskiej i centralnym ośrodkiem Bielskiego Okręgu Przemysłowego. pełni funkcję głównego ośrodka administracyjnego, przemysłowego, handlowousługowego, akademickiego, kulturalnego i turystycznego obszaru zwanego potocznie Podbeskidziem. Jest jednym z najlepiej rozwiniętych gospodarczo miast Polski, stanowi także ważny w skali kraju węzeł drogowy i kolejowy. Miasto jest członkiem m.in. Związku Miast Polskich. znajduje się w południowej części województwa śląskiego, na granicy historycznych regionów: Śląska Cieszyńskiego (dzielnice lewobrzeżne, 57,89% powierzchni) i Małopolski, a ściślej ziemi krakowskiej (dzielnice prawobrzeżne, 42,11% powierzchni). Powierzchnia miasta wynosi 124,51 km² (18 miejsce w Polsce) i dzieli się ono formalnie na 30 osiedli (jednostek pomocniczych gminy). Większa część Bielska-Białej leży na Pogórzu Śląskim, które jest częścią makroregionu Pogórza Zachodniobeskidzkiego. Teren miasta wchodzi w skład Działu Bielskiego i Działu Pisarzowickiego mikroregionów Pogórza Śląskiego. W granicach administracyjnych Bielska-Białej (w dzielnicach południowych) znajdują się także masywy górskie Beskidu Małego i Beskidu Śląskiego. graniczy: od północy z miastem Czechowice-Dziedzice i gminą Bestwina (Bestwina i Janowice) od wschodu z gminą Kozy i Międzybrodziem Bialskim w gminie Czernichów od południa z gminą Wilkowice (Wilkowice i Bystra), Szczyrkiem (w górach) i Brenną (w górach) od zachodu z Jaworzem i gminą Jasienica (Jasienica, Międzyrzecze Górne i Mazańcowice) Miasto znajduje się (w linii prostej) 31 km od granicy z Czechami i 35 km od granicy ze Słowacją. 13
jest jednym z najlepiej rozwiniętych gospodarczo miast Polski, a według rankingu Centralnego Ośrodka Informacji Gospodarczej przygotowanego razem z miesięcznikiem Forbes w 2013r. jest trzecim najatrakcyjniejszym dla biznesu miastem w kraju w kategorii Miasta 150-300 tys. mieszkańców (Forbes 06/14). Większość terenów górskich w granicach Bielska-Białej leży w obrębie dwóch parków krajobrazowych: Parku Krajobrazowego Beskidu Małego i Parku Krajobrazowego Beskidu Śląskiego. Tabela 3 Ludność w Bielsku-Białej wg miejsca zameldowania i płci Wyszczególnienie j.m. 2009 2010 2011 2012 2013 Ludność wg miejsca zameldowania i płci stan na 31 XII ogółem osoba 175 123 174 755 174 503 174 370 173 699 mężczyźni osoba 82 721 82 416 82 236 82 238 81 991 kobiety osoba 92 402 92 339 92 267 92 132 91 708 Źródło: Opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych GUS Według danych GUS na 31 grudnia 2013 r. liczyła 173 861 mieszkańców, natomiast jego powierzchnia wynosi 125 km². Gęstość zaludnienia stanowi aktualnie 1 395 os./km² i od kilku lat w związku z systematycznym spadkiem liczby mieszkańców i zwiększającym się saldem migracji na 1000 osób (2013r. minus 3,8 a w 2009r. minus 2,3) ta gęstość spada (w 2009r. było 1 409 os./km²). Tabela 4 Wskaźnik obciążenia demograficznego w Bielsku-Białej Wyszczególnienie j.m. 2009 2010 2011 2012 2013 ludność w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku przedprodukcyjnym osoba 54,5 55,7 57,2 59,2 61,4 osoba 107,8 111,8 116,3 120,8 125,5 ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym osoba 28,3 29,4 30,8 32,4 34,2 Źródło: Opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych GUS W strukturze ludności Bielska-Białej w 2013r. - 62,0% mieszkańców stanowiły osoby w wieku produkcyjnym, 16,9% osoby w wieku przedprodukcyjnym, a 21,2% osoby w wieku poprodukcyjnym. Od lat wzrasta ilość osób w wieku poprodukcyjnym. W mieście od lat ubywa ludności (w 2009r. było 175 123 mieszkańców), utrzymuje się też tendencja spadkowa przyrostu naturalnego, który (na 1000 ludności) w 2013r. stanowił minus 0,1 (w 2012r. plus 0,3; w 2011r. plus 0,5; w 2010r. plus 0,3, w 2009r. plus 0,9) Liczba pracujących w Bielsku-Białej to ogółem 71 492 osoby (GUS, stan na 31.XII.2013r.). Pracujący na 1000 ludności w 2013r. stanowili 412 osób. Na koniec czerwca 2014r. stopa bezrobocia w Polsce wyniosła 12%, w województwie śląskim 10,2%, w powiecie bielskim 9,2%, a w mieście 5,6%. Liczba bezrobotnych zarejestrowanych w tym czasie w PUP w Bielsku-Białej wynosiła 5 465. 14
