EKONOMIA SUKCESU PROGRAM ROZWOJU program rozwoju WYŻSZEJ WYŻSZEJ SZKOŁY SZKOŁY BANKOWEJ BANKOWEJ W GDAŃSKU W GDAŃSKU Raport Raport z VII fali badania CAWI z III fali badań ilościowych Sopot, styczeń 2015 r.
Spis treści Wstęp... 3 1. Najważniejsze wyniki... 4 2. Ocena kompetencji studentów... 5 3. Kluczowe kompetencje... 6 4. Edukacja... 9 Załącznik 1... 11
Wstęp Badanie, którego wyniki prezentowane są w niniejszym raporcie, zostało zrealizowane w ramach projektu Ekonomia sukcesu program rozwoju Wyższej Szkoły Bankowej w Gdańsku. Projekt jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Projekt jest realizowany w partnerstwie, gdzie Liderem jest Wyższa Szkoła Bankowa w Gdańsku, a Partnerami są: Regionalna Izba Gospodarcza Pomorza i PBS Spółka z o.o. Głównym celem całego projektu jest rozwój potencjału dydaktycznego Wyższej Szkoły Bankowej w Gdańsku. W ramach szóstej fali badania, której produktem jest niniejszy raport, przeprowadzono badania ilościowe techniką CAWI (Computer Assisted Web Interviews) na próbie 104 pracodawców z województwa pomorskiego. Badanie dotyczyło zagadnienia poziomu kompetencji i umiejętności absolwentów oraz ich dopasowania do potrzeb pracodawców. Badanie zrealizowano w okresie od listopada 2014 do stycznia 2015.
1. Najważniejsze wyniki Pomorscy pracodawcy dość pozytywnie oceniają wiedzę teoretyczną studentów i absolwentów. Nieco gorzej jednak oceniane są umiejętności praktycznych i dopasowania kompetencji do wymagań rynku pracy. Słabo rozwinięte umiejętności praktyczne dotyczące zawodu i niewystarczające doświadczenie młodych ludzi (68,3%) oraz braki wiedzy specjalistycznej dotyczącej zawodu (53,8%) to najczęściej wskazywane luki kompetencyjne absolwentów. Zwrócono uwagę również na trudności studentów i absolwentów w rozeznaniu na rynku pracy oraz znajomości branży. Niespełna trzy czwarte przebadanych pracodawców nie potrafi wskazać zmiany jakości kompetencji studentów i absolwentów w okresie ostatnich sześciu miesięcy 60,6% firm dokształca nowozatrudnionych pracowników poprzez szkolenia z zakresów specyficznych dla firmy, np. szkolenia branżowe, produktowe. Cechy, jakich najbardziej brakuje studentom i absolwentom to, zdaniem pomorskich przedsiębiorców: pokora/skromność, samodzielność, zaangażowanie i odpowiedzialność.
