Aspekt prawny recyklingu akumulatorów kwasowoołowiowych

Ewa Kamińska 1 Tomasz Kamiński 2 Anna Skarbek-Żabkin 3 Aspekt prawny recyklingu akumulatorów kwasowoołowiowych WSTĘP W artykule przedstawiono wybrane efekty realizacji projektu nr N N509 556939 Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego pt. Analiza obciążeń środowiska związanych z recyklingiem samochodowych akumulatorów kwasowoołowiowych. W wyniku realizacji zaplanowanych zadań wykonano między innymi analizę wymagań prawnych dla podmiotów tworzących system gospodarowania zużytymi akumulatorami kwasowoołowiowymi, jak również opisano wybrane, działające w kraju technologie recyklingu akumulatorów. W Polsce gospodarowanie zużytymi akumulatorami kwasowoołowiowymi jest regulowane Ustawą o bateriach i akumulatorach z dnia 24 kwietnia 2009 r. [14]. Zgodnie z tą ustawą zabronione jest przetwarzanie zużytych baterii i akumulatorów poza zakładem przeznaczonym do tego celu (art.60.1.). Prowadzący zakład przetwarzania zużytych baterii lub zużytych akumulatorów ma obowiązek prowadzenia działalności przy użyciu technologii spełniających wymogi określone dla najlepszych dostępnych technik (Best Available Technique), których zastosowanie umożliwia osiągnięcie co najmniej wymaganych poziomów wydajności recyklingu (art. 64.3). Obowiązki dla prowadzących zakłady przetwarzania określono w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 17 lutego 2010 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących procesu przetwarzania zużytych baterii kwasowoołowiowych i zużytych akumulatorów kwasowoołowiowych [9]. W kraju działa kilka zakładów przetwarzania zużytych akumulatorów kwasowoołowiowych, które mają obowiązek uzyskać minimalny poziom wydajności recyklingu wynoszący 65 % masy zużytych baterii kwasowoołowiowych oraz poziom recyklingu ołowiu na możliwie najwyższym poziomie przy wykorzystaniu najnowszych technologii, jednak należy unikać nadmiernych kosztów tego procesu. (art. 15.1.1)[14]. 1. WYMAGANIE PRAWNE W ZAKRESIE RECYKLINGU AKUMULATORÓW 1.1. Wymagania ogólne wynikające z prawa unijnego oraz krajowego Gospodarowanie zużytymi akumulatorami i bateriami jest regulowane dyrektywą 2006/66/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 6 września 2006 r. w sprawie baterii i akumulatorów oraz zużytych baterii i akumulatorów uchylającą dyrektywę 91/157/EWG [3]. Zgodnie z definicją podaną w dyrektywie, recykling oznacza powtórne przetwarzanie odpadów w procesie produkcyjnym w ich pierwotnym celu lub w innych celach. Do procesu recyklingu nie należy odzysk energii (art. 3.8). Zgodnie z dyrektywą system gospodarowania bateriami i akumulatorami, tworzą następujące podmioty: producenci baterii i akumulatorów, użytkownicy baterii i akumulatorów, podmioty zajmujące się zbieraniem zużytych baterii i akumulatorów, przedsiębiorstwa prowadzące ich recykling. Zakazane jest prowadzenie procesów unieszkodliwiania zużytych baterii i akumulatorów przemysłowych oraz samochodowych poprzez składowanie ich na składowiskach odpadów lub 1 Instytut Transportu Samochodowego, Centrum Badań Materiałowych i Mechatroniki; 03-301 Warszawa; ul. Jagiellońska 80. Tel. 22 43 85 537, fax. 22 4305401, ewa.kaminska@its.waw.pl 2 Instytut Transportu Samochodowego, Centrum Zarządzania i Telematyki Transportu; 03-301 Warszawa; ul. Jagiellońska 80. Tel. 22 43 85 129, fax. 22 4385401, tomasz.kaminski@its.waw.pl 3 Instytut Transportu Samochodowego, Centrum Badań Materiałowych i Mechatroniki; 03-301 Warszawa; ul. Jagiellońska 80. Tel. 22 43 85 226, fax. 22 4385401, anna.skarbek@its.waw.pl 115