Analizując wcześniejsze okresy zauważalnym jest duży spadek bezrobocia (w 2012r. było 6 564 osób). Gospodarka Według danych GUS BDL (stan na koniec 2013r.) podmioty gospodarki narodowej stanowiły w Bielsku-Białej ogółem 25 513 w tym z sektora publicznego 622, sektora prywatnego 24 891, a wśród nich sektor prywatny - osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą 18 015 firm. Wiodącym sektorem wśród zarejestrowanych podmiotów gospodarczych w Bielsku-Białej są firmy z sektora G handel detaliczny i hurtowy (6 978 firm), sektora M działalność profesjonalna, naukowa i techniczna (2 679) z sektora F budownictwo (2 623) oraz z sektora C przetwórstwo przemysłowe (2 589). Zasoby mieszkaniowe miasta stanowią 68 954 (wg GUS, stanu na XII 2013r.), w tym budynki mieszkalne to ogółem 20 511, z czego w 2013r. oddano do użytkowania 535 mieszkań. Urządzenia sieciowe (dane GUS na 2013r.): Wodo - długość czynnej sieci rozdzielczej to 652,0 km, a połączenia prowadzące do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania to 20 448 szt. Kanalizacja - długość czynnej sieci kanalizacyjnej to 792,3 km, a połączenia prowadzące do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania to 14 868 szt. Ludność w % ogółu ludności korzystająca z instalacji (GUS, 2012r.): wodociągowej 95,2 kanalizacyjnej 82,0 gazowej 88,6 Infrastruktura społeczna Służba zdrowia: 163 przychodni; ilość przychodni na 10 tys. ludności - 9; apteki ogólnodostępne 70; liczba ludności na 1 aptekę ogólnodostępną 2 481. Placówki edukacyjne w Bielsku-Białej to: 65 przedszkoli dla 5 597 dzieci; 38 szkół podstawowych (dla 9 262 uczniów) oraz 33 gimnazja (dla 4 826 uczniów). Placówki biblioteczne - biblioteki i filie ogółem 18, 46 044 czytelników w ciągu roku. Muzea łącznie z oddziałami 3, zwiedzający muzea i oddziały 21 051 osób. Warunki do rekreacji rodzinnej i eko-edukacji pełni funkcję głównego ośrodka administracyjnego, przemysłowego, handlowousługowego, akademickiego, kulturalnego i turystycznego obszaru zwanego potocznie Podbeskidziem. Jest jednym z najlepiej rozwiniętych gospodarczo miast Polski, stanowi także ważny w skali kraju węzeł drogowy i kolejowy. Większość terenów górskich w granicach Bielska-Białej leży w obrębie dwóch parków krajobrazowych: Parku Krajobrazowego Beskidu Małego i Parku Krajobrazowego Beskidu Śląskiego. W mieście występują dobre warunki dla dalszego rozwoju rekreacji rodzinnej i eko-edukacji. Podsumowanie Miasto liczy 173 699 mieszkańców, jego powierzchnia wynosi 125 km². Gęstość zaludnienia stanowi 1 395 os./km² i od kilku lat spada. Narasta ilość osób w wieku poprodukcyjnym. Przyrost naturalny w 2013r. był ujemny, wyniósł minus 0,1 i ma tendencję malejącą. 15
jest jednym z najlepiej rozwijających się gospodarczo miast w Polsce, co dowodzi skuteczności działań aktywizujących przedsiębiorczość. Dominują działalności gospodarcze dot. handlu, działalności profesjonalnej, naukowej i technicznej, budownictwa i przetwórstwa przemysłowego. Przybywa pracujących, znacznie zmniejsza się liczba bezrobotnych. Większość terenów górskich w granicach Bielska-Białej leży w obrębie dwóch parków krajobrazowych: Parku Krajobrazowego Beskidu Małego i Parku Krajobrazowego Beskidu Śląskiego. W mieście występują dobre warunki dla dalszego rozwoju rekreacji rodzinnej i eko-edukacji. Wykazana infrastruktura społeczna i techniczna Bielska-Białej stanowi istotną bazę działań projektowych zgodnych z przyjętą strategią rozwoju lokalnego. Jej potencjał i potrzeby wyznaczają kierunki istotnych działań określone w strategicznych dokumentach. 