Telekomunikacja Polska S.A. ul. Twarda Warszawa DECYZJA

PREZES URZĘDU KOMUNIKACJI ELEKTRONICZNEJ Anna Streżyńska Warszawa, dnia...2006r. Telekomunikacja Polska S.A. ul. Twarda 18 00 105 Warszawa DECYZJA Na podstawie art. 24 ust.1 i 2, w związku z art. 24 ust. 4 i 5, art. 25 ust. 2, art. 46 ust. 2 pkt 1, 2, 3, 4, 5 art. 46 ust. 3 pkt 3 lit a-b, art. 46 ust. 3 pkt 4, art. 46 ust 4 ustawy z dnia 16 lipca 2004 r. Prawo telekomunikacyjne (Dz. U. Nr 171, poz. 1800 z późn. zm.) i 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 25 października 2004 r. w sprawie określenia rynków właściwych podlegających analizie przez Prezesa Urzędu Regulacji Telekomunikacji i Poczty (Dz. U. Nr 242, poz. 2420) zwanego dalej rozporządzeniem Ministra Infrastruktury oraz w związku z art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 29 grudnia 2005 r. o zmianie ustawy Prawo telekomunikacyjne oraz ustawy Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2006 r. Nr 12, poz. 66), art. 4 i art. 16 ust. 1 ustawy z dnia 29 grudnia 2005 r. o przekształceniach i zmianach w podziale zadań i kompetencji organów państwowych właściwych w sprawach łączności, radiofonii i telewizji (Dz. U. z 2005 r. Nr 267, poz. 2258), art. 206 ust. 1 i art. 206 ust. 2a ustawy Prawo telekomunikacyjne oraz art. 104 1 Kodeksu postępowania administracyjnego: I. ustalam, że na krajowym rynku świadczenia usługi przyłączenia do stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej i utrzymania w gotowości do świadczenia usług telekomunikacyjnych dla użytkowników końcowych, z wyłączeniem konsumentów nie występuje skuteczna konkurencja; II. III. wyznaczam Telekomunikację Polską S.A. z siedzibą w Warszawie jako przedsiębiorę zajmującego pozycję znaczącą na krajowym rynku świadczenia usługi przyłączenia do stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej i utrzymania w gotowości do świadczenia usług telekomunikacyjnych dla użytkowników końcowych, z wyłączeniem konsumentów; nakładam na Telekomunikację Polską S.A z siedzibą w Warszawie następujące obowiązki regulacyjne w zakresie świadczenia usługi przyłączenia do stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej i utrzymania w gotowości do świadczenia usług telekomunikacyjnych dla użytkowników końcowych, z wyłączeniem konsumentów: 1. obowiązek, o którym mowa w art. 46 ust. 2 pkt 1 ustawy Prawo telekomunikacyjne, polegający na nie ustalaniu zawyżonych cen w zakresie detalicznych usług przyłączenia do stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej i utrzymania w gotowości do świadczenia usług telekomunikacyjnych dla użytkowników końcowych, z wyłączeniem konsumentów; 1

2. obowiązek, o którym mowa w art. 46 ust. 2 pkt 2 ustawy Prawo telekomunikacyjne, polegający na nieutrudnianiu innym przedsiębiorcom wejścia na detaliczny rynek usług przyłączenia do stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej i utrzymania w gotowości do świadczenia usług telekomunikacyjnych dla użytkowników końcowych, z wyłączeniem konsumentów; 3. obowiązek, o którym mowa w art. 46 ust. 2 pkt 3 ustawy Prawo telekomunikacyjne, polegający na nieograniczaniu konkurencji poprzez ustalanie zaniżonych cen usług, na rynku usług przyłączenia do stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej i utrzymania w gotowości do świadczenia usług telekomunikacyjnych dla użytkowników końcowych, z wyłączeniem konsumentów; 4. obowiązek, o którym mowa w art. 46 ust. 2 pkt 4 ustawy Prawo telekomunikacyjne, polegający na niestosowaniu nieuzasadnionych preferencji dla określonych użytkowników, z wyłączeniem wyjątków przewidzianych w ustawie Prawo telekomunikacyjne; 5. obowiązek, o którym mowa w art. 46 ust. 2 pkt 5 ustawy Prawo telekomunikacyjne, polegający na niezobowiązywaniu użytkownika końcowego do korzystania z usług, które są dla niego zbędne; 6. obowiązek, o którym mowa w art. 46 ust. 3 pkt 3 lit a - b ustawy Prawo telekomunikacyjne, polegający na: a. prowadzeniu rachunkowości regulacyjnej zgodnie z zatwierdzoną przez Prezesa UKE instrukcją, b. prowadzeniu kalkulacji kosztów usług poprzez zastosowanie metody opartej na zorientowanym przyszłościowo w pełni alokowanym koszcie (FL-FDC), zgodnie z zatwierdzonym przez Prezesa UKE opisem kalkulacji kosztów, 7. obowiązek, o którym mowa w art. 46 ust. 3 pkt 4 ustawy Prawo telekomunikacyjne, polegający na przedstawianiu do zatwierdzenia przez Prezesa UKE cenników i regulaminów świadczenia usług przyłączenia do stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej i utrzymania w gotowości do świadczenia usług telekomunikacyjnych dla użytkowników końcowych, z wyłączeniem konsumentów. IV. Decyzja niniejsza podlega natychmiastowemu wykonaniu stosownie do art. 206 ust. 2 i ust. 2a ustawy Prawo telekomunikacyjne. UZASADNIENIE Zgodnie z art. 4 ustawy z dnia 29 grudnia 2005 r. o przekształceniach i zmianach w podziale zadań i kompetencji organów państwowych właściwych w sprawach łączności, radiofonii i telewizji, do zakresu działania Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej przechodzą dotychczasowe zadania i kompetencje Prezesa Urzędu Regulacji Telekomunikacji i Poczty (zwany również Prezesem URTiP). Z kolei zgodnie z art. 16 ust. 1 ww. ustawy, sprawy wszczęte przez Prezesa Urzędu Regulacji Telekomunikacji i Poczty w zakresie zadań przejmowanych przez Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej (zwanego również Prezesem UKE lub Regulatorem) i niezakończone przed dniem wejścia w życie ustawy toczą się przed Prezesem UKE według przepisów ustawy z dnia 16 lipca 2004 r. Prawo telekomunikacyjne (Dz. U. Nr 171, poz. 1800 z późn. zm.) zwanej dalej Pt, ustawą lub Prawem telekomunikacyjnym. Ponadto, w dniu 9 lutego 2006 r. weszła w życie 2

