Ewolucja w raportowaniu danych pozafinansowych przedsiębiorstw

Patrycja HĄBEK Radosław WOLNIAK Instytut Inżynierii Produkcji Politechnika Śląska Ewolucja w raportowaniu danych pozafinansowych przedsiębiorstw Wstęp Informacja w obecnej rzeczywistości stała się istotnym i wartościowym zasobem, zarówno dla zarządzających przedsiębiorstwami, jak i dla pozostałych stron zainteresowanych. Coraz częściej wśród niektórych grup interesariuszy pojawia się potrzeba poszukiwania, analizowania danych pozafinansowych przedsiębiorstw. Badania przeprowadzone w 2011 roku pt. The value of extra-financial disclosure [19] wskazują, że dla 80% badanych respondentów (inwestorów i analityków) dane pozafinansowe są bardzo istotne lub istotne w procesie podejmowania decyzji inwestycyjnych lub przeprowadzania analiz. Ujawnianie danych pozafinansowych przedsiębiorstw staje się istotnym i dynamicznie rozwijającym się zjawiskiem. Sprawozdawczość tego rodzaju oznacza praktykę dostarczania informacji zewnętrznym i wewnętrznym interesariuszom na temat osiąganych przez przedsiębiorstwo wyników w wymiarze ekonomicznym, środowiskowym i społecznym. Obecnie jesteśmy świadkami globalnej tendencji w zakresie rozwoju praktyk przedsiębiorstw w zakresie raportowania kwestii dotyczących zrównoważonego rozwoju. W 2011 roku opublikowano prawie 6000 raportów, czyli dwa razy więcej niż w 2006 roku. Zauważono, że poziom tego rodzaju raportowania jest różny w poszczególnych krajach [21]. Liderem sprawozdawczości zrównoważonego rozwoju od zawsze była i nadal jest Europa [5]. Dowodem zaangażowania Unii Europejskiej w problematykę społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw i praktyk związanych z raportowaniem wyników w tym zakresie jest m.in. opublikowany przez Komisję Europejską w kwietniu bieżącego roku wniosek legislacyjny dotyczący raportowania danych pozafinansowych przedsiębiorstw w zakresie ich odpowiedzialności społecznej, środowiskowej oraz związanej z ładem organizacyjnym. W literaturze światowej, standardach, wytycznych i innych dokumentach tematycznie związanych spotykamy się z mnogością używanych określeń, które odnoszą się do raportowania danych pozafinansowych. Przywołując najczęściej pojawiające się określenia możemy wymienić: Environment & Social & Governance, Sustainability Report, Corporate Responsibility Report, Corporate Citizen Report, Sustainable Development Report, Environment & Health & Safety Report, Environment & Social, Environment & Health & Safety & Community, Corporate Social Responsibility, Social and Community. W polskiej nomenklaturze przyjęły się takie określenia jak: raport społeczny, raport danych ESG, raport zrównoważonego rozwoju, raport CSR. W artykule autorzy używają powyższych określeń zamienne. Obecne praktyki raportowania danych pozafinansowych przedsiębiorstw są wynikiem ewolucji w tym zakresie trwającej od ponad 30 lat. Celem niniejszego artykułu 290

jest przedstawienie drogi rozwoju praktyk sprawozdawczości odnośnie tego rodzaju danych oraz aktualnych trendów w tym zakresie. Niniejszy artykuł powstał w ramach realizacji projektu badawczego pt. Sprawozdawczość w zakresie zrównoważonego rozwoju przedsiębiorstw w Polsce na tle doświadczeń wybranych krajów Unii Europejskiej, 2011/03/B/HS4/01790, finansowanego przez Narodowe Centrum Nauki. Analiza rozwoju praktyk raportowania danych pozafinansowych W ciągu ostatnich trzydziestu lat jesteśmy świadkami publicznego nacisku skierowanego na zwiększanie dostarczanych przez przedsiębiorstwa społecznych i środowiskowych informacji. Na zwiększoną