LOKALNY PROGRAM ROZWOJU PRZEDSIĘBIORCZOŚCI W POWIECIE MIŃSKIM 2015-2020

LOKALNY PROGRAM ROZWOJU PRZEDSIĘBIORCZOŚCI W POWIECIE MIŃSKIM 2015-2020

Niniejszy dokument powstał w ramach projektu pn. Przygotowanie modelowego programu rozwoju przedsiębiorczości w powiecie mińskim, współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej z Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, Priorytet V. Dobre rządzenie, Działanie 5.4. Rozwój potencjału trzeciego sektora, Poddziałanie 5.4.2 Rozwój dialogu obywatelskiego, realizowanego w partnerstwie Fundacji Europejskie Centrum Przedsiębiorczości, Związku Pracodawców Warszawy i Mazowsza, Samorządu Województwa Mazowieckiego który do zadań operacyjnych wyznaczył Wojewódzki Urząd Pracy oraz Starostwa w Mińsku Mazowieckim. Dokument powstał w oparciu o następujące produkty, powstałe/wytworzone w ramach projektu: 1. Badanie wizerunku przedsiębiorców w powiecie mińskim firma: Research Cloud Artur Kordykiewicz 2. Opracowanie diagnozy gospodarczej i otoczenia zewnętrznego w powiecie mińskim autorki: Anita Frankowiak, Elżbieta Leszczyńska 3. Opracowanie diagnozy rynku pracy w powiecie mińskim autorki: Katarzyna Dziamara-Rzucidło, Joanna Wis-Bielewicz 4. Poradnik modelowej współpracy pomiędzy Lokalnymi Radami Gospodarczymi a samorządem powiatowym Cz. I Diagnozowanie i rozwiązywanie problemów lokalnego rynku pracy autorki: Katarzyna Dziamara-Rzucidło, Joanna Wis-Bielewicz 5. Poradnik modelowej współpracy pomiędzy Lokalnymi Radami Gospodarczymi a samorządem powiatowym Cz. II Diagnozowanie i rozwiązywanie problemów gospodarczych autorka: Anita Frankowiak 6. Rezultaty paneli dyskusyjnych z Grupą Roboczą 7. Rezultaty spotkań konsultacyjnych z Lokalną Radą Gospodarczą 8. Rezultaty konsultacji społecznych z mieszkańcami 13 gmin powiatu mińskiego 9. Rezultaty konsultacji z władzami powiatu 10. Procedury i schematy tworzenia dokumentów planistycznych oraz ich konsultacji Autor: Tadeusz Góras W dokumencie wykorzystano wybrane wzorce minimalne i fragmenty z Modelu Współpracy Administracji Publicznej i Organizacji Pozarządowych. Redakcja dokumentu: Grzegorz Sowula str. 2

Wstęp Lokalny Program Rozwoju Przedsiębiorczości w Powiecie Mińskim na lata 2015 2020 powstał jako rezultat szeregu działań. Jego podstawy wyznaczyło wykonanie profesjonalnych analiz diagnostycznych, badań przedsiębiorców, diagnoza rynku pracy i opracowanie schematu tworzenia dokumentów strategicznych a także stworzenie poradnika modelowej współpracy pomiędzy Lokalnymi Radami Gospodarczymi a samorządem powiatowym przez ekspertów zewnętrznych przy współudziale lokalnych liderów administracji, samorządu, organizacji pozarządowych i przedsiębiorców. Od strony organizacyjnej powołano Lokalną Radę Gospodarczą, będącą ucieleśnieniem idei partnerstwa trójsektorowego (samorządbiznes- pozarządowe). Współpraca w ramach projektu odbywała się również w ramach Komitetu Sterującego oraz spotkań konsultacyjnych z przedstawicielami społeczności lokalnej, które dotyczyły najistotniejszej części programu, a więc zadań. Konsultacje społeczne przeprowadzono w 13 gminach powiatu, zaś ich wyniki szczegółowo przeanalizowano pod kątem zasadności i możliwości uwzględnienia w końcowym dokumencie. Treść programu powinna być rozpatrywana komplementarnie do wyżej wymienionych produktów projektu, albowiem zamieszczenie ich w programie nie było możliwe ani celowe ze względu na ich obszerność. Zawarto jedynie niezbędne fragmenty tych produktów i podsumowania wniosków. Wyrażamy nadzieję, że opracowany przez nas dokument dobrze przysłuży się społeczności lokalnej i władzom Powiatu Mińskiego. Dziękujemy wszystkim, którzy przyczynili się do jego powstania, a więc naszym partnerom i współpracownikom a także przedstawicielom mieszkańców i organizacji pozarządowych oraz władzom powiatu, miasta i gmin. Zespół realizujący projekt Przygotowanie modelowego programu rozwoju przedsiębiorczości w powiecie mińskim. str. 3

Spis treści 1. Diagnoza gospodarcza i otoczenia zewnętrznego dla powiatu mińskiego - dane podstawowe... 5 1.1. Położenie... 5 1.2. Powierzchnia i struktura użytkowania gruntów... 6 1.3. Ludność... 9 1.4. Analiza dynamiki i struktury zmiany liczby podmiotów gospodarczych na terenie powiatu 2013-2014... 9 2. Wyniki badania wizerunku przedsiębiorców w powiecie mińskim... 10 3. Analiza SWOT... 15 4. Cele lokalnego programu rozwoju przedsiębiorczości... 16 4.1. Cele strategiczne... 16 4.2. Cele szczegółowe i zadania... 17 5. Powiązanie lokalnego programu rozwoju przedsiębiorczości z dokumentami o charakterze strategicznym... 54 6. Procedury monitoringu, wdrażania, ewaluacji i aktualizacji... 56 str. 4

