Henryk Sienkiewicz Potop - bohaterowie fikcyjni i historyczni Henryk Sienkiewicz to mistrz kreowania postaci literackich. W powieści Potop autor umiejętnie przeplótł losy bohaterów fikcyjnych z losami historycznych postaci. Obydwa typy bohaterów biorą udział w autentycznych wydarzeniach, w wojnie polsko-szwedzkiej, trwającej w latach 1665-1660. Przed rozpoczęciem pisania dzieła autor zapoznał się z wieloma źródłami historycznymi, by wiernie oddać życiorys każdej z realnych postaci występujących w powieści. Do najważniejszych bohaterów historycznych w Potopie należy Jan II Kazimierz Waza, król Polski, przyrodni brat Władysława IV Wazy. Żył on w latach 1609-1672. W czasie swojego panowania dowodził Polską podczas trzech groźnych wojen, w tym wojny polsko-szwedzkiej. Badacze historii, jak również Henryk Sienkiewicz, rządy króla ocenili bardzo surowo. Potępiali jego ucieczkę na Śląsk i rezygnację z dalszych walk o niepodległość Polski. Jednak autor Potopu nie zapomina o wielu zaletach króla. Podkreśla jego waleczność, sprawiedliwość i mądrość. Drugą ważną postacią, która brała udział w potopie szwedzkim, jest Karol X Gustaw, król Szwecji, dowódca wojsk szwedzkich podczas najazdu Szwedów na Polskę. Żył w latach 1622-1660. Doskonały wojownik, zawsze doprowadzał swój kraj do zwycięstwa. Po zawarciu układu z Polakami i Litwinami w Kiejdanach oraz w Ujściu, został królem Rzeczypospolitej i suwerenem na Litwie. Jedną z ważniejszych walk opisanych w powieści Sienkiewicza jest obrona klasztoru na Jasnej Górze, której dowodził Ojciec Augustyn Klemens Kordecki - przeor klasztoru Paulinów. Wielu bohaterów historycznych w Potopie to przedstawiciele szlachty. Należą do nich: Księżna Gryzelda Wiśniowiecka, z domu Zamoyska, córka Tomasza Zamoyskiego oraz żona Jeremiego Wiśniowieckiego. Żyła w latach 1623-1672. Jak pisał Sienkiewicz była to kobieta pełna wspaniałości,
majestatu i cnoty. Jerzy Sebastian Lubomirski herbu Szreniawa bez Krzyża. Pełnił funkcję hetmana polnego koronnego, starosty spiski, marszałka nadwornego koronnego, marszałka wielkiego koronnego oraz przywódcy rokoszów. W czasie potopu szwedzkiego do końca pozostał wierny królowi i ojczyźnie. Zorganizował zbrojny oddział, w którego skład wchodzili mieszkańcy wsi województwa małopolskiego. Brał udział w bitwie pod Krakowem i Warką. Jan Sobiepan Zamoyski herbu Jelita, żyjący w latach 1627 1665. W przeciwieństwie do innych magnatów był wierny królowi i ojczyźnie. Brał udział w obronie Zamościa przed Szwedami oraz w bitwie pod Warką. Andrzej Grudziński, który w czasie wojny polsko-szwedzkiej pełnił funkcję wojewody kaliskiego, zdrajca narodu i króla. Podpisał kapitulację Wielkopolski i oddał się pod rządy Karola X Gustawa. Krzysztof Opaliński, przedstawiciel magnatów. Od 1637 wojewoda poznański. W 1655 roku wraz z Andrzejem Grudzińskim poddał Wielkopolskę Szwedom. Hieronim Radziejowski herbu Junosza, zdrajca narodu polskiego. Był pośrednikiem pomiędzy szlachtą zgromadzoną pod Ujściem a szwedzkim monarchą. Stefan Czarniecki herbu Łodzia, żyjący w latach 1599-1665. Polski dowódca wojskowy. Przez sześćdziesiąt sześć lat swojego życia pełnił wiele ważnych funkcji, był kasztelanem kijowskim, starostą kowalskim, wojewodą ruskim. Czarniecki był walecznym żołnierzem. Dzielnie walczył w obronie ojczyzny i wiary. Po ucieczce króla Jana Kazimierza na Śląsk, Stefan Czarniecki, na czele czterotysięcznego wojska, bronił Krakowa. Janusz Radziwiłł herbu Trąby, magnat, zdrajca narodu polskiego. Odstąpił od wierności królowi i przeszedł na stronę szwedzkiego króla Karola X Gustawa.