poprzez spalanie. Wyjątkiem są pozostałości baterii akumulatorów, które zostały poddane zarówno przetworzeniu, jak i recyklingowi, zgodnie z zapisami tej dyrektywy. Wówczas mogą być one unieszkodliwiane poprzez składowanie na składowiskach odpadów lub poprzez spalenie. Zgodnie z zapisami dyrektywy od 2010 roku kraje członkowskie powinny osiągać minimalne poziomy recyklingu przedstawione na rysunku 1. poziom recyklingu akumulatorów niklowokadmowych. 75% poziom recyklingu baterii stosowanych przez konsumentów 50% Rys. 1. Wymagane poziomy recyklingu dla różnych rodzajów baterii [3] poziom recyklingu akumulatorów ołowiowych 65% System gospodarowania i recyklingu samochodowymi akumulatorami kwasowoołowiowymi tworzą: wprowadzający, dystrybuujący, użytkujący pojazdy (ostatni właściciel), zbierający, przetwarzający oraz dokonujący recyklingu lub unieszkodliwienia. Na rysunku 2 przedstawiono liczbę i rozmieszczenie, według województw, przedsiębiorstw prowadzących działalność gospodarczą polegającą na wprowadzaniu na rynek krajowy akumulatorów kwasowoołowiowych. Rys. 2. Liczba podmiotów wprowadzających baterie i akumulatory z podziałem na województwa (stan na dzień 10.03.2014 r.) Według rejestrów prowadzonych przez Głównego Inspektora Ochrony Środowiska system gospodarowania akumulatorami obsługiwany jest przez 2588 przedsiębiorców [5]. Do grupy tej należą podmioty: wprowadzające akumulatory na rynek krajowy (2562), przedsiębiorcy prowadzący zakłady przetwarzania zużytych baterii lub zużytych akumulatorów (23), 116

podmioty łączące obie formy działalności (3). Zgodnie z projektem ustawy o zmianie ustawy o bateriach i akumulatorach oraz innych ustaw z dnia 18 lutego 2014 r., przedsiębiorstwa pośredniczące w realizacji obowiązków spoczywających na wprowadzających baterie i akumulatory, chcąc prowadzić działalności, będą miały obowiązek wdrożenia normy środowiskowej ISO 14001 bądź systemu ekozarządzania środowiskowego zgodnego z wymaganiami EMAS. Zgodnie z informacjami zawartymi w raporcie dotyczącym funkcjonowania systemu recyklingu akumulatorów w kraju w roku 2010, wprowadzono do obrotu 67 965 661,23 kg samochodowych akumulatorów kwasowoołowiowych, co stanowi 4 288 022 sztuki akumulatorów. Raport jest sporządzany dla Głównego Inspektora Ochrony Środowiska na podstawie informacji przesyłanych przez marszałków województw [4]. W celu zmniejszenia udziału akumulatorów kwasowoołowiowych, w grupie odpadów niezagospodarowanych, zapisano w ustawie o bateriach i akumulatorach, że wprowadzający akumulatory ma obowiązek odbierania na własny koszt zużytych baterii i akumulatorów kwasowoołowiowych od użytkownika końcowego, sprzedawcy detalicznego i hurtowego oraz przekazania ich do przetwarzania i recyklingu (art.31.2). Z kolei sprzedawca detaliczny jest zobowiązany do pobierania opłaty depozytowej, w wysokości 30 zł między innymi za akumulator samochodowy, jeżeli kupujący nie przekazał mu podczas zakupu nowego, zużytego akumulatora (art. 54.1.). W projekcie nowej ustawy o bateriach, zawarto zapis, by wprowadzający do 100 kg rocznie samochodowych baterii i akumulatorów kwasowoołowiowych, był zwolniony z wykonywania obowiązków, zawartych w ustawie, oprócz między innymi konieczności wpisu do rejestru, sprawozdawczości z zakresu masy wprowadzanych baterii i akumulatorów. Planowane jest pozostawienie tej grupie przedsiębiorców obowiązku finansowania kampanii edukacyjnych, pod warunkiem że kwota na nie przeznaczona przekroczy wartość 10 zł [12]. 