WYMAGANIA EDUKACYJNE WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE Kl. III GIMNAZJUM Przedmiot: wiedza o społeczeństwie Program nauczania wiedzy o społeczeństwie w gimnazjum, Autorzy: Piotr Krzesicki, Piotr Kur, Małgorzata Poręba, Wydawnictwo: WSiP Wymagania opracowane na podstawie planu wynikowego autorstwa Piotra Krzesickiego, Piotra Kura, Małgorzaty Poręby
Temat Ocena dopuszczająca Uczeń: Ocena dostateczna Uczeń: Ocena dobra Uczeń: Ocena bardzo dobra Uczeń Ustrój Rzeczypospolitej Konstytucja jako najważniejszy akt prawny. Prawa i obowiązki wynikające z Konstytucji RP potrafi określić rolę, jaką pełni w państwie konstytucja wymienia najważniejsze zasady ustrojowe zapisane w polskiej konstytucji zna datę uchwalenia obecnie obowiązującej konstytucji konstytucja(ustawa zasadnicza) wymienia podstawowe prawa obywatela wymienia obowiązki obywatela wobec państwa zna procedury odwoławcze w sytuacji łamania praw obywatelskich prawa (osobiste, polityczne, ekonomiczne, socjalne i kulturalne) omawia najważniejsze zasady ustrojowe zapisane w polskiej konstytucji demokracja parlamentarna, demokracja konstytucyjna wie dlaczego warto znać prawa i obowiązki obywateli obowiązki obywatelskie, organizacja pozarządowa zna najważniejsze polskie konstytucje od XVIII do XX w. omawia prawa i obowiązki obywateli, podaje przykłady naruszania praw obywatelskich w Polsce, wyjaśnia twierdzenie o naturalności i niezbywalności praw człowieka, wymienia I, II i III generacje praw człowieka sankcja wyjaśnia znaczenie konstytucji w państwie demokratycznym dowodzi szczególnego znaczenia konstytucji wśród innych aktów prawnych interpretuje tekst konstytucji zna organizacje zajmujące się ochroną praw człowieka podając przykłady sytuacji, potrafi wskazać, jakie prawa i wolności są naruszane charakteryzuje i podaje przykłady I, II i III generacji praw człowieka
Władza ustawodawcza sejm i senat na przykładzie państwa polskiego wyjaśnia zasadę trójpodziału władzy wymienia funkcje sejmu i senatu wie, jak przeprowadzane są w Polsce wybory parlamentarne władza ustawodawcza, wykonawcza i sądownicza omawia funkcje sejmu i senatu wie w jakim celu zwoływane jest Zgromadzenie Narodowe orędzie, komisja sejmowa, komisja senacka, kadencja, veto, Zgromadzenie Narodowe potrafi omówić zadania, zasady działania i funkcje polskiego parlamentu marszałek senior zna proces uchwalania ustawy ocenia pracę posłów ocenia pracę marszałka sejmu prezentuje treści artykułów o pracy sejmu umie przeanalizować dobre i złe strony systemu wyborczego w Polsce Władza wykonawcza Rzeczypospolitej Polskiej wymienia kilka przykładów uprawnień prezydenta w różnych dziedzinach potrafi podać nazwisko aktualnego premiera i kilku ministrów wie, w jakim celu powoływana jest służba cywilna i czym powinien charakteryzować się jej urzędnik wyjaśnia, jak jest powoływany i czym zajmuje się rząd wyjaśnia, na czym polega konstruktywne wotum nieufności wyjaśnia, jak s przeprowadzane w Polsce wybory prezydenckie i parlamentarne wskazuje najważniejsze zadania Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej wyjaśnia, jak jest powoływany i czym zajmuje się rząd polski; podaje nazwisko premiera, wyszukuje nazwiska ministrów i zadania wybranych ministerstw wyszukuje w środkach masowego przekazu informacje o działaniach urzędującego Prezydenta wymienia zadania administracji rządowej i podaje przykłady jej działań wyjaśnia, co to jest służba cywilna i jakimi zasadami powinien się kierować urzędnik państwowy Jak działa system sądowniczy potrafi wymienić organy władzy sądowniczej potrafi opisać elementy władzy sądowniczej charakteryzuje organy władzy sądowniczej w Polsce przedstawia organy władzy sądowniczej, zasady, wedle których działają sądy (niezawisłość,
