14. scenariusze Różnorodność gatunkowa i ponadgatunkowa Zajęcia terenowe: Zajęcia w klasie: ZAKRES TREŚCI: Gatunek, populacja, pula genowa, systematyka, taksonomia, biom, siedlisko, krajobraz, ekosystem. Poziom nauczania oraz odniesienie do podstawy programowej: Gimnazjum III etap edukacyjny: III. Systematyka. Uczeń: 1. uzasadnia potrzebę klasyfikowania organizmów przedstawia zasady klasyfikacji; IV. Ekologia. Uczeń: 9. opisuje zależności pokarmowe w ekosystemie. Liceum IV etap edukacyjny zakres rozszerzony: 2. Różnorodność biologiczna i jej zagrożenia. Uczeń: 1. opisuje różnorodność biologiczną( ). Cel OGÓLNY: Pogłębienie wiedzy o różnorodności gatunkowej i ponadgatunkowej. Cele SZCZEGÓŁOWE: Uczeń: 1. korzysta z różnych źródeł wiedzy, 2. formułuje wnioski, 3. interpretuje schematy i ilustracje, 4. kształci umiejętność tworzenia tabel, 5. przewiduje wpływ różnych czynników na organizmy. 1
Różnorodność międzygatunkowa i ponadgatunkowa Metody pracy: asymilacja wiedzy: pogadanka wzbogacona pokazem programu multimedialnego, dyskusja. samodzielne dojście do wiedzy: burza mózgów, analiza informacji zawartych w programie multimedialnym i karcie pracy. FORMy pracy: Praca w grupach, dyskusja piramidowa. ŚRODKI DYDAKTYCZNE: płyta multimedialna, karty pracy. Przygotowanie do lekcji i uwagi do jej realizacji: Do przeprowadzenia lekcji najlepsza jest pracownia komputerowa. Przed lekcją uczeń powinien przypomnieć sobie pojęcia: gatunek, ekosystem, biom. Przebieg zajęć: Faza wprowadzająca: Nauczyciel: 1. Przeprowadza czynności organizacyjno porządkowe. 2. Dzieli uczniów na zespoły dwuosobowe i przydziela im stanowisko komputerowe. 3. Przypomina zasady korzystania z pracowni komputerowej i zasady pracy w grupach. 4. Rozdaje płyty multimedialne. 5. Określa temat lekcji. uczniowie: 1. Stosują się do poleceń nauczyciela. 2. Zajmują wskazane miejsca. 3. Przygotowują komputery do pracy. 4. Zapisują temat lekcji w zeszycie. 2
14. scenariusze Faza realizacyjna: Nauczyciel: Przebieg zajęć: 1. Prosi o uruchomienie płyt. 2. Rozdaje karty pracy po jednej dla każdego ucznia. 3. Prosi uczniów o zapoznanie się z następującymi sekcjami płyty różnorodność gatunkowa i różnorodność międzygatunkowa, a następnie uzupełnienie kart pracy. 4. Omawia polecenia zwarte na kartach. 5. Poleca uczniom rozpocząć pracę. Wyznacza czas (ok. 15 min). 6. Sprawdza czy wszyscy uczniowie wypełnili karty pracy. 7. Prosi by grupy dwuosobowe połączyły się w czwórki po czym przedyskutowały i uzgodniły wspólną propozycję odpowiedzi na podane w karcie pracy zagadnienia. 8. Poleca grupom połączenie się w ośmioosobowe zespoły i dyskusje na temat zadań znajdujących się w kartach pracy. 9. Prosi o wybranie liderów, którzy przeczytają odpowiedzi na kolejne zadania. 10. Uzupełnia odpowiedzi, koryguje błędy uczniowie: 1. Uruchamiają płyty. 2. Czytają uważnie instrukcje i polecenia zawarte w kartach pracy i ewentualnie proszą o dodatkowe wyjaśnienia. 3. Analizują treści zawarte w programie Jak uczyć, że sarna nie jest żoną jelenia. 4. Wypełniają karty pracy. 5. Dobierają się w czwórki a następnie w ósemki i dyskutują nad udzielonymi odpowiedziami. 6. Ustalają wspólne stanowisko. 7. Wybierają lidera. 8. Liderzy grup prezentują ustalone w grupie odpowiedzi na forum klasy. 9. Wszyscy uczniowie uczestniczą w dyskusji i ustalają wspólne dla klasy stanowisko. 3
Różnorodność międzygatunkowa i ponadgatunkowa Faza podsumowująca: Nauczyciel: Przebieg zajęć: 1. Poleca uczniom uporządkowanie miejsc pracy i sprzętu. 2. Zbiera płyty multimedialne. 3. Ocenia najbardziej aktywnych uczniów. 4. Podsumowuje lekcję. 5. Podaje zadanie domowe. uczniowie: 1. Porządkują miejsca pracy. 2. Oddają płyty. 3. Notują treść pracy domowej. 4
