Eurobarometr Parlamentu Europejskiego(EB79.5)

Dyrekcja Generalna ds. Komunikacji Dział Badania Opinii Publicznej Bruksela, 21 sierpnia 2013 r. Eurobarometr Parlamentu Europejskiego(EB79.5) NA ROK PRZED WYBORAMI EUROPEJSKIMI W 2014 r. Część instytucjonalna PODSUMOWANIE ANALITYCZNE Zasięg: Populacja: Metoda: Badanie w terenie: UE 28 (27 624 obywateli europejskich) Europejczycy w wieku co najmniej 15 lat wywiad bezpośredni (CAPI) 7 23 czerwca 2013 r., TNS opinion WSTĘP.2 A. UE KOJARZY SIĘ ZE SWOBODNYM PRZEPŁYWEM, POKOJEM, WSPÓLNĄ WALUTĄ... 18 B. TOŻSAMOŚĆ EUROPEJCZYKÓW... 24 C. W JAKI SPOSÓB WZMOCNIĆ POCZUCIE OBYWATELSTWA EUROPEJSKIEGO... 33 D. PRZYWIĄZANIE I PRZYNALEŻNOŚĆ DO UE... 36 E. MÓJ GŁOS SIĘ LICZY... 47 F. FUNKCJONOWANIE DEMOKRACJI... 55 G. WYBÓR PRZEWODNICZĄCEGO KOMISJI EUROPEJSKIEJ... 61 H. ZAINTERESOWANIE POLITYKĄ EUROPEJSKĄ DZIŚ I JUTRO... 70 I. INTEGRACJA EUROPEJSKA... 76 J. UNIA EUROPEJSKA W PERSPEKTYWIE 2025 R.... 82 1

UWAGA Z powodu przystąpienia Chorwacji do UE w dniu 1 lipca 2013 r., czyli osiem dni po zakończeniu obecnego badania, niektóre pytania skierowane do obywateli tego kraju zostały nieznacznie zmodyfikowane w celu efektywnego zamieszczenia wyników w niniejszym badaniu Eurobarometru. WSTĘP Na rok przed wyborami europejskimi w 2014 r. obecne badanie Eurobarometru Parlamentu Europejskiego ma na celu ustalenie, w jaki sposób Europejczycy postrzegają projekt europejski, Unię Europejską i perspektywy, które stwarzają wybory do PE planowane w dniach 22 25 maja 2014 r. Badanie to stanowi kontynuację badania Eurobarometru Parlamentu Europejskiego z czerwca 2012 r. ( Europejczycy na dwa lata przed wyborami europejskimi w 2014 r. EB/PE77.4). Odbyło się ono w dniach od 7 do 23 czerwca 2013 r. Miało postać wywiadów bezpośrednich i zostało przeprowadzone przez TNS opinion w 28 państwach UE wśród 27 624 obywateli. Wyniki dotyczą 28 państw UE w przypadku nowych zagadnień lub też przedstawiają tendencje w 27 krajach UE. Niniejszą ankietę PE uzupełniono ponadto pewną liczbą pytań zamieszczonych w badaniu standardowym (EB79.3) opublikowanym dnia 23 lipca 2013 r. przez Komisję Europejską. Synteza opublikowana obecnie ma charakter instytucjonalny. Jest pierwszą z serii trzech analiz, które ukażą się do końca października. Druga z nich koncentrować się będzie wokół zagadnień gospodarczych i społecznych, jak również bieżących reform budżetowych, bankowych i fiskalnych. Trzecia zaś będzie tradycyjnym barometrem parlamentarnym i bardziej szczegółowo opisze się w niej, jak Europejczycy postrzegają Parlament Europejski. Tak jak w przypadku każdego tego rodzaju badania należy pamiętać, że średnia europejska jest ważona i że sześć państw członkowskich o największej liczbie mieszkańców reprezentuje około 70 % tej średniej. Kontekst europejski Tak jak ma to już miejsce od 6 lat, kontekst europejski, w jaki wpisuje się to badanie Eurobarometru, jest przede wszystkim naznaczony skutkami kryzysu walutowego, finansowego, gospodarczego i społecznego. Pewna liczba wydarzeń składających się na ten kontekst, które miały miejsce w tygodniach poprzedzających badanie lub w jego trakcie, prawdopodobnie wywarła wpływ na odpowiedzi respondentów. I tak w czerwcu Eurostat opublikował niekorzystne statystyki dotyczące zmian poziomu bezrobocia i PKB w państwach członkowskich, a Bank Światowy obniżył prognozy dotyczące globalnego wzrostu w 2013 r. 2