ustawa z dnia 29 grudnia 2005r. o zmianie ustawy Prawo telekomunikacyjne oraz ustawy Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2006 r. Nr 12, poz. 66) i należy zauważyć, iż stan prawny ustalony wskazaną ustawą został uwzględniony w niniejszej decyzji. 1. Implementacja procedury regulacji ex ante do polskiego porządku prawnego Podstawowe zasady i reguły nowego reżimu regulacyjnego dla rynku telekomunikacyjnego, w tym również procedurę regulacji ex ante określa przede wszystkim dyrektywa 2002/21/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7 marca 2002 r. w sprawie wspólnych ram regulacyjnych sieci i usług łączności elektronicznej (dyrektywa ramowa). Zgodnie z art. 15 dyrektywy ramowej, po przeprowadzeniu publicznej konsultacji oraz konsultacji z krajowymi organami regulacyjnymi (NRA), Komisja Europejska przyjmie zalecenia określające rynki produktów i usług sektora łączności elektronicznej, których cechy mogą usprawiedliwiać nałożenie obowiązków regulacyjnych, określonych w dyrektywach szczegółowych. Rynki te zostaną określone zgodnie z przepisami prawa konkurencji. Jednocześnie Komisja opublikuje wytyczne dotyczące analizy rynku i oceny znaczącej pozycji rynkowej. Mając na uwadze treść zaleceń i wytycznych NRA definiują rynki właściwe zgodnie z prawem konkurencji i stosownie do okoliczności występujących w danym państwie (możliwe jest również zdefiniowanie rynków spoza zaleceń Komisji, po uzyskaniu jej zgody), a w szczególności definiują rynki geograficzne w obrębie danego terytorium. Art. 16 dyrektywy ramowej stanowi, że niezwłocznie po uchwaleniu zalecenia lub jego zmian, NRA przeprowadzą analizę odnośnych rynków. Analiza ta powinna zostać przeprowadzona w miarę potrzeb we współpracy z organem ds. konkurencji. Jeżeli wyniki analizy wskażą, że na rynku występuje skuteczna konkurencja, wtedy NRA nie będzie nakładał obowiązków regulacyjnych, a istniejące zostaną zniesione. Jeżeli wyniki analizy określą, iż dany rynek nie jest skutecznie konkurencyjny, wtedy NRA wskaże przedsiębiorstwo lub przedsiębiorstwa posiadające znaczącą pozycję rynkową oraz nałoży lub zmieni istniejące obowiązki regulacyjne. Jednocześnie dyrektywa ramowa przewiduje, że dla rozstrzygnięć związanych z nałożeniem obowiązków regulacyjnych należy zastosować mechanizm konsultacji określony w art. 6 dyrektywy a także mechanizm odnoszący się do konsolidacji wewnętrznego rynku w zakresie łączności elektronicznej, wskazany w art. 7 dyrektywy ramowej. Mając na uwadze postanowienia dyrektywy ramowej, Komisja Europejska wydała: - Zalecenie Komisji Europejskiej 2003/311/W z dnia 11 lutego 2003 r. w sprawie właściwych rynków produktów i usług w sektorze łączności elektronicznej podlegających regulacji ex ante (Zalecenie) - wskazujące na przesłanki uzasadniające poddanie rynku właściwego regulacji ex ante, a także określające listę rynków produktów i usług sektora łączności elektronicznej, których cechy mogą uzasadniać wprowadzenie regulacji ex ante; - Notę wyjaśniającą do Zalecenia Komisji Europejskiej w sprawie właściwych rynków produktów i usług w sektorze łączności elektronicznej podlegających regulacji ex ante zgodnie z Dyrektywą 2002/21/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie wspólnych Ram regulacyjnych sieci i usług łączności elektronicznej (http://europa.eu.int/information_society/policy/ecomm/doc/info_centre/recomm_gu idelines/relevant_markets/en1_2003_497.pdf.) zwaną dalej Notą wyjaśniającą; - Wytyczne Komisji Europejskiej 2002/C165/03 w sprawie analizy rynku i oceny znaczącej pozycji rynkowej zgodnie z ramami regulacyjnymi Wspólnoty 3

dotyczącymi sieci i usług łączności elektronicznej (Wytyczne) - skupiające się przede wszystkim na kwestiach związanych z definiowaniem rynków, ich analizą pod kątem występowania podmiotów o znaczącej pozycji rynkowej a także procedurach konsultacyjnych. Wskazana powyżej procedura regulacji ex ante została zaimplementowana do polskiego porządku prawnego. Ustawa z dnia 16 lipca 2004 r. Prawo telekomunikacyjne (Dz. U. Nr 171, poz. 1800 z późn. zm.) przewidywała w przypadku niniejszego postępowania następujący etapy regulacji rynku: a. wydanie rozporządzenia ministra właściwego do spraw łączności w sprawie określenia rynków właściwych podlegających analizie przez Prezesa Urzędu Regulacji Telekomunikacji i Poczty (art. 22 ust. 1 Prawa telekomunikacyjnego); b. wszczęcie i przeprowadzenie przez Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej postępowania w sprawie określenia, czy na rynku właściwym, określonym w rozporządzeniu, występuje skuteczna konkurencja (art. 23 ust. 1 Prawa telekomunikacyjnego); c. w przypadku stwierdzenia występowania na rynku skutecznej konkurencji wydanie przez Prezesa UKE postanowienia w sprawie stwierdzenia, że na analizowanym rynku występuje skuteczna konkurencja (art. 23 ust. 3 Prawa telekomunikacyjnego); d. w przypadku ustalenia, że na rynku właściwym nie występuje skuteczna konkurencja przygotowanie przez Prezesa UKE projektu decyzji wyznaczającej przedsiębiorcę lub przedsiębiorców telekomunikacyjnych o znaczącej pozycji na rynku właściwym oraz nakładającej obowiązki regulacyjne przewidziane w ustawie (art. 24 ust. 1 Prawa telekomunikacyjnego); e. poddanie projektu rozstrzygnięcia w sprawie wyznaczenia przedsiębiorcy lub przedsiębiorców o znaczącej pozycji rynkowej i nałożenia określonych obowiązków regulacyjnych postępowaniu konsultacyjnemu oraz konsolidacyjnemu (art. 25 ust. 1 Prawa telekomunikacyjnego); f. wydanie postanowienia przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów - zwanego dalej Prezesem UOKiK w sprawie przyjętego przez Prezesa UKE projektu rozstrzygnięcia w kwestii wyznaczenia podmiotu lub podmiotów o znaczącej pozycji rynkowej (art. 25 ust. 2 Prawa telekomunikacyjnego); oraz nałożenia obowiązków regulacyjnych w trybie art. 106 Kodeksu postępowania administracyjnego (art. 206 ust. 4 ustawy Prawo telekomunikacyjne) g. wydanie decyzji wyznaczającej przedsiębiorcę lub przedsiębiorców o znaczącej pozycji rynkowej oraz nakładającej obowiązki regulacyjne (art. 25 ust. 4 Prawa telekomunikacyjnego). Zgodnie z art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 29 grudnia 2005 r. o zmianie ustawy Prawo telekomunikacyjne oraz ustawy Kodeks postępowania cywilnego, wszczęte i niezakończone przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy tj. przed dniem 9 lutego 2006 r. postępowania w sprawie ustalenia czy na rynku właściwym występuje skuteczna konkurencja, stają się postępowaniami w sprawie ustalenia czy na rynku właściwym występuje skuteczna konkurencja, wyznaczenia przedsiębiorcy lub przedsiębiorców telekomunikacyjnych o znaczącej pozycji na rynku właściwym oraz nałożenia obowiązków regulacyjnych przewidzianych w ustawie Prawo telekomunikacyjne. 4