potrzebę w tym zakresie wpłynęło wiele czynników m.in.: wzrost świadomości publicznej, presja interesariuszy oraz obawy społeczne odnoszące się do praktyk wyzysku pracowniczego czy katastrof ekologicznych [2]. Inicjatywy związane z raportowaniem w latach 70. ubiegłego wieku w Zachodniej Europie wywarły istotny wpływ na relacje przedsiębiorstwo-pracownik. Najbardziej rozwinięta forma manifestacji tego rodzaju raportowania pojawiła się we Francji, gdzie legislacyjny wymóg opracowywania rocznego bilan social został wprowadzony w 1977 roku. Godnym uwagi wyjątkiem od ogólnego schematu raportowania w latach siedemdziesiątych w Europie były raporty opracowywane przez duże niemieckie przedsiębiorstwa, w szczególności działające w branży chemicznej i sektorze naftowym. Przygotowywane przez te firmy raporty socialbilanz próbowały przedstawić wyniki organizacji w sposób ukazujący ich wpływ na środowisko społeczne [16]. Sozialbilanz i bilan social (praktykowany w Holandii od lat 60. [2]) utorował drogę wprowadzeniu raportu środowiskowego lub Ökobilanz w takich krajach jak Niemcy, Austria, Dania i Szwajcaria [8]. W latach 80. etyczne fundusze inwestycyjne w Wielkiej Brytanii i Stanach Zjednoczonych zaczęły oceniać przedsiębiorstwa pod względem ich społecznych i środowiskowych wyników. Znaczenie sprawozdawczości środowiskowej wzrosło w wyniku zwiększonej uwagi rządów skierowanej na gałęzie przemysłu znacząco zanieczyszczające środowisko naturalne oraz wprowadzenie obowiązkowej rejestracji materiałów (forma zielonej rachunkowości) i spisu uwolnień toksycznych. Również opracowanie nowych standardów zarządzania środowiskiem, takich jak Europejski System Ekozarządzania i Audytu (EMAS) zachęciło do sprawozdawczości w tym zakresie [2]. W latach 90. nastąpił wzrost kompleksowej sprawozdawczości. Jako przykład posłużyć może pierwszy raport wartości firmy Body Shop (Values Report 1995), w którym informowano o ochronie środowiska, zwierząt i odnoszono się do zagadnień społecznych. W 1997 roku CERES i UNEP uruchomiły inicjatywę Global Reporting Initiative (GRI) celem opracowania wytycznych dla raportowania potrójnej linii (ang. tripple bottom line): wyników w zakresie ekonomicznym, społecznym i środowiskowym. Celem tych wytycznych miało być podniesienie raportowania kwestii zrównoważonego do poziomu i rygoru odpowiadającego sprawozdawczości finansowej [2]. Jednym z głównych powodów, dla którego tematyka raportowania kwestii zrównoważonego rozwoju wróciła do dyskusji w latach 90. był wzrost znaczenia kwestii inwestowania społecznie odpowiedzialnego. Interesariusze, dla których aspekty środowiskowe i społeczne nie były obojętne coraz częściej zaczęli wysuwać żądania większej odpowiedzialności i transparentności od firm, 291

w które inwestowali. Raport zrównoważonego rozwoju miał dostarczać im informacji niezbędnych do podejmowania racjonalnych decyzji inwestycyjnych [22]. Analizując historyczny rozwój raportowania kwestii zrównoważonego rozwoju przedsiębiorstwa można stwierdzić, że zmianie uległy perspektywy i kierunki raportów pozafinansowych w odpowiedzi na zróżnicowane oczekiwania społeczne. Rysunek 1 przedstawia różne etapy i formy raportowania, w szczególności w Europie, w odniesieniu do podejścia trzech filarów zrównoważonego rozwoju. Sprawozdawczość finansowa po raz pierwszy została uzupełniona i rozszerzona o aspekty społeczne w latach 70. ubiegłego wieku. Podstawową kwestią było informowanie wewnętrznych i zewnętrznych interesariuszy o społecznym wpływie działań podejmowanych przez przedsiębiorstwo, wytwarzanych produktach