Co więcej w tym okresie sytuacja polityczna w wielu krajach UE charakteryzowała się występowaniem pewnych zawirowań i zmianami politycznymi, między innymi miały miejsce: wybory prezydenckie i zmiana rządu we Włoszech, pierwsze wybory europejskie w Chorwacji, wybory regionalne lub lokalne w Austrii, Zjednoczonym Królestwie, na Łotwie i we Włoszech, demonstracje uliczne, szczególnie w Bułgarii i Grecji, zmiana premiera w Republice Czeskiej. Ewolucja tendencji Biorąc pod uwagę kolejne badania i różnorodność tematów, można zaobserwować umacnianie się podstawowych tendencji. Pierwszą z nich jest rosnąca polaryzacja opinii publicznej. Ponieważ Unia Europejska coraz częściej stanowi główny temat debat krajowych, liczba Europejczyków, którzy nie mają opinii na temat jej natury lub działalności, zmniejsza się z sondażu na sondaż. Analiza wyników w strefie euro i w krajach spoza niej potwierdza ponadto, że w niektórych kwestiach istnieją poważne podziały. Przykładowo jeżeli weźmiemy pod uwagę jeden z elementów tworzących tożsamość europejską, mianowicie euro, zauważymy, że strefę euro i strefę krajów do niej nienależących dzieli 27 punktów procentowych. Przypomnijmy, że w średniej UE na euro wskazuje 64 % respondentów w strefie euro, a w strefie krajów spoza niej 36 %. Na koniec zauważa się pewną liczbę stałych socjodemograficznych. Mężczyźni deklarują większe przywiązanie do UE niż kobiety. To samo dotyczy środowisk najbogatszych i najlepiej wykształconych. I odwrotnie najmniej uprzywilejowani najczęściej uważają, że ich kraj nie skorzystał na przynależności do Unii Europejskiej. Z ideą wspólnej Europy najbardziej utożsamiają się najmłodsi obywatele i to oni najczęściej uważają, że ich głos liczy się w UE. NB: W załączniku do niniejszej syntezy znajduje się szczegółowa analiza socjodemograficzna dotycząca pewnej liczby kwestii. 3

Najważniejsze wyciągnięte wnioski Jako najbardziej pozytywne osiągnięcia UE, które uzyskały bezwzględną większość głosów, Europejczycy wymienili swobodny przepływ i pokój między państwami członkowskimi. Euro zajmuje trzecie miejsce i jest wymieniane przez jedną czwartą respondentów. W odniesieniu do tożsamości europejskiej należy wyróżnić trzy główne punkty. Po pierwsze, euro znalazło się na czele elementów tworzących tożsamość europejską, przy czym można zaobserwować bardzo wyraźną różnicę między strefą euro a krajami spoza niej. Za wspólną walutą plasują się wartości takie jak wolność; następnie, daleko za nią, historia i kultura. Jeżeli chodzi o poczucie tożsamości, większość obywateli europejskich czuje się obywatelami kraju i Europejczykami, a ponad jedna trzecia wyłącznie obywatelami kraju. Liczba obywateli europejskich czujących się obywatelami kraju i Europejczykami wzrosła nieznacznie w porównaniu z badaniem przeprowadzonym w czerwcu. Na koniec w odpowiedzi na pytanie o czynnik wzmacniający poczucie obywatelstwa europejskiego w pierwszej kolejności pojawiają się kwestie związane z życiem codziennym: ujednolicony europejski system zabezpieczenia społecznego, swoboda osiedlania się w dowolnym kraju UE w momencie przejścia na emeryturę itp. Odnotowuje się niewielki wzrost przywiązania obywateli europejskich do UE. Niemal przekracza ono próg większości bezwzględnej. Nie jest jednak zaskoczeniem, że przywiązanie do UE jest znacznie mniejsze niż przywiązanie do miasta/wsi, regionu lub kraju, które deklaruje około dziewięciu na dziesięciu respondentów. Z drugiej strony przeważająca większość uważa, że przynależność do UE jest czymś dobrym. Sytuacja ta nie zmieniła się od 1973 r., kiedy pytanie to pojawiło się w pierwszym badaniu Eurobarometru. Blisko czterech na dziesięciu Europejczyków jest zdania, że ich głos liczy się w UE. Bezwzględna większość Europejczyków uważa, że ich głos liczy się w ich kraju lub że głos ich kraju liczy się w UE. Co myślą Europejczycy o funkcjonowaniu demokracji? Bezwzględna większość Europejczyków wyraża zadowolenie z funkcjonowania demokracji w swoim kraju, a więcej niż czterech na dziesięciu deklaruje zadowolenie w odniesieniu do UE. Należy jednak zauważyć, że w przypadku tego ostatniego punktu bardzo niewielka większość Europejczyków nie wyraża zadowolenia. 4