1.2. Wybrane wymagania prawne stawiane zakładom przetwarzającym zużyte akumulatory kwasowoołowiowe W Polsce wymagania stawiane zakładom przetwarzającym zużyte akumulatory kwasowoołowiowe regulowane są między innymi Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 17 lutego 2010 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących procesu przetwarzania zużytych baterii kwasowoołowiowych i zużytych akumulatorów kwasowoołowiowych, ustawą o bateriach i akumulatorach oraz ustawą o odpadach [9, 14, 15]. Zgodnie z ustawą o odpadach (art. 50 ust. 4) wprowadzający baterie i akumulatory oraz prowadzący zakłady przetwarzania akumulatorów ma obowiązek posiadać wpis do rejestru wprowadzającego baterie lub akumulatory, przed rozpoczęciem prowadzenia działalności. Rejestr jest prowadzony przez marszałka województwa. Wpisu do rejestru, który jest odpłatny, dokonuje Główny Inspektor Ochrony środowiska na wniosek przedsiębiorcy i nadaje mu tak zwany numer rejestrowy. Istotne jest, że złożenie informacji o udziale w systemie EMAS, zwalnia z obowiązku uiszczania opłaty rejestrowej. Przedsiębiorca prowadzący zakład przetwarzający złom akumulatorowy jest ustawowo zobligowany do uzyskania pozwolenia zintegrowanego. Zużyte akumulatory mogą być poddawane przetworzeniu wyłącznie na terenie zakładu przetwarzania, który prowadzi również recykling ołowiu i jego związków oraz tworzyw sztucznych. Magazynowanie zużytych baterii i akumulatorów przeznaczonych do recyklingu w zakładach przetwarzania odbywa się na nieprzepuszczalnych podłożach, które są podłączone do kanalizacji działającej w obiegu zamkniętym. Ścieki kierowane są do specjalnych zbiorników lub do instalacji przerabiającej zużyte baterie lub zużyte akumulatory. Zakazane ustawowo jest prowadzenie unieszkodliwiania zużytych baterii i zużytych akumulatorów w formie składowania na składowisku odpadów lub ich termiczne przekształcanie. W zakładzie przetwarzania zużytych baterii i akumulatorów powinny być wykonane następujące etapy: 117

Pierwszy etap polega na rozdzieleniu poszczególnych rodzajów baterii i akumulatorów od siebie oraz od odpadów innego typu. W drugim etapie procesu następuje usunięcie zużytego elektrolitu i poddanie go odzyskowi lub unieszkodliwieniu. Trzeci etap procesu to automatyczne rozdrobnienie zużytych baterii i akumulatorów oraz automatyczne rozdzielenie uzyskanych materiałów na co najmniej frakcję metaliczną, frakcję tworzyw sztucznych oraz pastę ołowiową. Czwarty etap tworzą procesy przetopu frakcji metalicznej oraz pasty ołowiowej, następnie rafinacja, mająca na celu doprowadzenie ołowiu do postaci, która umożliwi jego powtórne wykorzystanie w procesach produkcyjnych. Piąty etap stanowi recykling co najmniej tworzyw sztucznych z automatycznego rozbijania obudów [8]. Zgodnie z przyjętym przez Radę Ministrów projektem ustawy o zmianie ustawy o bateriach i akumulatorach oraz niektórych innych ustaw, z dnia 18 lutego 2014 r., etapy recyklingu będą mogły być rozdzielone. Przetwarzający zużyte baterie i akumulatory nie będzie miał