Mając na uwadze powyższe należy stwierdzić, że niniejsza decyzja stanowi realizację etapów procesu regulacyjnego wskazanych w punktach d g z uwzględnieniem zapisów art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 29 grudnia 2005 r. 2. Przebieg postępowania w sprawie ustalenia, że na rynku właściwym nie występuje skuteczna konkurencja, wyznaczenia przedsiębiorców telekomunikacyjnych o znaczącej pozycji rynkowej oraz nałożenia obowiązków regulacyjnych przewidzianych w ustawie 1. Pismem z dnia 20 grudnia 2004 r. (znak: DRT-WAI-0200-2/04(1)) Prezes URTiP na podstawie art. 23 ust. 1 ustawy z dnia 16 lipca 2004 r. Prawo telekomunikacyjne wszczął z urzędu postępowanie sprawie ustalenia, czy na krajowym rynku świadczenia usług przyłączenia do stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej i utrzymania w gotowości do świadczenia usług telekomunikacyjnych dla użytkowników końcowych, z wyłączeniem konsumentów występuje skuteczna konkurencja. 2. Przedmiotowe postępowanie nie zostało zakończone. 3. Wraz z wejściem w życie ustawy z dnia 29 grudnia 2005 r. o zmianie ustawy Prawo telekomunikacyjne oraz ustawy Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2006 r. Nr 12, poz. 66), tj. z dniem 9 lutego 2006 r., postępowanie w sprawie ustalenia, czy na krajowym rynku świadczenia usług przyłączenia do stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej i utrzymania w gotowości do świadczenia usług telekomunikacyjnych dla użytkowników końcowych, z wyłączeniem konsumentów występuje skuteczna konkurencja, stało się z mocy prawa postępowaniem w sprawie ustalenia, czy na krajowym rynku świadczenia usług przyłączenia do stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej i utrzymania w gotowości do świadczenia usług telekomunikacyjnych dla użytkowników końcowych, z wyłączeniem konsumentów występuje skuteczna konkurencja, wyznaczenia przedsiębiorcy lub przedsiębiorców telekomunikacyjnych o znaczącej pozycji na tym rynku właściwym oraz nałożenia obowiązków regulacyjnych. 4. Pismem z dnia października 2006r., Prezes UKE powiadomił Telekomunikację Polską S.A. z siedzibą w Warszawie o rozszerzeniu postępowania, stosownie do powołanego wyżej art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 29 grudnia 2005r. o zmianie ustawy Prawo telekomunikacyjne oraz Kodeks postępowania cywilnego. 5. W związku z prowadzonym postępowaniem zwrócono się do operatorów telefonii stacjonarnej o wypełnienie formularzy informacyjnych. Dane i informacje przekazane przez wskazanych operatorów były następnie w odpowiedzi na kolejne pisma Regulatora uzupełniane i doprecyzowane. Do analizy użyto także informacji udostępnianych przez przedsiębiorców telekomunikacyjnych na oficjalnych stronach internetowych. 6. Pismem z dnia października 2006 r. Prezes UKE powiadomił Prezesa UOKiK o rozpoczęciu postępowania konsultacyjnego. 3. Definicja rynku właściwego 3.1. Prawne podstawy dla analizy rynków właściwych 5

Przez rynek właściwy rozumie się zgodnie z przepisami ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2003 r. Nr 86, poz. 804 z późn. zm.) - do której odsyła art. 21 ust. 2 Prawa telekomunikacyjnego - rynek towarów, które ze względu na ich przeznaczenie oraz właściwości, w tym jakość, są uznawane przez ich nabywców za substytuty, oraz są oferowane na obszarze, na którym, ze względu na ich rodzaj i właściwości, istnienie barier dostępu do rynku, preferencje konsumentów, znaczące różnice cen i koszty transportu, panują zbliżone warunki konkurencji. Rynki właściwe poddane analizie przez Prezesa UKE, a następnie w przypadku braku skutecznej konkurencji poddane regulacji, określa w drodze rozporządzenia minister właściwy do spraw łączności. W dniu 25 października 2004 r. Minister Infrastruktury, działając na podstawie art. 22 ust. 1 Prawa telekomunikacyjnego, wydał stosowne rozporządzenie, w którym w zakresie wyrobów i usług telekomunikacyjnych koniecznych dla przedsiębiorców telekomunikacyjnych do świadczenia usług na rzecz użytkowników końcowych określił jako rynek poddany analizie rynek przyłączenia do stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej i utrzymania w gotowości do świadczenia usług telekomunikacyjnych dla użytkowników końcowych, z wyłączeniem konsumentów ( 1 pkt 2). Rynek ten, zgodnie z 3 rozporządzenia Ministra Infrastruktury, ma wymiar krajowy. Jakkolwiek rynek właściwy został określony w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury, to w akcie tym brak jest wskazania szczegółowego zakresu produktowego tego rynku. Mając na względzie powyższe, Prezes UKE uznał za celowe przeanalizowanie w szczególności, jakie usługi i produkty wchodzą w skład rynku właściwego, jak również odniesienie się do wskazanego w rozporządzeniu rynku geograficznego. Wytyczne, którymi zgodnie z art. 23 ust. 2 Prawa telekomunikacyjnego powinien kierować się Prezes UKE przy analizie rynków właściwych i ustalaniu pozycji znaczącej przewidują, iż na mocy nowych ram regulacyjnych, rynki, które mają być regulowane, definiuje się zgodnie z zasadami europejskiego prawa konkurencji oraz wskazują na Zalecenie, jako dokument, w którym rynki te zostały określone przez Komisję Europejską. 1 3.2. Rynek usług telefonii stacjonarnej i telefonii ruchomej Prezes UKE podziela stanowisko, Komisji, która ustaliła, iż z punktu widzenia strony popytowej, usługi łączności telefonii ruchomej i stacjonarnej stanowią odrębne rynki. Funkcje użytkowe sieci ruchomych decydują przede wszystkim o tym, że wykonywanie połączeń w publicznych ruchomych sieciach telefonicznych nie może być uznane za zastępowalne przez wykonywanie połączeń w sieciach stacjonarnych. Mobilność sprawia bowiem, że użytkownik postrzega usługi świadczone w sieci ruchomej jako odmienne od usług świadczonych w lokalizacji stacjonarnej. Ponadto należy zaznaczyć, iż sieci ruchome, oparte na technologiach radiowych, nie pozwalają na zagwarantowanie jednolitej jakości usługi na całym objętym ich zasięgiem obszarze i przez cały czas. Powyższe stanowisko Komisja podkreślała wielokrotnie w swoich rozstrzygnięciach 2. Mając na uwadze funkcjonalność usług świadczonych w obu rodzajach sieci należy mieć również na uwadze dostęp do usług transmisji danych. Obecnie użytkownik posiadający stały dostęp do sieci stacjonarnej ma również dostęp do Internetu w trybie dial-up lub w 1 punkt 4 Wytycznych 2 Sprawy tj. Decyzja z dnia 10 lipca 2002 r, sprawa nr. COMP/M.2803 Telia Sonera; Decyzja z dnia 20 września 2001 r., sprawa nr COMP/M.2574 Pirelli/Edizone/Olivetti?Telecom Italia; Decyzja z dnia 20 września 2001 r., sprawa nr COMP/M.1439 Telia/Telenor; Decyzja z dnia 12 kwietnia 2000 r., sprawa nr COMP/M.1795 Vodafone Airtouch/Mannesmann 6