Tak jak rok temu zbadano opinię pytanych osób na temat zasadniczej zmiany wprowadzonej w traktacie lizbońskim, mianowicie nowego sposobu wyboru przewodniczącego Komisji Europejskiej. Czy Europejczycy głosowaliby chętniej niż obecnie, gdyby główne europejskie koalicje polityczne przedstawiły kandydata/kandydatkę na stanowisko przewodniczącego Komisji Europejskiej na podstawie wspólnego programu? Bezwzględna większość odpowiada twierdząco. Czy w najbliższej przyszłości, obywatele europejscy opowiedzieliby się za bezpośrednim wyborem przewodniczącego Komisji Europejskiej? Siedem na dziesięć osób jednoznacznie odpowiada: tak. Dlaczego? Ponieważ ich zdaniem decyzje UE byłyby bardziej prawomocne, a proces ten wzmocniłby demokrację w UE. Ograniczone zainteresowanie sprawami europejskimi w chwili obecnej wzrośnie w przyszłości. Okazuje się, że bezwzględna większość pytanych osób nie deklaruje zainteresowania zagadnieniami polityki europejskiej. Natomiast nieco więcej niż czterech respondentów na dziesięciu wyraża takie zainteresowanie. Wyraźna większość jest jednak zdania, że do 2025 r. obywatele będą się bardziej angażować w sprawy europejskie niż ma to miejsce obecnie. Zagadnienie integracji europejskiej: W tej kwestii więcej niż siedmiu Europejczyków na dziesięciu uważa, że to, co ich łączy, jest ważniejsze od tego, co ich dzieli. W kwestii tempa integracji zdania są podzielone prawie równo między tych, którzy uważają, że wszystkie państwa członkowskie powinny robić postępy w tym samym tempie, a tych, którzy są zdania, że możliwa jest Europa rozwijająca się w różnym tempie. Wyzwania, którym należy sprostać do 2025 r., mają przede wszystkim wymiar społeczno-gospodarczy. Pierwszoplanowymi wyzwaniami w oczach Europejczyków są: walka z bezrobociem, nierównościami społecznymi i zadłużeniem publicznym państw członkowskich. 5

