Załącznik nr 2 do Ogłoszenia OPIS PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA Organizator: Akcelerator Technologii Informatycznych Pionier Sp. z o.o. ul. Ligocka 103 40 568 Katowice Opis Przedmiotu Zamówienia dla ogłoszenia na projekt pt. SYSTEM MONITOROWANIA RYZYKA POWODZIOWEGO Znak postępowania: 02/05/2018/ZESPOŁY 1. Opis problemu i jego istotności Miasta położone nad rzekami narażone są na powodzie, zarówno krótko (podtopienia) jak i długo trwałe, wywołujące istotne straty. Na wielkość szkód wywołanych ekstremalnymi zjawiskami pogodowymi bezpośredni wpływ mają skala i intensywność zjawisk hydrometeorologicznych, jak również sposób zagospodarowania i zarządzania przestrzenią miejską. O ile możliwości oddziaływania na przebieg zjawisk pogodowych w skali lokalnej są znikome, o tyle odpowiednie zarządzanie infrastrukturą oraz przestrzenią miejską leży w gestii władz miasta. Ponadto to właśnie sposób odpowiedniego zarządzania i przygotowania do przebiegu zjawisk pogodowych będzie definiował wielkość poniesionych strat. Monitorowanie ryzyka powodziowego służyć powinno w pierwszej kolejności jego zmniejszaniu w okresie przed wystąpieniem negatywnych zjawisk, ale również przygotowaniem procedur ratowania mienia i życia w przypadku ich wystąpienia. Zebranie odpowiedniej ilości i jakości danych jest bardzo istotne dla budowy sprawnie
funkcjonującego systemu zarządzania ryzykiem powodziowym. Powinien być to system aktywnego monitorowania stanu wód na obszarze zlewni oraz ostrzegania o zbliżających się zagrożeniach powodziowych. System ostrzegania powodziowego musi być narzędziem umożliwiającym podejmowanie wyprzedzających decyzji w obliczu zagrożenia powodziowego. Ostrzeżenie o możliwości nadejścia powodzi, szczególnie w przypadku zjawisk błyskawicznych (powodzi miejskich), może znacząco zwiększyć bezpieczeństwo mieszkańców i zmniejszyć ostateczne straty powodziowe. Jednocześnie musi być na tyle precyzyjny, aby nie generował niepotrzebnych alarmów, gdyż po pewnym czasie mieszkańcy stracą zaufanie do takiego systemu i w przypadku realnego zagrożenia zignorują ostrzeżenia. 2. Przedmiot projektu Celem niniejszego projektu będzie opracowanie prototypu miejskiego systemu monitorowania ryzyka powodziowego w Kaliskim Węźle Wodnym, wykorzystującego innowacyjne technologie pomiarowe, elektroniczne i informatyczne dla umożliwienia jak najskuteczniejszego przeciwdziałania skutkom ewentualnej powodzi. Realizacja projektu powinna pozwolić na uzyskanie więcej czasu na przygotowanie przeciwdziałania zagrożeniu powodziowemu; obecnie konkretne działania praktycznie podejmuje się dopiero wtedy, gdy woda już się prawie z koryta wylewa. Precyzyjne prognozowanie narastania ryzyka powodziowego pozwoliłoby te działania rozpocząć dużo wcześniej, nie czyniąc ich jednak bezużytecznymi. Przy budowie systemu monitorowania ryzyka powodziowego, należy pamiętać, iż monitoring jest składową systemu zarządzania ryzykiem powodziowym. Jednakże, biorąc pod uwagę zakres i kompleksowość takiego systemu, projekt skoncentruje się na systemie monitorowania ryzyka. W przypadku miasta Kalisz mamy do czynienia zarówno z ryzykiem wystąpienia powodzi wywołanej wysokim stanem wody w rzekach oraz towarzyszącymi zjawisku zdarzeniami tj. cofka wód do dopływów; jak również tzw. powodzią miejską wywołaną opadami nawalnymi i niewydolnym systemem zagospodarowania wód opadowych i roztopowych. W tym drugim przypadku, znane są główne tereny zagrożone takimi skutkami. Monitoring