obowiązku posiadania instalacji do recyklingu tworzyw sztucznych oraz nie będzie konieczności doposażenia przedsiębiorstwa w hutę. Otrzymane frakcje ołowiu, czy tworzyw sztucznych będą musiały być kierowane do odpowiednich instalacji pod groźbą otrzymania kary pieniężnej. Podobne zasady postępowania panują w innych krajach europejskich [12]. Przetwarzanie zużytych akumulatorów może być przeprowadzane jedynie w zakładach posiadających odpowiednie zezwolenia, z zachowaniem ochrony zdrowia i życia ludzi oraz zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju. Każdy zużyty akumulator, który uznawany jest za odpad niebezpieczny, zgodnie z zapisami odnośnej ustawy [14] oraz rozporządzenia [9] powinien być poddany recyklingowi. Akumulatory, które będą przeznaczone do przetwarzania w procesie recyklingu, mogą być magazynowane maksymalnie przez czas jednego roku, biorąc pod uwagę wszystkich właścicieli łącznie. Niedopuszczalne jest umieszczanie zużytych akumulatorów wraz z innymi odpadami w tym samym pojemniku. Powinny być one zbierane selektywnie, według rodzajów. Jest to konieczne, w celu ułatwienia ich późniejszego przetwarzania przy zastosowaniu technologii i instalacji służących do przetwarzania i recyklingu poszczególnych rodzajów zużytych baterii i akumulatorów. Poziom minimalnej wydajności recyklingu akumulatorów kwasowoołowiowych powinien kształtować się na poziomie 65 % masy zużytych akumulatorów. Jednocześnie stopień recyklingu zawartości ołowiu powinien być uzyskany w najwyższym, technicznie możliwym stopniu, ale jednocześnie należy unikać nadmiernych kosztów tych procesów. Natomiast unieszkodliwianie akumulatorów poprzez składowanie ich na wysypiskach i termiczne przekształcanie jest ustawowo zabronione. Od 1 stycznia 2014 r. dla procesów recyklingu prowadzonych od bieżącego roku, obowiązuje rozporządzenie unijne nr 493/2012, w którym zawarto zagadnienia dotyczące metody obliczania wydajności recyklingu (Załącznik 1), opisano metodę obliczania wskaźnika zawartości ołowiu poddanej recyklingowi (Załącznik II) oraz opracowano wzory sprawozdań w zakresie wydajności recyklingu dla baterii kwasowoołowiowych (Załącznik IV) [11]. W 2010 r. wprowadzono do obrotu w kraju około 68 137 Mg baterii i akumulatorów samochodowych, w roku 2011 48 848 Mg. Stanowi to 53,2% wszystkich wprowadzonych do obrotu akumulatorów i baterii, podlegających ustawie o bateriach i akumulatorach, co daje spadek o 18,6% w skali roku [6]. Zgodnie z zapisami ustawy o odpadach, przedsiębiorstwa mają obowiązek przygotowywania rocznych sprawozdań o wytwarzanych odpadach oraz o ich gospodarowaniu [15]. Są one udostępniane za pośrednictwem systemów teleinformatycznych, przy wykorzystaniu elektronicznych baz danych. 118

Roczny raport o funkcjonowaniu gospodarki bateriami i akumulatorami oraz zużytymi bateriami i akumulatorami sporządza Główny Inspektor Ochrony Środowiska i przedstawia go ministrowi właściwemu do spraw środowiska. 