3. Zgodność z politykami strategicznymi Projekt jest zgodny z poniższymi celami i priorytetami dokumentów strategicznych na poziomie kraju, regionu, powiatu i gminy. Zgodność przedmiotowego projektu z dokumentami strategicznymi na poziomie kraju, związanych z perspektywą finansową 2014+ prezentują poniżej wskazane zapisy odnoszące się do specyfiki projektu Beneficjenta: Strategia Europa 2020 Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu Priorytet: rozwój zrównoważony wspieranie gospodarki efektywniej korzystającej z zasobów, bardziej przyjaznej środowisku i bardziej konkurencyjnej. Działania: Konkurencyjność, Przeciwdziałanie zmianom klimatu, Czysta i efektywna energia. Programowanie perspektywy finansowej 2014-2020 Umowa Partnerstwa Cel główny zwiększenie konkurencyjności gospodarki; cel szczegółowy zwiększenie efektywności wykorzystania zasobów naturalnych i kulturowych oraz ich zachowanie, kierunek działań: zmniejszenie presji na środowisko naturalne. Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010-2020: Regiony, Miasta, Obszary wiejskie Cele polityki regionalnej do 2020: 1. Wspomaganie wzrostu konkurencyjności regionów ( konkurencyjność ), w tym: 1.2.2. Wspieranie rozwoju i znaczenia miast subregionalnych; 2. Budowanie spójności terytorialnej i przeciwdziałanie marginalizacji obszarów problemowych ( spójność ); 2.3. Restrukturyzacja i rewitalizacja miast i innych obszarów tracących dotychczasowe funkcje społeczno-gospodarcze. Krajowy Program Reform 2013 Strategia Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko (MG/MŚ) cel główny: zapewnienie wysokiej jakości życia obecnych i przyszłych pokoleń z uwzględnieniem ochrony środowiska oraz stworzenie warunków do zrównoważonego rozwoju nowoczesnego sektora energetycznego, zdolnego zapewnić Polsce bezpieczeństwo energetyczne oraz konkurencyjną i efektywną energetycznie gospodarkę; cel szczegółowy: poprawa stanu środowiska (w tym ochrona wód i powietrza, racjonalna gospodarka odpadami, promocja technologii środowiskowych i zachowań ekologicznych). Strategia Rozwoju Kraju 2020 Cel II.6.4. Poprawa stanu środowiska; III.3.4. Zwiększenie spójności terytorialnej. 16
Polska 2030. Wyzwania rozwojowe Wyzwanie 5 - BEZPIECZEŃSTWO ENERGETYCZNO-KLIMATYCZNE, w tym: Wyzwania klimatyczne, Energetyka klimat. Dylematy, oś czasu i zadania. Osiągnięcie celów klimatycznych (radykalne ograniczenie emisji) oraz środowiskowych (zrównoważony rozwój poprawa lesistości, waloryzacja różnorodności biologicznej, ochrona światowych podziemnych zasobów wody, zmniejszenie deficytu wody); Poprawa stanu wód i zmniejszanie deficytu wody. Rekomendacje m.in.: dot. opracowania PLANU NA RZECZ OCHRONY ZASOBÓW NATURALNYCH I ŚRODOWISKA i wskazane tam działania wspierające w perspektywie długofalowej. Regionalne i lokalne dokumenty programowe odnoszące się do specyfiki przedmiotowego projektu: Strategia Rozwoju Województwa Śląskiego Śląskie 2020+ Obszar Priorytetowy (C) PRZESTRZEŃ. Cel strategiczny: Województwo śląskie regionem atrakcyjnej i funkcjonalnej przestrzeni. Cel operacyjny: C.1. Zrównoważone wykorzystanie zasobów środowiska. Kierunki działań tj.: 3. Wspieranie wdrażania rozwiązań w zakresie zintegrowanego i zrównoważonego zarządzania zasobami wodnymi w zlewni, w tym ochrony przeciwpowodziowej i przeciwdziałania skutkom suszy; 5. Wspieranie działań na rzecz poprawy jakości wód powierzchniowych oraz ochrony wód podziemnych i racjonalizacji ich wykorzystania; 9. Wspieranie działań zmierzających do zachowania i odtwarzania bioi georóżnorodności; 12. Wspieranie edukacji ekologicznej i kształtowanie postaw pro środowiskowych; 13. Rekultywacja terenów zdegradowanych na cele środowiskowe. Cel operacyjny: C.3. Wysoki poziom ładu przestrzennego i efektywne wykorzystanie przestrzeni. Kierunki działań tj.: 3. Tworzenie i rewitalizacja obszarów zieleni urządzonej oraz terenów rekreacyjnych; 8. Wsparcie działań podnoszących jakość planowania przestrzennego na poziomie regionalnym i lokalnym, w tym działań integracyjnych. Realizacja przedmiotowego projektu przyczyni się do spełnienia wskazanych celów, ponieważ swoim zakresem wpłynie na poprawę atrakcyjności i funkcjonalności przestrzeni w obszarze gminy i spełni założenia operacyjne wskazanych wyżej celów wojewódzkich. Projekt Strategii Rozwoju Subregionu Południowego Województwa Śląskiego wraz ze Strategią Regionalnych Inwestycji Terytorialnych na lata 2014-2020 (, wrzesień 2014 r.) Cel RIT I. Poprawa