czy oferowanych usługach. Około dziesięć lat później pojawiło się raportowanie środowiskowe i w dużej mierze wyparło wcześniejsze działania związane z raportowaniem społecznym. Obecnie przedsiębiorstwa podejmują coraz częściej próby integrowania zagadnień środowiskowych i społecznych opracowując raporty zrównoważonego rozwoju [7]. Raportowanie finansowe XIX wiek INTEGRACJA Raportowanie kwestii zrównoważonego rozwoju rok 2000 -. Raportowanie środowiskowe lata 80/90-te XX wieku Raportowanie społeczne lata 70-te XX wieku Rys.1. Rozwój praktyk raportowania danych pozafinansowych przedsiębiorstw Źródło: opracowano na podstawie [17] Od połowy lat 90. ubiegłego wieku liczba przedsiębiorstw raportujących trzy wymiary zrównoważonego rozwoju wyraźnie wzrosła, co ilustruje rys. 2. 292

Rys. 2. Liczba publikowanych raportów zrównoważonego rozwoju na świecie Źródło: [4] Wiodące korporacje usiłują obecnie integrować środowiskowe, społeczne i finansowe dane na wiele sposobów, co w rezultacie doprowadziło do zwiększenia różnorodności kombinacji i formatów publikowanych współcześnie raportów jak również do rozwoju nowych form. Możliwe jest wyodrębnienie następujących odmian tego rodzaju publikacji: Odrębny raport zrównoważonego rozwoju, jako uzupełnienie sprawozdania finansowego. Niektóre przedsiębiorstwa rozpoczęły dodatkowo oprócz raportu finansowego publikować raporty zrównoważonego rozwoju. Raport tego rodzaju stanowi jedną publikację, która równocześnie dostarcza informacji dotyczących działań i wyników przedsiębiorstwa w zakresie środowiskowym, społecznym i ekonomicznym. Poszerzony raport finansowy. Z uwagi na rosnące finansowe znaczenie aspektów środowiskowych i społecznych coraz większa liczba przedsiębiorstw łączy kwestie zrównoważonego rozwoju ze sprawozdaniem finansowym, dokonując tego w bilansie albo w rachunku zysków i strat. Kilka różnych odrębnych raportów. Zamiast opracowywania odrębnego raportu zrównoważonego rozwoju lub włączania danych pozafinansowych w raport finansowy część przedsiębiorstw zdecydowała się na publikowanie serii różnych raportów (np. raportu środowiskowego, raportu społecznego, raportu ładu korporacyjnego itp.). Każdy z tych raportów odnosi się do specyficznego aspektu zrównoważonego rozwoju przedsiębiorstwa i skierowany jest do różnych grup interesariuszy. Raport zintegrowany. Część przedsiębiorstw decyduje się na opracowanie pojedynczego raportu, który łączy w sobie dane finansowe pochodzące z rocznego raportu z danymi pozafinansowymi (kwestie środowiskowe, społeczne), które można znaleźć w raportach zrównoważonego rozwoju. Tego rodzaju sprawozdawczość oznacza raportowanie danych finansowych i pozafinansowych w taki sposób, który odzwierciedla ich wzajemny wpływ [3]. 293

Problemem w omawianym zakresie, który do dnia dzisiejszego pozostał nierozwiązany, jest fakt, iż bez standardów zapewniających porównywalność, spójność i wiarygodność raporty zrównoważonego rozwoju nadal będą przez niektórych postrzegane jako narzędzie public relations, greenwash, a nie jako forma prezentacji faktycznej i aktualnej sytuacji spółki. Wytyczne i standardy raportowania danych pozafinansowych Istnieje wiele różnych rodzajów standardów, inicjatyw, wytycznych, przewodników czy norm związanych z raportowaniem danych pozafinansowych przedsiębiorstw. W niniejszym artykule autorzy zdecydowali się na omówienie wybranych inicjatyw związanych z tego rodzaju sprawozdawczością przedsiębiorstw. Szczególną uwagę autorzy zwracają na przedsięwzięcia ukierunkowane na integrowanie raportowania danych pozafinansowych