1. Diagnoza gospodarcza i otoczenia zewnętrznego dla powiatu mińskiego 1 - dane podstawowe 1.1. Położenie Powiat miński jest jednym z największych powiatów w województwie mazowieckim 2. Według danych Urzędu Statystycznego w Warszawie za rok 2013 zajmuje on obszar 1164 km2. Jest położony w środkowo-wschodniej części województwa. Na zachodzie graniczy z Warszawą a ponadto z powiatami: otwockim, garwolińskim, siedleckim, węgrowskim i wołomińskim. Powstał 1 stycznia 1999 r. na mocy Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów (Dz. U. Nr 103, poz. 652). Statut powiatu, na mocy którego funkcjonuje, został przyjęty uchwałą nr III/15/98 Rady Powiatu Mińskiego z dnia 28 grudnia 1998 r. z późniejszymi zmianami. Żródło: http://powiatminski.pl/pl/strona/gminy/451 1 Niniejsza diagnoza została opracowana przez A. Frankowiak, E.Leszczyńską i pochodzi z przygotowanego na rzecz projektu opracowania A. Frankowiak, E.Leszczyńska, Diagnoza gospodarcza i otoczenia zewnętrznego dla powiatu mińskiego 2 Województwo mazowieckie utworzone 1 stycznia 1999r. to największy region Polski. Obejmuje 35597 km2, co stanowi 11,4% obszaru kraju i liczy 5065 tys. mieszkańców, co stanowi 13,1% ludności Polski. Głównym ośrodkiem administracyjnym jest Warszawa zajmująca 494 km2 powierzchni i licząca 1616500 mieszkańców. Województwo mazowieckie dzieli się na 42 powiaty i 325 gmin. str. 5

W skład powiatu mińskiego wchodzą następujące gminy: Gminy miejskie: Mińsk Mazowiecki Położony niespełna 40 km od Warszawy zajmuje obszar 13 km². W 2013 r. w Mińsku Mazowieckim zamieszkiwało 39880 osób. W przeliczeniu na 1 km² daje to 3026 osób. Na tle gmin województwa znajduje się na 125 miejscu (2013). Co ciekawe, w 2013 r. 100% wydatków majątkowych w Mińsku Mazowieckim przeznaczono na cele inwestycyjne. Wyodrębnione są następujące części miasta: Anielina, Florencja, Kędzierak, Kędzierak Mały, Nowe Miasto. Sulejówek Gmina zajmuje obszar 19 km². W 2013 r. Sulejówek zamieszkiwało 19311 osób. W przeliczeniu na 1 km² daje to 1000 osób. W 2013 r. gmina przeznaczyła 74,2 % wydatków majątkowych na cele inwestycyjne. Części miasta to: Cechówka, Długa Szlachecka, Miłosna, Ratajewo, Szkopówka, Żurawka. Gminy miejsko-wiejskie Halinów Gmina zajmuje obszar 63 km². Na jej terytorium są 22 sołectwa oraz 23 miejscowości. W 2013 r. liczyła 15070 mieszkańców. Na obszarze gminy znajdują się następujące miejscowości i ich części: Brzeziny, Budziska, Chobot, Cisie, Desno, Długa Kościelna, Długa Szlachecka, Gęśle, Grabina, Hipolitów, Józefin, Kamionek, Kazimierów, Kolonia Chobot, Królewskie Brzeziny, Krzewina, Michałów, Mrowiska, Mrowiska Duże, Mrowiska Małe, Nowiny, Nowiny za Koleją, Nowy Konik, Okuniew, Stary Konik, Stefanów, Wielgolas Brzeziński, Wielgolas Duchnowski, Zagórze, Zastawie oraz Żwirówka. W 2011 roku Gmina Halinów, jako jedyna w powiecie mińskim, otrzymała wyróżnienie w prestiżowym Rankingu Samorządów 2011 r. dziennika Rzeczpospolita, zajmując 8 miejsce w województwie mazowieckim i 71 miejsce w Polsce w kategorii Najlepsza Gmina Miejska. Kałuszyn Gmina zajmuje obszar 94 km². Na jej terytorium znajduje się 31 miejscowości i 28 sołectw. W 2013 r. liczyła 5938 mieszkańców. Na obszarze tej gminy są następujące wsie: Abramy, Budy Przytockie, Chrościce, Falbogi, Garczyn Duży, Garczyn Mały, Gołębiówka, Górki, Kazimierzów, Kluki, Leonów, Marianka, Marysin, Milew, Mroczki, Nowa Przytoka, Nowe Groszki, Ogrodziarze, Olszewice, Patok, Piaski, Piotrowina, Przytoka, Ryczołek, Sinołęka, Stare Groszki, Szembory, Szymony, Wąsy, Wity, Wólka Kałuska, Żebrówka i Zimnowoda. Mrozy (od 1 stycznia 2014 r., wcześniej gmina wiejska) Gmina zajmuje obszar 145 km². W jej granicach są 32 miejscowości oraz 28 sołectw. W 2013 r. liczyła 8785 mieszkańców. Na obszarze gminy wiejskiej znajdują się następujące miejscowości i ich części: Barania Ruda, Borki, Choszcze, Dąbrowa, Dźbowce, Działki, Gajówka Bernatowizna, Gajówka Florianów, Gajówka Gójszcz, Gójszcz, Grodzisk, Guzew, Jeruzal, Jeruzal-Kolonia, Jeziorek, Kolonia Gójszcz, Kołacz, Kruki, Kuflew, Kuflew-Nowa Wieś, Lipiny, Liwiec, Lubomin, Łukówiec, Mała Wieś, Natolin, Nowy Guzew, Ogrodna, Płomieniec, Pod Choiną, Podskrudzie, Poduchowne, Porzewnica, Rudka, Rudka-Sanatorium, Skruda, Skrzeki, Sokolnik, Teklin, Topór, Trojanów, Wola Paprotnia, Wola Rafałowska, Zbrożki oraz Zdrojki. str. 6