infrastruktury ochrony środowiska poprzez zabezpieczenie i wykorzystanie zasobów obszaru funkcjonalnego subregionu południowego wynikający z priorytetu III Strategii Rozwoju Subregionu Południowego: Rozwój infrastruktury i usług dla zrównoważonego rozwoju oraz jest spójny z jego celem operacyjnym III.1 Ochrona środowiska i zrównoważone wykorzystanie zasobów środowiska. Priorytet II Ochrona środowiska i efektywne wykorzystanie zasobów. Przedmiotowy projekt spełnia wymagania określone w tych zapisach, ponieważ poprawi infrastrukturę ochrony środowiska i wykorzysta lokalne zasoby naturalne gminy na rzecz ochrony środowiska i jego zrównoważonego rozwoju na tle całego Subregionu oraz województwa. Projekt RPO WSL 2014-2020 wersja 7.0 (XI 2014) Oś Priorytetowa: V Ochrona środowiska i efektywne wykorzystanie zasobów, w zakresie priorytetu inwestycyjnego 6d ochrona i przywrócenie różnorodności biologicznej, ochrona 17
i rekultywacja gleby oraz wspieranie usług ekosystemowych, także poprzez program Natura 2000 i zieloną infrastrukturę. Miasto niniejszym projektem planuje efektywnie wykorzystać swoje naturalne zasoby i chronić środowisko w obrębie nadbrzeży rzek: Białej, Wapienicy i Straconki - z właściwym dostosowaniem się do wytycznych tego RPO WSL. Strategia Rozwoju Bielska Białej do 2020 roku Priorytetowa dziedzina rozwoju Miasta Bielska Białej A: EFEKTYWNOŚĆ - misja: Uzyskanie przewagi konkurencyjnej poprzez kosztową efektywność powiększania i użytkowania zasobowych potencjałów rozwoju miasta; CE1 - BIELSKO BIAŁA miastem skutecznie chroniącym środowisko przyrodnicze i walory krajobrazowe, systematycznie zwiększającym swą wysoką atrakcyjność rezydencjalną; CE4 - Bielsko Biała miastem oferującym różnorodne formy atrakcyjnego spędzania czasu wolnego. Priorytet C ZDROWOTNOŚĆ - wyzwanie strategiczne: Zachowanie wysokiej atrakcyjności środowiska zamieszkania, w tym poprzez udostępnianie atrakcyjnych terenów po budownictwo mieszkaniowe, rewitalizację obszarów zabudowanych, ochronę terenów cennych przyrodniczo i krajobrazowo oraz poprawę dostępności do bazy sportowo rekreacyjnej; CZ2 - miastem o wysokim poziomie odporności na zagrożenia ekologiczne. Przedmiotowy projekt swoim rzeczowym zakresem spełnia wskazania i kierunki rozwoju miasta wykorzystując walory naturalne nadbrzeży rzek Białej, Wapienicy i Straconki. Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska w mieście Bielsko Białej do roku 2016 z perspektywą na lata 2017 2020 Cel strategiczny: Zrównoważony rozwój miasta uwzględniający poprawę jakości środowiska oraz racjonalne gospodarowanie jego zasobami. Podstawowe cele strategiczne obejmują m.in.: optymalizacja wykorzystania zasobów naturalnych wód podziemnych, powierzchniowych, nośników energii, itp.; poprawa w zakresie stanu zagospodarowania przestrzennego miasta; zwiększenie w mieście terenów zieleni publicznej i terenów rekreacji; poprawa świadomości ekologicznej społeczeństwa. Założenia przedmiotowe analizowanego projektu pn. Rewitalizacja miejskich systemów nadrzecznych w mieście są spójne ze wskazanymi celami w POŚ dla miasta, ponieważ optymalnie odnoszą się do możliwości zagospodarowania zasobów naturalnych miasta. Polityki horyzontalne Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1303/2013 z dnia 17 grudnia 2013 ustanawiającego wspólne przepisy dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójności, Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego oraz ustanawiające przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójności i Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego oraz uchylające rozporządzenie Rady (WE) nr 1083/2006 - nakłada na państwa członkowskie wdrażające fundusze strukturalne, obowiązek stosowania tzw. polityk horyzontalnych: W Artykule 7 - Promowanie równości mężczyzn i kobiet oraz niedyskryminacji; W Artykule 8 - Zrównoważony rozwój. Planowane działanie następująco wpływa na poszczególne polityki horyzontalne: Tabela 5 Wpływ projektu na polityki horyzontalne 18