Wyniki 1. UE kojarzy się ze swobodnym przepływem, pokojem, wspólną walutą Najbardziej pozytywne osiągnięcia UE W opinii Europejczyków dwoma najbardziej pozytywnymi aspektami integracji europejskiej są swobodny przepływ (56 %, +4) i pokój między państwami członkowskimi (53 %, +3). Euro znalazło się na trzeciej pozycji (24 %), przy czym należy odnotować dużą różnicę między strefą euro (31 %) a krajami spoza niej (12 %). Na kolejnym miejscu uplasował się program Erasmus (23 %). UE kojarzy się poszczególnym osobom z Następnie zadano Europejczykom pytanie: z czym UE kojarzy się Panu/Pani osobiście. Odpowiedzi, które padały najczęściej, to swoboda podróżowania (42 %) i euro (33 %), tematy pozytywne lub neutralne; 25 % osób wymieniło pokój. Należy jednak zauważyć, że znaczna liczba osób wskazała na dwa aspekty negatywne: dla 27 % badanych UE kojarzy się z trwonieniem pieniędzy, a dla 24 % z biurokracją. 2. Tożsamość Europejczyków Zadano wiele pytań dotyczących poczucia tożsamości, jej ewolucji i elementów, które tworzą tożsamość europejską. Wyniki ogólne pozwalają zauważyć duże różnice między strefą euro a krajami spoza niej. Analizę należy przeprowadzić również pod kątem poszczególnych krajów, ponieważ różnice w punktach procentowych mogą być znaczące. Tożsamość narodowa i europejska przeważa Na pytanie: W najbliższej przyszłości widzi się Pan/Pani jako Europejczycy odpowiadają w następujący sposób: obywatel kraju i Europejczyk 49 % (+6) wyłącznie obywatel kraju 38 % (-6) Europejczyk i obywatel kraju 7 % (+1) wyłącznie Europejczyk 3 % (-1) Zauważa się, że wyraźnie więcej respondentów czuje się obywatelami kraju i Europejczykami. o Na szczeblu krajowym odnotowano duże różnice między państwami członkowskimi. 6

W Zjednoczonym Królestwie na pytanie o poczucie tożsamości 60 % badanych daje odpowiedź wyłącznie obywatel kraju, a 33 % obywatel kraju i Europejczyk. Podobnie poczucie tożsamości ukształtowane jest w Irlandii, gdzie obie odpowiedzi uzyskują odpowiednio 53 % i 31 % głosów oraz na Cyprze: odpowiednio 51 % i 38 %. Na przeciwległym biegunie znajduje się Malta, gdzie 66 % badanych udziela odpowiedzi obywatel kraju i Europejczyk, a jedynie 26 % wyłącznie obywatel kraju. Wyniki są podobne na Słowacji, gdzie obie odpowiedzi uzyskują odpowiednio 62 % i 27 % głosów. o Istotne różnice między strefą euro a krajami spoza niej Tożsamość wyłącznie narodową deklaruje 33 % mieszkańców strefy euro; odpowiedzi tej udziela 47 % mieszkańców krajów do niej nienależących. Tożsamość narodową i europejską deklaruje 54 % mieszkańców strefy euro; odpowiedzi tej udziela 42 % mieszkańców krajów do niej nienależących. o Znaczące podziały socjodemograficzne Respondenci, którzy najczęściej czują się wyłącznie obywatelami kraju : Kobiety (40 %) są liczniejsze niż mężczyźni (35 %). To samo dotyczy bezrobotnych (44 %) i emerytów (46 %). Natomiast kadry kierownicze (61 %) i osoby obecnie studiujące (58 %) należą do tych, którzy najczęściej mają poczucie bycia obywatelem kraju i Europejczykiem. Ewolucja poczucia tożsamości o Większość respondentów (44 %) uważa, że ich współobywatele czują się w większym stopniu Europejczykami niż 10 lat temu. Przeciwnego zdania jest 27 % badanych, którzy uważają, że obywatele ich kraju czują się raczej w mniejszym stopniu Europejczykami niż wcześniej. Łotysze i Szwedzi (w obu przypadkach 72 %), Estończycy i Polacy (w obu przypadkach 68 %), Maltańczycy (67 %), a za nimi Słowacy (65 %) najczęściej deklarują, że ich współobywatele są w większym stopniu Europejczykami niż 10 lat temu. Natomiast pośród tych, którzy uważają, że ich współobywatele czują się w mniejszym stopniu Europejczykami niż 10 lat temu, znajdują się przede wszystkim Grecy (50 %), Brytyjczycy (47 %), Francuzi (40 %) i Cypryjczycy (35 %). o Respondenci spoza strefy euro (49 %) częściej niż mieszkańcy strefy euro (41 %) są zdania, że ich współobywatele są w większym stopniu Europejczykami niż wcześniej. 7