Gminy wiejskie: Cegłów Gmina zajmuje obszar 96km². W jej granicach znajduje się 28 miejscowości i 19 sołectw. W 2013 r. teren gminy zamieszkiwało 6180 mieszkańców. W skład gminy wchodzą: Cegłów, Dębniak, Działki, Gajówka Posiadały, Gajówka Rososz, Gajówka Rudnik, Gajówka Skwarne, Gajówka Sokolnik, Huta Kuflewska, Huta nad Szosą, Kiczki Drugie, Kiczki Pierwsze, Kiczki Poduchowne, Kokoszki, Leśniczówka Mienia, Leśniczówka Pełczanka, Leśniczówka Piaseczno, Mienia, Mienia Ogrodowa, Mienia-Tartak, Momencik, Pełczanka, Piaseczno, Podciernie, Poddębniak, Podlasie, Podskupie, Podskwarne, Półwłóki, Posiadały, Rososz, Rudnik, Sachalin, Skupie, Skwarne, Tyborów, Wiciejów, Wola Stanisławowska, Wólka Wiciejowska, Woźbin i Wygwizdów. Dębe Wielkie Gmina zajmuje obszar 78km². W jej granicach jest 25 miejscowości i 24 sołectwa. W 2013 r. teren gminy zamieszkiwało 9565 mieszkańców. Miejscowości oraz ich wyodrębnione części, wchodzące w skład gminy, to: Aleksandrówka, Bykowizna, Celinów, Cezarów, Choszczak, Choszczówka Dębska, Choszczówka Rudzka, Choszczówka Stojecka, Chrośla, Cięciwa, Cyganka, Dębe Wielkie, Górki, Gorzanka, Jędrzejnik, Kąty Goździejewskie Drugie, Kąty Goździejewskie Pierwsze, Kobierne, Łaszczyzna, Nowy Walercin, Olesin, Ostrów-Kania, Pod Choszczówką, Pod Górą, Pod Górzanką, Podporęby, Podrysie, Poręby, Ruda, Rysie, Teresław oraz Walercin. Dobre Gmina zajmuje obszar 125km². W jej granicach znajduje się 40 miejscowości i 42 sołectwa. W 2013 r. teren gminy zamieszkiwało 6012 mieszkańców. Wsie i części miejscowości w obrębie gminy to: Adamów, Antonina, Brzozowica, Czarnocin, Czarnogłów, Dobre, Drop, Duchów, Gęsianka, Głęboczyca, Grabniak, Jaczewek, Joanin, Kąty-Borucza, Kobylanka, Kojdony, Leonów, Makówiec Duży, Makówiec Mały, Marcelin, Mlęcin, Modecin, Nowa Rynia, Nowa Wieś, Osęczyzna, Ostrówek, Pełkowizna, Piwki, Pokrzywnik, Poręby Nowe, Poręby Stare, Rąbierz-Kolonia, Radoszyna, Rakówiec, Ruda-Pniewnik, Rudno, Rudzienko, Rynia, Sąchocin, Sołki, Świdrów, Tadeuszów, Walentów, Wólka Czarnogłowska, Wólka Kobylańska, Wólka Kokosia, Wólka Mlęcka, Zdrojówki i Żukówka. Jakubów Gmina zajmuje obszar 87km². W jej granicach jest 27 miejscowości i 26 sołectw. W 2013 r. teren gminy zamieszkiwało 5078 mieszkańców. Na obszarze gminy znajdują się następujące miejscowości: Aleksandrów, Anielinek, Antonina, Brzozówka, Budy Kumińskie, Góry, Izabelin, Jakubów, Jędrzejów Nowy, Jędrzejów Stary, Jeżakowizna, Józefin, Kamionka, Krupowizna, Leontyna, Ludwinów, Łaziska, Mataki, Mistów, Moczydła, Nart, Olechów, Przedewsie, Rządza, Strzebula, Szczytnik, Turek, Tymoteuszew, Wiśniew, Wiśniówka, Witkowizna oraz Wola Polska. Latowicz Gmina zajmuje obszar 114km². W jej granicach jest 18 miejscowości i 20 sołectw. W 2013 r. teren gminy zamieszkiwało 5478 mieszkańców. W jej obszarze znajdują się następujące miejscowości i ich części: Borówek, Budy Wielgoleskie, Budziska, Chyżyny, Dąbrówka, Dębe Małe, Dębiny, Generałowo, Gołełąki, Góra, Kamionka, Kolonie Redzyńskie, Kołaczki, Kulaśnica, Latowicz, Nowiny, Ogrody, Oleksianka, Piaski, Podstawie, Redzyńskie, Rozstanki, Stawek, Strachomin, Transbór, Waliska, Wężyczyn, Wielgolas, Wymyśle. str. 7