trybie dostępu szerokopasmowego. Rozwój ruchomej sieci trzeciej generacji 3G np. sieci UMTS (ang. Universal Mobile Telecommunications System) może przyczynić się do poprawy jakości i szerokości pasma usług sieci ruchomej, ale w chwili obecnej oraz w czasie objętym niniejszym przeglądem dostęp do Internetu przez przyłączenie w sieci ruchomej prawdopodobnie będzie rozwijać się znacznie wolniej niż przez łącza stacjonarne i obecnie nie może być uznany za substytut dla usług w sieciach stacjonarnych. Na obecnym etapie rozwoju rynku wydaje się mało prawdopodobne, aby użytkownik chcący korzystać z łącza stacjonarnego w celu realizacji połączeń głosowych lub transmisji danych rozważał dostęp w sieci ruchomej jako alternatywę. Dotyczy to również klientów biznesowych (instytucjonalnych). Trudno jest wyobrazić sobie przedsiębiorcę, który opierałby swoją działalność jedynie na dostępie do usług telekomunikacyjnych oferowanym w ramach publicznych ruchomych sieciach telefonicznych. Przedsiębiorca taki, musi się liczyć z preferencjami potencjalnych klientów (odbiorców jego usług), a ci jeśli są klientami indywidualnymi preferują z reguły tańsze połączenia lokalne niż połączenia w ramach sieci ruchomych. Ponadto, dowodem na potwierdzenie prawidłowości przyjętego zakresu produktowego rynku jest analiza możliwości substytucji po stronie podaży. Jest mało prawdopodobne, by dostawca dostępu w sieci stacjonarnej założył całkowicie nową sieć ruchomą z uwagi na regulowany dostęp do spektrum oraz koszty i czas potrzebny na takie przedsięwzięcie. Natomiast operator sieci ruchomej chcący wejść na rynek dostępu w sieci stacjonarnej musiałby dostarczyć taki produkt, który odpowiadałby jakości łącza stałego i był konkurencyjny cenowo. Wymagałoby to albo skonstruowania nowej sieci dostępu dla gospodarstw domowych lub rozbudowy usług sieci ruchomej (lub innej sieci bezprzewodowej), które znacznie przypominałyby usługi dostępu w sieci stacjonarnej pod względem ceny i jakości. Koszt tych działań, jak również ekonomia skali i zakresu związana z siecią stacjonarną sprawiają, że możliwość substytucji po stronie podaży jest niemożliwa w okresie objętym analizą przeprowadzoną przez Prezesa UKE. Mając na uwadze powyższe Prezes UKE przyjmuje pogląd o rozdzieleniu rynków telefonii stacjonarnej i telefonii ruchomej, co opowiada podziałowi zaproponowanemu przez Komisję w jej Zaleceniu. 3.3. Dostęp abonencki jako odrębna usługa Zgodnie ze stanowiskiem Komisji Europejskiej Usługi telefoniczne są zazwyczaj świadczone jako ogólny pakiet dostępu i korzystania. Dla użytkowników końcowych mogą być dostępne różne opcje i pakiety w zależności od ich typowego wykorzystania i wzorów rozmów. Pomimo, że użytkownicy końcowi wydają się preferować nabywanie zarówno dostępu jak i rozmów wychodzących od tego samego przedsiębiorstwa, inni wybierają inne przedsiębiorstwo od tego dającego dostęp (i przyjmowanie rozmów) dla obsługi części lub wszystkich rozmów wychodzących. Przedsiębiorstwo, które usiłowałoby podnieść cenę rozmów wychodzących (w szczególności rozmów krajowych i międzynarodowych) ponad poziom konkurencyjny, musi się liczyć z perspektywą dokonywania przez końcowych użytkowników substytucji usługodawców. Użytkownicy końcowi mogą stosunkowo łatwo wybierać alternatywne przedsiębiorstwa za pomocą krótkich kodów dostępu (poprzez środki umowne lub typu pre-paid) lub za pomocą preselekcji operatora. Podczas gdy przedsiębiorstwa udzielające dostępu konkurują na rynku rozmów wychodzących, nie wydaje się, by przedsiębiorstwa obsługujące rozmowy wychodzące poprzez selekcję lub preselekcję operatora miały systematycznie wchodzić na rynek usług dostępu w odpowiedzi 7

na niewielki, ale znaczący i nietrwały wzrost cen dostępu. Dlatego też można określić odrębne rynki detaliczne dla dostępu oraz rozmów wychodzących. 3 Prezes UKE w pełni podziela wyżej zacytowane stanowisko Komisji, iż rynek przyłączenia do stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej i utrzymania w gotowości do świadczenia usług telekomunikacyjnych powinien tworzyć odrębny rynek właściwy, wydzielony z innych detalicznych rynków świadczenia usług telekomunikacyjnych. Dostęp abonencki pod względem funkcjonalnym nie stanowi substytutu dla usług rozmów telefonicznych. Usługi te podlegają również odmiennym ograniczeniom cenowym. Jakkolwiek usługi zapewnienia przyłączenia oraz usługi połączeń są bardzo często oferowane w pakiecie, to na polskim rynku istnieją operatorzy nie świadczący usługi dostępu, a oferujący jedynie określone usługi telefoniczne poprzez numery dostępu do sieci (NDS). Na polskim rynku, w sposób analogiczny do sytuacji wskazanej przez Komisję Europejską, niektórzy użytkownicy preferują nabywanie zarówno usługi dostępu jak i połączeń telefonicznych wychodzących od tego samego przedsiębiorcy telekomunikacyjnego, ale niektórzy - innego przedsiębiorcę od tego, który zapewnia dostęp do połączeń telefonicznych wychodzących. Mając na uwadze powyższe, Prezes UKE oddzielił rynek usług przyłączenia i utrzymania w gotowości do świadczenia usług telekomunikacyjnych od innych usług telekomunikacyjnych. 3.4. Technologie świadczenia usługi dostępu abonenckiego Świadczenie usługi przyłączenia do stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej i utrzymania w gotowości do świadczenia usług telekomunikacyjnych dla użytkowników końcowych, z wyłączeniem konsumentów polega na połączeniu i utrzymaniu w sprawności punktu zakończenia sieci u klienta z lokalną pętlą abonencką i dalej z infrastrukturą telekomunikacyjną, umożliwiającą korzystanie z usług telekomunikacyjnych. Zgodnie ze stanowiskiem Komisji Europejskiej Tego typu dostęp oraz usługi można dostarczać za pomocą kilku środków w sensie przedsiębiorstwa świadczącego usługi oraz wykorzystywanej technologii. Najpopularniejszą technologią stosowaną obecnie jest transmisja poprzez tradycyjne sieci telefoniczne za pomocą skrętki metalowej. 4 Prezes UKE zidentyfikował następujące technologie i sposoby przyłączenia do publicznej sieci stacjonarnej: przyłączenie do stacjonarnej publicznej sieci za pomocą łączy analogowych użytkownikowi końcowemu udostępniane jest jedno łącze, pierwotnie służące do obsługi usług głosowych, które umożliwia też korzystanie z faksów i modemów o prędkości do 56kbit/s; jest to dominująca forma dostępu do publicznej sieci telefonicznej; przyłączenie do stacjonarnej publicznej sieci za pomocą łączy wyższych przepustowości i łączy cyfrowych, realizowanych jako: dostęp cyfrowy podstawowy 2B+D (BRA), umożliwiający: - jednoczesne korzystanie z dwóch urządzeń (np. modemu i telefonu/faksu), - transmisję danych z prędkościami 64 lub 128kbit/s, - podłączenie do sieci do 8 urządzeń końcowych (telefony/faksy, modemy), z których każdy dysponuje własnym zewnętrznym numerem telefonicznym; 3 Nota wyjaśniająca do Zalecenia Komisji (par. 3.1.) 4 ibidem 8

dostęp cyfrowy rozszerzony o pojemności 30B+D (PRA) lub niższych (np. 15B+D) umożliwiający: - podłączenie do centralki abonenckiej (ISDN-PABX, głównie DSS1), - transmisję danych z prędkościami od 64 kbit/s do 2 Mbit/s, - podłączenie urządzeń specjalnych, takich jak mostki wideokonferencyjne bądź routery, - dostęp cyfrowy poprzez wykorzystanie łączy o przepływności 2Mbit/s z sygnalizacją R2; dostęp cyfrowy xdsl pozwalający na transmisję danych z różnymi szybkościami (najczęściej od 144 kb/s do 8Mb/s ADSL) do 50 Mb/s, przyłączenie do stacjonarnej publicznej sieci za pomocą łączy radiowych (wireless local loop); przyłączenie do stacjonarnej publicznej sieci z wykorzystaniem infrastruktury operatorów telewizji kablowej; jednakże nie wszystkie istniejące na rynku sieci kablowe nadają się do zapewnienia usług przyłączenia do stacjonarnej sieci telefonicznej, gdyż sieć musi zapewnić możliwość transmisji w obu kierunkach - do i od klienta. Systematyzując powyższe wskazanie należy stwierdzić, iż dostęp do publicznej stacjonarnej sieci telefonicznej może zostać zapewniony w następujący sposób: 1. za pomocą łączy analogowych użytkownikowi udostępniane jest jedno łącze dla pasma telefonicznego 300-3400 Hz, służące do obsługi usług głosowych, które umożliwia też korzystanie z faksów i modemów o prędkości do 56 kbit/s (jest to obecnie dominująca forma dostępu do sieci PSTN); 2. za pomocą łączy cyfrowych (ISDN), realizowanych jako: dostęp cyfrowy podstawowy 2B+D (BRA- 144 kbit/s), umożliwiający: - jednoczesne korzystanie z dwóch urządzeń (np. modemu i telefonu/faksu), - podłączenie do sieci do 8 urządzeń końcowych (telefony/faksy, modemy), z których każdy dysponuje własnym zewnętrznym numerem telefonicznym; dostęp cyfrowy rozszerzony o pojemności 30B+D (PRA) lub niższych (np. 15B+D) umożliwiający: - podłączenie centrali abonenckiej (ISDN-PABX, głównie w sygnalizacji DSS1), - transmisję danych z prędkościami od 64 kbit/s do 2 Mbit/s, - podłączenie urządzeń specjalnych, takich jak mostki wideokonferencyjne bądź routery, - dostęp cyfrowy poprzez wykorzystanie łączy o przepływności 2Mbit/s z sygnalizacją R2. dostęp cyfrowy xdsl pozwalający na transmisję danych z różnymi szybkościami (najczęściej od 144 kb/s do 8Mb/s ADSL) do 50 Mb/s, Wyżej wymienione formy dostępu są realizowane przy wykorzystaniu różnych technologii (różnego rodzaju medium transmisyjnego). Są to: Przewód miedziany Na nim oparte są tradycyjne linie telefoniczne, zbudowane z przewodów miedzianych w izolacji (kabel prosty), linii kablowych (skrętka) lub linii napowietrznych. Poszczególne rodzaje kabli mają różne parametry, określające ich przydatność do transmisji sygnału. 9