Do postaci historycznych należeli również przedstawiciele szlachty laudańskiej: Pakosz Gasztoft z Pacunelów - patriarcha zaścianka laudańskiego. Miał liczną rodzinę, w tym sześć córek. W powieści gościł u siebie Michała Wołodyjowskiego. Józwa Butrym, zięć Pakosza. Był kaleką, dlatego nie brał udziału w pospolitym ruszeniu: W wojnach kozackich kula armatnia stopę mu urwała. Był surowy i budził strach w innych ludziach. Kasjan Butrym, najstarszy członek szlachty laudańskiej. Pamiętał jeszcze czasy rządów Stefana Batorego. Ze strony szwedzkiej postaciami historycznymi w powieści Henryka Sienkiewicza byli: Arvid Wittenberg von Debern szwedzki hrabia oraz feldmarszałek. Jeden z głównych dowodzących wojskami szwedzkimi podczas potopu szwedzkiego. 25 lipca 1655 roku przyjął kapitulację Wielkopolski po bitwie pod Ujściem, następnie 19 października 1655 roku zdobył Kraków. Objął władzę w Warszawie po jej kapitulacji. Weyhard Wrzeszczowicz, z pochodzenia Czech, bliski współpracownik Karola X Gustawa. Był odpowiedzialny za zaopatrzenie wojsk szwedzkich podczas potopu szwedzkiego. Pomysłodawca oblężenia Jasnej Góry. Generał Burchard Miller, dowódca wojsk szwedzkich podczas oblężenia Jasnej Góry. Postaci wykreowane przez Henryka Sienkiewicza niewątpliwie ubarwiły i wzbogaciły treść powieści. Andrzej Kmicic to główny i fikcyjny bohater Potopu. Jest to młody chorąży orszański. Za młodu awanturnik, uznany za zdrajcę ojczyzny przechodzi wewnętrzną przemianę i zostaje prawym rycerzem walczącym o wolność kraju. Uwikłany w wątek miłosny z Oleńką
Billewiczówną, także należącą do postaci w pełni wymyślonych przez autora. Aleksandra to młoda szlachcianka, kobieta-anioł. Dumna, uczciwa i cnotliwa. Zakochana w Andrzeju Kmicicu, którego na męża wybrał jej dziadek, patriarcha rodu Billewiczów. Przyjaciółką młodej szlachcianki była Anusia Borzobohata-Krasieńska, piękna, filuterna panienka; respektowa u księżnej Gryzeldy Wiśniowieckiej. W powieści wykazała się pomysłowością i sprytem, zaplanowała ucieczkę, dzięki której pannom udało wydostać się z zamku oblężonego przez Szwedów. Na końcu Potopu została narzeczoną Michała Wołodyjowskiego, rycerza o niewielkim wzroście, ale o wielkim duchu i sercu, odważnego i rycerskiego oraz oddanego ojczyźnie i królowi Janowi Kazimierzowi. Przedstawiciele szlachty, których zaliczamy do fikcyjnych bohaterów powieści to: Jan Onufry Zagłoba sarmata wyróżniający się odwagą i sprytem. Dzięki swojej przebiegłości wydostaje się z wielu niebezpiecznych sytuacji. Roch Kowalski herbu Korab, który wyróżniał się niesamowitą, nadludzką siłą: księciu się z pięści podobał, gdyż podkowy łamie i z chowanymi niedźwiedziami wpół się bierze, a takiego jeszcze nie znalazł, którego by nie rozciągnął. Był odważny i wierny ojczyźnie. Uległ podstępowi Zagłoby. Nienawidził króla szwedzkiego Karola X Gustawa i pragnął zgładzić monarchę. Jan Skrzetuski herbu Jastrzębiec, porucznik chorągwi pancernej Jeremiego Wiśniowieckiego. Odważny, pewny siebie, dumny, awanturniczy i pobożny. Skrzetuski był ideałem rycerza. Honor, ojczyzna i religia to najważniejsze dla bohatera wartości w życiu. Przyjaciel Michała Wołodyjowskiego. Stanisław Skrzetuski, rotmistrz kaliski ze Skrzetuszewa, brat stryjeczny Jana Skrzetuskiego. Wierny ojczyźnie, waleczny i odważny. Uczestnik
pospolitego ruszenia. Sprzeciwił się umowie ze Szwedami w Wielkopolsce. Jego żoną była Helena Skrzetuska, kobieta niezwykle urodziwa. Chociaż z Zagłobą nie łączyły jej żadne więzi rodzinne, zwracała się do mężczyzny per Ojcze, on natomiast nazywał Helenę córuchną.