Mińsk Mazowiecki Gmina zajmuje obszar 112 km². W jej granicach są 44 miejscowości i 44 sołectwa. W 2013 r. teren gminy zamieszkiwało 14628 mieszkańców. Na jej terenie znajdują się następujące miejscowości i ich części: Anielew, Arynów, Barcząca, Borek Miński, Brzóze, Budy Barcząckie, Budy Janowskie, Chmielew, Chochół, Cielechowizna, Dłużka, Drożdżówka, Dziękowizna, Gamratka, Gliniak, Grabina, Grębiszew, Huta Mińska, Ignaców, Iłówiec, Iłównia, Janów, Józefów, Karolina, Karolina-Kolonia, Kluki, Kolonia Janów, Kolonia Mała Marianka, Kolonia Niedziałka, Kolonia Zamieńska, Królewiec, Księżówka, Maliszew, Marianka, Mikanów, Natolin, Niedziałka Druga, Nowe Osiny, Nowy Królewiec, Osiny, Pod Arynowem, Pod Borkiem, Pod Cyganką, Pod Ładzyniem, Podrudzie, Prusy, Ryska, Stara Niedziałka, Stare Zakole, Stojadła, Targówka, Tartak, Tomaszów, Walerianów, Wólka Iłówiecka, Wólka Mińska, Zakole-Wiktorowo, Zamienie, Żuków. Siennica Gmina zajmuje obszar 111 km². W jej granicach jest 40 miejscowości i 39 sołectw. W 2013 r. teren gminy zamieszkiwało 7332 mieszkańców. Na obszarze gminy znajdują się następujące miejscowości i ich części: Bestwiny, Borówek, Boża Wola, Budy Łękawickie, Chełst, Czapków, Dąbrowa, Dłużew, Drożdżówka, Dzielnik, Gągolina, Grzebowilk, Julianów, Kąty, Kośminy, Krzywica, Księżówka, Kulki, Lasomin, Łękawica, Majdan, Nowa Pogorzel, Nowe Zalesie, Nowodwór, Nowodzielnik, Nowy Starogród, Nowy Zglechów, Patok Łękawicki, Pogorzel, Ptaki, Siennica, Siodło, Starogród, Stawki Krzywickie, Stefanówka, Strugi Krzywickie, Świętochy, Swoboda, Teklin, Wiśniówka, Wojciechówka, Wola Żakowska, Wólka Dłużewska, Żaków, Żakówek, Zalesie, Zglechów i Zygmuntówka. Stanisławów Gmina zajmuje obszar 107 km². W jej granicach jest 30 miejscowości i 29 sołectw. W 2013 r. teren gminy zamieszkiwało 6640 mieszkańców. Na obszarze gminy znajdują się następujące miejscowości i ich części: Borek Czarniński, Choiny, Ciopan, Cisówka, Czarna, Goździówka, Kaimowizna, Katarzynów, Kolonia Pustelnik, Kolonie Stanisławów, Kubajówka, Legacz, Lubomin, Ładzyń, Łęka, Mały Stanisławów, Marcelin, Ogrodziska, Ołdakowizna, Papiernia, Porąb, Poręby Leśne, Prądzewo-Kopaczewo, Pustelnik, Retków, Retkowizna, Rządza, Sokóle, Stanisławów, Strychowizna, Suchowizna, Szymankowszczyzna, Wólka Czarnińska, Wólka Piecząca, Wólka Wybraniecka, Wólka-Konstancja, Zalesie, Zawiesiuchy oraz Zofka. W skład administracyjny powiatu wchodzą miasta Mińsk Mazowiecki i Sulejówek (do 2002 r. także Wesoła). Powiat miński położony jest wzdłuż drogi międzynarodowej Berlin Warszawa Moskwa w bliskiej odległości od stolicy kraju. Przez teren powiatu przebiega magistrala kolejowa Paryż Berlin Warszawa Moskwa. 1.2. Powierzchnia i struktura użytkowania gruntów Starostwo Powiatowe podaje, że ogólna powierzchnia powiatu wynosi 116 435 ha. W strukturze użytkowania użytki rolne wszystkie razem łącznie wynoszą 80109 ha, co stanowi 68,8% (grunty orne - 57 335 ha, sady - 1280 ha, łąki - 15207 ha, pastwiska - 6287 ha), lasy i grunty leśne zajmują 24 837 ha, co stanowi 21,3% oraz pozostałe grunty 11489 ha, co stanowi 9,9 % ogólnej powierzchni powiatu. Według danych GUS za 2013 r. powierzchnia powiatu wynosi 116372 ha, co w przeliczeniu na km kwadratowe stanowi wartość 1164 km². Głównymi uprawami są: pszenica, ziemniaki, żyto, jęczmień, owies, rzepak i buraki cukrowe. Oprócz gospodarstw rolnych w powiecie str. 8

mińskim znajdują się gospodarstwa rybackie o łącznej powierzchni wody 530 ha. Na terenach leśnych dominują gatunki drzew typu: sosna, dąb i olcha. W niewielkich ilościach (nie przekraczają one 1%) występuje świerk, lipa, jesion, topola i inne gatunki mniej popularne. W powiecie mińskim istnieje dość duża rozbieżność w cenach gruntów. Sytuacja ta wynika z jednej strony z wielkości powiatu, z drugiej z niskiego poziomu urbanizacji terenów. 1.3. Ludność Ludność powiatu wynosiła w 2013 r. ponad 149897 osób, z czego 73105 mężczyzn i 76792 kobiet. W stosunku do 2010 r. nastąpił wzrost liczby mieszkańców o 2757 osób. Gęstość zaludnienia obecnie to 129 osób na km². Poziom migracji od 2009 r. utrzymuje się na podobnym poziomie. Dokładne dane przedstawia tabela nr 1. Ludność powiat województwo Ludność 149897 5316840 Miasta 65779 3411493 urodzenia żywe 1738 55400 Zgony 1460 54260 przyrost naturalny 278 1140 saldo migracji ogółem 690 13353 ludność w wieku: przedprodukcyjnym 30897 984077 produkcyjnym 93727 3319937 poprodukcyjnym 25273 10122826 Tab.1: dane demograficzne za 2013 r. (opr. A. Frankowiak na podstawie danych Urzędu Statystycznego w Warszawie). Struktura demograficzna powiatu wskazuje na przyrost ludności w wieku produkcyjnym w stosunku do dwóch pozostałych przedziałów wiekowych, co daje szansę na ustawiczny i perspektywiczny rozwój tego obszaru. Negatywne trendy demograficzne omijają powiat miński, a na pewno postępują wolniej. 1.4. Analiza dynamiki i struktury zmiany liczby podmiotów gospodarczych na terenie powiatu 2013-2014 Sytuacja w powiecie mińskim wygląda następująco: Rodzaje podmiotów gospodarczych sektora prywatnego Stan na Stan na w powiecie mińskim 2013 r. 31.10.2014r. Sektor prywatny ogółem 13230 13781 Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą 10934 11070 Spółki handlowe 697 738 Spółki handlowe z udziałem kapitału zagranicznego 115 brak danych Spółdzielnie 55 54 str. 9

