Raport z badania Razem jesteśmy najsilniejsi - wdrożenie modelu współpracy w 6 gminach powiatu łukowskiego realizowanego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, Priorytet V Dobre Rządzenie; Działanie: 5.4 Rozwój potencjału trzeciego sektora, Poddziałanie 5.4.2 Rozwój dialogu obywatelskiego realizowanego przez Fundację EOS Gmina wiejska Stanin Powiat łukowski Strona 1 z 52
Spis treści I. Metodologia badania desk research opis założeń... 3 II. Metodologia badania kwestionariusz ankiety, wywiadów pogłębionych... 5 III. Ogólny opis gminy... 7 1. Położenie i powierzchnia gminy... 7 IV. Warunki życia materialnego... 10 1. Warunki życia materialnego mieszkańców gminy Stanin wyniki ankiet i wywiadów pogłębionych... 12 1.1. Poziom pomocy opieki społecznej... 13 1.2. Problemy społeczne rodzin.... 14 1.3. Stan dróg lokalnych... 15 V. Warunki mieszkaniowe... 16 1. Warunki mieszkaniowe analiza ankiet i wywiadów pogłębionych... 16 1.1. Warunki mieszkaniowe... 17 VI. Rozwój ekonomiczny i dostępność miejsc pracy... 18 1. Rozwój ekonomiczny i dostępność miejsc pracy wyniki ankiet i wywiadów pogłębionych... 23 1.1. Dostęp do podstawowych usług handlu... 24 1.2. Połączenia komunikacyjne z innymi miejscowościami... 25 1.3. Dostęp do Internetu... 26 1.4. Utworzenie punktu informacyjnego w gminie oferującego usługi doradztwa zawodowego i pośrednictwa pracy... 27 VII. Edukacja i kultura... 28 1. Edukacja i kultura wyniki z ankiet i wywiadów pogłębionych... 29 1.1. Poziom zadowolenia z jakości edukacji szkolnej... 30 1.2. Dostęp do przedszkola... 31 1.3. Problemy społeczne w obszarze edukacji... 32 1.4. Problemy społeczne w obszarze kultury i sportu... 32 VIII. Poziom aktywności obywatelskiej... 34 1. Poziom aktywności obywatelskiej wyniki ankiet i wywiadów pogłębionych35 Strona 2 z 52
1.1. Ważność obszarów życia społecznego... 36 1.2. Dostęp do gmininnej biblioteki... 37 1.3. Udział mieszkańców w uroczystościach gminnych i religijno patriotycznych 38 IX. Zdrowie publiczne... 41 1. Zdrowie publiczne wyniki ankiet i wywiadów pogłębionych... 41 1.1. Poziom zadowolenia z opieki zdrowotnej... 41 1.2. Problemy społeczne w obszarze opieki zdrowotnej... 42 X. Jakość środowiska naturalnego... 43 XI. Nierówności społeczne... 44 1. Nierówności społeczne wyniki ankiet... 44 1.1. Problemy społeczne osób w podeszłym wieku... 44 1.2. Problemy społeczne dzieci i młodzieży... 45 Wnioski... 46 Literatura... 47 Bibliografia... 50 Lista rysunków, tabel i wykresów... 51 I. Metodologia badania desk research opis założeń Desk research jako niereaktywna metoda badań polegająca na analizie danych zastanych polega na wykorzystaniu dostępnych danych wtórnych takich jak publikacje, raporty, biuletyny, katalogi, informacje dostępne na stronach WWW itp. Przed wykorzystaniem danych w badaniu są one analizowane pod kątem wiarygodności, rzetelności i aktualności. Analiza danych zastanych objęła cztery różne źródła informacji, do których zdefiniowano cele, a następnie przyporządkowano określone pytania badawcze, na które zgodnie z zapisami SOPZ Wykonawca poszukiwał odpowiedzi. Materiały objęte analizą przyporządkowano do czterech grup, dla których określono cele i pytania badawcze. W koncepcji analizy desk research przedstawiono cele badawcze, które sprowadzono do siedmiu podstawowych obszarów badania, takich jak: Strona 3 z 52
1. Warunki życia materialnego mieszkańców gminy 2. Warunki mieszkaniowe mieszkańców gminy 3. Rozwój ekonomiczny gminy i dostępność miejsc pracy 4. Edukacja i kultura 5. Poziom aktywności obywatelskiej 6. Zdrowie publiczne 7. Jakość środowiska naturalnego 8. Nierówności społeczne W badaniu desk research wykorzystano analizę zagregowanych danych statystycznych dostępnych na stronach Głównego Urzędu Statystycznego, opracowania i analizy z poprzednich badań (o ile takie raporty były dostępne), jak również strony internetowe Urzędu Gminy. Ponadto w badaniu desk research wykorzystano dane uzyskane bezpośrednio od pracowników Urzędu Gminy oraz Powiatowego Urzędu Pracy w Łukowie, dzięki czemu badanie ma charakter partycypacyjny. Model partycypacyjny zastosowany w trakcie całego procesu badawczego podzielono na trzy etapy. Etap 1. I spotkanie plenarne: W pierwszej części spotkania firma badawcza (inicjator spotkania) zaprezentowała zebranym cel spotkania, informując o zamiarze prowadzenia badań a realizator projektu przedstawił jego ogólny zarys. W drugiej przeprowadzono dyskutuje nad dotychczasowymi doświadczeniami władz lokalnych, organizacji społecznych i biznesowych oraz poddano zaopiniowaniu propozycje pytań ankietowych. W trzeciej części nastąpiło podsumowanie prac i ostateczne ustalenie wniosków dla prowadzącego badania. Etap 2. Prace zespołu konsultacyjnego: Przez cały okres prowadzenie procesu badawczego funkcjonował zespół konsultacyjny złożony z pracowników gminy i innych instytucji, który na bieżąco konsultował wyniki cząstkowe prowadzonych badań. Strona 4 z 52
Etap 3. II spotkanie plenarne: Celem tego spotkania było przedstawienie przez przedstawiciela władz lokalnych (wójt) wyników badań oraz wniosków zawartych w raportach. II. Metodologia badania kwestionariusz ankiety, wywiadów pogłębionych Na terenie gminy Stanin przeprowadzono 70 ankiet i 5 wywiadów pogłębionych z mężczyznami i kobietami w przedziale wiekowym 25 59 lat. Założenie zakładało dobór przypadkowy próby mieszkańców gminy Stanin, zarówno w przypadku kwestionariusza ankiety jak i wywiadu. Badanie metodą kwestionariusza ankiety odbywało się w okresie od 18 grudnia 2013 roku do 9 stycznia 2014 roku. Wykres 1 Udział płci w badaniu ankietowym Źródło: Opracowanie własne W podziale na wiek największy udział w badaniu miały osoby w wieku 26-59 lat a najmniejszy w wieku 60 i więcej. Strona 5 z 52
Wykres 2 Respondenci w podziale na wiek Źródło: Opracowanie własne W badaniu 35 osób stanowili pracownicy umysłowi i po 1 emeryci i pracownicy fizyczni. Wykres 3 Respondenci w podziale na grupy zawodów Źródło: Opracowanie własne Strona 6 z 52
Wykres 4 Respondenci w podziale na wykształcenie Źródło: Opracowanie własne Ankieta zawiera 8 pytań i dotyka wielu aspektów życia społecznego w gminie, natomiast do raportu zostały wykorzystane tylko te pytania, które mogły odpowiedzieć na założenia do raportu. Zarówno kwestionariusz ankiety, jak i wywiad pogłębiony przeprowadzony w gminie odpowiada na takie wskaźniki jak: 1. Warunki życia materialnego mieszkańców gminy 2. Warunki mieszkaniowe mieszkańców gminy 3. Rozwój ekonomiczny gminy i dostępność miejsc pracy 4. Edukacja i kultura 5. Poziom aktywności obywatelskiej 6. Zdrowie publiczne 7. Nierówności społeczne Ankieta nie odpowiada na jeden wskaźnik jakim jest: Jakość środowiska naturalnego. III. Ogólny opis gminy 1. Położenie i powierzchnia gminy Gmina Stanin położona jest w północno zachodniej części województwa lubelskiego. Od północnego wschodu graniczy z gminą Łuków, od południowego zachodu z Strona 7 z 52