Kabel współosiowy (koncentryczny) Składa się z dwóch przewodów koncentrycznie ułożonych jeden wewnątrz drugiego. Jest obecnie najchętniej stosowanym medium transmisyjnym w sieciach hybrydowych, związanych ze środowiskiem telewizji kablowych (CATV). Kabel światłowodowy Medium transmisyjne światłowodu stanowi czyste szklane włókno kwarcowe wykonane z dwutlenku krzemu, w którym światło jest zamknięte przez otoczenie nieprzezroczystym płaszczem centralnie położonego rdzenia. Transmisja światłowodowa polega na prowadzeniu przez włókno szklane promieni optycznych generowanych przez laserowe źródło światła. Łącze radiowe Jest to technologia bezprzewodowa (medium bezprzewodowe), wykorzystująca do przekazywania sygnału fale radiowe. Zdaniem Prezesa UKE, wszystkie wskazane powyżej technologie zapewniając świadczenie usług dostępu abonenckiego w stacjonarnych publicznych sieciach telefonicznych umożliwiają przyłączenie do stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej i utrzymanie w gotowości do świadczenia usług telekomunikacyjnych dla użytkowników końcowych, z wyłączeniem konsumentów. 3.5. Segmentacja strony popytowej rynku Zgodnie ze stanowiskiem Komisji Europejskiej Powszechnie dokonuje się rozróżnienia pomiędzy rynkami podmiotów gospodarczych i osób fizycznych, gdyż warunki umowne dostępu i usługi mogą być zróżnicowane. Ponadto normalnie nie jest możliwe, by dostawca na rynek podmiotów gospodarczych reagował na wzrost cen dokonywany przez hipotetycznego monopolistę na rynku osób fizycznych, gdyż ekonomia obsługi klientów w tych dwóch obszarach może się istotnie różnić. Dlatego też zaleca się wyróżnienie kategorii końcowych użytkowników w definiowanych rynkach. 5 Prezes UKE podzielił stanowisko Komisji, iż oba segmenty użytkowników końcowych usługi przyłączenia i utrzymania w gotowości do świadczenia usług telekomunikacyjnych powinny stanowić odrębne rynki produktowe ze względu na zróżnicowane warunki umowne (różnice w modelach cenowych i ofertach) oferowane dla tych grup klientów. Zakupienie usługi przyłączenia do stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej i utrzymania w gotowości do świadczenia usług telekomunikacyjnych wiąże się z uiszczeniem opłaty początkowej za przyłączenie oraz miesięcznymi opłatami abonamentowymi za utrzymanie w gotowości do świadczenia usług. Prezes UKE dokonał analizy ofert operatorów telefonii stacjonarnej w zakresie opłat abonamentowych, skierowanych do obydwu grup użytkowników końcowych i stwierdził, iż wysokość taryf (cenników) tworzonych przez przedsiębiorców jest zróżnicowana w celu dopasowania swojej oferty do oczekiwań poszczególnych grup użytkowników. Różnorodność ofert adresowanych do poszczególnych abonentów wiąże się między innymi z dochodami i wielkością połączeń realizowanych przez poszczególne grupy abonentów oraz z ich zapotrzebowaniami na konkretne technologie. Klienci instytucjonalni są dużo 5 ibidem 10

bardziej zainteresowani jakością oferowanych usługi (dostępność, czas ponownego uruchomienia po awarii itp.), możliwością zakupu usług powiązanych lub zaawansowanych (prezentacja nazwiska, drugie połączenie, przekazanie połączenia itp.). Najistotniejszy, związany z wyżej wskazanymi czynnikami, podział użytkowników końcowych przebiega jednak na linii prowadzenia lub nie prowadzenia działalności gospodarczej. Stąd rozróżnienie oferowanych usług wykonywanych na rzecz: - konsumentów, - użytkowników końcowych, z wyłączeniem konsumentów (określanych także jako klientów biznesowych bądź instytucjonalnych). Większość dostawców usług z rynku właściwego posiada wyodrębnioną ofertę biznesową (dla przedsiębiorców, instytucji) i ofertę dla osób fizycznych (konsumentów). Plany taryfowe dla tych dwóch grup użytkowników znacząco różnią się od siebie zarówno samym modelem taryfy, funkcją abonamentu, jak i wysokością opłat za poszczególne połączenia, co zostało przedstawione poniżej. Prezes UKE przeanalizował bowiem oferty dostawców usług działających na przedmiotowym rynku właściwym posiadających powyżej 1% udziału w rynku. Telekomunikacja Polska S.A. 6 Oferta Telekomunikacji Polskiej S.A. jest skierowana zarówno do osób fizycznych jak i dla przedsiębiorców. Plany telefoniczne dedykowane tym grupom użytkowników różnią się od siebie. Dokonując porównania dwóch planów startowych występujących w ofercie sprzedażowej Spółki pn. Cennik usług telekomunikacyjnych tp 1 lipiec 2006 r., które przez TP SA są traktowane jako plany podstawowe, tj. Plan tp startowy i Plan startowy tp biznes zauważalne są różnice m.in. w zakresie opłat za połączenia. W Planie startowym tp biznes, dedykowanym każdemu, kto nie jest konsumentem w rozumieniu ustawy Prawo telekomunikacyjne opłata za połączenie naliczana jest jako suma: opłaty za inicjację połączenia oraz opłaty za czas połączenia stanowiącej iloczyn stawki netto za sekundę połączenia i ilości sekund. Natomiast nie występuje w tym planie różnicowanie stawek w zależności od okresu taryfikacyjnego. TP S.A. klientom biznesowym oferuje tę samą opłatę przez całą dobę (taryfa płaska) m.in. za połączenia miejscowe i strefowe, międzystrefowe, do sieci ruchomych. Plan tp startowy dedykowany konsumentom nie przewiduje pobierania opłaty za inicjację połączenia, ale różnicuje je w dwóch przedziałach czasowych tj. wyższe stawki opłat w godzinach 8-20, a obniżone w godzinach 20-8. Stawki obniżone obowiązują także przez całą dobę w soboty, niedziele i dni świąteczne. Netia S.A. 7 Netia S.A. również wyodrębnia w swej ofercie propozycje dla osób fizycznych (ewentualnie małych firm), kształtując tzw. ofertę Dla Domu i dla przedsiębiorców oferta Dla Biznesu. Oferując swe usługi użytkownikom indywidualnym, podkreśla, że: Oprócz podstawowych usług telefonicznych Klienci mogą korzystać z wielu usług dodatkowych, cyfrowych usług ISDN oraz wdzwanianego dostępu do Internetu. Przy ofercie biznesowej, akcentuje się przystosowanie oferty dla tej grupy użytkowników: Trzy najnowsze pakiety NETII, przygotowane specjalnie dla Klientów biznesowych, łączą usługi niezbędne do funkcjonowania każdej firmy: najwyższej jakości cyfrowe usługi głosowe 6 Cenniki TP S.A. publikowane w Biuletynie UKE 7 Informacje uzyskane ze strony internetowej http://www.netia.pl/?o=b 11