z finansowymi. Global Reporting Initiative GRI Guidelines Jednym z najbardziej popularnych narzędzi raportowania danych pozafinansowych są wytyczne Globalnej Inicjatywy Sprawozdawczej (Global Reporting Initiative GRI). GRI została utworzona w 1997 r. i jest międzynarodową siecią koncentrującą się na rozwoju i rozpowszechnianiu odpowiednich zasad, wskaźników i wytycznych służących organizacjom do mierzenia i raportowania ich ekonomicznego, środowiskowego i społecznego wpływu. GRI obejmuje około 30.000 członków wywodzących się z środowiska biznesowego i organizacji pozarządowych. Ponad 70 procent z raportujących na świecie przedsiębiorstw i organizacji korzysta z wytycznych GRI komunikując o swoim wpływie na zrównoważony rozwój [12]. Wszystkie dokumenty składające się na ramy sprawozdawczości GRI zostały opracowane na drodze dialogu i porozumienia między interesariuszami reprezentującymi świat biznesu, inwestorów, pracowników, społeczeństwa, księgowych, nauki i innych. Publikowane przez GRI Wytyczne raportowania kwestii zrównoważonego rozwoju (ang. GRI Sustainability Reporting Guidelines) są przedmiotem badań i ciągłego doskonalenia [18]. W maju bieżącego roku została ogłoszona czwarta wersja wytycznych GRI G4. Najnowsza generacja wytycznych posiada zmienioną strukturę i nowe wskaźniki w stosunku do wersji G3 z 2006 roku. Nowe wytyczne składają się z dwóch części: 1. Zasad i standardów oraz 2. Przewodnika ich stosowania. Omawiane wytyczne stanowią kompleksowe narzędzie pomocne w opracowywaniu raportu społecznego. Korzystanie z ich wskazówek jest dobrowolne. Zostały one zaplanowane w ten sposób, aby mieć zastosowanie do wszystkich organizacji, niezależnie od wielkości, typu i lokalizacji przedsiębiorstwa. Obejmują one swym zakresem wszystkie filary zrównoważonego rozwoju: ekonomiczny, środowiskowy i społeczny. UN Global Compact Communication on Progress Idea Global Compact wyraża się w dziesięciu podstawowych zasadach odnoszących się do praw człowieka, standardów pracy, środowiska naturalnego i praktyk przeciwdziałania korupcji, a wynikających z Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, karty podstawowych zasad prawa Międzynarodowej Organizacji Pracy oraz ustaleń Szczytu Ziemi w Rio de Janeiro. Po raz pierwszy inicjatywa Global Compact (GC) została przedstawiona przez Kofi Annana Sekretarza Generalnego Organizacji Narodów Zjednoczonych w przemówieniu wygłoszonym na Światowym Forum Ekonomicznym w Davos 31 stycznia 1999 r. Sieć GC zbudowana jest z: rdzenia, którym jest Biuro GC i sześciu agend ONZ: Międzynarodowej Organizacji Pracy, Biura Wysokiego Komisarza ds. Praw Człowieka, 294

Programu Narodów Zjednoczonych Ochrony Środowiska, Programu Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju, Organizacji Rozwoju Przemysłu ONZ i Biura ONZ ds. Kontroli Narkotyków i Zapobiegania Przestępczości [13]. Przyłączając się do programu Global Compact firmy zobowiązują się do przestrzegania zasad oraz publikowania w raporcie rocznym informacji na temat sposobów realizowania założeń i zasad Global Compact, tzw. Raport roczny z postępów we wdrażaniu zasad Inicjatywy (ang. GC Communication on Progress COP). Dziesięć zasad ONZ i wytyczne dotyczące sposobu publikacji COP dostarczają wskazówek uczestnikom programu, które dotyczą zawartości treści raportu kwestii zrównoważonego rozwoju. Inicjatywa Global Compact zyskała zasięg światowy. Przystąpiło już do niej ponad 10 000 instytucji i firm z ponad 145 krajów świata (dane ze strony http://www.unglobalcompact.org aktualizacja z dnia 23 maja 2013). Raport