gminą Wola Mysłowska, od północnego zachodu z gminą Stoczek Łukowski, od południowego wschodu z gminą Wojcieszków od południa z gminą Krzywda. Leży w odległości 17 km od Łukowa, 99 km od Lublina i 100 km od Warszawy. Gmina leży na szlaku łączącym Łuków z Żelechowem i Krzywdą na południu. Dlatego też na jej terenie krzyżują się drogi powiatowe i wojewódzkie biegnące w kierunkach tych miejscowości. Zajmuje powierzchnię 160 km2. W podziale fizyczno-geograficznym kraju, Gmina Stanin należy do podprowincji Nizin Środkowopolskich oraz mniejszej jednostki w randze makroregionu Niziny Południowopodlaskiej obejmującej: Równinę Łukowską, na której leży zdecydowanie większa część gminy oraz Wysoczyznę Żelechowską, na której leży niewielka, zachodnia część terenu gminy, tj. okolice miejscowości Wnętrzne. Rysunek 1i 2. Źródło: www.stat.gov.pl Strona 8 z 52
Gmina wiejska leżąca w centralnej części powiatu łukowskiego, składająca się z 30 miejscowości i 29 sołectw. Na 16.082 ha gminy zamieszkuje 9.860 mieszkańców, co daje 61 osób na 1 kilometr kwadratowy. Wskaźnik feminizacji tej gminy wynosi 99, natomiast na 100 osób w wieku produkcyjnym przypada 68,7 osób w wieku nieprodukcyjnym. Strukturę ludności w podziale na płeć i przedziały wiekowe przedstawia wykres 5. W zakresie dochodów własnych budżetu gminy na jednego mieszkańca gmina plasuje się na 6 miejscu w skali powiatu i na 172 w skali województwa. W zakresie wydatków na jednego mieszkańca gmina plasuje się na 3 miejscu w skali powiatu i 96 w skali województwa. W roku 2011 w zakresie dochodów budżetu gminy na finansowanie i współfinansowanie programów i projektów unijnych gmina plasuje się na 11 miejscu w skali powiatu i na 79 w skali województwa. W roku 2011 gmina pozyskała 0,8 mln zł na finansowanie i współfinansowanie programów i projektów unijnych. Wykres 5. Ludność według płci i wieku w 2012 r. Strona 9 z 52
Źródło: www.stat.gov.pl IV. Warunki życia materialnego Odnosząc się do warunków materialnych mieszkańców należy wspomnieć, że w ujęciu regionalnym widoczne są wyraźne różnice wartości średniego rocznego dochodu ekwiwalentnego. Najwyższy przeciętny roczny ekwiwalentny dochód został odnotowany w regionie centralnym (woj. mazowieckie i woj. łódzkie) - 109,4% wartości średniej dla Polski, natomiast najniższy w regionie wschodnim (woj. lubelskie, woj. świętokrzyskie, woj. podkarpackie i woj. podlaskie) - 88,2 %. Poza tym co czwarte gospodarstwo domowe (24,9%) z regionu wschodniego jest zagrożone ubóstwem (wskaźnik dla ogółu Polski wynosi 17,1%) (Główny urząd statystyczny Departament Badań Społecznych i Warunków Życia, 2013). Gmina Stanin leży więc w regionie uboższym niż centralna część kraju. W latach 2008-2012 we wszystkich województwach wystąpił spadek liczby osób korzystających z pomocy społecznej. Średnioroczny spadek w analizowanym okresie w Polsce kształtował się na poziomie ok. 4%, od najwyższego w woj. lubuskim (7,2%) do najniższego w woj. pomorskim (1,8%). W 2012 r. w porównaniu do 2010 r. udział korzystających z pomocy społecznej w Polsce zmniejszył się o 0,6 p. proc. (w 2012 r. 8,1%, a w 2010 r. 8,7%). Spadek wskaźnika wystąpił we wszystkich województwach, największy o 1,1 p. proc. odnotowano w woj. lubuskim oraz o 1,0 p. proc. w świętokrzyskim. Wyraźny spadek powyżej 0,5 p. proc. odnotowano zarówno w województwach, w których skala korzystania z pomocy społecznej jest wysoka (podkarpackie, zachodniopomorskie, warmińsko-mazurskie i kujawsko-pomorskie), jak również w województwach, w których poziom korzystania z pomocy społecznej jest relatywnie niski (dolnośląskie i mazowieckie). Odnosząc się do wskaźnika mieszkańców w poszczególnych przedziałach dochodowych brak jest jakichkolwiek danych wskazujących na rozkład dochodów mieszkańców gminy Stanin. Z zebranych danych wynika, że gmina nie dysponuje miarodajnymi danymi, chociaż najwięcej mieszkańców utrzymuje się z pracy w gospodarstwach rolnych. Można jednak powiedzieć, że w gminie występuje nieco większy niż w skali województwa i powiatu odsetek osób korzystających ze środowiskowej pomocy społecznej. Zmniejsza się natomiast wskaźnik mieszkańców żyjących poniżej minimum Strona 10 z 52
socjalnego, uprawniającego do pomocy socjalnej. W roku 2010 wskaźnik ten wynosił 13,7 % (2011 13,21%; 2012 13,31%; 2013 13,00%). Poza tym w 2013 roku co piąte dziecko (20,00%) z terenu gminy było zagrożone ubóstwem, chociaż w tej kwestii można odnotować znaczną poprawę (rok 1012 20,00%; 2011 25,00%). Wykres 6. Udział osób korzystających ze środowiskowej pomocy społecznej w ludności ogółem Źródło: www.stat.gov.pl Na terenie gminy 341 gospodarstw domowych korzystało w 2012 roku ze środowiskowej pomocy społecznej (1.302 osoby). Udział osób korzystających ze środowiskowej pomocy społecznej w ludności ogółem wynosił 13,2%. Tabela 1. Korzystający ze środowiskowej pomocy społecznej Kategoria gospodarstwa domowe korzystające ze środowiskowej pomocy społecznej osoby w gospodarstwach domowych korzystających ze środowiskowej pomocy społecznej Jednostka miary gosp.dom. osoba wartość 341 1302 udział osób w gospodarstwach domowych korzystających ze środowiskowej pomocy społecznej w ludności ogółem Źródło: www.stat.gov.pl Odnosząc się do świadczeń rodzinnych warto zaznaczyć, że w 2012 roku 775 rodzin otrzymywało zasiłki rodzinne na łącznie dzieci 1744 dzieci, w tym na 1579 dzieci do 17 roku życia. % 13,2 Strona 11 z 52
Tabela 2. Świadczenia rodzinne Kategoria Jednostka miary wartość rodziny otrzymujące zasiłki rodzinne na dzieci rodzina 775 dzieci, na które rodzice otrzymują zasiłek rodzinny - ogółem dzieci w wieku do lat 17, na które rodzice otrzymują zasiłek rodzinny osoba osoba 1744 1579 udział dzieci w wieku do lat 17, na które rodzice otrzymują zasiłek rodzinny w ogólnej liczbie dzieci w tym wieku Źródło: www.stat.gov.pl Ogólnie można powiedzieć, że kwota świadczeń rodzinnych w 2012 roku wyniosła 3.801.000 PLN, kwota zasiłków rodzinnych (wraz z dodatkami) wyniosła 2.920.000 PLN, zaś kwota zasiłków pielęgnacyjnych wyniosła 351.000 PLN. Tabela 3. Kwoty świadczeń rodzinnych wypłaconych w roku - ogółem Kategoria Jednostka miary wartość kwota świadczeń rodzinnych tys. zł 3801 kwota zasiłków rodzinnych (wraz z dodatkami) tys. zł 2920 kwota zasiłków pielęgnacyjnych tys. zł 351 Źródło: www.stat.gov.pl % 67,7 1. Warunki życia materialnego mieszkańców gminy Stanin wyniki ankiet i wywiadów pogłębionych W tej części raportu został opisany stosunek mieszkańców gminy do pomocy opieki społecznej, przytoczone zostały również wypowiedzi z przeprowadzonych wywiadów pogłębionych na ten temat. Następnie przeanalizowane zostały wyniki z pytania zadanego w ankiecie, Które z wymienionych problemów społecznych rodzin uważa Pan/i za najważniejsze na terenie naszej gminy? Rozdział 2 Ustawy o samorządzie gminnym z 1990 roku opatrzony tytułem Zakres działania i zadania gminy wskazuje co należy do zadań gminy w poszczególnych dziedzinach życia. Ustawodawca zobowiązuje gminę do pomocy społecznej, w tym (wspierania, prowadzenia) ośrodków i zakładów opiekuńczych. Strona 12 z 52