Fundacje 44 46 Stowarzyszenia i społeczne 358 384 Tab.2. Rodzaje podmiotów gospodarczych na podstawie danych GUS opracowane przez PUP z marca 2015 r. W 2014 r. na terenie powiatu mińskiego przybyło 551 podmiotów gospodarczych, w tym 136 osób fizycznych założyło nową działalność gospodarczą. Powstało 41 nowych spółek handlowych. Zlikwidowana została 1 spółdzielnia. Przybyły 2 fundacje i 26 stowarzyszeń i organizacji społecznych, z których niestety tylko kilka (4) działa aktywnie ( ) 2. Wyniki badania wizerunku przedsiębiorców w powiecie mińskim 3 W ramach przygotowywania Lokalnego Programu Rozwoju Przedsiębiorczości dla Powiatu Mińskiego przeprowadzono badania ilościowe i jakościowe w celu kompleksowej oceny wizerunku przedsiębiorców z powiatu mińskiego. Jako istotne elementy budowy pozytywnego wizerunku wskazano trzy obszary: Określenie wizerunku i opinii na temat przedsiębiorców z terenu powiatu mińskiego wśród mieszkańców powiatu, w tym osób młodych. Opinie na temat warunków prowadzenia działalności gospodarczej w powiecie. Motywacja do podejmowania działalności gospodarczej i postrzegane bariery w tym zakresie Charakterystyka wzajemnego postrzegania się przedstawicieli sektora prywatnego z powiatu mińskiego (relacja przedsiębiorca przedsiębiorca, przedsiębiorca organizacja przedsiębiorców), Identyfikacja dobrych praktyk w zakresie działalności na rzecz rozwoju przedsiębiorczości w powiecie mińskim Zrealizowanych zostało 13 wywiadów pogłębionych (IDI) z przedstawicielami samorządów gminnych (we wszystkich gminach powiatu) odpowiedzialnymi za współpracę: z NGO zrzeszającymi lub działającymi na rzecz przedsiębiorców z przedsiębiorcami Ponadto przeprowadzono Zogniskowane Wywiady Grupowe (FGI): 2 mini FGI (od 4 do 6 osób) z celowo dobranymi respondentami, reprezentującymi instytucje i działające na rzecz rozwoju przedsiębiorczości w powiecie mińskim. 3 Niniejszy fragment pochodzi z opracowanego na rzecz projektu dokumentu Wizerunek przedsiębiorców w powiecie mińskim. Raport z badań opracowany przez ekspertów Research Cloud. Fieldwork management team. str. 10

i. FGI 1: przedstawiciele administracji samorządowej ii. FGI 2: przedstawiciele organizacji pozarządowych działających na rzecz rozwoju przedsiębiorczości oraz przedsiębiorców Badanie ilościowe przeprowadzono wśród mieszkańców oraz przedsiębiorców z powiatu mińskiego w następującym układzie: Układ badania Badanie na 200 osobowej próbie mieszkańców powiatu mińskiegow w wieku aktywności zawodowej (18-65 lat), aktywnych zawodowo (pracujących lub poszukujących pracy). Próba była kontrolowana ze względu na wiek, płeć oraz miejsce zamieszkania (gminy wiejskie, wiejsko-miejskie oraz miejskie). Badanie na próbie 120 przedsiębiorstw z terenu powiatu mińskiego. Próba była kontrolowana ze względu na branżę oraz wielkość zatrudnienia. Termin realizacji badanie - marzec 2015 Badanie z przedsiębiorcami wykonano w technice CATI (badanie telefoniczne) natomiast badanie z mieszkańcami w technice CAPI (badanie po domach przeprowadzane przez ankieterów, z wykorzystaniem komputerów, na których wyświetlano ankietę). Obie części zrealizowano w marcu 2015 roku. Poniżej zawarto kluczowe ustalenia wynikające z przeprowadzonych badań: W pierwszej części raportu opisano wyniki badania jakościowego, z którego wyłania się obraz powiatu o sytuacji gospodarczej zdeterminowanej głównie bliskością Warszawy. Taka lokalizacja ma swoje konsekwencje pozytywne (rynek zbytu) jak i negatywne (odpływ wykwalifikowanych kadr), na co zwracają uwagę przede wszystkim przedstawiciele samorządu. Przedsiębiorczość w powiecie mińskim postrzegana jest także przez pryzmat mikroprzedsiębiorstw (zdecydowanie dominuje jednoosobowa działalność gospodarcza) oraz przez brak dominującej branży wizytówki regionu. W oczach samorządowców przedsiębiorcy to grupa bardzo zróżnicowana od młodych ludzi prowadzących jednoosobową działalność, po osoby z dużym doświadczeniem na rynku. Postrzeganie przedsiębiorców jest zdecydowanie bardziej wynikiem osobistych obserwacji, spostrzeżeń i refleksji samorządowców niż efektem analiz czy zestawień czynionych na potrzeby pracy w urzędzie. Przestrzeń styku przedsiębiorców oraz samorządu terytorialnego na poziomie gminnym jest dość ograniczona i w kwestiach formalnych sprowadza się do trzech kluczowych obszarów: rejestracji działalności gospodarczej, podatków (od nieruchomości i od środków transportu) oraz obszaru zagospodarowania przestrzeni. str. 11