roczny z postępów we wdrażaniu zasad Inicjatywy GC może przybiera różne formy od dwu stronnicowego oświadczenia odnoszącego się do wcześniej wspominanych 10 zasad do faktycznego raportu zrównoważonego rozwoju (gdzie w wielu przypadkach raport taki nazywany jest raportem zrównoważonego rozwoju ang. sustainability report zamiast raport z postępów we wdrażaniu zasad inicjatywy [23]. AA1000 Standardy AA1000 zostały opracowane przez Institute of Social and Ethical AccountAbility (AccountAbility) z Wielkiej Brytanii i po raz pierwszy zaprezentowane w listopadzie 1999 roku [1]. Wytyczne AA1000 są ukierunkowane na interesariuszy organizacji i wspomagają procesy zarządzania nimi. Seria AA1000 składa się z następujących standardów: AA1000 Zasady Odpowiedzialności (AccountAbility Principles Standard AA1000APS) AA1000 Weryfikacja (AccountAbility Assurance Standard - AA1000AS) AA1000 Zaangażowanie Interesariuszy (AccountAbility Stakeholder Engagement Standard -AA1000SES) Standard AA1000 Weryfikacja umożliwia sprawdzenie realizacji zasad AccountAbility oraz jakości raportowanych informacji dotyczących działalności organizacji, w szczególności w zakresie zarządzania i wyników. Standard stanowi unikalne narzędzie na rynku. Pozwala on nie tylko ocenić zgodność danych ze stanem faktycznym, ale również określić w jakim stopniu proces raportowania odpowiada trzem zasadom AccountAbility. Dodatkowo AccountAbility przygotował dla organizacji raportujących wytyczne stosowania Guidance for Reporting Organisations Seeking Assurance to AA1000AS(2008). Z badania przeprowadzonego przez AccountAbility wśród 43 międzynarodowych firm korzystających ze standardu wynika, że 63% firm standard pomógł w raportowaniu istotnych kwestii, a 57% firm wykorzystało go podczas ostatniego cyklu raportowania [10]. ISO 26000 Międzynarodowa norma ISO 26000 Guidance on Social Responsibility została wydana w 2010 roku, po pięciu latach konsultacji przeprowadzonych w grupie 300 organizacji z 66 państw reprezentujących różne grupy interesariuszy. Celem przewodnim dla stworzenia tego standardu było osiągniecie porozumienia w kwestii terminologii i obszarów społecznej odpowiedzialności jak również stworzenie wytycznych dla organizacji wykazujących chęć wdrożenia koncepcji społecznej odpowiedzialności do praktyki. ISO 26000 nie jest normą rodzajową systemu zarządzania, nie zawiera również 295

wymagań i dlatego nie podlega procesowi certyfikacji. Kwestie społecznej odpowiedzialności w normie opisano w ramach 7 kluczowych obszarów: 1. Ład organizacyjny. 2. Prawa człowieka. 3. Relacje z pracownikami. 4. Środowisko. 5. Uczciwe praktyki rynkowe. 6. Kwestie związane z klientami/konsumentami. 7. Społeczne zaangażowanie i rozwój. Wytyczne ISO 26000 [14] podkreślają wartość publikowania wyników organizacji w zakresie społecznej odpowiedzialności wewnętrznym i zewnętrznym interesariuszom. Uwydatnienie raportowania CSR w omawianym standardzie wskazuje na międzynarodową rangę tej problematyki i jest zgodne z misją Globalnej Inicjatywy Sprawozdawczej (GRI), której istotą jest sprowadzenie raportowania wyników w zakresie ekonomicznym, środowiskowym i społecznym do powszechnej praktyki. Mimo, iż ISO 26000 nie oferuje wskazówek dotyczących sprawozdawczości CSR treść tego standardu obejmuje bardzo podobny zakres tematyczny jak wytyczne raportowania GRI. Wytyczne ISO 26000 dostarczają strukturę przydatną dla przedsiębiorstw wykazujących chęć do zorganizowania swoich działań, które następnie mogą być zmierzone i przedstawione w raporcie spółki [9]. Wytyczne OECD dla