1.1. Poziom pomocy opieki społecznej Wyniki ankiet o stan zadowolenia mieszkańców z poziomu pomocy społecznej przedstawia wykres 7. wykres 7. Poziom zadowolenia z pomocy społecznej. Wyniki z przeprowadzonych ankiet wskazują, że mieszkańcy gminy Stanin są aż w 70 % zadowoleni z poziomu pomocy społecznej. Tylko 17% respondentów deklaruje swoje niezadowolenie z poziomu pomocy społecznej. 13% badanych nie ma zdania na ten temat. Z wywiadu pogłębionego dowiadujemy się, że około 13% społeczeństwa korzysta z pomocy społecznej. Rokrocznie liczba ta maleje, choć nieznacznie. Można więc stwierdzić, iż w gminie poprawiają się warunki życia. Oferowane formy pomocy społecznej są coraz bardziej różnorodne. Między innymi wprowadzone zostały usługi opiekuńcze, specjalistyczne usługi opiekuńcze dla osób z zaburzeniami psychicznymi. Ponadto gmina, organizacje pozarządowe aplikują o wsparcie unijne na realizację różnego rodzaju projektów mających na celu aktywizację osób zagrożonych wykluczeniem społecznym. Oferowana jest również cała gama świadczeń, którą przewiduje ustawa o pomocy społecznej. Gmina nie posiada jedynie placówek infrastruktury społecznej typu dom pomocy społecznej, środowiskowy dom pomocy społecznej czy świetlica. W latach 2009-2010 Strona 13 z 52
w ramach Poakcesyjnego Programu Wsparcia Obszarów Wiejskich przy szkołach funkcjonowały świetlice pełniące po części takie funkcje, jednak w momencie zakończenia współfinansowania, przestały działać w takim wymiarze. Wywiad pogłębiony z mieszkańcami gminy Stanin daje informacje, że osoby uboższe lub korzystające z tej pomocy twierdzą, że jest ona niezadowalająca, a podejście urzędników z tego sektora społecznego jest niewłaściwe. Z kolei osoby, którym lepiej się wiedzie twierdzą, że opieka społeczna jest przerośnięta, a jej zadania są za duże, do udzielania pomocy społecznej mieszkańcom podchodzi się zbyt liberalnie. Te opinie nie współgrają z wynikami ankiet, gdzie aż 70% było zadowolonych z pomocy społecznej. 1.2. Problemy społeczne rodzin. Zapytano respondentów z gminy Stanin Które z wymienionych problemów społecznych rodzin uważa Pani / Pan za najważniejsze na terenie naszej gminy? Odpowiedzi respondentów przedstawia poniższy wykres. wykres 8. Które z wymienionych problemów społecznych rodzin są najważniejsze? Strona 14 z 52
Jak wynika z analizy danych największym problemem jest bezrobocie, na które wskazało 28% badanych i alkoholizm dla 22% ankietowanych. Ponad połowa problemów rodzin zamieszkujących na terenie gminy w oczach respondentów, powodują te dwa czynniki, które dotykają całego społeczeństwa. Na niski poziom więzi między rodzinami i sąsiadami, jako problem społeczny wskazało 12% objetych badaniem. 10% ankietowanych twierdzi, że nieporadność życiowa to problem społeczny, który dotyka rodziny na terenie gminy Stanin. Ubóstwo dotyka, według osób obiętych badaniem 9% rodzin. A aż 8% ankietowanych wskazuje na zanikanie form spotkań rodzinnych. 1.3. Stan dróg lokalnych Poziom zadowolenia mieszkańców ze stanu lokalnych dróg w gminie Stanin przedstawia poniższy wykres wykres 9. Poziom zadowolenia mieszkańców ze stanu lokalnych dróg Jak wynika z powyższego zestawienia mieszkańcy w 43% są zadowoleni ze stanu lokalnych dróg, natomiast w 48 % niezadowoleni. 9% badanych nie określiło swojego zadowolenia bądź niezadowolenia. Z wywiadu pogłębionego dowiadujemy się, że stan dróg gminnych w porównaniu do możliwości finansowych gminy Stanin, są niezłe. W ostatnim czasie Strona 15 z 52
sytuacja zmieniła na lepsze. Droga powiatowa jest w naprawdę w dobrym stanie, została tylko do zrobienia niewielka część. Drogi gminne utwardzane są przez wójta gminy i na bieżąco naprawiane. Drogi gruntowe zostały w ostatnich latach wzmocnione takimi materiałami jak piach, żużel, tłuczeń. V. Warunki mieszkaniowe Na terenie gminy rozprowadzonych jest 155,9 km sieci wodociągowej, do której podłączonych jest 2156 gospodarstw. Łącznie z sieci wodociągowej korzysta co drugi mieszkaniec gminy (7686 osób). Długość sieci kanalizacyjnej, odprowadzającej ścieki od 199 gospodarstw, łącznie z budynkami zbiorowego zamieszkania, wynosi 9,3 km. Średnioroczne zużycie wody w 2012 roku na jednego mieszkańca wynosi 30m3. Na terenie gminy rozprowadzona jest także sieć gazowa, której łączna długość wynosi 45,4 km. Łącznie gaz ziemny doprowadzany jest do 203 gospodarstw domowych, spośród których 59 gospodarstw jest ogrzewanych tym źródłem energii. Na podstawie danych GUS można powiedzieć, że 78,1% ogółu ludności korzysta z wodociągów, 8,8% z kanalizacji (nie licząc przydomowych oczyszczalni ścieków), 7,9% z gazu ziemnego. Z danych Urzędu Gminy wynika, że odsetek obywateli żyjących w mieszkaniach bez standardowych wygód (bieżąca woda, wc, itp.) wynosi około 25% mieszkańców. Można również stwierdzić, że gmina nie dysponuje dużą liczbą mieszkań komunalnych. Odsetek mieszkających w mieszkaniach komunalnych wynosi 0,01%. Brak jest informacji dotyczących odsetka rodzin bez własnego mieszkania lub domu oraz dostępności mieszkań na lokalnym rynku. Pod względem przeciętnej powierzchni użytkowej mieszkania w zasobach mieszkaniowych w 2010 r gmina plasuje się na 1 miejscu w skali powiatu i na 35 w skali województwa. 1. Warunki mieszkaniowe analiza ankiet i wywiadów pogłębionych W tej części raportu zostały przedstawione dane o poziomie zadowolenia z warunków mieszkaniowych na terenie gminy Stanin. Strona 16 z 52
Ustawa o samorządzie gminnym z 1990 roku w rozdziale 2 Zakres działania i zadania gminy w sposób oczywisty wskazuje zadania gminy w poszczególnych dziedzinach życia. W myśl Art. 6. pkt 7, 2 i 3 gmina jest zobowiązana do gminnego budownictwa mieszkaniowego, utrzymania gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego, budowy i utrzymania wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz. 1.1. Warunki mieszkaniowe Wyniki ankiety odnoszące się do stopnia zadowolenia mieszkańców z warunków mieszkalnych zawiera poniższy wykres. wykres 10. Stopień zadowolenia z warunków mieszkaniowych. Jak widać na powyższym wykresie aż 80 % ankietowanych jest zadowolona z warunków mieszkaniowych na terenie gminy Stanin. Natomiast tylko 3% mieszkańców jest zdecydowanie nie zadowolonych z warunków życia. Z wywiadów pogłębionych wnioskować można, że gmina jest dość dobrze zurbanizowana, pomimo, iż należy do gmin typowo rolniczych. Osoby, które potrzebują mieszkania znajdują się pod ścisłą kuratelą opieki społecznej. Gmina dostrzega problem Strona 17 z 52