2. Ocena kompetencji studentów Ponad połowa pomorskich pracodawców pozytywnie ocenia wiedzę teoretyczną studentów i absolwentów szkół wyższych. Dokładnie 53% respondentów wystawiła im ocenę dobrą, 10% bardzo dobrą, a 1% celującą. Oceny mierne i dostateczne wystawiło im odpowiednio 7% i 30%, a średnia ocena wyniosła 3,68. Nieco gorzej wypadła ocena wiedzy praktycznej, którą na poziomie dobrym oceniło 29% respondentów, a bardzo dobrze jedynie 4% badanych. Więcej było ocen negatywnych 21% miernych i 6% niedostatecznych. Średnia ocena wyniosła 3,04. Podobnie ukształtowała się ocena dopasowania kompetencji do potrzeb rynku pracy. Jedynie 1% respondentów wskazało na ocenę celującą, 33% na dobrą, aż 22% na mierną i 1% na niedostateczną. Dwóch na pięciu respondentów (43%) wystawiło ocenę dostateczną. Średnia ocena wyniosła 3,12. Wykres 1. Porównanie oceny wiedzy teoretycznej, wiedzy praktycznej oraz oceny poziomu dopasowania kompetencji studentów / absolwentów do potrzeb rynku pracy dokonanych przez pracodawców 0% 20% 40% 60% 80% 100% ŚREDNIA OCENA 0 1 2 3 4 5 6 wiedza teoretyczna 7% 30% 53% 10% 1% 3,68 wiedza praktyczna 6% 21% 40% 29% 4% 3,04 dopasowanie kompetencji do potrzeb rynku pracy 1% 22% 43% 33% 1% 3,12 niedostatecznie miernie dostatecznie dobrze bardzo dobrze celująco W porównaniu z wynikami z szóstej fali badania, a więc z przełomu czerwca i lipca 2014 r., średnia ocena wiedzy teoretycznej studentów i absolwentów zwiększyła się do wartości 3,68. Uprzednio aspekt ten uzyskał średnią ocenę 3,5, a oceny dobre, bardzo dobre stanowiły nieco ponad połowę wszystkich odpowiedzi respondentów. Pół roku temu nieco gorzej oceniono także wiedzę praktyczną młodych pracowników (2,9 vs 3,04 w obecnej fali). Ocena poziomu dopasowania kompetencji absolwentów do potrzeb rynku pracy również wzrosła w badanym okresie porównując ją do wszystkich, poprzednich sześciu fal badania (3,0 vs 3,12 obecnie).
3. Kluczowe kompetencje Wszyscy badani dostrzegają braki w zakresie wiedzy i umiejętności studentów / absolwentów. Pracodawcy najczęściej wskazywali na braki w praktycznych umiejętnościach dotyczących zawodu i niewystarczające doświadczenie młodych ludzi (68,3%). W dalszej kolejności wskazywano na braki w zakresie wiedzy specjalistycznej dotyczącej zawodu (53,8%), rozeznania rynku, znajomości branży (46,2%) oraz umiejętności pisania pism urzędowych (39,4%). Analizując wyniki zauważyć można, że wskazywane braki dotyczą przede wszystkim wiedzy i umiejętności specyficznych dla danego zawodu, a w mniejszym stopniu umiejętności uniwersalnych, wykorzystywanych na różnych stanowiskach, takich jak znajomość języków obcych czy obsługi programów komputerowych. Wykres 2. Brakująca wiedza i umiejętności wśród studentów i absolwentów zdaniem pomorskich pracodawców 0% 20% 40% 60% 80% praktycznych umiejętności dot. zawodu, doświadczenia 68,3% wiedzy specjalistycznej dot. zawodu 53,8% rozeznania rynku, znajomości branży 46,2% umiejętności pisania pism urzędowych 39,4% znajomości prawa umiejętności obsługi specjalistycznych programów komputerowych umiejętności wyszukiwania informacji 33,7% 30,8% 29,8% znajomości języków obcych 21,2% umiejętności obsługi podstawowych programów komputerowych umiejętności obsługi urządzeń biurowych 6,7% 9,6% prawa jazdy 6,7% innych, jakich? 2,9% N=104
Jeśli chodzi o cechy czy umiejętności miękkie, jakich brakuje studentom i absolwentom, najwięcej pracodawców zwraca uwagę na brak pokory i skromności (53,8%). W drugiej kolejności respondenci dostrzegają braki w zakresie samodzielności (40,4%). Ponadto część odpowiadający dostrzega braki zaangażowania i odpowiedzialności (po 38,5% wskazań), niską odporność na stres (37,5%), niewystarczające umiejętności logicznego myślenia (32,7%) oraz brak chęć do pracy (23,1%). Wykres 3. Brakujące cechy wśród studentów i absolwentów zdaniem pomorskich pracodawców 0% 20% 40% 60% pokory, skromności 53,8% samodzielności 40,4% zaangażowania 38,5% odpowiedzialności 38,5% odporności na stres 37,5% umiejętności logicznego myślenia 32,7% chęci do nauki 23,1% kreatywności 21,2% umiejętności pracy w grupie 21,2% lojalności 19,2% elastyczności 16,3% komunikatywności 16,3% dyspozycyjności 14,4% uczciwości 8,7% niczego nie brakuje 1,0% N=104