przedsiębiorstw wielonarodowych Celem opracowanych w 1976 roku Wytycznych dla przedsiębiorstw wielonarodowych przez Organizację Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (ang. Organisation for Economic Co-Operation and Development OECD) było zapewnienie, aby korporacje międzynarodowe postępowały w zgodzie z polityką państw, w których działają. Wytyczne stanowią zbiór dobrowolnie stosowanych zasad i norm odpowiedzialnego zachowania przedsiębiorstw. Przewodnik OECD zachęca firmy międzynarodowe do rozpowszechniania w bardziej otwartej formie dokładnych informacji o swojej działalności i planach. Dotyczy to takich zagadnień, jak: zatrudnienie, ochrona środowiska, działalność B+R, prawa konsumenta, reguły uczciwej konkurencji, regulacje podatkowe [6]. W roku 2000 wytyczne te zostały uaktualnione a kolejna zrewidowana wersja została wydana w 2011 roku. W rozdziale trzecim omawianego przewodnika OECD przedstawione zostały kwestie ujawniania informacji przez przedsiębiorstwa. Rozdział ten dotyczy ujawniania informacji w dwóch obszarach. Pierwszy zbiór zaleceń dotyczy terminowego i rzetelnego ujawnienia istotnych informacji o przedsiębiorstwie, w tym o sytuacji finansowej, wynikach, własności i nadzorze przedsiębiorstwa. Oczekuje się również ujawniania wystarczających danych na temat wynagrodzenia członków zarządu i kluczowego kierownictwa. Wytyczne zachęcają również do przestrzegania drugiego zbioru zasad komunikacji lub ujawniania informacji w obszarach, w których normy sprawozdawczości się dopiero kształtują, jak np. w przypadku kwestii dotyczących społeczeństwa, środowiska i ryzyka [15]. Raportowanie zintegrowane W ciągu najbliższych lat przewidywany jest spadek znaczenia raportów zrównoważonego rozwoju i wzrost znaczenia raportów zintegrowanych, co pokazuje pierwszy raport z publicznych konsultacji nowej generacji wytycznych GRI G4 [3]. Raportowanie zintegrowane oznacza ujawnianie danych finansowych i pozafinansowych w taki sposób, który odzwierciedla ich wzajemny wpływ. Obecnie możemy wyróżnić dwie znaczące inicjatywy, których celem jest rozwijanie praktyki zintegrowanego raportowania w sposób bardziej systemowy. Pierwszą z nich jest inicjatywa zapoczątkowana przez Jego 296

Królewską Wysokość Księcia Walii w 2006 roku - Accounting for Sustainability Project (A4S). Projekt ten stał się platformą współpracy między firmami, inwestorami, sektorem publicznym, organizacjami pozarządowymi i uczelniami, w zakresie wypracowywania wspólnych rozwiązań dla zintegrowanego myślenia i raportowania. Opracowane w ramach wspomnianego wyżej projektu Ramy Zintegrowanego Raportowania (ang. Connected Reporting Framework) zostały po raz pierwszy określone w 2007 roku. Na podstawie doświadczeń wdrażających je brytyjskich firm, w 2009 roku wydano zaktualizowaną wersję dokumentu Connected Reporting. A practical guide with worked examples [11]. Drugą znaczącą inicjatywą w obszarze łączenia sprawozdawczości finansowej z pozafinansową jest propozycja Międzynarodowej Rady Raportowania Zintegrowanego (ang. International Integrated Reporting Council - IIRC). Zgodnie z opracowanymi przez IIRC Międzynarodowymi Ramami Sprawozdawczości Zintegrowanej raport zintegrowany powinien prezentować powiązania między poszczególnymi obszarami sprawozdawczymi (finanse, komentarze zarządu, ład korporacyjny i wynagrodzenia, zrównoważony rozwój) i wyjaśniać sposób tworzenia i zachowywania wartości w organizacji w krótkiej, średniej i długiej perspektywie czasowej. Ustanowione przez IIRC zasady (ukierunkowanie strategiczne, łączenie informacji, nastawienie