osób bezdomnych, czy żyjących w trudnych warunkach mieszkaniowych i dlatego w przyszłości planuje organizację mieszkań socjalnych w Józefowie. Kolejna wypowiedź z wywiadu pogłębionego daje inne spojrzenie na warunki mieszkaniowe w gminie Stanin. Wskazuje na brak szeroko pojętego mieszkalnictwa publicznego i komunalnego. Można pokusić się o stwierdzenie, że go nie ma. Jest co prawda kilka mieszkań, ale nie spełniają potrzeb mieszkaniowych. Gmina Stanin jest typową gminą rozproszoną, nie ma zwartych skupisk typu blokowiska czy osiedla. Mimo to, powstaje coraz to więcej nowych mieszkań, wydawanych jest coraz więcej decyzji o warunkach zabudowy na budownictwo mieszkalne indywidualne. Na sytuację ma wpływ odczuwalny odpływ ludności do miast w szczególności młodzieży. Jednak jest to zjawisko dotyczące obszaru małych miejscowości na terenie całej Polski, a nie tylko gminy Stanin. VI. Rozwój ekonomiczny i dostępność miejsc pracy Na koniec listopada 2013 roku stopa bezrobocia w skali kraju wynosiła 13,2%, w skali województwa lubelskiego 14%. Odnosząc się do innych województw można powiedzieć, że wyższa stopa bezrobocia została odnotowana w województwach świętokrzyskim, zachodniopomorskim, warmińsko-mazurskim, kujawsko-pomorskim, podlaskim i podkarpackim. Według danych Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Lublinie w roku 2013 wzrosła liczba zarejestrowanych bezrobotnych w stosunku do roku poprzedniego (+5,543 os.). Największy wzrost odnotowano wśród osób w szczególnej sytuacji na rynku pracy, długotrwale bezrobotnych, bez wykształcenia średniego oraz osób powyżej 50 r. życia. Strona 18 z 52
IV kwartał 2013 roku LP Powiat / Gmina powiat łukowski Miasta: Liczba bezrobotnych Ogółem Kobiety Bezrobotni zwolnieni z przycz. dot. zakł. pracy Uprawnieni do zasiłku Długotrwale bezrobotni (pow. 24 m.) 5 887 3 021 476 709 1 112 1 814 899 152 245 317 1. Łuków 1666 827 131 224 288 2. Stoczek Łukowski 148 72 21 21 29 Gminy: 4 073 2 122 324 464 795 3. Adamów 344 169 21 31 76 4. Krzywda 676 397 70 74 137 5. Łuków 990 527 90 142 173 6. Serokomla 242 128 8 12 46 7. Stanin 523 294 30 72 114 8. Stoczek Łukowski 356 140 38 25 65 9. Trzebieszów 294 127 21 46 47 10. Wojcieszków 454 246 23 44 94 11. Wola Mysłowska 194 94 23 18 43 Źródło: Dane WUP Lublin www.wup.lublin.pl Dane z Powiatowego Urzędu Pracy w Łukowie wskazują, że w 2013 r. największe bezrobocie jest odczuwalne w sektorze przetwórstwa przemysłowego, budownictwa i handlu hurtowego i detalicznego (Dane PUP w Łukowie). Dokładne dane prezentuje Tabela 4. Tabela 4. Bezrobotni zarejestrowani w PUP w Łukowie (2013 r.) Sektor N % Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo 187 2% Górnictwo i wydobywanie 8 0% Przetwórstwo przemysłowe 2346 27% wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą 16 0% wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność 73 1% związana z rekultywacją Budownictwo 1586 18% Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając 1986 23% motocykle Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi 279 3% Strona 19 z 52
Transport i gospodarka magazynowa 344 4% Informacja i komunikacja 56 1% Działalność finansowa i ubezpieczeniowa 105 1% Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości 29 0% Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna 142 2% Działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca 220 3% Administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe zabezpieczenia 466 5% społeczne Edukacja 306 4% Opieka zdrowotna i pomoc społeczna 170 2% Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją 82 1% Pozostała działalność usługowa 270 3% Gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników; gospodarstwa domowe 4 0% produkujące wyroby i świadczące usługi na własne potrzeby Organizacje i zespoły eksterytorialne 0 0% Działalność niezidentyfikowana 67 1% 8742 100% Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych PUP w Łukowie W regionie puławskim, do którego należy powiat łukowski stopa bezrobocia wynosiła 13,6%. Można powiedzieć, że w gminie Stanin stopa bezrobocia jest niższa niż w skali powiatu łukowskiego (12,7%) i w roku 2013 wynosiła 8,8%. W latach poprzednich stopa bezrobocia wynosiła 8,9% - 2012 r. i 7,1% - 2011 r. Z kolei stopa zatrudnienia w 2011 roku wynosiła około 7,8%. Ponadto z zebranych z Urzędu Gminy informacji wynika, że skuteczność stosowanych form aktywizacji na rynku pracy jest niska z uwagi na faktyczny brak nowych miejsc pracy. W roku 2012 na terenie gminy Stanin było zarejestrowanych 546 podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON, spośród których 24 należało do sektora publicznego, a 522 do sektora prywatnego. W ramach wszystkich przedsiębiorstw 63% wykonuje pozostałą działalność gospodarczą, 28% działa w ramach przemysłu i budownictwa, a 9% to rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo. Najwięcej jest mikroprzedsiębiorstw 94,5%, pozostałe to firmy zatrudniające od 10 do 49 pracowników (5,1%) oraz od 50 do 249 pracowników (0,4%). Dane prezentuje wykres 11. Strona 20 z 52
wykres 11. Przedsiębiorstwa z terenu gminy Stanin. Podział według sektora (2012 r.) Źródło: www.stat.gov.pl W ramach sektora publicznego spośród 24 podmiotów 22 należą do państwowych i samorządowych jednostek prawa budżetowego. Z kolei sektor prywatny to przede wszystkim osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą (87,7%; jedn.), spółki handlowe (1,1%; 6 jedn.), spółdzielnie (0,6%; 3 jedn.) oraz stowarzyszenia i organizacje społeczne (4,0%; 21 jedn.) Wykres 12 przedstawia firmy z sektora prywatnego. wykres 12. Podmioty gospodarki narodowej wpisane do rejestru REGON (sektor prywatny) Źródło: www.stat.gov.pl Strona 21 z 52
Z uzyskanych od Urzędu Gminy danych wynika, że najlepszym rokiem w obszarze rozwoju ekonomicznego, rozpatrywanym poprzez stosunek nowo zarejestrowanych i wyrejestrowanych przedsiębiorstw był rok 2010 (91 zarejestrowanych; 31 wyrejestrowanych). W roku 2011 odnotowano 57 firm zarejestrowanych i 61 wyrejestrowanych, podobnie jak w roku 2012 (46 zarejestrowanych; 43 wyrejestrowanych). Można powiedzieć, że rok 2013 jest rokiem przełomowym. W tym roku zostało zarejestrowanych 64 firm przy 27 wyrejestrowanych. W roku 2012 można odnotować największy wzrost w zakresie budownictwa oraz transportu i gospodarki magazynowej, jak również w zakresie edukacji. W sektorze budowlanym dochodzi także do największych rotacji. W roku 2012 odnotować także należy regres w sektorze handlu hurtowego i detalicznego oraz zakwaterowaniu. Tabela 5. Podmioty nowo zarejestrowane wg sekcji i działów PKD 2007 oraz sektorów własnościowych (rok 2012) Zarejestrowane wyrejestrowane Kategoria liczba % liczba % Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo 2 4,4% 1 2,6% Przetwórstwo przemysłowe 2 4,4% 2 5,1% Dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami 1 2,2% - - oraz działalność związana z rekultywacją Budownictwo 12 26,7% 18 46,2% Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle 4 8,9% 14 35,9% Transport i gospodarka magazynowa 10 22,2% 1 2,6% Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi - - 2 5,1% Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna 3 6,7% Działalność w zakresie usług administrowania 2 4,4% i działalność wspierająca 1 2,6% Edukacja 6 13,3% - - Opieka zdrowotna i pomoc społeczna 1 2,2% - - Pozostała działalność usługowa oraz gospodarstwa 1 2,2% - - domowe zatrudniające pracowników; gospodarstwa domowe produkujące wyroby i świadczące usługi na własne potrzeby Pozostała działalność usługowa 1 2,2% - - Źródło: Obliczenia własne na podstawie www.stat.gov.pl Strona 22 z 52