Z badania jakościowego można wywnioskować, że bariery dla współpracy między samorządowcami a przedsiębiorcami mają z jednej strony charakter formalny (brak strategii współpracy, brak planów zagospodarowania przestrzeni), z drugiej zaś strony pojawiają się przeszkody o charakterze nieformalnym. Do tej drugiej kategorii zaliczyć można traktowanie przedsiębiorców jako grupy jednorodnej, zachowawczość urzędników (łatwiej i bezpieczniej jest odmówić), brak umiejętności / gotowości wysłuchania przedsiębiorców oraz brak koncepcji oferty samorządu dla przedsiębiorców. Współpraca pomiędzy obiema grupami jest utrudniona także ze względu na brak organizacji przedsiębiorców, które mogłyby być partnerem do rozmów. W dużej mierze wynika to z niechęci przedsiębiorców do zrzeszania się. Niechęć ta ma zróżnicowane podłoże wynika na pewno z konkurencji, trudności w zdefiniowaniu wspólnych celów, ale także braku odpowiednich liderów czy też odpowiedniej kultury zrzeszania się. Druga część raportu to opis dwóch badań ilościowych przeprowadzonych z mieszkańcami oraz przedsiębiorcami. Opinie mieszkańców jak i przedsiębiorców na temat powiatu jako miejsca do prowadzenia działalności są umiarkowanie pozytywne. Obie grupy spójnie oceniły lokalizacje powiatu jako główną zaletę powiatu. Jako główne bariery wskazywane są obciążenia podatkowe oraz biurokracja (w tym zmienne i niejasne przepisy). Mieszkańcy i przedsiębiorcy są zbliżeni w swoich opiniach także odnośnie ocen działań samorządu. Opinie te charakteryzuje przede wszystkim neutralność, związana w dużej mierze z niewiedzą. Niewielka część pracodawców oraz mieszkańców potrafiła wskazać wspierające przedsiębiorczość lub konkretne działania samorządu służące wspieraniu przedsiębiorczości. Obok braku wiedzy barierą dla rozwoju regionu może być nastawienie mieszkańców i przedsiębiorców. Znikoma część mieszkańców (zaledwie kilka procent) myśli o zakładaniu własnej działalności gospodarczej. W przypadku przedsiębiorców ich trudności w określaniu wspólnych celów mogą stanowić barierę zarówno dla współpracy z innymi przedsiębiorcami, z organizacjami pozarządowymi jak i z samorządami. Mieszkańcy i przedsiębiorcy nieco różnią się od siebie w kwestii wizji rozwoju regionu. Mieszkańcy wskazywali bardzo różne branże gospodarki (w tym zarówno handel, usługi jak i branże produkcyjne i budowlane) jako te, które powinny być motorem napędowym regionu. Przedsiębiorcy są w tej kwestii znacznie bardziej zgodni, stawiając głównie na branże produkcyjną i budowlaną. Respondentów poproszono także o ocenę sytuacji na rynku pracy. Duża część badanych docenia możliwość pracy w Warszawie, gdzie znaleźć można zatrudnienie dające większe możliwości rozwoju. Taka tendencja widoczna jest przede wszystkim u młodych mieszkańców powiatu. W trakcie badania zarysowały się dwa obszary barier, które utrudniają podejmowanie współpracy pomiędzy JST a przedsiębiorcami: str. 12

bariery formalne bariery nieformalne (postawy) brak planów zagospodarowania przestrzennego dla znacznej części terenów powiatu brak strategii działań (polityk publicznych; zarówno na poziomie powiatu jak i gmin) na rzecz rozwoju gospodarczego traktowanie przedsiębiorców jako jednorodnej grupy społecznej zachowawczość urzędnicza (łatwiej i bezpieczniej jest odmówić/mieć uzasadnione wątpliwosci) brak umiejętności/ gotowości korzystania z głosu doradczego brak koncepcji oferty JST dla przedsiębiorców Bariery formalne, choć poważne, czaso- i pracochłonne, wymagają podjęcia stosownych działań (plany opracowania, uzgodnienia i uchwalenia; polityki publiczne opracowania, zweryfikowania, przełożenia na konkretne działania i rozpropagowania) i wygenerowania dokumentów. Głównym celem badania była kompleksowa ocena wizerunku przedsiębiorców z powiatu mińskiego. Na podstawie wyników można stwierdzić, że na wizerunek przedsiębiorców składa się wiele elementów takich jak: Ogólny klimat dla przedsiębiorczości wśród mieszkańców oraz wśród samych przedsiębiorców, który jest dość umiarkowany. Zauważalna jest istotna zaleta powiatu, jaką jest lokalizacja blisko Warszawy. Z drugiej strony większe możliwości rozwoju stwarza założenie działalności gospodarczej w Warszawie, co oznacza, że lokalizacja ta nie musi być koniecznie zaletą. Bliskość Warszawy powoduje też zagrożenie dla rynku pracy, z którego wysysani są szczególnie młodzi ludzie, co ogranicza możliwości rozwoju powiatu w długim okresie czasu. Niezbyt pozytywny obraz uzupełnia fakt, że tylko znikoma część mieszkańców w ogóle myśli o założeniu własnej działalności gospodarczej, a jeśli już nawet - to często o założeniu jej właśnie w Warszawie. Opinie na temat obecnej drogi, którą zmierza lub powinien obrać powiat. Problemem jest fakt, że w powiecie dominują drobni przedsiębiorcy, co (jak można wnioskować) przekłada się na dość mglisty obraz przedsiębiorczości w opinii mieszkańców, którzy nie potrafili wskazać str. 13