2. WYBRANE PROCESY TECHNOLOGICZNE PRZEROBU ZŁOMU AKUMULATOROWEGO W KRAJU 2.1. Wprowadzenie Technologie recyklingu złomu akumulatorowego różnią się sposobem wstępnego przygotowania zużytych akumulatorów oraz procesami przerobu elementów ołowionośnych. Ze względu na stosowane procesy metalurgiczne rozróżnia się szereg technologii przerobu złomu akumulatorowego. W Polsce kilka przedsiębiorstw prowadzi recykling złomu akumulatorowego. Do grupy tej należą: Orzeł Biały SA, Baterpol S.A. oraz przedsiębiorstwo z grupy Sznajder Sznajder Eko S.C. Dwa pierwsze zakłady zlokalizowane są w województwie dolnośląskim, trzecie w północno-wschodniej części kraju. W przedsiębiorstwach Baterpol S.A. i Orzeł Biały S.A. przerób ogniowy wsadu ołowionośnego realizowany jest w taki sam sposób. Przebiega on w piecach obrotowo-wahadłowych i obrotowouchylnych. Wsadem do wspomnianych pieców są: frakcja ołowionośna wyodrębniona w trakcie procesu rozdrabniania złomu akumulatorowego, inne materiały (koncentraty, pyły zwrotne, odpady zawierające ołów). Polipropylen odzyskiwany w procesie recyklingu zużytych akumulatorów kwasowoołowiowych jest nabywany przez firmy prowadzące produkcję wyrobów z tworzyw sztucznych oraz produktów betonowych, szczególnie płyt chodnikowych czy kostki brukowej. Tworzywa sztuczne powstające z polipropylenu odpadowego, będącego produktem ubocznym recyklingu akumulatorów, nie mogą być wykorzystywane do produkcji opakowań spożywczych [1]. Jeżeli proces technologiczny nie przewiduje wykorzystania przez przetwarzającego elektrolitu, może być sprzedawany wyspecjalizowanym firmom, np. hutom, w celu neutralizacji. Niewykorzystane odpady z grupy tworzyw sztucznych, sporadycznie ebonit, są składowane na wysypiskach. Przekładki z tworzyw sztucznych (PVC) oraz obudowy z polipropylenu mogłyby być wykorzystywane jako wypełniacze do betonu oraz jako dodatki do produkcji koksu. 2.2. Przedsiębiorstwo Orzeł Biały SA W instalacji służącej do recyklingu złomu akumulatorowego w przedsiębiorstwie Orzeł Biały wykorzystywana jest technologia rozdziału i segregacji z zastosowaniem cieczy ciężkich, a także przetop frakcji metalonośnych w piecach obrotowo-wahadłowych. Na rysunku 3 przedstawiono schemat ideowy instalacji przedsiębiorstwa Orzeł Biały S.A. Rys. 3. Schemat instalacji przerobu akumulatorów kwasowoołowiowych w firmie Orzeł Biały SA [7] 119

Podobnie jak w przedsiębiorstwie Baterpol SA, dominują odpady z grupy żużli 44 054,18 Mg oraz zgarów 33 429,92 Mg, pochodzących z produkcji pierwotnej i wtórnej. Drugi rodzaj odpadów stanowią pyły z gazów odlotowych, wytwarzanych na poziomie 19 160,66 Mg w latach 2005-2010. Natomiast masa selektywnie gromadzonego elektrolitu z baterii i akumulatorów wynosi 15 868,59 Mg [8]. Ze względu na taki sam przedmiot przerobu złom akumulatorowy, odpady generowane w firmie Orzeł Biały S.A., należą do podobnych grup. Różnicą jest, między innymi, wyodrębnienie jako odpadu ołowiu. Dominującymi grupami odpadów są żużle i zgary, bezpośrednio związane z procesami metalurgicznymi (przetop pasty i rafinacja ołowiu). Główne procesy zagospodarowania, którym podlegają odpady wytwarzane w procesie recyklingu zużytych akumulatorów kwasowoołowiowych, są to procesy określane jako R4 i R14, zgodnie z załącznikiem nr 5 do ustawy o odpadach, obowiązującym w czasie przeprowadzania analizy, gdzie: R4 - oznacza procesy recyklingu lub regeneracji metali i związków metali, R14 - inne działania, prowadzące do wykorzystania odpadów w całości bądź w części, a także do odzyskania z odpadów substancji lub materiałów, łącznie z ich wykorzystaniem, niewymienione w punktach R1 do RI3. Analiza wytwarzania odpadów została wykonana w oparciu o obowiązujące do 2012 r. akty prawne oraz o dane pochodzące z lat poprzedzających nowelizację ustawy o odpadach. Wynika to z faktu, że w raportach za lata 2006-2010 obowiązywał stary podział na procesy odzysku i taki został uwzględniony w analizie. Nowa ustawa wprowadza zmieniony zakres procesów odzysku tzw. niewyczerpujący wykaz procesów odzysku, obejmujący czynności oznaczone symbolami od R1 do R13, zostaje wycofany proces R14 i R15. 