Polityki horyzontalne Zrównoważony rozwój Promowanie równości mężczyzn i kobiet oraz niedyskryminacji Zgodność projektu z politykami Realizacja projektu będzie miała pozytywny wpływ na politykę zrównoważonego rozwoju przede wszystkim poprzez oddziaływanie na ochronę i poprawę jakości środowiska naturalnego. Zgodnie z założeniami zrównoważonego rozwoju, przy korzystaniu z zasobów naturalnych nie należy kierować się jedynie zaspokajaniem własnych potrzeb, ale też brać pod uwagę przyszłe pokolenia i stan otaczającego środowiska. Przedmiotowy projekt spełnia te założenia oraz tej polityki horyzontalnej rozwoju UE, która skupia się także na takich elementach jak: budowanie bardziej konkurencyjnej gospodarki, która będzie korzystać z zasobów w sposób racjonalny i oszczędny. Do infrastruktury powstałej w ramach projektu zapewniony zostanie równy dostęp kobietom i mężczyznom oraz osobom niepełnosprawnym różnych płci, wyznań i religii, rasy i narodowości. W pływ projektu na polityki pozytywny neutralny Źródło: Opracowanie własne na podstawie Rozporządzenia ramowego dla EFSI nr 1303/2013 (Dz. Urz. UE L 347 z 20 grudnia 2013 r.) oraz Projektu RPO WSL 2014-2020 (wersja 5.1) 4. Komplementarność projektu Projekt jest częścią zintegrowanego subregionalnego przedsięwzięcia pn. Rewitalizacja przestrzeni nadbrzeżnych rzek, potoków i zbiorników wodnych Subregionu Południowego, w związku z czym przedsięwzięciami komplementarnymi do niniejszego projektu będą wszystkie działania zaplanowane do realizacji w przedsięwzięciu zintegrowanym. Projekt jest komplementarny z innym lokalnym projektem, zrealizowanym z dofinansowaniem ze środków UE zmierzającym do optymalnego wykorzystania walorów naturalnych i przestrzeni miejskiej pod potrzeby rozwoju miasta. Tabela 6 Komplementarność projektu z innymi działaniami L.p. 1. Nazwa projektu Przebudowa i rozbudowa Bulwarów Straceńskich w Bielsku-Białej I etap Podmiot realizujący Miasto Źródło finansowania RPO WSL 2007-2013 Wartość brutto w PLN Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z ankiety dla beneficjentów projektu. Stan realizacji przedsięwzięcia 1 439 023,77 zrealizowany 19
5. Analiza instytucjonalna 5.1. Beneficjenci projektu Beneficjentem projektu będzie miasto jednostka samorządu terytorialnego. Miasto jest miastem na prawach powiatu, stanowiąc jednostkę, w której ustawodawca de facto zawarł dwie jednostki samorządu terytorialnego: gminę i powiat zgodnie z treścią art. 91 i 92 ustawy o samorządzie powiatu. Beneficjentem pośrednim będą natomiast wszyscy mieszkańcy na terenie Miasta, a także mieszkańcy okolicznych miejscowości gmin ościennych oraz turyści. 5.2. Wykonalność instytucjonalna projektu Beneficjent posiada zdolności organizacyjne do wdrażania projektów współfinansowanych z funduszy europejskich. Sposób pracy nad tego typu projektami został unormowany Zarządzeniem Nr ON- 0152/85/06/BFE Prezydenta Miasta Bielska-Białej z dnia 13 września 2006 r. w sprawie procedur przygotowywania i realizacji projektów współfinansowanych z funduszy europejskich w Urzędzie Miejskim w Bielsku-Białej. Zgodnie z przytoczonym zarządzeniem do prac nad projektem zostanie powołany zespół projektowy odpowiedzialny za przygotowanie oraz wdrożenie i rozliczenie projektu. W skład zespołu projektowego wejdą osoby z Biura Funduszy Europejskich, Wydziału Budżetu, Wydziału Inwestycji, Wydziału Gospodarki Miejskiej (Wydziały Urzędu Miejskiego w Bielsku-Białej) oraz Miejskiego Zarządu Dróg w Bielsku-Białej (jednostka budżetowa Miasta). Za wdrożenie i realizację całego projektu odpowiedzialny będzie Wydział Inwestycji oraz Wydział Gospodarki Miejskiej wraz z Miejskim Zarządem Dróg, a kontrolę nad zgodnością realizacji projektu z umową o dofinansowanie z funduszy strukturalnych oraz monitorowaniem inwestycji i przygotowywaniem wniosków o płatność będzie się zajmowało Biuro Funduszy Europejskich. Rozliczenie projektu i czuwanie nad bieżącym raportowaniem spoczywać będzie na jednostce samorządu terytorialnego. Jak wynika z powyżej przedstawionych danych zarówno Beneficjent, jak również podmiot zarządzający i