zagrożenia powinien wtedy skutecznie ostrzegać osoby zainteresowane uniknięciem skutków takiej powodzi, a jednym z elementów tego systemu powinno być wcześniejsze przygotowanie tych osób do doraźnego przeciwdziałania skutkom. Należy jednak pamiętać o możliwości wystąpienia błyskawicznej powodzi, która może się wiązać ze skutkami katastrofy budowlanej tamy na zbiorniku Pokrzywnic. Skutki mogą być błyskawiczne i katastrofalne w swojej skali. Na wielkość szkód wywołanych ekstremalnymi zjawiskami pogodowymi bezpośredni wpływ mają skala i intensywność zjawisk hydro-meteorologicznych oraz sposób zagospodarowania i zarządzania przestrzenią miejską. Na skalę i intensywność nie mamy wpływu. Natomiast realne jest zarządzanie przestrzenią miejską, które przygotuje mieszkańców na powódź, co ograniczy szkody. W rzeczywistości, odpowiednio wczesne i precyzyjne umożliwienie przygotowania do nagłych zjawisk pogodowych definiuje wielkość poniesionych strat. Innymi słowy, ostrzeżenie o możliwości nadejścia powodzi, szczególnie w przypadku zjawisk błyskawicznych, znacząco zwiększy bezpieczeństwo mieszkańców i zmniejszy ostateczne straty powodziowe. Monitorowanie ryzyka powodziowego służyć powinno w pierwszej kolejności jego zmniejszaniu w okresie przed wystąpieniem negatywnych zjawisk. Monitorowanie pozwala również na wdrożenie procedur ratowania mienia i życia w przypadku wystąpienia powodzi. Wyzwania w realizacji projektu 1. Dużym problemem jest uwzględnianie warunków atmosferycznych (opad) oraz identyfikacja skali zjawiska w poszczególnych podzlewniach. Wiąże się to z opracowaniem odpowiedniego modelu matematycznego i spięcia strumienia danych z czujników w kompletny system analityczny. 2. Obszar zlewni Prosny, stanowiącej największe zagrożenie dla mieszkańców Kalisza, siłą rzeczy znacznie przekracza obszar samego miasta, co sprawia, że skala przedsięwzięcia wymaga odpowiedniej analizy i planowania. Zebranie odpowiedniej ilości danych o odpowiedniej jakości jest istotne dla budowy sprawnie funkcjonującego systemu zarządzania ryzykiem powodziowym.
3. W związku z rozmiarem monitorowanego obszaru, lokalizacja czujników opadów na obszarze całej zlewni Prosny wokół Kalisza może się wiązać z dużą ilością uzgodnień z obecnymi właścicielami i zarządcami tych miejsc. 4. Elementy pomiarowe powinny być zabezpieczone przed kradzieżą, z monitoringiem próby kradzieży, i z monitoringiem stanu urządzenia pomiarowego. 5. Z uwagi na zmiany prawne oraz nowe Prawo Wodne, system monitorowania powinien być tak skonstruowany żeby nie miał bezpośredniego kontaktu z wodą, co pozwoli na uniknięcie niepotrzebnych komplikacji natury prawnej. 3. Minimalne wymagania odnośnie realizacji projektu i podstawowe cechy użyteczności oczekiwanego systemu monitorowania ryzyka 1. System monitorowania ryzyka, powinien zawierać mechanizmy alarmowania i informowania o skali potencjalnego zagrożenia w czasie rzeczywistym, gdzie na podstawie zbieranych danych, opracowanych algorytmów oraz scenariuszy co jeśli rozsyłana będzie informacja o zagrożeniu do poszczególnych grup użytkowników z przypisanymi rolami. Grupami docelowymi są zarówno mieszkańcy przebywający w strefie zagrożenia, służby miejskie, jak i osoby odpowiedzialne za zarządzanie akcją przeciwpowodziową. 2. Zapewnienie portalu internetowego i aplikacji mobilnych w celu ostrzegania ludności oraz odpowiednich służb, prezentujący, prognozy i ostrzeżenia, informujący o poczynaniach odpowiednich służb, zaleceniach sposobu postępowania (np. ewakuacji), a także wszelkich numerach alarmowych i możliwościach uzyskania pomocy. 3. Wykorzystanie istniejących w mieście systemów informacji przestrzennej (SIP), zarówno do zapewnienia geoinformacji dla systemu zarządzania ryzykiem powodziowym jak i wizualizacji aspektów ochrony przeciwpowodziowej oraz stref ryzyka powodziowego. 4. Wykorzystanie innowacyjnych technologii pomiarowych, elektronicznych i informatycznych zapewniających brak konieczności bezpośredniego kontaktu z wodą.
5. Niskie koszty budowy i eksploatacji systemu monitoringu, w tym m. in. duża energooszczędność użytkowania systemu, w którym np. pojedyncze stacje mają zasilanie akumulatorowe ze wspomaganiem za pomocą baterii słonecznych. 6. Małe rozmiary geometryczne i mała masa pojedynczych stacji pomiarowych, która pozwoli na ich instalację na wyznaczonych obiektach.