w Rzeczypospolitej Polskiej? wymienia zasady, na podstawie których działają polskie sądy opisuje i wyjaśnia zasady, na podstawie których działają polskie sądy dwuinstancyjność) i przykłady spraw, którymi się zajmują Organy wymiaru sprawiedliwości, kontroli państwowej i ochrony prawa wymienia podmioty w rozprawie karnej wymienia wydziały sądów powszechnych wyjaśnia, jaką rolę odgrywa w Polsce Trybunał Konstytucyjny a jaką Trybunał Stanu wyjaśnia, czym się zajmuje Trybunał Konstytucyjny i Trybunał Stanu potrafi wymienić organy ochrony i kontroli prawa w Polsce wymienia elementy rozprawy sądowej wyjaśnia, jaką rolę odgrywa w Polsce Trybunał Konstytucyjny a jaką Trybunał Stanu umie scharakteryzować czym zajmują się poszczególne wydziały sądów powszechnych wyjaśnia pojęcia; apelacja, kasacja potrafi opisać zakres działalności organów ochrony i kontroli prawa w Polsce Polska, Europa i współczesny świat Polska w Europie, Polska na świecie wymienia wszystkich sąsiadów Polski zna daty przystąpienia Polski do NATO i Unii Europejskiej Grupa Wyszehradzka uczeń wie gdzie będąc za granicą może uzyskać pomoc od polskich służb dyplomatycznych(konsulat, ambasada) przedstawia najważniejsze kierunki polskiej polityki zagranicznej wyjaśnia, czym zajmują się ambasady i urzędy konsularne, wymienia państwa wchodzące w skład Grupy Wyszehradzkiej misja pokojowa wymienia najważniejsze cele polskiej polityki obronnej i podjęte w tym celu inicjatywy wymienia przywódców państw sąsiadujących z Polską i ich funkcje współpraca regionalna charakteryzuje relacje Polski z wybranym krajem na podstawie samodzielnie zebranych informacji charakteryzuje polską politykę zagraniczną i obronną
We wspólnej Europie zna cele integracji europejskiej oraz wyjaśnia, jak w UE realizowane są zasady pomocniczości i solidarności wymienia i opisuje symbole Unii Europejskiej potrafi opisać cele integracji europejskiej przedstawia etapy integracji europejskiej wie kim był: Robert Schuman i Jean Monnet wymienia organizacje poprzedzające powstanie UE wskazuje na mapie Europy starych nowych członków Unii Europejskiej wymienia najważniejsze instytucje Unii Europejskiej wyjaśnia czym zajmuje się Rada Europy wyjaśnia, czym zajmują się najważniejsze instytucje Unii Europejskiej potrafi sformułować własne stanowisko na temat przyszłości Unii Europejskiej W Polsce, czyli w Europie zna podstawowe uprawnienia wynikające z posiadania obywatelstwa Unii Europejskiej wymienia korzyści wynikające z przynależności do UE formułuje własne wnioski na temat korzyści płynących z członkostwa w Unii Europejskiej oraz na temat pozycji Polski wskazuje przykłady działań mających na celu pozyskanie i wykorzystanie unijnych funduszy w najbliższym środowisku Ten niespokojny świat... wymienia najważniejsze przyczyny współczesnych konfliktów międzynarodowych zna datę powstania ONZ i wie jaki jest cel istnienia ONZ terroryzm wymienia organy ONZ określa na mapie miejsca najpoważniejszych konfliktów międzynarodowych, omawia ich przebieg i próby rozwiązania jednego z nich integralność terytorialna wymienia kompetencje organów ONZ wyjaśnia różnice pomiędzy tzw. bogatą Północą a biednym Południem separatyzm wymienia organizacje wyspecjalizowane oraz organy pomocnicze ONZ charakteryzuje i opisuje przebieg głównych konfliktów współczesnego świata fundamentalizm Problemy współczesnego świata wymienia główne problemy współczesnego świata (globalizacja, bieda, demografia środowisko charakteryzuje obszary globalizacji odwołując się do konkretnych przykładów, opisuje najważniejsze problemy współczesnego świata, wskazuje rejony ich występowania i ich podaje przykłady działań, które mogą doprowadzić do poprawy sytuacji na świecie