na przyszłość, reaktywność i uwzględnianie opinii interesariuszy, zwięzłość, rzetelność i znaczenie informacji) powinny być stosowane przy określaniu zawartości zintegrowanego raportu, który powinien opierać się na takich kluczowych elementach jak: przegląd organizacji i modelu biznesowego, cele strategiczne i strategie ukierunkowane na ich osiągnięcie, ład korporacyjny i wynagradzanie, zdolność do osiągania wyników, perspektywy na przyszłość oraz kontekst prowadzenia działalności, w tym opis ryzyka i pojawiających się szans [20]. Podsumowanie Liczba przedsiębiorstw ujawniających swoje dane pozafinansowe wzrasta. Aktualne trendy w sprawozdawczości zrównoważonego rozwoju przedsiębiorstw są wynikiem ewolucji tego zjawiska trwającej od ponad 30 lat. Celem raportowania kwestii zrównoważonego rozwoju jest komunikowanie interesariuszom działań i wyników organizacji w wymiarze ekonomicznym, społecznym i środowiskowym oraz doskonalenie jej funkcjonowania w tym zakresie. Raport, będący wynikiem tego procesu, powinien przedstawiać jak funkcjonowanie przedsiębiorstwa wpływa na społeczeństwo i środowisko. Istniejące standardy, wytyczne odnoszące się do omawianej tematyki mają nieść pomoc przy opracowywaniu raportów tego rodzaju. W ciągu najbliższych lat przewidywany jest wzrost znaczenia raportów zintegrowanych, czyli takich, które łączą ujawnianie danych finansowych z pozafinansowymi. Pozostaje mieć nadzieję, że w przyszłości jednolite, zintegrowane raportowanie wyników dostarczy porównywalnych informacji umożliwiając tym samym analizę porównawczą przedsiębiorstw i ocenę ich działań. Literatura 1. AccountAbility 1000. A foundation standard for quality in social and ethical accounting, auditing and reporting, The Institute of Social and Ethical Accountability, London 1999, http://www.accountability.org/about-us/publications/guidance-for-1.html; dostęp 07.07.2013. 2. Carrots and Sticks for Starters. Current trends and approaches in Voluntary and Mandatory Standards for Sustainability Reporting, UNEP & KPMG 2006. 297

http://ec.europa.eu/enterprise/policies/sustainable-business/corporate-social-responsibilit- y/reporting-disclosure/swedish-presidency/files/surveys_and_reports/carrots_and_sticks_- _kpmg_and_unep_en.pdf ; dostęp 07.07.2013. 3. G4 Development. First Public Comment Period, 26 August 24 November 2011. Full Survey Report; Global Reporting Initiative; 2012, https://www.globalreporting.org/resourcelibrary/ G4-PCP1-Full-Report.pdf; dostęp 14.06.2013. 4. Global Winners & Reporting Trends 2012, CorporateRegister.com, http://www.corporateregister.com/a10723/45590-12th-11762220c1759774000t-gl.pdf; dostęp 12.06.2013. 5. GRI. Sustainability Reporting Statistics 2010, https://www.globalreporting.org/resourcelibrary/gri-reporting-stats-2010.pdf; dostęp 07.07.2013. 6. Hąbek P., Szewczyk P.: Społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstw a zarządzanie jakością. Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, Gliwice 2010. 7. Herzig, Ch. & Schaltegger, S.: Corporate Sustainability Reporting. An overview, [w:] S.Schaltegger, Bennett M. and R. Burritt (Eds.) Sustainability Accounting and Reporting, Springer, Dortrecht 2006. 8. Hibbitt, C.: External Environmental Disclosure and Reporting by Large European Companies: An Economic, Social and Political Analysis of Managerial Behaviour, Limperg Instituut, Amsterdam 2004. 9. How to use the GRI Guidelines in Conjunction with ISO 26000, GRI s Research and Development Publication Series; https://www.globalreporting.org/resourcelibrary/how-to- Use-the-GRI-Guidelines-In-Conjunction-With-ISO26000.pdf; dostęp 12.06.2013. 