o Biorąc pod uwagę kategorie socjodemograficzne, młodzi (51 %), kadry kierownicze (58 %) i najbardziej wykształceni (53 %) najczęściej znajdują się wśród tych, którzy uważają, że ich współobywatele czują się Europejczykami w większym stopniu niż wcześniej. Elementy tworzące tożsamość europejską Które elementy, zdaniem Europejczyków, najbardziej przyczyniają się do ukształtowania tożsamości europejskiej? o Uwagę zwracają szczególnie dwa elementy. Przede wszystkim jest to euro, wymieniane w 42 % (-1) przypadków, przy czym można zaobserwować bardzo wyraźne różnice między strefą euro (51 %) a krajami spoza niej (24 %). Biorąc pod uwagę wyniki w poszczególnych krajach i porównując je z rezultatami z czerwca 2012 r., należy podkreślić, że w niektórych krajach najbardziej dotkniętych kryzysem odpowiedź euro padała znacznie rzadziej. Tak było w przypadku Hiszpanii i Grecji (-9 w obu tych krajach), we Włoszech (-7) i Irlandii (-6). Następną pozycję zajmują wartości takie jak demokracja i wolność, które wymienione zostały przez 40 % badanych (-5). o Daleko za nimi uplasowały się trzy elementy ściśle ze sobą powiązane, czyli: historia 27 % (+1) kultura 26 % (-1) geografia 23 % (-4) 3. W jaki sposób wzmocnić poczucie obywatelstwa europejskiego? W samym środku Europejskiego Roku Obywateli ciekawić mogło, co zdaniem Europejczyków wzmocniłoby ich własne poczucie obywatelstwa europejskiego. Respondenci udzielali odpowiedzi związanych głównie z życiem codziennym. Tak było szczególnie w przypadku 5 pierwszych odpowiedzi, z których jedna wyróżnia się wyraźnie: Ujednolicony europejski system zabezpieczenia społecznego 41 % Prawo do osiedlenia się w dowolnym kraju UE i możliwość bezpośredniego pobierania tam emerytury 34 % Powszechne uznawanie dyplomów 31 % 8

Utworzenie europejskich służb natychmiastowego reagowania do walki z katastrofami naturalnymi 24 % Europejski dowód tożsamości stanowiący uzupełnienie krajowego dowodu tożsamości 24 % Prawo do głosowania we wszystkich wyborach w państwie członkowskim, które się zamieszkuje, nawet nie będąc jego obywatelem 23 % W przypadku pierwszej, trzeciej i piątej odpowiedzi istnieją zauważalne różnice między strefą euro a krajami spoza niej, które mogą wynosić nawet 9 punktów procentowych. 4. Przywiązanie i przynależność do UE Na rok przed wyborami do PE w 2014 r. należało zbadać nie tylko poziom przywiązania Europejczyków do UE, lecz również korzyści, jakie dany kraj czerpał bądź też nie, z przynależności do Unii. Czy Europejczycy czują się przywiązani do UE? Analiza odpowiedzi wykazuje, że najsilniejsze jest uczucie przywiązania do kraju (91 %), jak również miasta, wsi lub regionu (88 %). O wiele słabsze jest uczucie przywiązania do UE: 48 %. o Inaczej niż w przypadku pozostałych pytań, zauważa się niewielkie różnice między strefą euro a krajami spoza niej. o Na szczeblu krajowym różnice między krajami deklarującymi największe i najmniejsze przywiązanie do UE mogą sięgać 52 punktów procentowych: Europejczycy najbardziej przywiązani do UE znajdują się w Luksemburgu (74 %), Belgii (61 %), na Łotwie i w Polsce (w obu przypadkach 59 %). Najrzadziej przywiązanie do UE deklarują mieszkańcy Cypru (22 %), Grecji (29 %) i Zjednoczonego Królestwa (33 %). o W kategoriach socjodemograficznych można zauważyć tradycyjne podziały: Kobiety (52 %) częściej niż mężczyźni (49 %) deklarują brak przywiązania. Osoby najbardziej wykształcone najczęściej określają siebie jako przywiązane : dotyczy to obecnych studentów (55 %) i tych, którzy ukończyli edukację w wieku ponad dwudziestu lat (57 %). Przynależność do UE oceniana pozytywnie czy negatywnie? Odpowiedzi na pytanie oceniające przynależność do UE nie zmieniają się: 50 % respondentów (= w stosunku do czerwca 2012 r.) ocenia przynależność jako coś dobrego, 31 % jako coś ani dobrego, ani złego (=), a 17 % jako coś złego (+1). 9