branży, która powinna być wizytówką powiatu. W tym kontekście obecni przedsiębiorcy mają bardziej sprecyzowaną opinię, stawiając głównie na branże produkcyjną i budowlaną. Opinie o przedsiębiorcach wśród przedstawicieli samorządu. W oczach samorządowców przedsiębiorcy to grupa bardzo zróżnicowana, co utrudnia prowadzenie jasnej współpracy. Bariery po stronie samorządowców jak i samych przedsiębiorców. Ci pierwsi często przyjmują postawę zachowawczą lub też po prostu nie wykazują chęci wysłuchania przedsiębiorców. Do tego dochodzi brak strategii współpracy lub po prostu pomysłów, jak taka współpraca mogłaby wyglądać. Z drugiej strony nie widać także woli współpracy pomiędzy samymi przedsiębiorcami. Traktują się oni nawzajem głównie jako konkurenci, przez co ciężko jest im myśleć w kategoriach wspólnych korzyści. Ta niechęć do zrzeszania się i wzajemnej współpracy wynika w znacznym stopniu z funkcjonowania głównie na lokalnym rynku, przez co inni przedsiębiorcy - działający w pokrewnych branżach - są potencjalnymi konkurentami. Z powyższego opisu wyłania się obraz powiatu, w którym klimat dla przedsiębiorczości można określić co najwyżej jako umiarkowany, z istotnymi zagrożeniami, choć także z pewnymi szansami. Dalszy rozwój powiatu powinien być ukierunkowany na wykorzystywanie bliskości Warszawy, z jej ogromnym rynkiem zbytu, przy jednoczesnym minimalizowaniu negatywnych aspektów tej bliskości (przede wszystkim odpływ kadr). Istotna jest także pozytywna promocja przedsiębiorczości w powiecie, która powinna objąć szereg różnych wymiarów. Z jednej strony jest to minimalizowanie przeszkód formalnych tj. braków w planach zagospodarowania przestrzennego oraz opracowanie strategii współpracy z przedsiębiorcami z regionu. Jest to także kwestia likwidacji barier nieformalnych poprzez promocję odpowiednich wzorców: po pierwsze - proaktywnych zachowań samorządowców zamiast ich obecnej często zachowawczej postawy po drugie - promocji wzorów współpracy pomiędzy przedsiębiorcami tak, aby pojawił się partner do rozmów dla samorządowców po trzecie - promocji przedsiębiorczości wśród mieszkańców powiatu. O ile promocja i wdrażanie odpowiednich zachowań może być działaniem czasochłonnym, to mniej czasochłonne wydaje się upowszechnianie wiedzy. W badaniach wyraźny był brak wiedzy mieszkańców oraz przedsiębiorców na temat instytucji wspierających przedsiębiorczość oraz konkretnych działań podejmowanych przez samorząd na rzecz przedsiębiorczości. W badaniach jakościowych pojawiła się kwestia braku umiejętności lub też nawet chęci samorządowców do słuchania przedsiębiorców. Oznacza to, że po żadnej ze stron nie ma odpowiedniego poziomu wiedzy o oczekiwaniach, możliwościach i obecnych działaniach pozostałych stron. Bariery tego typu można próbować zmienić za pomocą wypracowania oficjalnego stanowiska (polityki publicznej) wobec rozwoju przedsiębiorczości oraz odpowiednio przygotowanego cyklu szkoleń/ warsztatów dla urzędników obsługujących przedsiębiorców. str. 14

3. Analiza SWOT 4 Analiza SWOT obszaru gospodarczego dla powiatu mińskiego Mocne strony Słabe strony 1. funkcjonowanie znaczących podmiotów 1. niski poziom innowacyjności gospodarczych 2. niski poziom gazyfikacji obszaru powiatu 2. rozwój gospodarki wodno-ściekowej 3. polaryzacja przestrzenna 3. wspieranie przedsiębiorczości dostępnymi 4. słaba promocja regionu środkami 5. prawie zupełny brak autopromocji gmin 4. upowszechnianie e-usług 6. niewielka ilość terenów rozwojowych 5. dobry stan infrastruktury technicznej 7. brak terenów pod nowe inwestycje 6. znaczna liczba MŚP 8. niska aktywność społeczna mieszkańców 7. dobra kondycja zakładów rzemieślniczych i 9. niezbyt wysokie kompetencje partycypacyjne JST, usługowych trzeciego sektora i przedsiębiorców 8. obecność przemysłu 10. brak stałej współpracy zagranicznej w sferze 9. dobra komunikacja autobusowa gospodarczej 10. udział w projekcie Przygotowanie modelowego 11. brak instytucji wspomagających rozwój programu rozwoju przedsiębiorczości w powiecie przedsiębiorczości mińskim Szanse Zagrożenia 1. rozwój działań innowacyjnych w zakresie partnerstwa samorząd mieszkańcy -przedsiębiorcy 2. rozwój klastrów i współpracy B+R 3. rozwój nowoczesnych technologii 4. podwyższenie jakości infrastruktury drogowej 5. modernizacja linii kolejowych 6. wzrost wykształcenia mieszkańców 7. rozwój kształcenia zawodowego i praktycznego 8. stworzenie inkubatora przedsiębiorczości, w szczególności wspieranie lokalnych (gminnych) inkubatorów przedsiębiorczości 9. wzmocnienie funkcji gospodarczych powiatu 10. dobre praktyki komunikacyjne, partycypacja i dialog pomiędzy grupami interesów, tworzenie banków informacji 11. przygotowanie nowych terenów inwestycyjnych 12. ograniczenie barier administracyjnych 13. wsparcie dla firm inwestujących w nowe miejsca pracy 14. wspieranie zagranicznych misji gospodarczych 15. rozwój instrumentów finansowych, które wspierają przedsiębiorców 16. zwiększenie dostępności komunikacyjnej obszarów wiejskich 17. pobudzanie aktywności obywatelskiej mieszkańców. 18. rozbudowa infrastruktury gazowej 19. skuteczne pozyskiwanie funduszy europejskich 1. nieskuteczność prowadzonej polityki wspierającej przedsiębiorczość 2. pogorszenie się warunków prowadzenia działalności 3. niestabilność przepisów podatkowych 4. zła koniunktura gospodarcza 5. wykluczenie społeczne osób bezrobotnych 6. ucieczka wykształconych młodych ludzi 7. nieumiejętne wykorzystanie środków unijnych 8. zatrzymanie inwestycji drogowych 9. tworzenie barier administracyjnych 10. brak wsparcia dla MŚP 4 Niniejsza analiza SWOT została opracowana przez A. Frankowiak, E.Leszczyńską i pochodzi z przygotowanego na rzecz projektu opracowania A. Frankowiak, E.Leszczyńska, Diagnoza gospodarcza i otoczenia zewnętrznego dla powiatu mińskiego s. 84 i 85. str. 15