realizujący faktycznie część/częścią projektu w imieniu Beneficjenta są przygotowani organizacyjnie do realizacji projektu, posiadają wszelką zdolność organizacyjną i finansową do wdrożenia projektu, a dotychczasowa działalność w tym zakresie zapewnia, iż zarówno realizacja, jak i utrzymanie projektu w okresie trwałości będą zagwarantowane. W ramach przygotowania do projektu niezbędne jest podjęcie działań w kilku etapach: przeprowadzenie inwentaryzacji oraz zdefiniowanie potrzeb beneficjenta, przygotowanie odpowiedniej dokumentacji, dokonanie wyboru wykonawców. W związku z dużym doświadczeniem i wiedzą praktyczną i teoretyczną w zakresie wdrażania i realizacji projektów współfinansowanych ze środków Unii Europejskiej posiadana przez Beneficjenta, nie zidentyfikowano zagrożeń związanych z wykonalnością instytucjonalną projektu zagrożeń związanych z wykonalnością instytucjonalną projektu. 20
6. Analiza techniczna i technologiczna Analiza stanu aktualnego Projekt obejmuje swoim zakresem trzy rzeki-cieki położone na terenie Bielska Białej. a) Potok Straconka: W obszarze objętym projektem potok Straconka jest uregulowany i zabudowany opaskami kamiennymi jak również poprzegradzany zaporami (opaskami) poprzecznymi. Wzdłuż cieku nabrzeża są zarośnięte i częściowo uporządkowane. Zlokalizowane na nich są pojedyncze skupiska drzew a szczególnie tzw. zieleń urządzona w postaci żywopłotów i parkanów ulicznych. Tereny położone wzdłuż rzeki łatwo dostępne dla turystów, z uwagi na równolegle biegnącą drogę - ul. Górska i ścieżki prowadzące z południowej części zabudowy jednorodzinnej. b) Rzeka Biała: Rzeka ta przez wieki stanowiła naturalną granicę rozdzielającą tereny Śląska i Małopolski, a jednocześnie stanowiła granicę pomiędzy dawnymi diecezjami: wrocławską i krakowską. Po II wojnie światowej do 1950 roku była ona granicą między województwem śląskim i małopolskim. Długość rzeki wynosi 28,6 km, a powierzchnia dorzecza 139 km². Stanowi ona prawy dopływ Wisły do której uchodzi w obrębie Czechowic-Dziedzic. W dolnej części doliny Białej znajduje się kilka kompleksów stawów w Bielsku-Białej i Bestwinie. Na odcinku rewitalizowanym rzeka w dużej części płynie w uregulowanym korycie poprzegradzanymi licznymi przegrodami poprzecznymi. Na rzece w okolicach ul. Paproci i Księdza Jerzego Kusia znajduje się pięknie krajobrazowo wybudowana zapora z bliskim dostępem do drogi. W niższej części rzeka posiada liczne konstrukcje mostowe jak i przebiega wzdłuż zabudowań mieszkalnych wielorodzinnych i przemysłowych. c) Rzeka Wapienica: Jest główną rzeką przepływającą przez dzielnicę Bielska-Białej o nazwie Wapienica. Rzeka Wapienica jest prawym dopływem Iłownicy. Bierze ona początek na stokach Błatniej i Stołowa. Od 1895 r. rzeka, prowadząca wody I klasy czystości, stanowi główne ujęcie wody dla bielskich wodociągów. Dopływami Wapienicy są: Barbara, Rudawka i Żydowski Potok. Ponadto w górach jest wiele niewielkich, bezimiennych strumieni. W latach 1928 1932 w górnym biegu Wapienicy, w miejscu ujścia Barbary, zbudowano zaporę wodną im. Ignacego Mościckiego, a w wyniku spiętrzenia wód rzeki powstało sztuczne jezioro Wielka Łąka, które służy wyłącznie jako ujęcie wody i nie jest w żaden sposób dostępne dla ludności (zbiornik objęty jest bezpośrednią strefą ochrony sanitarnej). Na Wapienicy znajdują się również dwa mniejsze zbiorniki poniżej ul. Tartacznej i w rejonie os. Zacisze. Największym skupiskiem jest grupa siedmiu stawów nad rzeką Rudawką, przy granicy miasta z Jasienicą. Na odcinku rewitalizowanym rzeka w dużej części płynie w uregulowanym korycie poprzegradzanymi przegrodami poprzecznymi, nieznaczna część obszaru znajduje się w obszarze tzw. naturalnej rzeki. Na całej długości trasy występuje liczne zadrzewienie w postaci zieleni wysokiej drzew różnego gatunku oraz trawników. Koryto rzeczne płytkie typu roztopowego, w okresie bezdeszczowym łatwe do przejścia, teren wzdłuż rzeki dostępny z uwagi na liczne place postojowe i parkingi, drogi dojazdowe i ścieżki. Opis wybranego wariantu technicznego/ technologicznego Przedmiotem projektu będzie wykreowanie uporządkowanej zielonej przestrzeni nadrzecznej o przeznaczeniu rekreacyjnym, odnowienie oraz funkcjonalną rozbudowę przestrzeni parkowej łączącej funkcje rekreacyjne, przyrodnicze i kulturowe, zaadaptowanie istniejącej przestrzeni zielonej na park nadrzeczny o funkcji rekreacyjnej i przyrodniczej, połączenie przestrzeni rzecznych mi 21