o W strefie euro 52 % respondentów uważa przynależność za coś dobrego, natomiast w krajach spoza niej podobnie myśli 45 % badanych. o Na szczeblu krajowym można zaobserwować poważne zmiany po upływie jednego roku: Wyraźny wzrost pozytywnych ocen przynależności odnotowuje się na Malcie (+14), Litwie (+12) i w Irlandii (+10). Zupełnie inaczej sytuacja przedstawia się w wielu krajach. Bardzo wyraźny spadek odnotowano w: Grecji (-11), Niderlandach i na Cyprze (-8), w Luksemburgu (-7) i Francji (-6). o Biorąc pod uwagę kategorie socjodemograficzne, można zaobserwować te same podziały co w przypadku poprzedniego pytania. Przynależność pozytywnie oceniana jest najczęściej przez ludzi młodych (57 %), obecnie studiujących (64 %) i kadry kierownicze (67 %). Tylko 44% robotników i 41 % bezrobotnych daje tego typu odpowiedź. Korzyści z przynależności do UE czy ich brak? o Podobną niezmienność można zaobserwować na szczeblu europejskim w odniesieniu do korzyści z przynależności do UE: 54 % (+2) pytanych osób uważa, że ich kraj skorzystał na członkostwie, a 37 % (=) respondentów uważa, że nie skorzystał. o Korzyści z przynależności są w większym stopniu zauważane w krajach spoza strefy euro (57 %) niż w strefie euro (53 %). o Na szczeblu krajowym natomiast zmiany są bardzo wyraźne. Różnice mogą wynosić nawet 52 punkty procentowe: wyniki wahają się od 80 % na Litwie do 28 % na Cyprze. Od wiosny 2011 r. największy przyrost pozytywnych ocen odnotowano na Malcie (77 %, +18 w stosunku do maja 2011 r.), w Niemczech (61 %, +13) i na Litwie (80 %, +13). Największy spadek można zaobserwować na Cyprze (28 %, -20). 5. Mój głos się liczy Wskaźnik mój głos się liczy ujęto w trzech kontekstach: głos mojego kraju w UE, mój głos w moim kraju i mój głos w UE. Wyniki przedstawione poniżej pozwalają zaobserwować interesującą tendencję. Okazuje się, że w zestawieniu z poprzednim badaniem zmiany w państwach członkowskich zachowują tę samą, zniżkową lub zwyżkową, tendencję zarówno dla mój głos liczy się w moim kraju jak i mój głos liczy się w UE. Mój głos liczy się w UE 39 % Europejczyków jest zdania, że ich głos liczy się w UE, co oznacza, że opinię tą wyraża nieznacznie mniejsza liczba respondentów (-3) niż w czerwcu 2012 r. 10