(linie ISDN) i usługi podstawowe (linie analogowe) i stały dostęp do Internetu. Takie zestawienie usług umożliwia jeszcze większe oszczędności w wydatkach telekomunikacyjnych każdej firmy. Od sierpnia 2006 r. obowiązują również nowe taryfy w ofercie dla domu w ofercie Netii S.A. i są to taryfy zawierające w sobie abonament oraz określoną liczbę bezpłatnych minut (tj. taryfa darmowe rozmowy wieczory i weekendy, taryfa darmowe rozmowy pakiet 240, taryfa darmowe rozmowy pakiet 60, taryfa darmowe rozmowy pakiet 45, taryfa darmowe rozmowy pakiet 30), taryfa spokojna oparta o sekundowe rozliczanie czasu połączeń, taryfa prosta nie zawierająca abonamentu, a przewidująca jedynie miesięczną opłatę za pakiet 50 minut na połączenia lokalne i międzymiastowe. Również w sierpniu 2006 r. Spółka wprowadziła nowe taryfy wyłącznie dla klientów instytucjonalnych (wymogiem koniecznym jest posiadanie Regon-u czyli numeru w rejestrze podmiotów gospodarki narodowej) i są nimi: taryfa biznes lokalna, biznes strefowa, biznes 24/7. Opłaty aktywacyjne wahają się, w zależności od technologii, od 100 zł (bez VAT) do 6 400 (bez VAT). Taryfy te różnicują opłaty za połączenia w zależności od rodzaju usługi (ISDN Multi, ISDN Duo, Usługi podstawowe, Netia 1055, InteraNet) i rodzaju połączenia (do sieci Netia i El-Net, poza sieć, pomiędzy użytkownikami usługi Integra) i okresu taryfikacyjnego. Telefonia Dialog S.A. 8 Operator ten także posiada zróżnicowaną ofertę. Zasadniczy podział związany jest z typem użytkownika końcowego. Telefonia Dialog S.A. oferuje specjalne usługi dla osób fizycznych ( DialogDom ) i dla przedsiębiorców ( DialogBiznes ), dopasowując ofertę w zależności od potrzeb obu tych grup. Oferta skierowana dla osób fizycznych zawiera taryfy składające się z abonamentu oraz określonej liczby bezpłatnych minut (tj.: taryfa atut, taryfa darmowe rozmowy - MAX - w tym przypadku dodatkową korzyścią jest niższa opłata za przyłączenie do sieci telekomunikacyjnej wynosząca tylko 100 zł netto, taryfa darmowe rozmowy- 120 rozmowy, taryfa darmowe rozmowy i Internet - zawiera nielimitowany wdzwaniany dostęp do Internetu), taryfę profit (pozwalająca na stworzenie indywidualnej oferty) oraz taryfę efekt. Również w usługach dla biznesu Spółka proponuje szeroki wachlarz rozwiązań taryfowych obejmujących połączenia głosowe, usługi dodatkowe i dostęp do Internetu. Przykładem ofert skierowanych wyłącznie do biznesu są: - Taryfa Dynamiczna Korzyść - koszty połączenia zależne są od ilości miesięcznie wykonanych połączeń - Pakiet Biznes 3 połączenia rozliczane są co do sekundy, w ramach abonamentu klient otrzymuje do 100 numerów DDI. 8 Informacje uzyskane ze strony internetowej http://www.dialog.pl/dialog/dialog_biznes/dialogbiznes.php 12

Pozostałe plany taryfowe mają podobną strukturę do tych skierowanych dla konsumentów, zawierają jednak w sobie dodatkowe usługi tj.: TeleSekunda, TeleSekunda Biznes, TeleGodzina. Telekomunikacja Kolejowa Sp. z o.o. (zwana dalej również Telekomunikacją Kolejową) Działalność Telekomunikacji Kolejowej koncentruje się głównie na segmencie biznesowym, ale Spółka świadczy również usługi klientom indywidualnym. W ofercie Telekomunikacji Kolejowej znajdują się cztery taryfy, w których cena abonamentu analogowego (brutto) waha się w granicach 30,50-36,60 PLN, ISDN-owego (2B+D) w granicach 67,10-76,86 PLN, natomiast ISDN-owego (30B+D) wynosi 732 PLN W swojej ofercie Spółka posiada również usługę PREFIX 1022. Usługa ta obejmuje 5 planów dla biznesu (Plan Biznes Extra, Plan Biznes Pro, Plan Biznes Standard, Plan Biznes Simple, Plan Biznes Super ) oraz 2 plany dla klientów indywidualnych (Plan Standard i Plan Pro.) Dla klientów biznesowych spółka ma w ofercie następujące plany: - Plan Biznes Extra - opłata minimalna w tym planie wynosi 400 zł netto. W planie tym, klient płaci ww. opłatę jeśli całkowita wartość połączeń jest od niej mniejsza. Gdy wartość połączeń jest większa, klient płaci wyłącznie za zrealizowane połączenia. Opłaty za połączenia w tym planie naliczane są sekundowo. - Plan Biznes Pro - opłata minimalna wynosi 200 zł netto, forma rozliczenia jest taka sama jak w planie powyższym. - Plan Biznes Standard oraz Biznes Super - nie występuje tu opłata minimalna. Opłaty za połączenia w tym planie naliczane są sekundowo. - Plan Biznes Simple - nie występuje tu opłata minimalna. Opłaty za połączenia w tym planie naliczane są sekundowo. Nie ma podziału na różne okresy taryfikacyjne. Plany dedykowane klientom indywidualnym (konsumentom) to: - Plan Standard - opłaty za połączenia w tym planie naliczane są sekundowo. Występuje podział na trzy okresy taryfikacyjne. - Plan Pro -opłaty za połączenia w tym planie naliczane są za pierwsze 30 sekund połączenia w wysokości połowy stawki, następnie za każde rozpoczęte 6 sekund połączenia w wysokości 1/10 stawki.. Występuje podział na pięć okresów taryfikacyjnych (dla połączeń lokalnych, strefowych i międzystrefowych) i trzy okresy dla połączeń komórkowych. Millennium Communications S.A. 13 sierpnia 2004 r. operator wprowadził nowatorska taryfę dla firm, polegającą na tym, iż za połączenia przychodzące do sieci Millenium Communications S.A. klienci biznesowi będą otrzymywać dodatkowe przychody. Oferta dedykowana była wyłącznie dla przedsiębiorców, którzy wykupią jednocześnie kilkadziesiąt linii. Wśród potencjalnych klientów wymieniani byli np. operatorzy central telefonicznych w dużych budynkach biurowych, firmy handlowe oraz świadczące usługi informacyjne, jak również jednostki administracji publicznej. Dla klientów wykonujących rozmowy wychodzące operator przewidział taryfę SmartTraffic, w której przewidziane było sekundowe naliczanie, brak było opłat za zainicjowanie połączenia, opłaty abonamentowej i instalacyjnej. 13