Podczas tej fali badania zadaliśmy respondentom dodatkowe pytanie, dotyczące poprawy lub pogorszenia kompetencji studentów i absolwentów w okresie ostatnich 6 miesięcy. Połowa badanych pracodawców (53,8%) udzieliło odpowiedzi poziom kompetencji nie zmienił się w stosunku do okresu m/w sprzed pól roku, natomiast odpowiedzi nie wiem, trudno powiedzieć udzielił co piąty respondent (21,2%). Oznacza to, że zdecydowana większość respondentów nie dostrzega zmian w jakości kompetencji studentów i absolwentów w okresie ostatnich 6 miesięcy. Poprawę kompetencji studentów i absolwentów dostrzega 16,3% pracodawców, z kolei tylko 5,8% ankietowanych dostrzega pogorszenie. Wykres 4. Zmiana jakości kompetencji studentów i absolwentów w okresie ostatnich 6 miesięcy zdaniem pomorskich pracodawców 2,9% 16,3% 53,8% 5,8% 21,2% 0% 20% 40% 60% 80% 100% poziom kompetencji zdecydowanie się poprawił poziom kompetencji raczej się poprawił poziom kompetencji nie zmienił się w stosunku do okresu m/w sprzed pół roku poziom kompetencji raczej się pogorszył poziom kompetencji zdecydowanie się pogorszył nie wiem, trudno powiedzieć
4. Edukacja Odpowiedzią rynku pracy na luki w wykształceniu i kompetencjach młodych pracowników są szkolenia organizowane przez pracodawców dla tej grupy. Tylko 14,4% przebadanych pracodawców deklaruje, że nie oferuje nowozatrudnionym młodym pracownikom (studentom i absolwentom uczelni wyższych) żadnego rodzaju szkoleń innych niż BHP i PPOŻ. Największa grupa firm (60,6%) deklaruje, że wysyła młodych pracowników na różnego rodzaju szkolenia z obszarów specyficznych dla danej firmy, np. szkolenia produktowe, branżowe. Oprócz tego dość popularne są pozostałe rodzaje szkoleń rozwijające bardziej uniwersalne umiejętności i kompetencje. Najczęstszymi tematami takich szkoleń są: rozwój umiejętności sprzedażowe/autoprezentacja (28,8%), organizacja pracy (26,0%), praca w zespole (20,2%), obsługa komputera (17,3%), rozwijanie motywacji (16,3%) i zarządzanie projektami (15,4%). Wykres 5. Szkolenia oferowane nowozatrudnionym pracownikom w pomorskich firmach 0% 20% 40% 60% 80% specyficzne dla firmy,np branżowe, produktowe umiejętności sprzedażowe autoprezentacja organizacja pracy praca w zespole komputerowe rozwijające motywację zarządzanie projektami prawne zarządzanie ludźmi językowe 28,8% 26,0% 20,2% 17,3% 16,3% 15,4% 14,4% 4,8% 10,6% 60,6% N=104 inne, jakie? żadne 1,9% 14,4% Podobnie jak w poprzednich sześciu falach badania, pracodawcy podkreślają potrzebę większego rozwijania umiejętności praktycznych w trakcie edukacji studentów. Zdaniem badanych, należy nauczać bardziej przydatnej wiedzy i prowadzić więcej zajęć praktycznych (57,7%) oraz rozwijać umiejętność rozumowania i stosowania informacji, a nie przekazywać tylko suchą wiedzę (55,8%). Ponadto pracodawcy dostrzegają potrzebę organizowania większej liczby staży i praktyk (51,0%) oraz rozwoju współpracy uczelni z pracodawcami (48,1%), a także aby informować studentów o realiach pracy w danym zawodzie, czyli o dostępności pracy, jej charakterze oraz wymaganiach przed podjęciem przez nich studiów (45,2%). Co trzeci badany (35,6%) sugeruje, że uczelnie wyższe powinny aktualizować program nauczania studentów, dostosowując go do potrzeb rynku i nowych technologii oraz powinny rozwijać umiejętności studentów i absolwentów w zakresie samodzielnego poszukiwania informacji (30,8%).