14. scenariusze Załącznik 1. karta pracy ucznia Imię i nazwisko.. Populacja to grupa osobników jednego gatunku występujących na danym terenie, na przykład populację stanowią wszystkie żubry występujące w puszczy Białowieskiej. Każdy osobnik w populacji charakteryzuje się wzrostem, masą ciała, odpornością na choroby i innymi cechami uwarunkowanymi przez specyficzny dla siebie zestaw genów. Suma wszystkich genów obecnych w danej populacji w określonym czasie nazywana jest pulą genową. Powyższe informacje wykorzystaj do rozwiązanie zadań 1 i 2. Zadanie 1. Na podstawie tekstu wytłumacz co nazywamy gatunkiem. W definicji użyj pojęcia pula genowa. Uwzględnij możliwości kojarzenia się i posiadania potomstwa. 5
Różnorodność międzygatunkowa i ponadgatunkowa Zadanie 2. Porównaj fotografie oraz pozycje systematyczne sarny i jelenia i ustal czy są to dwa gatunki czy jeden. Odpowiedź uzasadnij. Co możesz powiedzieć o puli genowej tych gatunków. Zadanie 3. Korzystając z informacji dostępnych na płycie wytłumacz, czym zajmuje się systematyka. W odpowiedzi uwzględnij poziom bioróżnorodności, którym głównie zajmuje się ta dziedzina. Uzasadnij, dlaczego systematyka jest przydatna dla naukowców badających bioróżnorodność. Zadanie 4. Taksonomia to poddyscyplina systematyki organizmów, zajmująca się metodami klasyfikowania oraz tworzeniem jednostek zwanych taksonami i włączaniu ich w hierarchiczny układ kategorii. Korzystając z informacji zawartych na płycie wymień jednostki taksonomiczne stosowane w zoologii w kolejności od najniższej do najwyższej. Ustal jaką rangę wśród jednostek ma gatunek. Wytłumacz na czym polega układ hierarchiczny stosowany przez taksonomów. 6
14. scenariusze Zadanie 5. Uzupełnij znajdującą się na płycie grafikę sieci troficznej. Umieść zwierzęta w odpowiednim miejscu łańcucha a następnie odpowiedz na poniższe pytania: Jaki rodzaj zależności pokarmowych występuję pomiędzy parami organizmów wymienionymi poniżej. Podaj nazwę tych interakcji i określ na czym polega ta zależność. a) pomrowikiem a rośliną b) żabą z pasikonikiem c) myszołowem a lisem Zadanie 6. Ustal jaki wpływ na liczebność populacji zaskrońca w kolejnym jego pokoleniu może mieć duża liczebność populacji pasikonika, a jaki mała liczebność tego gatunku. Odpowiedź uzasadnij. 7
Różnorodność międzygatunkowa i ponadgatunkowa Zadanie 7. Napisz co może stać się z liczebnością populacji myszy i zająca jeśli ze środowiska zostanie wyeliminowany lis, np. przez choroby lub czynniki antropogeniczne. Zadanie 8. Podaj jaki wpływ mają zależności pokarmowe na stabilność liczebności poszczególnych populacji oraz jak wpływają one na bioróżnorodność ekosystemu jako całości. Zadanie 9. Zapoznaj się z definicją ekosystemu i biomu a następnie porównaj je. Podaj podobieństwo i różnicę. 8
14. scenariusze Zadanie 10. Skonstruuj tabelę, w której porównasz występujące na Ziemi biomy. W tabeli uwzględnij położenie geograficzne biomów, warunki klimatyczne oraz gatunki zwierząt. Zadanie 11. Porównaj fotografie biomów, zwróć uwagę na szatę roślinną, wygląd krajobrazu oraz liczbę siedlisk. Podaj jakie czynniki środowiskowe kształtują różnorodność biomów. 9
Różnorodność międzygatunkowa i ponadgatunkowa Zadanie 12. Przejdź w programie multimedialnym do ekosystemów Polski wybierając na mapie świata flagę Polski i ustal, które ekosystemy na terenie naszego kraju są częściej spotykane naturalne czy przekształcone przez człowieka. Oceń proporcje między nimi i podaj przyczynę takiego stanu. Zadanie domowe Odnajdź informacje dotyczące restytucji żubra w Polsce. Podaj przyczyny niskiej różnorodności genetycznej tego gatunku. Ustal zależność miedzy różnorodnością puli genowej danego gatunku a zagrożeniem wyginięciem. Wykaż, że uznanie żubra za gatunek, któremu grozi wyginięcie jest zasadne. Wymień źródła informacji, z których korzystałeś. 10