Należy zaznaczyć, iż Prezes UKE dysponuje danymi o działalności tego operatora jedynie w ograniczonym zakresie, gdyż Spółka wypełniła jedynie częściowo formularze do badania konkurencyjności za lata 2002-2004. Za 2005 r. Spółka Millenium Communications S.A. nie przesłała formularzy sprawozdawczych do czego zgodnie z art. 7 ust. 2 Prawa telekomunikacyjnego nie była zobowiązana (uzyskała przychód poniżej 4 mln zł). 28 kwietnia 2006 r. Spółka uchwałą Walnego Zgromadzenia Akcjonariuszy została postawiona w stan likwidacji. Powyżej przedstawione uwarunkowania stanowią podstawowy argument uzasadniający twierdzenie, że przedsiębiorcy działający na przedmiotowym rynku konkurują ze sobą w odniesieniu do każdej grupy odbiorców oddzielnie, a więc na każdym rynku popytowym odrębnie. Każda oferta tworzona przez dostawców usług jest dedykowana określonej grupie abonentów. Konsekwencją tego jest specjalizacja ofert w odniesieniu do danej grupy użytkowników, a także wyodrębnienie grupy operatorów świadczących usługę na rzecz jednej tylko grupy użytkowników końcowych. Wobec powyższego, w pełni uzasadnione jest wyodrębnienie dwóch rynków produktowych w zależności od podmiotów, na rzecz których te usługi mają być świadczone (strona podażowa rynku detalicznego). Jednocześnie można wyraźnie zaobserwować, że poszczególne grupy użytkowników, oczekują na produkt (usługę) dopasowany do ich potrzeb. Użytkownik będący osobą fizyczną nie będzie z reguły zainteresowany ofertą biznesową, zaś przedsiębiorca nie skorzysta z oferty dla osób fizycznych. Brak jest zatem substytucyjności pomiędzy usługami skierowanymi do tych dwóch grup użytkowników. Z punktu widzenia użytkownika końcowego preferowane jest występowanie dwóch rodzajowo grup odmiennych ofert, spełniających odmienne, specyficzne oczekiwania różnych grup klientów. Sytuacja taka powoduje istnienie dwóch rynków produktowych w zakresie świadczenia usługi dostępu abonenckiego w stacjonarnej sieci telefonicznej. Analizując istniejące na rynku oferty można stwierdzić, że: - zasadą jest, że dostawcy usług wyraźnie oddzielają w swych strategiach dwie grupy użytkowników końcowych i przygotowują dwie grupy ofert tj. oferty dla osób fizycznych i dla klientów biznesowych, - oferowane usługi są przystosowane komercyjnie dla poszczególnych grup użytkowników końcowych, - poszczególne oferty (plany, taryfy) różnią się od siebie wysokością abonamentu, zakresem opłat taryfowych oraz listą usług dodanych wliczonych w opłatę abonamentową. - możliwa jest techniczna specjalizacja świadczonych usług, w zależności od grup klientów; dostawcy usług proponują np. przyłączenia cyfrowe ISDN o większej przepustowości i ze zwiększoną liczbą kanałów w zależności do potrzeb klienta. Biorąc powyższe pod uwagę, Prezes UKE podzielił pogląd wyrażony przez Komisję Europejską o konieczności wyróżnienia w aspekcie rynku detalicznego dwóch kategorii użytkowników końcowych. Przedstawiona popytowa segmentacja usług ma znaczenie dla zakresu rynku właściwego usług przyłączenia do stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej i utrzymania w gotowości do świadczenia usług telekomunikacyjnych i prowadzi do wyodrębnienia dwóch rynków właściwych, tj. rynku: świadczenia usługi przyłączenia do stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej i utrzymania w gotowości do świadczenia usług telekomunikacyjnych dla konsumentów (czyli, zgodnie z definicją zawartą w art. 2 pkt 18 ustawy Prawo 14

telekomunikacyjne, dla osób fizycznych wnioskujących o świadczenie publicznie dostępnych usług telekomunikacyjnych lub korzystającym z takich usług dla celów niezwiązanych bezpośrednio z ich działalnością gospodarczą lub wykonywaniem zawodu), świadczenia usługi przyłączenia do stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej i utrzymania w gotowości do świadczenia usług telekomunikacyjnych dla użytkowników końcowych, z wyłączeniem konsumentów (czyli podmiotów wnioskujących o świadczenie publicznie dostępnych usług telekomunikacyjnych lub korzystających z takich usług dla celów związanych bezpośrednio z działalnością gospodarczą lub wykonywaniem zawodu). Reasumując powyższe, należy stwierdzić, iż w skład właściwego rynku produktowego wchodzi usługa przyłączenia i utrzymania w gotowości punktu zakończenia publicznej stacjonarnej sieci telekomunikacyjnej u użytkownika końcowego (z wyłączeniem konsumentów) z lokalną pętlą abonencką i dalej z infrastrukturą telekomunikacyjną (zwana także dostępem abonenckim), umożliwiająca korzystanie z publicznie dostępnych usług telekomunikacyjnych, bez względu na sposób i technologię połączenia z siecią. Klienci w wyniku przyłączenia i utrzymania w gotowości zakończenia sieci telekomunikacyjnej mogą korzystać w szczególności z następujących usług telekomunikacyjnych: - wykonywanie oraz odbieranie połączeń telefonicznych miejscowych i strefowych, - wykonywanie oraz odbieranie połączeń telefonicznych międzystrefowych, - wykonywanie oraz odbieranie połączeń telefonicznych międzynarodowych, - wykonywanie oraz odbieranie połączeń telefonicznych do/z sieci ruchomych, - usługa faksu, - usługa transmisji danych i dostępu do Internetu (w tym usługę połączeń do numerów sieci teleinformatycznych z wykorzystaniem numeru NDSI), - wykonywanie połączeń telefonicznych specjalnych (do numerów AUS, do numeracji dostępu do usług sieci inteligentnych, do numeracji dostępu do usług audioteksowych w sieciach inteligentnych, innych), - usług dodatkowych (np. poczta głosowa). 3.6. Rynek geograficzny Zgodnie z Wytycznymi Komisji właściwy rynek geograficzny obejmuje obszar, na którym dane przedsiębiorstwa są zaangażowane w proces popytu i podaży właściwych produktów i usług, na którym to obszarze warunki konkurencji są podobne lub wystarczająco jednorodne i który to obszar można odróżnić od obszarów sąsiadujących, gdzie przeważające warunki konkurencji są znacząco różne. Podobną definicję rynku geograficznego zawiera ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2003 r. Nr 86, poz. 804 z późn. zm.), do której odsyła art. 21 ust. 2 Prawa telekomunikacyjnego. Zgodnie z tą definicją, rynek geograficzny oznacza obszar, na którym, ze względu na rodzaj i właściwości towarów, istnienie barier dostępu do rynku, preferencje konsumentów (użytkowników końcowych), znaczące różnice cen i koszty transportu, panują zbliżone warunki konkurencji. Rynek podlegający analizie przez Prezesa UKE został określony w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury jako rynek krajowy, czyli jego zasięg geograficzny obejmuje terytorium całego kraju. Analiza przeprowadzona przez Prezesa UKE, potwierdziła stanowisko Ministra Infrastruktury. Na obszarze kraju nie występują bariery dostępu do rynku świadczenia usług przyłączenia do stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej i utrzymania 15