Wykres 6. Sugestie pomorskich pracodawców dotyczące zmian w systemie szkolnictwa 0% 20% 40% 60% nauczanie bardziej przydatnej wiedzy więcej zajęć praktycznych uczyć rozumowania i stosowania informacji zamiast suchej wiedzy 57,7% 55,8% więcej staży praktyk w firmach oraz ich lepsza organizacja 51,0% współpraca uczelni z pracodawcami 48,1% informować studentów o realiach pracy w danym zawodzie przed podjęciem przez nich studiów 45,2% aktualizacje programu nauczania (np. nowe technologie) 35,6% rozwijać umiejętność samodzielnego poszukiwania informacji 30,8% surowsze kryteria zaliczenia studiów 27,9% surowsze kryteria przyjmowania na studia 26,0% umożliwić studentom konsultacje z doradcą zawodowym 20,2% większy nacisk na kształcenie języków obcych 16,3% zajęcia z zakresu przedsiębiorczości 14,4% uzależnić finansowanie uczelni od poziomu kształcenia 11,5% więcej zajęć z obsługi programów komputerowych 5,8% nowe kierunki 4,8% większa możliwość kształtowania programu studiów przez studentów 4,8% inne, jakie? 1,0% N=104
Załącznik 1 KWESTIONARIUSZ DO BADANIA PRACODAWCÓW (ON LINE) IV fala badania Szanowni Państwo, Firma PBS we współpracy z Wyższą Szkołą Bankową w Gdańsku oraz Regionalną Izbą Gospodarczą Pomorza realizuje badanie, którego celem jest poprawa poziomu dopasowania kompetencji absolwentów do potrzeb rynku pracy. Projekt Ekonomia sukcesu program rozwoju Wyższej Szkoły Bankowej w Gdańsku jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. P1. Jak Pan/Pani ocenia wiedzę teoretyczną studentów i absolwentów uczelni wyższych, z którymi miał/a Pan/Pani kontakt (poprzez zatrudnienie, staże, praktyki lub aplikację do Pana/i firmy)? P2. Jak Pan/Pani ocenia wiedzę praktyczną studentów i absolwentów uczelni wyższych, z którymi miał/a Pan/Pani kontakt (poprzez zatrudnienie, staże, praktyki lub aplikację do Pana/i firmy)? P3. Jakiej wiedzy i umiejętności brakuje, Pana/i zdaniem, studentom i absolwentom uczelni wyższych wchodzącym na rynek pracy? Proszę wymienić maksymalnie pięć najważniejszych dla Pana/Pani. SYSTEM kolejność odpowiedzi RANDOM 1. niedostatecznie 2. miernie 3. dostatecznie 4. dobrze 5. bardzo dobrze 6. celująco 1. niedostatecznie 2. miernie 3. dostatecznie 4. dobrze 5. bardzo dobrze 6. celująco 1. wiedzy specjalistycznej dot. zawodu 2. praktycznych umiejętności dot. zawodu, doświadczenia 3. rozeznania rynku, znajomości branży 4. wiedzy na temat stanowiska, na które się aplikuje 5. znajomości języków obcych 6. umiejętności obsługi podstawowych programów komputerowych, np. Office 7. umiejętności obsługi specjalistycznych programów komputerowych, np. księgowych 8. umiejętności obsługi urządzeń biurowych 9. umiejętności wyszukiwania informacji 10. znajomości prawa 11. umiejętności pisania pism urzędowych 12. prawa jazdy 13. innych, jakich?... 14. niczego nie brakuje