naturalne, fundamentalizm islamski) wyjaśnia, na czym polega globalizacja potrafi wymienić obszary globalizacji wskazuje jej przejawy w kulturze, gospodarce i polityce globaliści, antyglobaliści podaje przykłady największych zamachów terrorystycznych najważniejsze przyczyny alterglobaliści charakteryzuje możliwe scenariusze tego jak będzie wyglądać świat w przyszłości IX. Przedsiębiorczość i aktywność zawodowa Czy warto być przedsiębiorczym? Jak stawać się przedsiębiorczym? wymienia przyczyny, dla których ludzie podejmują pracę wymienia rodzaje potrzeb człowieka wg Maslowa wymienia cechy i umiejętności człowieka przedsiębiorczego wyjaśnia pojęcia; komunikacja werbalna i niewerbalna, asertywność, autoprezentacja definiuje, na czym polega postawa przedsiębiorcza wyjaśnia, jaka jest rola pozytywnej autoprezentacji w kształtowaniu postawy przedsiębiorczej wymienia elementy budowania postawy przedsiębiorczej wymienia zasady autoprezentacji wskazuje 4 typy osobowości i potrafi je opisać wskazuje, w jaki sposób zbudować postawę przedsiębiorczą opisuje zasady autoprezentacji potrafi przygotować i przedstawić prezentację o swoich zainteresowaniach na forum klasy oraz dokonać samooceny za pomocą opisuje szczegóły budowania postawy przedsiębiorczej przygotowuje autoprezentację Czy więcej, zawsze znaczy lepiej? potrafi wyjaśnić pojęcie rynku, wymienia 3 mechanizmy rynkowe (popyt, podaż, cena) wymienia rodzaje rynków potrafi zinterpretować pojęcie niewidzialnej ręki rynku definiuje 3 mechanizmy rynkowe oraz wymienia i charakteryzuje czynniki wpływające na popyt i podaż równowaga rozumie zjawisko dumpingu i potrafi odpowiedzieć, dlaczego niektórym przedsiębiorstwom opłaca się sprzedawać produkty po zaniżonych cenach
wskazuje, w jaki sposób wpływają one na siebie opisuje rodzaje rynków rynkowa, cena równowagi rynkowej Budżet domowy co kupić a na czym zaoszczędzić? przygotowuje budżet gospodarstwa domowego wymienia główne źródła dochodów i rodzaje wydatków gospodarstw domowych zna i wykorzystuje w planowaniu najważniejsze zasady racjonalnego gospodarowania budżetem domowym budżet domowy wskazuje na związek między gospodarstwem domowym a gospodarką kraju kredyt, sezonowość, dziura budżetowa, nadwyżka budżetowa wymienia zasady zarzadzania budżetem domowym wymienia rodzaje wydatków konsumpcyjnych i inwestycyjnych, dokonuje ich podziału i podaje ich elementy składowe papiery wartościowe, deficyt budżetowy opisuje zasady zarzadzania budżetem domowym zna i rozumie negatywne zjawiska, takie jak np. sezonowość, które mogą utrudniać przygotowanie zrównoważonego budżetu, zakupoholizm Działać z głową podstawowe zasady organizacji pracy zna najważniejsze zasady organizacji pracy własnej oraz pracy grupowej zna pojęcia: autorytet potrafi zastosować najważniejsze zasady organizacji pracy własnej oraz pracy grupowej wymienia różne rodzaje autorytetów oraz role lidera w grupie wymienia najważniejsze cechy i umiejętności dobrego lidera potrafi zaplanować i razem z grupą wdrożyć w życie wybrany projekt artystyczny, naukowy lub sportowy U podstaw kariery. Jak się znaleźć na rynku pracy? potrafi wymienić 4 etapy planowania kariery potrafi opisać 4 etapy planowania kariery wymienia cechy i umiejętności dobrego pracownika wymienia branże i zawody, które będą się w przyszłości rozwijać, jak i te, które będą zawodami schyłkowymi
potrafi wymienić swoje mocne i słabe strony potrafi zaplanować swoją karierę zawodową z pomocą doradcy zawodowego potrafi stworzyć indywidualny plan kariery edukacyjnej i zawodowej potrafi wyjaśnić, jakie znaczenie ma dobrze skonstruowany plan kariery zawodowej dla wyboru szkoły średniej i późniejszej drogi zawodowej, Jak się znaleźć na rynku pracy? wskazuje miejsca, w których można znaleźć aktualne oferty pracy oraz skorzystać z doradztwa zawodowego potrafi napisać CV i list motywacyjny przy pomocy nauczyciela oraz wymienić najczęstsze oczekiwania pracodawców i pracowników lokalizuje siedzibę Urzędu Pracy w miejscu zamieszkania potrafi wymienić najczęstsze oczekiwania pracodawców i pracowników zna najważniejsze zasady sporządzania dobrego CV oraz listu motywacyjnego, potrafi samodzielnie napisać CV i list motywacyjny potrafi wyjaśnić, od jakich głównych czynników gospodarczych i społecznych zależy sytuacja na rynku pracy potrafi uzasadnić wybór szkoły potrafi przygotować niezbędne dokumenty celem