2.3.Przedsiębiorstwo Baterpol SA W firmie Baterpol S.A. do przerobu złomu akumulatorowego, łącznie z elektrolitem, wykorzystywana jest włoska technologia firmy Egnitec Impiati, której schemat przedstawiono na rysunku 4. Rys. 4. Schemat instalacji przerobu akumulatorów kwasowoołowiowych w firmie Baterpol SA [7] Proces recyklingu polega na rozdziale złomu akumulatorowego metodą separacji wodnej na składniki, które są zagospodarowywane w innych zakładach. Technologia umożliwia zagospodarowanie 70 tysięcy ton złomu akumulatorowego w ciągu roku, co po uwzględnieniu cyklu produkcyjnego daje 16 ton na godzinę. Główne etapy technologii to: podział złomu akumulatorowego w procesie separacji flotacyjnej, proces odsiarczania pasty ołowiowej, 120

produkcja krystalicznego siarczanu sodu, przetop frakcji metalicznej w piecu obrotowo-uchylnym. Zgodnie z danymi literaturowymi, w procesie recyklingu są odzyskiwane: ołów metaliczny -17 700 ton/rok (o zawartości 92% Pb), pasta ołowiowa -28 700 ton/rok (o zawartości 60% Pb), polipropylen - 3500 ton/rok, odpady żelazne -700 ton/rok, elektrolit o zawartości 19% H 2 SO 4-14 000 ton/rok. Dzięki zastosowanej w firmie Baterpol S.A. technologii CX przedsiębiorstwo sprzedaje na rynku cztery surowce: ołów rafinowany i jego stopy (surowiec potrzebny producentom akumulatorów), gotowe wyroby walcowane z ołowiu (np. wszelkiego typu obciążniki czy przeciwwagi), siarczan sodu (stosowany do produkcji detergentów oraz w przemyśle szklarskim, papierniczym i tekstylnym), polipropylen [1]. W przedsiębiorstwie Baterpol SA podczas procesu recyklingu akumulatorów kwasowoołowiowych powstały odpady z grupy żużli i zgarów, które pochodzą z produkcji pierwotnej oraz wtórnej. Ich masy wynoszą odpowiednio: żużle 61 061,88 Mg oraz zgary 93 356,19 Mg. Informacje te pochodzą z raportów wojewódzkich wykonanych w latach 2005-2010 dla województwa dolnośląskiego [8]. Drugą grupę odpadów stanowią odpady pyłowe z gazów odlotowych, których powstało 9 924,96 Mg, w latach 2005-2010. Kolejna grupa to tworzywa sztuczne i guma, których wytworzono w analizowanym okresie 7 444,40 Mg. Inne odpady, w tym zmieszane substancje i przedmioty pochodzące z mechanicznej obróbki odpadów i zawierające substancje niebezpieczne to następne 6 449,77 Mg. Masa wytworzonego odpadowego elektrolitu osiąga poziom 12 149 Mg. Jest on wykorzystywany do produkcji krystalicznego siarczanu sodu oraz do przepłukiwania pasty ołowiowej [8]. 2.4. Przedsiębiorstwo Sznajder Eko S.C. Firma Sznajder Eko S.C. jest instalacją, która pracuje od 2010 r. na terenie północnowschodniej części Polski, w miejscowości Korsze, powiat Kętrzyn. Według danych NFOŚiGW instalacja obejmuje: linię technologiczną do kruszenia zużytych akumulatorów, linię technologiczną do separacji poszczególnych rodzajów złomu akumulatorowego (frakcje ołowionośne, tworzyw sztucznych, kwasu siarkowego), linię technologiczną służącą neutralizacji kwasu siarkowego, linię technologiczną dla przetopu frakcji ołowionośnych, linię technologiczną rafinacji ołowiu i jego