P4. A jakich cech brakuje studentom i absolwentom uczelni wyższych wchodzącym na rynek pracy? Proszę wymienić maksymalnie pięć najważniejszych dla Pana/Pani. SYSTEM kolejność odpowiedzi RANDOM P5. Jak Pan/Pani ocenia poziom dopasowania kompetencji studentów i absolwentów uczelni wyższych do potrzeb rynku pracy? P6. Czy w okresie ostatnich 6 miesięcy zauważył/a Pan/Pani poprawę lub pogorszenie kompetencji studentów i absolwentów uczelni wyższych do potrzeb Pana/i firmy? P7. Jakiego rodzaju szkolenia inne niż BHP i PPOŻ - Pana/Pani firma najczęściej oferuje nowo zatrudnionym młodym pracownikom (studentom i absolwentom uczelni wyższych)? Proszę wymienić maksymalnie pięć szkoleń najczęściej oferowanych tej grupie pracowników. SYSTEM kolejność odpowiedzi RANDOM 1. samodzielności 2. kreatywności 3. umiejętności logicznego myślenia 4. zaangażowania 5. chęci do nauki 6. komunikatywności 7. odpowiedzialności 8. uczciwości 9. elastyczności 10. odporności na stres 11. umiejętności pracy w grupie 12. lojalności 13. dyspozycyjności 14. pokory, skromności 15. innych, jakich?... 16. niczego nie brakuje 1. niedostatecznie 2. miernie 3. dostatecznie 4. dobrze 5. bardzo dobrze 6. celująco 1. poziom kompetencji zdecydowanie się poprawił 2. poziom kompetencji raczej się poprawił 3. poziom kompetencji nie zmienił się w stosunku do okresu m/w sprzed pół roku 4. poziom kompetencji raczej się pogorszył 5. poziom kompetencji zdecydowanie się pogorszył 6. nie wiem, trudno powiedzieć 1. specyficzne dla firmy branżowe, produktowe itp. 2. umiejętności sprzedażowe / autoprezentacja 3. organizacja pracy 4. praca w zespole 5. zarządzanie ludźmi 6. zarządzanie projektami 7. prawne 8. językowe
P8. Co, Pana/Pani zdaniem, powinno się zmienić w systemie kształcenia studentów, aby na rynek pracy trafiali pracownicy lepiej dopasowani do potrzeb pracodawców? Proszę wymienić maksymalnie pięć najważniejszych dla Pana/Pani. SYSTEM kolejność odpowiedzi RANDOM 9. komputerowe 10. rozwijające motywację 11. inne, jakie?... 12. żadne 1. nowe kierunki 2. nauczanie bardziej przydatnej wiedzy 3. większa możliwość kształtowania programu studiów przez studentów 4. aktualizacje programu nauczania (np. nowe technologie, nowe programy komputerowe) 5. więcej staży / praktyk w firmach 6. lepsza organizacja praktyk / staży 7. więcej zajęć praktycznych na uczelni 8. współpraca uczelni z pracodawcami 9. zajęcia z zakresu przedsiębiorczości 10. większy nacisk na kształcenie języków obcych 11. więcej zajęć z obsługi programów komputerowych 12. surowsze kryteria zaliczenia studiów 13. surowsze kryteria przyjmowania na studia 14. uczyć rozumowania i stosowania informacji zamiast suchej wiedzy 15. rozwijać umiejętność samodzielnego poszukiwania informacji 16. umożliwić studentom konsultacje z doradcą zawodowym 17. informować studentów o realiach pracy w danym zawodzie przed podjęciem przez nich studiów (dostępność pracy, charakter, wymagania) 18. uzależnić finansowanie uczelni od poziomu kształcenia 19. inne, jakie?... 20. nic - uważam, że system kształcenia studentów jest odpowiedni dla potrzeb rynku pracy Dziękujemy za wypełnienie ankiety. Wyniki badania będą dostępne na początku lutego pod adresem: www.pbs.pl/wsb.