4. Cele lokalnego programu rozwoju przedsiębiorczości 4.1. Cele strategiczne Na podstawie dokonanej diagnozy, analizy SWOT, przeprowadzonych konsultacji oraz zapisów w lokalnych dokumentach planistycznych, wyznaczamy następujące cele strategii: Cel strategiczny 1: Wsparcie dla rozwoju przedsiębiorczości Cel strategiczny 2: Rozwój kapitału ludzkiego na rzecz przedsiębiorczości przedsiębiorców Cel szczegółowy 4. Wsparcie powstawania nowych przedsiębiorstw Cel strategiczny 2: Rozwój kapitału ludzkiego na rzecz przedsiębiorczości str. 16

4.2. Cele szczegółowe i zadania Cel strategiczny 1: Wsparcie dla rozwoju przedsiębiorczości Cel szczegółowy 1. Wzrost atrakcyjności inwestycyjnej Zadanie 1.1 Uaktualnienie Bazy Terenów Inwestycyjnych na stronie COiE, dotyczącej wolnych terenów inwestycyjnych na stronach powiatu / gmin Brak klarownej i łatwo dostępnej informacji na temat wolnych terenów inwestycyjnych dla inwestorów Powinna zostać uaktualniona ogólnodostępna Baza Terenów Inwestycyjnych zawarta na stronie Centrum Obsługi Inwestora i Eksportera Liczba zgłoszonych nowych terenów inwestycyjnych Bezkosztowo Wydział Geodezji i Kartografii Starostwa COiE 2015-2020 Dane Starostwa / Urzędów Gmin oraz ze stron internetowych Zadanie 1.2 Uaktualnienie stron internetowych gmin o informacje przydatne dla inwestorów Serwisy internetowe gmin w wielu przypadkach nie zawierają informacji przydatnych z punktu widzenia przedsiębiorców i inwestorów, a także nie promują gmin 5 ; część zawiera nieaktywne linki 6 ; brak informacji o Przygotowanie przez gminy właściwych informacji Liczba dołączonych do stron gmin zakładek dotyczących promocji, informacji dla inwestorów, linków do programów UE Środki własne gmin/ powiatu 5 A. Frankowiak, E. Leszczyńska, Diagnoza gospodarcza i otoczenia zewnętrznego dla powiatu mińskiego, s.115. 6 Ibidem, s. 185 i 188. str. 17

nowych funduszach strukturalnych (m.in. na stronie powiatu) 7 Właściwe jednostki Urzędów Gmin odpowiadające za aktualność stron internetowych W roli dostarczycieli informacji: pozarządowe, przedsiębiorcy 2015-2020 Dane Starostwa / Urzędów Gmin oraz ze stron internetowych Zadanie 1.3 Rozwój inwestycji wspomagających przedsiębiorczość (uzbrojenie terenów, doprowadzenie infrastruktury) Jedną z kluczowych barier dla inwestorów zewnętrznych w inwestowaniu na terenie powiatu jest brak wolnych terenów inwestycyjnych Zwiększenie terenów inwestycyjnych przygotowanych prowadzenia działalności gospodarczej liczby do Powierzchnia nowo uzbrojonych terenów należących do gmin powiatu Środki własne gmin/ powiatu RPO WM 2014-2020 Wydział Finansowy oraz Wydział Geodezji i Kartografii Starostwa / Właściwe jednostki Urzędów Gmin mające w zakresie zadań planowanie przestrzenne Inwestorzy, wykonawcy 2015-2020 Dane Urzędów Gmin 7 Ibidem, s. 180. str. 18

Zadanie 1.4 Poszerzenie obszaru obowiązywania planów zagospodarowania przestrzennego na terenie powiatu Zdiagnozowanym problemem na terenie gmin jest brak lub niekompletny obszar objęty planami zagospodarowania przestrzennego Cały powiat miński objęty planami zagospodarowania terenu Liczba przyjętych planów zagospodarowania przestrzennego / powierzchnia objęta planami zagospodarowania przestrzennego Środki własne gmin/ powiatu Właściwe jednostki Urzędów Gmin mające w zakresie zadań planowanie przestrzenne 2015-2020 Dane Urzędów Gmin / powiatu Zadanie 1.5 Udział jako uczestnik lub partner w projektach podnoszących kompetencje pracowników powiatu i gmin uczestniczących w procesach inwestycyjno-budowlanych i planowania przestrzennego Podniesienie kompetencji pracowników uczestniczących w procesach inwestycyjnobudowlanych i planowania przestrzennego pozwoli na przyśpieszenie działań w tych obszarach - Udział w projektach PO WER 2014 2020 - zainteresowanie pracowników gmin i powiatu udziałem w szkoleniu Liczba przeszkolonych urzędników PO WER 2014 2020 str. 19

Właściwe jednostki Urzędów Gmin i Powiatu mające w zakresie zadań planowanie przestrzenne, specjalista ds. pozyskiwania funduszy zewnętrznych 2015-2020 Urzędy Gmin i Starostwo Powiatowe Zadanie 1.6 Kontynuacja działań modernizujących infrastrukturę gmin i powiatu Analiza SWOT 8 wskazuje wśród słabych stron niski poziom gazyfikacji, zaś wśród szans podwyższenie jakości infrastruktury drogowej. Dlatego konieczna jest kontynuacja działań gmin i powiatu (m.in. sieć zasilająca) na rzecz rozwoju infrastruktury, która poprawi warunki prowadzenia przedsiębiorczości - Kontynuacja rozpoczętych inwestycji - opracowanie dokumentacji dla nowych inwestycji - aplikowanie o dofinansowanie -Liczba kontynuowanych inwestycji -liczba nowych inwestycji - Środki własne powiatu/ gmin - RPO WM 2014 2020 - PO IŚ 2014-2020 Wydział Inwestycji Starostwa, jednostki inwestycyjne Urzędów Gmin, specjalista ds. pozyskiwania funduszy zewnętrznych Organizacje pozarządowe, Lokalna Rada Gospodarcza konsultacje 2015-2020 Dane Starostwa i Urzędów Gmin 8 A. Frankowiak, E. Leszczyńska, Diagnoza gospodarcza i otoczenia zewnętrznego dla powiatu mińskiego, s. 82 i 83. str. 20