stopów. Firma planuje odzyskiwać rocznie 11 tysięcy Mg zużytych akumulatorów i - po obróbce technologicznej-produkować z odzyskanych materiałów 6 tysięcy Mg ołowiu [2]. WNIOSKI Przedstawione w niniejszym artykule problemy prawne oraz organizacyjne związane z gospodarowaniem zużytymi akumulatorami kwasowoołowiowymi, stanowią jedynie niewielką grupę niedoskonałości systemu gospodarowania odpadami niebezpiecznymi w Polsce. Przyczyn, których efektem może być uwalnianie związków toksycznych pochodzących z zużytych akumulatorów jest wiele i można starać się zdiagnozować te problemy w różnych aspektach działalności gospodarczej społeczeństwa. Należy podkreślić że większość materiałów znajdujących się w zużytych akumulatorach kwasowoołowiowych można odzyskać i poddać recyklingowi, chroniąc środowisko naturalne. Równie istotnym problemem związanym z gospodarowaniem zużytymi akumulatorami kwasowoołowiowymi jest występowanie tego typu odpadu w strumieniu odpadów komunalnych. 121

Kwestia dotycząca tego czy służby komunalne powinny zabierać wraz z innymi odpadami zużyte akumulatory została uregulowana prawnie. Zgodnie z zapisami ustawy o odpadach z grudnia 2013 r., zaistniał obowiązek zabierania ich wraz z innymi odpadami. Recykling akumulatorów kwasowoołowiowych to nie tylko procesy produkcji ołowiu z materiałów wtórnych, ale również odzysk tworzyw sztucznych (polipropylenu, polietylenu i PVC) oraz neutralizacja roztworu kwasu siarkowego, często wykorzystywanego jako surowiec do produkcji ołowiu. Istotne jest, że w trakcie procesu recyklingu zużyty akumulator wytwarza około 25 % odpadów, w tym 20 % odpadów niebezpiecznych oraz 5 % tworzyw sztucznych. Procesy przemysłowe oraz nierozerwalnie związane z nimi emisje i pobory niosą ze sobą niekorzystne skutki dla środowiska. Z kolei powtórne wykorzystanie złomu akumulatorowego przyczynia się do zmniejszenia zanieczyszczenia środowiska naturalnego, zwiększenia bazy surowcowej gospodarki narodowej, obniżenia kapitałochłonności i energochłonności pozyskiwania i przetwórstwa surowców. Streszczenie Akumulatory kwasowoołowiowe są nadal powszechnie stosowane w samochodach osobowych. Ich wycofanie z eksploatacji wymaga jednak zastosowania specjalnych metod w celu ograniczenia negatywnego wpływu procesu recyklingu na środowisko. W artykule przedstawiono przepisy prawa obowiązujące w zakresie gospodarowania zużytymi akumulatorami kwasowoołowiowymi na poziomie Unii Europejskiej i na poziomie krajowym. Opisano funkcjonowanie systemu recyklingu akumulatorów kwasowoołowiowych wykorzystywanych w samochodach osobowych. Spełnienie wymagań prawnych dotyczących gospodarowania odpadami, wymaga poddania procesowi recyklingu wszystkich zebranych, zużytych akumulatorów kwasowoołowiowych. Ołów, z którego są wykonane elementy akumulatora powinien być odzyskiwany na poziomie 70 %. Według wymagań prawnych, poziom wydajności recyklingu od roku 2010 powinien osiągnąć co najmniej 65 % masy zużytych akumulatorów kwasowoołowiowych. W artykule scharakteryzowano również podmioty tworzące system gospodarowania zużytymi akumulatorami oraz określono na podstawie dostępnych raportów wojewódzkich wielkość przetworzonych przez nie odpadów. LEGAL ASPECT OF RECYCLING LEADACID BATTERIES Abstract Lead-acid batteries are still widely used in cars. Their withdrawal from service, however, requires the use of special methods