pieszo-rowerowymi, wykreowanie miejsc rekreacyjno-wypoczynkowych, czynną ochronę siedlisk lęgowych, wyeksponowanie dziedzictwa kultury materialnej i sztuki hydrotechnicznej. Typ projektu RPO: Ochrona obszarów nadwodnych wraz ze zrównoważonym wykorzystaniem lokalnych zasobów przyrodniczych wraz z prowadzeniem kampanii informacyjno-edukacyjnych projekt związany z ochroną obszarów przybrzeżnych rzek, potoków i zbiorników wodnych wraz ze zrównoważonym wykorzystaniem lokalnych zasobów przyrodniczych w celu stworzenia wielofunkcyjnych przestrzeni publicznych o wysokiej jakości. Obejmuje on swoim zakresem trzy rzeki-cieki położone na terenie Bielska Białej: a) Potok Straconka: Przedmiotem projektu jest: Wykreowanie uporządkowanej zielonej przestrzeni nadrzecznej o przeznaczeniu rekreacyjnym, odnowienie i funkcjonalną rozbudowę przestrzeni parkowej łączącej funkcje rekreacyjne, przyrodnicze i kulturowe, zaadaptowanie istniejącej przestrzeni zielonej na park nadrzeczny o funkcji rekreacyjnej i przyrodniczej, połączenie przestrzeni rzecznych mi pieszo-rowerowymi, wykreowanie miejsc bezpośredniego dostępu do wody oraz wykreowanie miejsc rekreacyjno-wypoczynkowych, czynną ochronę siedlisk lęgowych, wyeksponowanie dziedzictwa kultury materialnej i sztuki hydrotechnicznej. Na podstawie opracowanej dokumentacji technicznej dla realizacji projektu oraz audytu terenowego przeprowadzonego przy udziale przedstawicieli Inwestora, ustalono zakres realizacji projektu przyjęty przez Beneficjenta. Dla nadbrzeża rzeki na odcinku od skrzyżowania ulic Żywieckiej i Górskiej do kładki w okolicach ulicy Chmurnej przewiduje się realizację robót: budowę 3 boisk sportowych oraz inne urządzenia sportowe, budowę 3 sanitariatów budowę budynku Straży Miejskiej budowę placów zabaw dla dzieci budowę placów rekreacyjnych i miejsc dla wypoczynku stworzenie miejsc do grillowania montaż zdrojów ulicznych tj. punkty poboru wody oraz prysznice terenowe budowę ścieżek spacerowych budowę ścieżki rowerowo - rolkowej budowę sieci oświetlenie terenu budowę systemu monitoringu wizyjnego terenu Podstawowe założenia projektowe dla realizacji projektu na Potoku Straconka: Zaleca się poszerzenie zakresu projektu o wykonanie zejść do nurtu rzecznego dla osób korzystających z terenów rekreacyjnych objętych projektem jak również dla osób przejezdnych ulicą Górską. Zaleca się rozważyć możliwość częściowej rozbiórki betonowych bulwarów na pewnym odcinku i wykonanie łagodnego zejścia do cieku przy zastosowaniu mat wegetatywnych, 22
w celu zbliżenia dostępu do cieku dla potrzeb rekreacji, dostępności dla fauny: płazów i ssaków. Zaleca się ograniczyć ilość wycinanych drzew do minimum Wykonanie "hotelu dla owadów" budek dla ptaków oraz i innych organizmów, cyklem życiowym związanych z wodą. b) Rzeka Biała: Na podstawie przedłożonego wstępnego studium wykonalności dla projektu oraz audytu terenowego przeprowadzonego przy udziale przedstawicieli Inwestora, ustalono zakres realizacji projektu przyjęty przez Beneficjenta. Dla nadbrzeża rzeki w rejonie ulic: Księdza Jana Kusia i ulicy Sokolska przewiduje się zaadaptowanie istniejącej przestrzeni zielonej na park nadrzeczny o funkcji rekreacyjnej i przyrodniczej z miejscami do odpoczynku wraz z niezbędną infrastrukturą. Przewiduje się wykonanie robót: Montaż ławek parkowych Montaż koszy na śmieci Montaż oświetlenia parkowego Dla nadbrzeża rzeki w rejonie ulic: Zakładowa / Piwna do mostu Druha Piekiełki przy drodze wojewódzkiej nr 942 przewiduje się wykreowanie zielonej przestrzeni nadrzecznej o przeznaczeniu rekreacyjnym z miejscami do odpoczynku wraz z niezbędną infrastrukturą. Przewiduje się