w gotowości do świadczenia usług telekomunikacyjnych, które stanowiłyby podstawę do geograficznej segmentacji tego rynku. Brak jest różnic w zależności od obszaru geograficznego w preferencjach odbiorców usług. Nie występują również uwarunkowane od obszaru - różnice cen, czy kosztów transportu. Z tych względów Prezes UKE potwierdził zasadność włączenia do zakresu rynku właściwego wszystkich sieci istniejących na terytorium kraju. 4. Struktura podmiotowa rynku właściwego Na polskim rynku świadczenia usług przyłączenia do stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej i utrzymania w gotowości do świadczenia usług telekomunikacyjnych dla użytkowników końcowych z wyłączeniem konsumentów występują następujące kategorie podmiotów: - Klienci/kupujący - użytkownicy końcowi nie będący konsumentami (zwani dalej również klientami biznesowymi lub instytucjonalnymi). - Dostawcy usług /sprzedający - przedsiębiorcy telekomunikacyjni wykorzystujący stacjonarne sieci telekomunikacyjne do świadczenia usług telekomunikacyjnych. 4.1. Przedsiębiorcy telekomunikacyjni świadczący usługi na krajowym rynku przyłączenia do publicznej stacjonarnej sieci telekomunikacyjnej oraz utrzymania w gotowości do świadczenia usług dla użytkowników końcowych z wyłączeniem konsumentów, których udział w rynku właściwym przekracza 1% (w badanym okresie 2002-2005) Telekomunikacja Polska S.A. z siedzibą w Warszawie spółka notowana na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie oraz w formie GDR-ów (globalnych kwitów depozytowych) na Giełdzie Papierów Wartościowych w Londynie. Największym akcjonariuszem Telekomunikacji Polskiej S.A. jest France Telekom posiadający 47,50% akcji. Udział Skarbu Państwa wynosi 3,87%. Posiadacze GDR reprezentowani przez Bank of New York dysponują 9,98% akcji, a pozostali akcjonariusze 38,65%. Spółka prowadzi działalność na terenie całego kraju. Jest dostawcą usług na rynku właściwym a jednocześnie świadczy usługi detaliczne w zakresie połączeń krajowych i międzynarodowych w sieci stacjonarnej. Jest również operatorem działającym na rynkach hurtowych. Telekomunikacja Polska S.A. stoi na czele grupy kapitałowej, której podmioty prowadzą działalność także w zakresie: - telefonii ruchomej (PTK Centertel Sp. z o.o.), - usług związanych z dostępem do Internetu (TP Internet Sp. z o.o., Wirtualna Polska S.A.), - radiokomunikacji (TP EmiTel Sp. z o.o.). Netia S.A.. jest spółką giełdową. Jej struktura akcyjna jest bardzo zróżnicowana, a żaden z akcjonariuszy nie posiada 50% głosów na Walnym Zgromadzeniu Akcjonariuszy. Netia S.A. działa na rynku właściwym a także na innych rynkach telefonii stacjonarnej. Spółka działa na bazie własnej światłowodowej sieci szkieletowej, obejmującej swym zasięgiem największe miasta w Polsce oraz na bazie lokalnych sieci dostępowych. Przedsiębiorca świadczy szeroką gamę usług telekomunikacyjnych, w tym usługi telefoniczne głosowe, usługi transmisji danych oraz sieciowe usługi hurtowe. W szczególności swoje usługi oferuje klientom biznesowych. Obszar działalności Netia S.A. przedstawia poniższa mapa (ciemniejszy kolor na mapie): 16

Rys. 5 Obszar działania Netii S.A. Źródło: Opracowanie własne na podstawie informacji ze strony www.netia.pl oraz danych uzyskanych od operatora. Grupa Netia jest holdingiem spółek zależnych od spółki Netia S.A. W skład Grupy Netia wchodzą następujące spółki prowadzące działalność telekomunikacyjną: Netia S.A. Regionalne Sieci Telekomunikacyjne El-Net S.A. (w lipcu 2006 przejęta przez spółkę Netia S.A.) Spółki z grupy Netia Wimax S.A. (dawniej: Netia Świat S.A., również w lipcu jedna ze spółek została przejęta przez Netię S.A.) Uni-Net Sp. z o.o. Dodatkowo należy wskazać, iż z dniem 31 lipca 2006 r. Netia S.A. przejęła spółkę RST El- Net S.A. Cały majątek przejętej spółki został przeniesiony na spółkę Netia S.A. W wyniku przeprowadzonych od 22 lutego do 9 maja 2005 r. postępowań przetargowych na rezerwację częstotliwości dla sieci komórkowych, zwycięzcą przetargu na pasmo UMTS została Netia Mobile Sp. z o.o.(obecna nazwa P4 Sp. z o.o.) Ponadto w dniu 25 lipca 2005 roku Netia Globe S.A. i Netia Świat S.A. inne spółki zależne Netii S.A. - zostały ogłoszone zwycięzcami przetargu na rezerwacje częstotliwości z zakresu 3,6-3,8 GHz (i złożyły wnioski o ich rezerwacje w dniu 1 sierpnia 2005 roku). Netia zamierza wykorzystać powyższe częstotliwości do świadczenia wysokiej jakości usług transmisji danych i głosu w oparciu o technologię WiMAX. Telefonia Dialog S.A. spółka rozpoczęła działalność w latach 90-tych jako Telefonia Lokalna S.A. Jedynym właścicielem Spółki jest KGHM Polska Miedź S.A. siódma spółka na świecie w zakresie produkcji miedzi i druga co do wielkości produkująca srebro. Po przekształceniach i zmianie nazwy operator rozszerzył swoją działalność. Obecnie obszar, na którym powstaje sieć Telefonii Dialog S.A. stanowi ok. 13 % powierzchni kraju, a zamieszkany jest przez ponad 6 mln ludzi. Spółka prowadzi działalność w zakresie świadczenia usług telefonii stacjonarnej oraz dostępu do Internetu. Zasięg działalności Telefonii Dialog S.A. obejmuje 7 województw i przedstawia się następująco (ciemniejszy kolor na mapie): Rys. 6. Obszar działania Telefonii Dialog S.A. 17

Źródło: Opracowanie własne na podstawie informacji ze strony www.dialog.pl oraz danych uzyskanych od operatora. Telekomunikacja Kolejowa Sp. z o.o. Telekomunikacja Kolejowa jest przedsiębiorcą telekomunikacyjnym zapewniającym dostęp do kolejowej sieci telefonicznej poprzez zwykłe stacje telefoniczne oraz przez stacje ISDN. Spółka zarządza siecią światłowodową, o długości ponad 6 tysięcy kilometrów. Telekomunikacja Kolejowa zarządza siecią telefoniczną, o pojemności 120 tys. numerów. Od września 2003 r. Spółka, dysponuje międzynarodowym przezroczystym kanałem optycznym o przepływności 10 Gbit/s w relacji Poznań - Berlin. Spółka posiada strukturę wielooddziałową z Centralą w Warszawie i ośmioma Zakładami Telekomunikacji w: Szczecinie, Lublinie, Poznaniu, Krakowie, Gdańsku, Wrocławiu, Katowicach i Warszawie. Udziałowcami Spółki są Skarb Państwa posiadający 62,30% udziałów oraz PKP S.A. z udziałami w wysokości 37,70% Millennium Communications S.A. Millennium Communications S.A. powstała w 1996 r. Spółka na mocy podpisanych umów z TP S.A. i innymi operatorami publicznymi oraz dostawcami usług transmisji danych, ma możliwość świadczenia usług sieciowych klientom, obsługując ponad 500 firm w Warszawie w zakresie usług telekomunikacyjnych i internetowych. Podstawową działalnością Millennium Communications S.A. w badanym okresie była kompleksowa obsługa klientów w zakresie telekomunikacji i Internetu. Decyzją Prezesa URTiP spółka uzyskała status operatora sieci publicznej, co uprawniało ją do eksploatacji publicznej sieci telefonicznej na terenie Warszawy oraz sieci transmisji danych na terenie całej Polski. Millennium Communications S.A. otrzymała również status LIR (Local Internet Registry), uprawniający do przydzielania publicznej numeracji IP. 5. Analiza tendencji i cen występujących na rynku właściwym 5.1. Penetracja rynku Pierwszym wskaźnikiem analizowanym przez Prezesa UKE w odniesieniu do oceny trendów zachodzących na rynku właściwym jest wskaźnik penetracji tego rynku. 18