10. http://www.aa1000.pl/aa1000-weryfikacja; dostęp 10.06.2013. 11. http://www.accountingforsustainability.org/wp-content/uploads/2011/12/connected-reporting-a-practical-guide-with-worked-examples-17th-december-2009.pdf;dostęp 14.06.2013. 12. http://www.deloitte.com/view/en_gx/global/about/global-initiatives/global-reporting-initiative/index.htm;12.05.2012. 13. http://www.globalcompact.org.pl/global-compact/podstawowe-informacje/; dostęp 12.06.2013. 14. ISO 26000: http://www.iso.org/iso/social_responsibility; dostęp 03.06.2013. 15. OECD Guidelines for Multinational Enterprises, OECD Publishing 2011, http://dx.doi.org/10.1787/9789264115415-en; dostęp 10.05.2013. 16. Owen D., L., O dwyer B.: Corporate social Responsibility. The Reporting and Assurance Dimension, w: Crane A., McWilliams A., Matten D., Siegel D.,S.:The Oxford Handbook of Corporate Social Responsibility, Oxford University Press, New York 2008. 17. Schaltegger S., Herzig C., Kleiber O., Müller J., Sustainability Management in Business Enterprises. Concepts and Instruments for Sustainable Development, German Federal Ministry for the Environment and Federation of German Industry Associations, Berlin 2002. 18. Sustainability Reporting Guidelines G3.1, https://www.globalreporting.org/ resourcelibrary/g3.1-guidelines-incl-technical-protocol.pdf; dostęp 10.06.2013. 19. The Value of Extra-financial Disclosure. What Investors and analysts Said, Radley Yeldar 2012; http://www.accountingforsustainability.org/wp-content/uploads/2012/07/what-investors -and-analysts-said-the-value-of-extra-financial-disclosure.pdf, dostęp 21.06.2013. 20. Towards Integrated Reporting, Communicating Value in the 21st Century. International Integrated Reporting Committee 2011, http://theiirc.org/wp-content/uploads/2011/09/ir- Discussion-Paper-2011_spreads.pdf; dostęp 12.06.2013. 21. Towards transparency: Progress on global sustainability reporting, ACCA (2004), London; http://www2.accaglobal.com/archive/accounting_sustainability/archive/2004/17/news/27854 59; dostęp 12.06.2013. 22. Tschopp D., Wells S., Barney D.: The institutional promotion of corporate social responsibility reporting, Journal of Academic and Business Ethics, http://www.aabri.com/manuscripts/121258.pdf; dostęp 12.06.2013. 298

23. Wensen, K., Broer, W., Klein, J., Knopf, J.: The State of Play in Sustainability Reporting in the European Union 2010. Final Report. (2011), http://ec.europa.eu/social/main.jsp?langid =en&catid=89&newsid=1013; dostęp 10.06.2013. Streszczenie W artykule poruszona została problematyka ujawniania danych pozafinansowych przedsiębiorstw w ujęciu historycznym i obecnym. W pierwszej części artykułu autorzy przedstawili ewolucję praktyk sprawozdawczości zrównoważonego rozwoju oraz scharakteryzowali formy współcześnie publikowanych raportów tego rodzaju. W drugiej części omówione zostały wybrane standardy i wytyczne raportowania danych pozafinansowych ze szczególnym uwzględnieniem tematyki raportowania zintegrowanego. The Evolution in Disclosure of Nonfinancial Data of Companies Summary In the paper the issues of disclosure of non-financial data in terms of historical and current situation are discussed. In the first part of the paper the authors present the evolution of sustainability reporting practices and characterize forms of contemporary published reports of this type. The second part discusses selected standards and guidelines for reporting non-financial data with special emphasis put on integrated reporting. 299