in order to reduce the negative impact of recycling process on the environment. The article presents the legal regulation applicable for the management of disused lead-acid batteries at the EU level and at the national level. Functioning of the system recycling lead-acid batteries the used in cars has been described. Compliance with the legal requirements relating to the waste management, requires to subject all of the disused lead-acid batteries collected to recycling process. Lead, which the battery elements are made of, should be recovered at the level of 70%. According to legal requirements, the recycling efficiency level from 2010 should reach at least 65% by weight of disused lead-acid batteries. The article describes also the entities forming the system of waste batteries management of and determines, based on the available regional reports the volume of waste processed by them. BIBLIOGRAFIA 1. Bendkowski J., Węgierek M., Logistyka odpadów, t. II, Obiekty gospodarki odpadami, WPol.Ś, Gliwice 2004. 2. Czaplicka M., Poradnik metodyczny w zakresie PRTR dla instalacji do produkcji i obróbki metali, IMN, Gliwice 2010. 3. Dyrektywa 2006/66/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 6 września 2006 r. w sprawie baterii i akumulatorów oraz zużytych baterii i akumulatorów uchylająca dyrektywę 91/157/EWG (Dz U L 266 z 26.09.2006)]. 122

4. Główny Inspektor Ochrony Środowiska, Raport o funkcjonowaniu gospodarki odpadami i akumulatorami oraz zużytymi bateriami i akumulatorami za rok 2010, Departament Inspekcji i Orzecznictwa GIOŚ, Warszawa 2012. 5. http://rzseie.gios.gov.pl. 6. Korkozowicz M., Zbiórka baterii a raport GIOŚ, Recykling 6(138) 2012, s. 38-39. 7. Materiały informacyjne do nowelizacji Dokumentu Referencyjnego Najlepszych Dostępnych Technik w przemyśle metali nieżelaznych, [online], dostęp 10.06.2011 r. http://ippc.mos.gov.pl/ippc/custom/sprawozdanie%20%20%c5%84cowe.doc 8. Raporty wojewódzkie dotyczące gospodarowania odpadami za lata 2006-2010, źródło: www.bipslaskie.pl było 79 będzie 8. 9. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 17 lutego 2010 r. sprawie szczegółowych wymagań dotyczących procesu przetwarzania zużytych baterii kwasowo-ołowiowych i zużytych akumulatorów kwasowoołowiowych (Dz U 2010 nr 36 poz. 201). 10. Rozporządzenie Ministra Środowiska dnia. 19 kwietnia 2011 r. w sprawie sposobu obliczania poziomów wydajności recyklingu zużytych baterii kwasowoołowiowych i zużytych akumulatorów kwasowoołowiowych (Dz U 2011 nr 92 poz. 536). 11. Rozporządzenie Komisji (UE) nr 493/2012 z dnia 11 czerwca 2012 r. ustanawiające na podstawie dyrektywy 2006/66/WE Parlamentu Europejskiego i Rady szczegółowe przepisy dotyczące obliczania wydajności recyklingu dla procesów recyklingu zużytych baterii i akumulatorów. 12. Sosnowski P., Nowa ustawa o odpadach oraz zmiana przepisów prawnych dotyczących opakowań i odpadów poużytkowych. Konsekwencje dla przemysłu i administracji, Materiały szkoleniowe 2013. Lubelskie Centrum Doradztwa i Szkoleń. 13. Uchwała Rady Ministrów nr 233 z dnia 29 grudnia 2006 r. w sprawie Krajowego planu gospodarki odpadami 2010 r., 9Monitor Polski 2006 nr 90 poz. 946. 14. Ustawa o bateriach i akumulatorach z dnia 24 kwietnia 2009 r. (Dz U 2009 nr 79 poz. 666). 15. Ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r., Ustawa o odpadach (DzU 2013 nr 0 poz. 21). 123