W roku 2012 na terenie gminy zostało zarejestrowanych 45 podmiotów gospodarczych, wszystkie z sektora prywatnego, spośród których 38 to osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, a jedna to spółka prawa handlowego. Spośród 39 zarejestrowanych podmiotów trzy to stowarzyszenia i organizacje społeczne. Odnosząc się do wyrejestrowanych firm można powiedzieć, że liczba wyrejestrowanych podmiotów działalności gospodarczej w roku 2012 wynosiła 39, spośród których wszystkie to osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą. Odnosząc się do wskaźników podmiotów gospodarki narodowej należy stwierdzić, że na 10 tys. ludności z terenu gminy Stanin przypada 555 firm. W roku 2012 powstało więcej firm (45) niż zostało wyrejestrowanych (39). Na 100 osób w wieku produkcyjnym 7,8 osoby prowadzi działalność gospodarczą. Z kolei na 10 tys. ludności w wieku produkcyjnym przypada 77 nowo zarejestrowanych przedsiębiorstw. Odnosząc się do fundacji, stowarzyszeń i organizacji społecznych można powiedzieć, że na 10 tys. mieszkańców przypada 21 tego typu instytucji. Dokładne dane prezentuje tabela 6. Tabela 6. Podmioty gospodarki narodowej - wskaźniki Kategoria Jednostka miary Wartość wskaźnika podmioty wpisane do rejestru REGON na 10 tys. ludności jed.gosp. 555 jednostki nowo zarejestrowane w rejestrze REGON na 10 tys. ludności jed.gosp. 46 jednostki wykreślone z rejestru REGON na 10 tys. ludności jed.gosp. 40 osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą na 100 osób w wieku produkcyjnym jed.gosp. fundacje, stowarzyszenia i organizacje społeczne na 10 tys. mieszkańców jed.gosp. 21 podmioty nowo zarejestrowane na 10 tys. ludności w wieku produkcyjnym jed.gosp. 77 Źródło www.stat.gov.pl 1. Rozwój ekonomiczny i dostępność miejsc pracy wyniki ankiet i wywiadów pogłębionych 7,8 W tym rozdziale zaprezentowane zostaną wynik badań dotykające problemów dostępności do podstawowych usług handlu dla mieszkańców gminy i połączeń komunikacyjnych z najbliższymi miejscowościami. Analizie został poddany również poziom Strona 23 z 52
zadowolenia z dostępu do Internetu. Zapytano respondentów o potrzebę utworzenia punktu informacyjnego w gminie oferującego usługi doradztwa zawodowego i pośrednictwa pracy. 1.1. Dostęp do podstawowych usług handlu Poziom zadowolenia mieszkańców gminy Stanin z dostępu do podstawowych usług handlu przedstawia poniższy wykres. wykres 13. Dostęp do podstawowych usług i handlu. Jak wynika z zebranych danych sumarycznie 80% mieszkańców gminy jest zadowolonych z dostępu do podstawowych usług i handlu na terenie gminy. Tylko 14% ankietowanych jest niezadowolonych. Ten wynik z pewnością może tłumaczyć dostęp do podstawowych produktów spożywczo przemysłowych w miejscowościach zamieszkania. Z wywiadów pogłębionych dowiadujemy się, że w całej gminie istnieje wiele prywatnych sklepów i można kupić prawie wszystko. Sklep jest w każdej miejscowości gminnej. Na terenie gminy istnieje hurtownia materiałów budowlanych i sklep z materiałami ogrodniczymi. W Staninie funkcjonuje jedna apteka. Niektórzy mieszkańcy wyjeżdżają się na większe zakupy do Łukowa. Jeśli chodzi o problem usług, to na terenie gminy brakuje szewców, krawców, nie ma usług magla. Jest za to coraz więcej usług fryzjerskich i kosmetycznych. Na terenie gminy Stanin znajduje się stacja paliw płynnych w Tuchowiczu i Stanisławowie. Strona 24 z 52
1.2. Połączenia komunikacyjne z innymi miejscowościami Poziom zadowolenia z połączeń komunikacyjnych z innymi miejscowościami przedstawia poniższy wykres. wykres 14. Poziom zadowolenia z połączeń z najbliższymi miejscowościami. Jak wynika z przeprowadzonych badań 47% ankietowanych jest raczej zadowolonych z połaczeń komunikacyjnych a 10% deklaruje zdecywane zadowolenie. W sumie 57% objetych badaniem dobrze ocenia połączenia komunikacyjne z najbliższymi miejscowościami. Natomiast w sumie 43% ankietowanych nie jest zadowolonych z połączeń komunikacyjnych. Z indywidualnych wywiadów pogłębionych z mieszkańcami gminy dowiadujemy się, że poza okresem roku szkolnego i przewozem uczniów, PKS nie obsługuje połączeń z innymi miejscowościami gminnymi. Wówczas mobilność osób bez samochodu jest ograniczona. W miarę możliwości natomiast funkcjonują połączenia z dużymi miejscowościami, takimi jak Łuków, Żelechów, jak również połączenia z Warszawą. Do Lublina kursuje tylko jeden poranny autobus. Natomiast nie ma komunikacji publicznej pomiędzy wszystkimi Strona 25 z 52
miejscowościami w gminie. Nie funkcjonują połączenia autobusowe czy busowe, łączące odleglejsze od siebie wsie. Ich mieszkańcy muszą się poruszać tylko za pośrednictwem prywatnego samochodu. Są też miejscowości, do których autobusy ze Stanina czy Łukowa w ogóle nie docierają. Ten obszar obsługuje PKS Łuków. W przeszłości połączenia do wszystkich miejscowości były bardzo rozwinięte, jednakże z względów ekonomicznych zostały przez przewoźników ograniczone bądź zawieszone. Gdy nie ma funkcjonujących bezpośrednich linii transportowych, mieszkańcy muszą jeździć z wieloma przesiadkami lub korzystać z prywatnych aut. 1.3. Dostęp do Internetu Poziom zadowolenia z dostępu do Internetu przedstawia wykres 15. wykres 15. Poziom zadowolenia z dostępu do Internetu. Z badań wynika że mieszkańcy gminy Stanin w ponad 88% są zadowoleni z dostępu do Internetu, niewielki bo zaledwie 2% ankietowanych jest zdecydowanie niezadowolonych i to one mogą ulec wykluczeniu cyfrowemu. Z indywidualnych wywiadów pogłębionych dowiadujemy się, że gmina poczyniła starania, które doprowadziły do objęcia bardzo dużego obszaru dostępem do Internetu. Również ze względu na to, że działała tu fundacja "Wrota Lubelszczyzny". Strona 26 z 52
( ) zainwestowało u nas kilka firm związanych z przeszyłem Internetu drogą radiową. Dostęp do Internetu jest bardzo dobry w całej gminie. Oprócz tego w gminie położony jest światłowód, więc jeśli ktoś chce, to nie ma problemu z uzyskaniem łącza. Dalej z wywiadów dowiadujemy się że na obrzeżach gminy był problem z zasięgiem Internetu radiowego, ale teraz 90% gminy ma już dostęp do światłowodu. 1.4. Utworzenie punktu informacyjnego w gminie oferującego usługi doradztwa zawodowego i pośrednictwa pracy Zapytano respondentów o potrzebę utworzenia punktu informacyjnego w gminie oferującego usługi doradztwa zawodowego i pośrednictwa pracy. Wyniki przedstawia poniższy wykres. Wykres 16. Utworzenie punktu informacyjnego w gminie oferującego usługi doradztwa zawodowego i pośrednictwa pracy. Jak widać z analizy danych, mieszkańcy gminy Stanin w 60% uważają za bardzo ważne, utworzenie punktu informacyjnego w gminie oferującego usługi doradztwa zawodowego i pośrednictwa pracy. 16 % ankietowanych twierdzi że utworzenie takiego punktu w gminie jest mało ważne, a 24% średnio ważne. Wywiad pogłębiony nie przewidywał pytania o utworzenie punktu informacyjnego w gminie oferującego usługi doradztwa zawodowego i pośrednictwa pracy. Strona 27 z 52