uzyskania pracy potrafi wymienić, opisać i stosuje szczegółowe zasady sporządzania prawidłowego CV oraz listu motywacyjnego, Jak zdobyć pracę i uchronić się przed bezrobociem? wyjaśnia pojęcie: bezrobocie, roboty publiczne, rozmowa kwalifikacyjna wymienia główne przyczyny i rodzaje bezrobocia potrafi omówić problem bezrobocia w swoim regionie i zdefiniować pojęcie stopa bezrobocia, opisuje główne przyczyny i wynikające z nich rodzaje bezrobocia oraz wie, jak należy przygotować się do rozmowy kwalifikacyjnej i wymienia, o co najczęściej pytają pracodawcy w czasie rozmów kwalifikacyjnych wskazuje, jakie zasady autoprezentacji są szczególnie przydatne na rozmowie kwalifikacyjnej potrafi przygotować autoprezentację
wie, w jaki sposób może zwiększyć swoje szanse na rynku pracy w przyszłości rekrutacja zewnętrzna i wewnętrzna, Zakładamy własną firmę samozatrudnienie, zysk, strata zna procedurę rejestracji własnej działalności gospodarczej przedsiębiorca, koszty, przychody, dochody, działalność gospodarcza, przedsiębiorca i przedsiębiorstwo indywidualne, wskazuje główne przychody i koszty działalności gospodarczej oraz rozumie, kiedy i dlaczego może wystąpić zysk lub strata potrafi wyjaśnić, na czym polega planowanie przewidywanych kosztów i przychodów w firmie potrafi wykonać prezentację przedstawiającą procedurę tworzenia firmy Współczesna gospodarka Gospodarka rynkowa czy centralnie planowana? wymienia trzy rodzaje zasobów w gospodarce wymienia główne zasady racjonalnego gospodarowania zasobami podaje przykłady cech gospodarki centralnie planowanej i wolnorynkowej opisuje trzy rodzaje zasobów w gospodarce wymienia główne zasady racjonalnego gospodarowania zasobami wymienia najważniejsze cechy gospodarki centralnie wie, w jakich krajach występowała gospodarka centralnie planowana i jakie przyniosło to skutki gospodarkom tych państw opisuje cechy gospodarki centralnie planowanej i wolnorynkowej oraz charakteryzuje najważniejsze różnice między gospodarką centralnie planowaną i wolnorynkową monopol, oligopol
zasoby, gospodarka narodowa planowanej i wolnorynkowej gospodarka wolnorynkowa i centralnie planowana przedstawia najważniejsze różnice między nimi rzadkość dóbr, transformacja gospodarcza Płacimy podatki. Jakie i dlaczego? wymienia rodzaje podatków występujących w Polsce zna progi podatkowe zna obowiązujące stawki VAT zna najczęściej stosowane formularze podatkowe opisuje rodzaje podatków występujących w Polsce potrafi obliczyć podatek dochodowy od osób fizycznych PIT, wyjaśnia, co to jest podatek VAT i jakie są podstawowe zasady jego naliczania, kto go płaci i według jakich stawek wyjaśnia, czym jest podatek progresywny i liniowy oraz wskazuje różnice między nimi podatek korporacyjny, podatek od wartości dodanej wskazuje różnice między podatkiem progresywnym i liniowym potrafi wypełnić zgodnie z instrukcją druk deklaracji podatkowej PIT-36, PIT-37 Do czego służą pieniądze? wymienia najważniejsze rodzaje pieniądza występujące w historii i współcześnie wymienia cztery podstawowe funkcje pieniądza inflacja, czek, barter definiuje i szczegółowo opisuje cztery podstawowe funkcje pieniądza oraz przedstawia przykład obiegu pieniądza w gospodarce rynkowej pieniądz kruszcowy, kwity depozytowe, pieniądz plastikowy, pieniądz elektroniczny podaje przyczyny i rodzaje inflacji zna aktualny poziom inflacji w Polsce opisuje rodzaje inflacji wymienia negatywne skutki hiperinflacji wymienia sposoby przeciwdziałania inflacji stosowane przez państwo