wykonanie robót: Budowę placu zabaw dla dzieci Budowę plaży trawiastej na nadbrzeżach Budowę siłowni zewnętrznej Montaż koszy na śmieci Montaż oświetlenia parkowego Dla nadbrzeża rzeki w rejonie ulic: Korytarz rzeczny od mostu Druha Piekiełki przy drodze wojewódzkiej nr 942 do ujścia rzeki Straconki przewiduje się budowę ścieżki pieszo-rowerowej z przestrzenią parkową i miejscami do odpoczynku wraz z niezbędną infrastrukturą. Przewiduje się wykonanie robót: Montaż ławek parkowych Montaż koszy na śmieci Montaż oświetlenia parkowego Dla nadbrzeża rzeki na odcinku: Park od ujścia Straconki do ul. Bora Komorowskiego Przewiduje się budowę ścieżki pieszo-rowerowej wraz z przestrzenia parkową z miejscami do odpoczynku wraz z niezbędną infrastrukturą Przewiduje się wykonanie robót: Montaż ławek parkowych Montaż koszy na śmieci Montaż oświetlenia parkowego 23
Podstawowe założenia projektowe dla realizacji projektu na rzece Biała: Przy zaporze w rejonie ulic Księdza Jana Kusia i ulicy Sokolskiej zaleca się wyrównać i wykarczować z zarośli teren w sąsiedztwie istniejącego stawu celem stworzenia parku z miejscami postojowymi i dojściem do zapory. Przy zaporze w rejonie ulic Księdza Jana Kusia i ulicy Sokolskiej zaleca się zagospodarować obszar przy zaporze dla potrzeb plażowania i stworzenia kąpieliska. W tym celu należy zbudować zejścia do wody po niższej części wody. W miejscach bardzo stromych zbudować schody terenowe z kostki granitowej z pochwytami. Przy zaporze w rejonie ulic Księdza Jana Kusia i ulicy Sokolskiej zaleca zbudować taras przystosowany dla osób niepełnosprawnych z widokiem na zaporę i bieg rzeki. Przy zaporze w rejonie ulic Księdza Jana Kusia i ulicy Sokolskiej zaleca zabudować tablice edukacyjne o tematyce hydrotechnicznej i związanej z tematyką występującej w tym obszarze bioróżnorodności. Na odcinku od mostu Druha Piekiełki do mostu przy ul. Bora Komorowskiego zaleca się rozważyć możliwość częściowej rozbiórki betonowych umocnień brzegu na pewnym odcinku i wykonanie łagodnego zejścia do cieku przy zastosowaniu mat wegetatywnych, w celu zbliżenia dostępu do cieku dla potrzeb rekreacji, dostępności dla fauny: płazów i ssaków. W okolicach zabudowy wielorodzinnej przy ul. Zakładowej zaleca się zagospodarowanie nabrzeża w postaci plaży, gdyż miejsce to służy w chwili obecnej jako dzikie kąpielisko i jest utrudniony zejście do cieku wskutek zarośniętej skarpy. Wybudowanie schodów terenowych, wykarczowanie zarośli i łagodne ukształtowanie skarpy pozwoli na bardziej bezpieczne korzystanie i uporządkowane z nadbrzeża. Na całym ciągu lewego nabrzeża od mostu drogowego drogi S69 po most przy ul. Bora Komorowskiego proponuje się wybudować ścieżkę pieszo-rowerową z instalacją oświetlenia solarnego i ustawieniem tablic dydaktycznych o tematyce związanej z występującą w okolicy biróżnorodnością. Zaleca się ograniczyć ilość wycinanych drzew do minimum. Wykonanie "hotelu dla owadów", budek dla ptaków oraz i innych organizmów cyklem życiowym związanych z wodą. c) Rzeka Wapienica: Na podstawie wykonanej dokumentacji technicznej dla części obszaru objętego projektem oraz audytu terenowego przeprowadzonego przy udziale przedstawicieli Inwestora, ustalono zakres realizacji projektu przyjęty przez Beneficjenta. Dla Nadbrzeża rzeki na odcinku: od mostu na ulicy Dębowiec przy Rezerwacie Jaworzyna do mostu na ul. łączącej miejscowości Jaworze i Bielsko Biała. Dla tego obszaru opracowana została dokumentacja techniczna, która przewiduje budowę ścieżki pieszo-rowerowej wzdłuż rzeki Wapienica na długości 2811m wraz z oświetleniem oraz przebudową i zabezpieczeniem kolidujących sieci uzbrojenia terenu. Przewiduje się realizację robót: Budowę ścieżki rowerowej i chodnika o długości 2415,0 m Budowę ciągu pieszo-jezdnego o długości 367,0 m Dla nadbrzeża rzeki w rejonie ulic Smoczej i Tartacznej (w okolicach parkingu pn. Kemping nad Zaporą) przewiduje się dodatkowo poza opracowaną dokumentacją techniczną budowę miejsc rekreacyjnych wraz z niezbędną infrastrukturą. Przewiduje się wykonanie robót: 24