VII. Edukacja i kultura Na terenie gminy Stanin funkcjonują następujące placówki oświatowe prowadzone przez jednostkę samorządu terytorialnego: 1. Zespół Szkół w Staninie w skład, którego wchodzi: a) Gimnazjum b) Szkoła podstawowa c) Przedszkole 2. Zespół Szkół w Zagoździu w skład, którego wchodzi: a) Gimnazjum b) Szkoła podstawowa 3. Zespół Szkół w Jeleńcu w skład, którego wchodzi: a) Gimnazjum b) Szkoła podstawowa 4. Zespół Szkół w Tuchowiczu w skład, którego wchodzi: a) Gimnazjum b) Szkoła podstawowa c) Przedszkole 5. Szkoła Podstawowa w Sarnowie 6. Szkoła Podstawowa w Jonniku 7. Szkoła Podstawowa w Zastawiu Na terenie gminy znajduje się 8 szkół podstawowych, z których 7 prowadzonych jest przez jednostkę samorządu terytorialnego, a 1 przez pozostałe organizacje. W roku 2012 do szkół podstawowych uczęszczało 725 uczniów (365 mężczyzn, 360 kobiet). Do czterech gimnazjów uczęszczało 419 uczniów (222 mężczyzn, 197 kobiet). Na terenie gminy Stanin znajdują się prowadzone przez organizacje społeczne i stowarzyszenia dwa licea ogólnokształcące dla dorosłych w Zagoździu (59 słuchaczy) i Staninie. Organem prowadzącym szkołę w Zagoździu jest TWP Siedlce. Współczynnik skolaryzacji brutto dla szkół podstawowych w roku 2012 wynosi 98,24%, z kolei dla gimnazjów wynosi 101,21%. Spośród zebranych w Urzędzie Gminy Stanin danych statystycznych wynika, że w roku 2010 Strona 28 z 52
co czwarty uczeń (25,25%) uzyskiwał niskie wyniki szkolne. W roku 2011 wskaźnik ten wynosił 18,35%. Wyniki egzaminu gimnazjalnego z 2013 roku w Gimnazjum w Zagoździu były wynikami najwyższymi w gminie. część humanistyczna (WOS i historia) - wynik szkoły wyższy niż w gminie o 1%, język polski - wynik szkoły wyższy niż w gminie o 5%, wyższy niż w powiecie o 5% przedmioty przyrodnicze -wynik szkoły wyższy niż w gminie o 1%, wyższy niż w powiecie o 3% j. angielski poziom podstawowy -wynik szkoły wyższy niż w gminie o 11%, wyższy niż w powiecie o 7% j. angielski poziom rozszerzony -wynik szkoły wyższy niż w gminie o 9%, wyższy niż w powiecie o 5% j. rosyjski poziom podstawowy -wynik szkoły wyższy niż w gminie o 2%, wyższy niż w powiecie o 1% j. rosyjski poziom rozszerzony -wynik szkoły wyższy niż w gminie o 6%, wyższy niż w powiecie o 7% Na terenie gminy znajdują się 2 przedszkola, które łącznie mogą pomieścić około 100 dzieci. Ponadto utworzono przedszkole niepubliczne w Kopinie oraz Jeleńcu. Odnosząc się do sytuacji dzieci w wieku 3-6 lat, można powiedzieć, że na przestrzeni 4 ostatnich lat odsetek dzieci, uczęszczających do przedszkoli utrzymuje się na stałej wartości (2010 21%; 2011 30%; 2012 25%; 2013 23%). 1. Edukacja i kultura wyniki z ankiet i wywiadów pogłębionych W tej części raportu znajdują się dane odnoszące się do poziomu zadowolenia z jakości edukacji szkolnej i dostępu do przedszkola. Zapytani respondenci odpowiadali również na pytanie: Które z wymienionych problemów społecznych w obszarze edukacji uważa Pani/Pan za najważniejsze na terenie naszej gminy? oraz Które z wymienionych Strona 29 z 52
problemów społecznych w obszarze sportu i kultury uważa Pani/Pan za najważniejsze na terenie naszej gminy? 1.1. Poziom zadowolenia z jakości edukacji szkolnej Poziom zadowolenia z jakości edukacji szkolnej przedstawia wykres 17. wykres 17. Stopień zadowolenia z jakości edukacji szkolnej. Mieszkańcy są raczej zadowoleni z poziomu edukacji szkolnej, bowiem w 71%, deklarują zadowolenie. Takie zadowolenie tłumaczy wzrost wyników testów gmimnazjalnych. Tylko 10% osób objetych badaniem jest niezadowolonych z jakości edukacji szkolnej. Z wywiadów pogłębionych dowiadujemy się, że o jakości edukacji szkolnej można wnioskować z wyników testów gimnazjalnych. Jeśli chodzi o Stanin, to zawsze plasuje się on powyżej średniej w powiecie i województwie. ( ) Było też kilka porażek, niektóre szkoły mają pewne problemy z uczniami. Jednak wynik EWD jest dodatni. Tylko raz w niedalekiej przeszłości zdarzyło się, że w części egzaminów wynik EWD był gorszy niż wynik w skali powiatu. Nauczyciele organizują dla uczniów apele w języku angielskim, młodzież jest na to otwarta, wychodzą, śpiewają, nie trzeba tego na nich wymuszać. Edukacja jest na dość wysokim poziomie. Strona 30 z 52
1.2. Dostęp do przedszkola Poziom zadowolenia mieszkańców gminy Stanin z dostępu do przedszkola przedstawia poniższy wykres. Poziom zadowolenia z dostępu do przedszkola przedstawia poniższy wykres. wykres 18. Poziom zadowolenia z dostępu do przedszkola. Z powyższego wykresu wynika, mieszkańcy są raczej zadowoleni z dostępu do przedszkola samorządowego prowadzonego przez gminę. W sumie 71 % ankietowanych jest zadowolonych z dostępu do przedszkola, a tylko 18% nie ma dobrej opinii. 11% ankietowanych nie wyraziło stopnia zadowolenia z dostępu do przedszkola. Tak duże zadowolenie z opieki przedszkolnej wynika z istnienia wielu placówek przedszkolnych na terenie gminy. W wywiadzie pogłębionym czytamy, że gmina Stanin jest gminą z dużą ilością placówek przedszkolnych. Przedszkole znajduje się w Staninie, Tuchowiczu, w większości szkół funkcjonują punkty przedszkolne. Dodatkowe przedszkole powstało również w Jeleńcu z uwagi na dużą ilość chętnych. Na terenie gminy oprócz przedszkoli samorządowych istnieją również i placówki prywatne - niepubliczne. Strona 31 z 52
1.3. Problemy społeczne w obszarze edukacji Respondenci odpowiadali na pytanie Które z wymienionych problemów społecznych w obszarze edukacji uważa Pani / Pan za najważniejsze na terenie naszej gminy? Wyniki na tak zadane pytanie znajdują się na wykresie poniżej. wykres 19. Które z wymienionych problemów społecznych w obszarze edukacji uważa Pani/Pana za najważniejsze na terenie naszej gminy? Jak wynika z ankiet, badani wskazują że największym problemem w obrzarze edukacji jest brak wykorzystania bazy szkolnej w czasie wolnym od nauki (44%) oraz niedostateczne wsparcie psychologiczne lub pedagogiczne (35%). 14% ankietowanych wskazuje, że brak placówek wychowania przedszkolengo stanowi problem społeczny co nie koresponduje z wynikami, gdzie 71 % ankietowanych jest zadowolonych z dostępu do przedszkola. Natomiast tylko 7% ankietowanych wskazuje na brak stołówek szkolnych. 1.4. Problemy społeczne w obszarze kultury i sportu Problemy społeczne w obszarze kultury i sportu przedstawia poniższy wykres, 20. Strona 32 z 52
wykres 20. Problemy społeczne w obszarze kultury i sportu. Z wykresu wynika, że według respondentów największy problem społeczny w obszarze kultury i spotru stanowi zbyt mała ilość organizowanych imprez i wydarzeń środowiskowych (25%). Kolejny problem, na który wskazują respondenci, to brak wiejskich świetlic i ognisk kultury (22%). 17 % ankietowanych uważa, że problem społeczny w tym obszarze stanowi niewykorzystanie potencjału uzdolnionej i utalentowanej młodzieży. Mieszkańcy gminy objęci badaniem w 17% twierdzą, że jest nie wpełni również wykorzystywany potencjał historii i kultury regionu oraz brak organizacji pozarządowych inspirujących działalność kulturową i sportową. Tylko 8% objętych badaniem zaznaczyło, że problemem społecznym w obszarze kultury i sportu jest brak lokalnego ośrodka bądź klubu sportowego. Z wywiadu pogłębionego dowiadujemy się, że istnieją przyszkolne boiska sportowe, z których mogą korzystać okoliczni mieszkańcy gminy. Strona 33 z 52