Pieniądze pracują same banki, giełda, inwestycje wymienia funkcje banku centralnego wymienia rodzaje i główne funkcje banków komercyjnych w Polsce wskazuje, o co warto zapytać w banku przed podjęciem decyzji o wzięciu kredytu, i wie, jak i gdzie można ulokować swoje pieniądze w banku wymienia główne funkcje giełdy papierów wartościowych hossa, bessa opisuje funkcje banku centralnego tłumaczy rolę, jaką pełni NBP w polityce gospodarczej państwa wymienia rodzaje i główne funkcje banków komercyjnych w Polsce wymienia formy usług bankowych akcje, obligacje, inwestor, stopa procentowa, depozyt wyjaśnia, skąd pochodzi słowo bank i jakie ma ono znaczenie współcześnie opisuje formy usług bankowych dywidenda, emitent, obligatariusz, makler indeks giełdowy, fundusze inwestycyjne wymienia i charakteryzuje rodzaje funduszy inwestycyjnych rozumie zasady funkcjonowania GPW rozumie zasady inwestowania, w tym ryzyka giełdowego Budżet państwa i wskaźniki gospodarcze budżet, ustawa budżetowa, inflacja potrafi wymienić przykładowe dochody i wydatki państwa zna takie pojęcia, jak wzrost gospodarczy i recesja potrafi zdefiniować budżet państwa i wskazać najważniejsze źródła dochodów i wydatków definiuje pojęcie inflacji i określa jej wpływ na gospodarkę potrafi zinterpretować najważniejsze wskaźniki gospodarcze państwa PKB i PNB wskazuje przyczyny powstawania deficytu i długu publicznego koniunktura, dekoniunktura wyjaśnia zasady tworzenia budżetu państwa i ustawy budżetowej rozumie zagrożenia wynikające z inflacji wyjaśnia zasady tworzenia PKB,PNB wyjaśnia znaczenie wskaźnika Human Development Index Jak państwo chroni pracowników i pracodawców? podaje przykłady praw i obowiązków pracownika Wymienia podstawowe prawa i obowiązki pracownika definiuje i przedstawia najważniejsze zalety zatrudnienia na umowę o pracę wskazuje wysokość kosztów pracy w Polsce oraz charakteryzuje
wie gdzie są zawarte prawa i obowiązki pracownika(kodeks pracy) wymienia formy umów cywilnoprawnych wymienia formy rozwiązania umowy o pracę opisuje formy umów cywilnoprawnych opisuje formy rozwiązania umowy o pracę wymienia składki płacone przez pracodawcę i pracownika ZUS, KRUS wszystkie rodzaje składek ubezpieczeniowych, które płacą pracownicy i pracodawcy Dobry szef, dobry pracownik etyczne państwo wymienia przykłady nieetycznych zachowań pracy i biznesie szara strefa, praca na czarno definiuje pojęcie etyki zawodowej oraz etyki w biznesie i wskazuje na ich znaczenie w pracy zawodowej i w gospodarce nepotyzm, mobbing, dumping, korupcja, biurokracja wyjaśnia, jakie korzyści osiąga uczciwa firma i dlaczego bycie etycznym leży w interesie pracodawców i przedsiębiorców normy etyczne, etyka biznesu wyjaśnia znaczenie etyki w biznesie oraz zagrożenia nieetycznych postaw i zagrożeń dla firmy i pracownika charakteryzuje i wyjaśnia powody postaw etycznych przedsiębiorcy Reklama i marketing. Prawa kupującego. Obowiązki sprzedawcy wymienia podstawowe prawa konsumenckie oraz obowiązki sprzedawcy wyjaśnia, w jaki sposób stosując narzędzia marketingowe, przedsiębiorca może zwiększyć swoje szanse na sukces rynkowy, wymienia cechy skutecznej reklamy wymienia informacje, które powinny być zawarte w gwarancji, oraz wskazuje różnice między gwarancją a niezgodnością towaru z umową, potrafi złożyć reklamację w przypadku kupna towaru, który posiada ukryte wady lub nie może być wykorzystany zgodnie z przeznaczeniem wymienia i opisuje instytucje zajmujące się ochroną praw konsumenta i wie, jak skorzystać z ich pomocy
Ocenę celującą otrzymuje uczeń, który: w całości opanował treści podstawy programowej, poszerza swoją wiedzę korzystając z różnych źródeł, rozwija zainteresowania, wykorzystuje wiedzę w nowych sytuacjach poznawczych, wyciąga wnioski dotyczące nowego materiału, potrafi samodzielnie formułować pytania i rozwiązywać problemy, jest krytyczny, używa odpowiedniej argumentacji, swobodnie posługuje się bazą pojęciową przedmiotu, wypowiedzi ustne i pisemne ucznia charakteryzują się wzorowym językiem, wnioski formułowane przez ucznia są przemyślane i oryginalne, samodzielnie analizuje i interpretuje teksty źródłowe, potrafi doskonale zaplanować i zorganizować swoją pracę, dokonać selekcji i hierarchizacji zdobytych wiadomości, współpracuje z nauczycielem w przygotowaniu niektórych zajęć, jest liderem w pracy grupowej, osiąga sukcesy w konkursach i olimpiadach przedmiotowych.