VIII. Poziom aktywności obywatelskiej Poziom aktywności obywatelskiej można mierzyć na wiele sposobów. Najbardziej powszechnym, a jednocześnie najbardziej trafnym pomiarem jest zaangażowanie społeczne i polityczne obywateli. Zaangażowanie polityczne można mierzyć poprzez udział w wyborach czy różnego rodzaju akcjach społecznych organizowanych na terenie gminy (Stypułkowski, 2012). W roku 2012 na terenie gminy funkcjonowało 21 organizacji społecznych oraz 1 biblioteka z łącznym 9746 woluminami. Jakkolwiek na jedną placówkę biblioteczną przypada 1231 mieszkańców, to w przeliczeniu na 1000 osób można odnotować zaledwie 87 czytelników bibliotek, gdzie jeden czytelnik wypożyczył około 14,6 książek w ciągu roku. Szczegółowe dane przedstawia tabel 7. Tabela 7. Biblioteki - wskaźniki Kategoria Jednostka miary Wartość ludność na 1 placówkę biblioteczną osoba 1231 księgozbiór bibliotek na 1000 ludności wol. 990,0 czytelnicy bibliotek publicznych na 1000 ludności osoba 87 wypożyczenia księgozbioru na 1 czytelnika w woluminach wol. 14,6 Źródło www.stat.gov.pl Spośród danych uzyskanych z Głównego Urzędy Statystycznego brak jest informacji odnoszących się do działalności domów, ośrodków kultury, klubów i świetlic. Jakkolwiek na terenie gminy funkcjonuje 21 stowarzyszeń i organizacji społecznych, to ponadto około 20% osób uczestniczy w zebraniach wiejskich, na których władze gminy na bieżąco informują mieszkańców o aktualnych działaniach. W ramach organizacji i stowarzyszeń można wymienić takie organizacje, jak: Gimnazjalny Ludowy Klub Sportowy w Staninie, Uczniowski Ludowy Klub Sportowy Bizon w Jeleńcu, Uczniowski Ludowy Klub Sportowy w Staninie, Stowarzyszenie Partnerstwo na rzecz Rozwoju Gminy Stanin - Bona Fide, Gminny Ludowy Klub Sportowy "Start" Gózd, Stowarzyszenie na Rzecz Zrównoważonego Rozwoju Gminy Stanin Wekor, Stowarzyszenie Integracja Pokoleń w Tuchowiczu, Ochotnicze Straże Pożarne w 13 miejscowościach. Odnosząc się do wskaźnika politycznego aktywności obywatelskiej należy stwierdzić, że w wyborach samorządowych w 2010 roku wzięło udział 62,36% uprawnionych do głosowania, co stanowi dość wysoki wskaźnik. Strona 34 z 52
1. Poziom aktywności obywatelskiej wyniki ankiet i wywiadów pogłębionych Ta część raportu zawiera informacje z przeprowadzonych ankiet i wywiadów pogłębionych na terenie gminy. Poziom aktywności obywatelskiej badaliśmy, przez wskazanie stopnia ważności w 20 wskazanych społecznego: kategoriach określających obszary życia Utworzenie punktu informacyjnego w gminie oferującego usługi doradztwa zawodowego i pośrednictwa pracy Mobilny punkt pomocy specjalistycznej dla osób uzależnionych Dzienny dom pomocy społecznej Likwidacja barier architektonicznych w urzędach Mieszkania chronione, lokale socjalne Usługi opiekuńcze dla osób starszych i/lub niepełnosprawnych Stworzenie sieci pomocy sąsiedzkiej Założenie grupy wsparcia dla osób niepełnosprawnych Założenie grupy wsparcia dla osób dotkniętych przemocą w rodzinie Organizacja miejsc zakwaterowania dla sprawców przemocy Założenie wolontariatu Finansowanie płatnych szczepionek dla dzieci Zwiększenie dostępu do lekarzy specjalistów (kardiolog, diabetolog, onkolog) Pomoc psychologa/terapeuty, profilaktyka uzależnień dla dzieci, młodzieży i dorosłych Stypendia dla dzieci z ubogich rodzinami Zapewnienie dostępu do pedagoga, logopedy i opieki medycznej w szkołach i przedszkolach Wydłużenie czasu otwarcia przedszkoli Poszerzenie oferty o oddział żłobkowy Zwiększenie liczby obiektów sportowo-rekreacyjnych na terenie placówek oświatowych Potrzeba pedagogizacji rodziców i dzieci Dodatkowo zapytaliśmy ankietowanych o poziom zadowolenia z dostępu do biblioteki i poziom zadowolenia z udziału mieszkańców w wydarzeniach gminnych i religijno patriotycznych. Strona 35 z 52
1.1. Ważność obszarów życia społecznego W kwestionariuszu ankiety badani zostali poproszeni o udzielenie pytań odnoszących się do kwestii najważniejszych dotyczących ich miejsca zamieszkania. Ważność obszarów życia społecznego dokładnie wskazuje wykres 21. wykres 21. Proszę wskazać w jakim stopniu uważa Pani/Pan wskazane poniżej zadania za ważne (bądź nieważne). Strona 36 z 52
Jak wynika z wykresu najważniejszym obszarem społecznym dla mieszkańców gminy Stanin jest brak dostępu do lekarzy specjalistów, wskazuje na to ponad 90% ankietowanych. Bardzo ważna jest pomoc psychologa terapeuty, profilaktyka uzależnień dla dzieci, młodzieży i dorosłych (85%). Jako inne problemy społeczne ważne dla mieszkańców gminy ankietowani wskazują między innymi stypendia dla dzieci z ubogich rodzin i założenie grupy wsparcia dla osób dotkniętych przemocą w rodzinie. Ważnym problemem dla mieszkańców są również usługi opiekuńcze dla osób starszych i niepełnosprawnych ponad 70%. Natomiast najmniej ważne jest poszerzenie oferty o odział żłobkowy. Mieszkańcy gminy Stanin wskazują wszystkie problemy jako ważne. W wywiadach pogłębionych odnajdujemy potwierdzenie na niektóre problemy wskazane przez respondentów Tutaj jest problem. Do niedawna w gminie była zatrudniona pani psycholog, lecz już jej nie ma. Jest też gminny radca prawny, z którego usług korzystają ludzie, którzy nie mają dostępu do prawnika. Trzeba się wcześniej umówić, ale istnieje taka możliwość. W Zespole Szkół w Staninie zatrudniony jest duży zespół specjalistów, w tym logopeda i pedagog na pełnym etacie oraz psycholog na 2/3 etatu. Jest również nauczyciel nauczania specjalistycznego, a więc klas integracyjnych. Również w innych szkołach, np. w Jeleńcu, w Tuchowiczu też są zatrudnieni tacy specjaliści. Z pedagogiem nie ma problemu, natomiast w dostępie do psychologa jest pewien niedosyt. 1.2. Dostęp do gmininnej biblioteki Poziom zadowolenia mieszkańców z dostępu do gminnej biblioteki przedstawia wykres 22. Strona 37 z 52
wykres 22 Dostęp do gminnej biblioteki Ankietowani mieszkańcy gminy aż w 78% deklarowali zadowolenie z dostępu do biblioteki, w tym umiarkowane zadowolenie deklarowali w 34% i zdecydowane zadowolenie w 44%. Tylko 13% osób jest zdecydowanie niezadowolonych z dostępu do biblioteki. 1.3. Udział mieszkańców w uroczystościach gminnych i religijno patriotycznych Udział mieszkańców w uroczystościach gminnych i religijno patriotycznych przedstawiają dwa poniższe wykresy nr 23 i 24. Strona 38 z 52
wykres 23. Udział mieszkańców w różnego rodzaju wydarzeniach w gminie. Jak wynika z wykresu udział mieszkańców w różnego rodzaju wydarzeniach w gminie jest raczej zadowalający, gdyż w sumie ponad 46% ankietowanych pozytywnie ocenia różnego rodzaju imprezy gminne. Natiomiast 30% badanych deklaruje umiarkowane niezadowolenie z udziału w tego typu imprezach. Mieszkańcy objęci badaniem w 14% zdecydowanie opowiedzieli się za niezadowoleniem z udziału w różnego rodzaju wydarzeniach gminnych. wykres 24. Udział mieszkańców w wydarzeniach religijno-patriotycznych. Strona 39 z 52
Jak wynika z danych prawie połowa ankietowanych, to jest 49% twierdzi, że jest raczej zadowolona, 9% deklaruje pełne zadowolenie z udziału w wydarzeniach religijnopatriotycznych. Natomiast odsetek osób uczestniczących w tych wydarzeniach religijnopatriotycznych wskazuje na mniejszą ilość uczestników, co daje się potwierdzić w wywiadzie pogłębionym. W festynach bierze udział kilkaset osób. Do rozgrywek o puchar wójta gminy Stanin zgłosiło się bardzo dużo drużyn. Ludzie uczestniczą w koncertach grup ludowych, uroczystościach z okazji Dnia Babci i Dziadka, Dnia Kobiet. Myślę, że większość osób jest dość aktywna, jeśli chodzi o tego typu wydarzenia w gminie. Ankietowani zostali zapytani o poziom organizacji imprez typu festyn, koncert, wystawa. wykres 25. Poziom zadowolenia z organizacji imprez typu festyn, koncert, wystawa Jak wynika z badań 44% ankietowanych jest zadowolona z organizacji tego rodzaju imprez a 14% ankietowanych jest zdecydowanie zadowolonych. Natomiast 37% ankietowanych deklaruje raczej niezadowolenie i zdecydowane niezadowolenie z tego rodzaju imprez. W sumie 37% badanych zadeklarowało niezadowolenie z udziału w uroczystościach religijno-patriotycznych. Strona 40 z 52
IX. Zdrowie publiczne Na terenie gminy Stanin średnia oczekiwana długość życia wynosi 75 lat. Na terenie gminy funkcjonuje 1 niepubliczny zakład opieki zdrowotnej, w którym w roku 2012 udzielono łącznie 21.104 porady. Z tego wynika, że statystyczny mieszkaniec gminy korzystał niecałe 4 razy z konsultacji lekarskiej. Można powiedzieć, że wskaźnik dostępu do lekarza rodzinnego i do specjalistów od 2010 roku utrzymuje się na stałym poziomie 90%. 1. Zdrowie publiczne wyniki ankiet i wywiadów pogłębionych Ta część raportu zawiera opinie mieszkańców odnoszące się do poziomu zadowolenia z opieki zdrowotnej w gminie, jak i również odpowiedź na zadane pytanie Które z wymienionych problemów społecznych w obszarze opieki zdrowotnej uważa Pani/Pan za najważniejsze na terenie naszej gminy? 1.1. Poziom zadowolenia z opieki zdrowotnej Wyniki problemów w obszarze opieki zdrowotnej w gminie Stanin przedstawia poniższy wykres. wykres 26. Poziom zadowolenia z opieki zdrowotnej. 31% 6% 14% 0% Zdecydowanie niezadowolony/a Raczej niezadowolony/a 49% Ani zadowolony/a ani niezadowolony/a Raczej zadowolony Zdecydowanie zadowolony Strona 41 z 52
Jak wynika z zamieszczonych danych ankietowani w 49% są raczej zadowoleni i w 31% zdecydowanie zadowoleni z poziomu opieki zdrowotnej w gminie Stanin. Jest to duży odsetek zadowolenia, który wynosi w sumie 80%. Natomiast tylko 20% ankietowanych deklaruje niezadowolenie z poziomu opieki zdrowotnej. 1.2. Problemy społeczne w obszarze opieki zdrowotnej Które z wymienionych w ankiecie problemów społecznych w obszarze opieki zdrowotnej uważają mieszkańcy Gminy Stanin za najważniejsze przedstawia poniższy wykres 27. Wykres 27 Które z wymienionych problemów społecznych w obszarze opieki zdrowotnej są najważniejsze? Jak wynika z powyższego zestawienia jako największy problem ankietowani mieszkańcy gminy Stanin wskazują małą liczbę lekarzy specjalistów 34%. 27% ankietowanych uważa, że problemem społecznym w obszarze opieki zdrowotnej jest zbyt długi okres oczekiwania na wszelkie usługi medyczne. Dla ankietowanych problemem jest również mała liczba specjalistycznych gabinetów, na które zwraca uwagę 29%. Tylko 10% ankietowanych zwraca uwagę na osoby przewlekle chore i niepełnosprawne i ich opiekę zdrowotną. Strona 42 z 52
X. Jakość środowiska naturalnego Na 16.082 ha powierzchni gminy Stanin 2.812,2 ha zajmują lasy (lesistość 17,5%). Jakkolwiek gmina nie dysponuje informacją o stanie czystości wód i powietrza, to można powiedzieć, że Gmina Stanin leży na obszarze czystym w stosunku do województwa lubelskiego. Emisja dwutlenku siarki w tym rejonie waha się w granicach 501-1000 Mega Ton na rok, dwutlenku azotu 121-200 Mega Ton na rok, pyłu 251-400 Mega Ton na rok i jest stosunkowo niska w porównaniu z regionem lubelsko-puławskim i chełmskokrasnostawskim. Można jednak powiedzieć, że emisja tlenku węgla dla tego regionu jest zbliżona do regionu lubelsko-puławskiego 431-810 Mega Ton na rok (red. A Roguska, T. Grzywaczewska, 2009). Na terenie gminy Stanin funkcjonuje dwie biologiczne oczyszczalnie ścieków, które obsługują 1.228 mieszkańców. W roku 2012 zostało wytworzonych 304,85 ton odpadów komunalnych zebranych z 1.175 gospodarstw domowych. Średnio jeden mieszkaniec wytworzył 16,2 kg odpadów komunalnych. W gminie Stanin od 2010 roku odnotowuje się wzrost odsetka odpadów poddanych recyklingowi (2010 11%; 2011 17%; 2012 14%; 2013 40%) W roku 2013 wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych wynosiło 3%. Warto dodać, z roku na rok rośnie ogólna liczba zmieszanych odpadów komunalnych. Od 2008 roku odnotowuje się wzrost udziału pozostałych odpadów, kosztem jednak odpadów z gospodarstw domowych. Wykres 28. Zmieszane odpady komunalne zebrane w ciągu roku Źródło www.stat.gov.pl Strona 43 z 52
XI. Nierówności społeczne Podczas zbierania materiału badawczego nie napotkano na opis sytuacji kobiet i mężczyzn w różnym wieku, o różnym stopniu sprawności, o różnym pochodzeniu etnicznym, wyznaniu, pochodzeniu narodowościowych, orientacji seksualnej i statusie społeczno-ekonomicznym w lokalnej społeczności. Dlatego też nie była możliwa do wykonania diagnoza zaobserwowanych nierówności w poziomie i jakości życia odnosząca się m.in. do sposobu funkcjonowania instytucji publicznych, niedostosowania usług publicznych do potrzeb różnorodnych grup, zjawiska dyskryminacji i nierównego udziału w procesach podejmowania decyzji, jak również diagnoza specyficznych potrzeb wynikających z nierównego położenia konkretnych grup społecznych. 1. Nierówności społeczne wyniki ankiet W tym miejscu zajmiemy się problemem nierówności społecznych w odnoszącym się do osób w podeszłym wieku i ich najważniejszych problemach, oraz problemami społecznymi dzieci i młodzieży. 1.1. Problemy społeczne osób w podeszłym wieku Wyniki ankiet z pytania Które z wymienionych problemów społecznych osób w podeszłym wieku uważa Pani/Pan za najważniejsze na terenie naszej gminy? przedstawia poniższy wykres. Strona 44 z 52
wykres 29. Które z wymienionych problemów społecznych osób w podeszłym wieku uważa Pani/Pan za najważniejsze na terenie naszej gminy? 30% 29% Izolacja społeczna, samotność Izolacja rodzinna i sąsiedzka, odrzucenie 10% 15% 16% Niepełnosprawność Brak rozwiązao ze strony władz Brak zorganizowanych form wspólnego spędzania czasu Jak wynika z zamieszczonych danych, ankietowani za największy problem społeczny osób w podeszłym wieku wskazują izolację społeczną i samotność w 29%. 16% badanych wskazało na izolację rodzinną i sąsiedzką oraz odrzucenie jako na problem dotykający osoby starsze. 15% badanych twierdzi, że największym problemem społecznym osób w podeszłym wieku jest niepełnosprawność. Należy zauważyć fakt, iż 30% badanych zwraca uwagę, że brak zorganizowanych form wspólnego spędzania czasu, to istotny problem osób w podeszłym wieku. 1.2. Problemy społeczne dzieci i młodzieży Wyniki ankiet z pytania Które z wymienionych problemów społecznych dzieci i młodzieży uważa Pani/Pan za najważniejsze na terenie naszej gminy? przedstawia poniższy wykres. Strona 45 z 52