o Na szczeblu krajowym: Najwyraźniejsze tendencje zniżkowe odnotowano: we Francji (40 %, -17), Niderlandach (49 %, -13), Danii (62 %, -11), na Słowacji (34 %, -9) i w Słowenii (40 %, -8). Najwyraźniejsze tendencje zwyżkowe odnotowano: na Litwie (37 %, +7), w Irlandii (42 %, +6), we Włoszech (30 %, +6) i Republice Czeskiej (25 %, +5). Mój głos liczy się w moim kraju: Europejczycy, którzy uważają, że ich głos liczy się w ich kraju są liczniejsi niż ci, którzy są zdania, że ich głos liczy się w UE. I tak 58 % (=) respondentów uważa, że ich głos liczy się w ich kraju, a 40 % (=) jest przeciwnego zdania. o Na szczeblu krajowym wyniki potwierdzają poprzednią analizę: Najwyraźniejsze tendencje zniżkowe odnotowano w Niderlandach (77 %, -10), Słowenii (64 %, -8), Francji (76 %, -8), Estonii (54 %, -5) i na Słowacji (53 %, - 5). Najwyraźniejsze tendencje zwyżkowe odnotowano: na Malcie (70 %, +13), Litwie (32 %, +12), w Republice Czeskiej (42 %, +8) i we Włoszech (31 %, +7). Głos naszego kraju liczy się w UE 62 % (-3) Europejczyków uważa, że głos ich kraju liczy się w UE, 34 % (+3) jest przeciwnego zdania. Paradoksalnie w niektórych krajach najbardziej dotkniętych kryzysem daje się zaobserwować odwrotną tendencję: W dwóch krajach, mianowicie w Grecji (21 %, -11) i na Cyprze (28 %, -18), liczba osób, które podzielają tę opinię zmniejsza się najbardziej. Zauważyć należy również wyraźny spadek we Francji pomimo bardzo wysokiego poziomu (80 %, -0). Sytuacja zupełnie inaczej przedstawia się w Irlandii, gdzie liczba osób podzielających tę opinię wzrosła najbardziej (59 %, +13). W jaki sposób mogę powiedzieć decydentom UE, co myślę? Przede wszystkim głosując. Na dziesięć miesięcy przed wyborami do PE w 2014 r., jaki jest najlepszy sposób wyrażenia swojej opinii na szczeblu UE? Pierwsza odpowiedź wiąże się bezpośrednio z wykonywaniem prawa wyborczego. 11

o Tak więc 57 % (=) Europejczyków udziela zbiorowej odpowiedzi: głosowanie w wyborach europejskich. Raz jeszcze należy jednak przeanalizować ten wynik, biorąc pod uwagę poszczególne państwa członkowskie. Okazuje się bowiem, że 49 punktów procentowych dzieli Danię, w której odpowiedź ta pada najczęściej (82 %), od Litwy, w której udzielana jest ona najrzadziej (33 %). o Znacznie rzadziej Europejczycy wymieniają: inicjatywę obywatelską 20 % wysłanie pisma do posła europejskiego 17 % wysłanie pisma bezpośrednio do instytucji europejskich 14 % udział w działalności organizacji pozarządowych 12 % udział w debatach na stronach internetowych lub w mediach społecznych instytucji europejskich 12 % zapisanie się do związku zawodowego 10 % przynależność do stowarzyszenia konsumenckiego 10 % 6. Funkcjonowanie demokracji Na rok przed wyborami do PE zapytano obywateli europejskich o opinię na temat funkcjonowania demokracji w ich kraju i w UE. Odpowiedzi wykazują, że zadowolenie w odniesieniu do własnego kraju przewyższa zadowolenie z funkcjonowania demokracji w UE. W odniesieniu do państw członkowskich: 52 % (+3) respondentów deklaruje zadowolenie z funkcjonowania demokracji w ich kraju, 46 % (-3) wyraża niezadowolenie. Odnotowuje się jednak ogromne różnice między poziomami zadowolenia w poszczególnych państwach członkowskich. Wynoszą one 75 punktów procentowych Najniższy poziom zadowolenia deklarują mieszkańcy krajów najbardziej dotkniętych kryzysem: 14 % w Portugalii, 19 % w Grecji, 27 % w Hiszpanii, 33 % na Cyprze i 35 % we Włoszech. W odniesieniu do UE: 44 % (=) Europejczyków deklaruje zadowolenie z funkcjonowania demokracji w UE, a 46 % (+1) wyraża niezadowolenie. o Poziom zadowolenia jest wyraźnie inny w strefie euro (42 %) niż w krajach spoza niej (50 %). Takie same różnice dotyczą poziomu niezadowolenia w strefie euro (49 %) i w krajach spoza niej (38 %). 12

o Na szczeblu krajowym można wysnuć te same wnioski co poprzednio: najniższy poziom zadowolenia deklarują obywatele prawie wszystkich krajów najbardziej dotkniętych kryzysem: Portugalii (14 %), Grecji (23 %), Cypru (29 %), Hiszpanii (29 %) i Włoch (39 %). Biorąc pod uwagę kategorie socjodemograficzne, należy podkreślić, że młodzi pomiędzy 15 a 24 rokiem życia (55 %) najczęściej deklarują zadowolenie z funkcjonowania UE, podczas gdy bezrobotni (53 %) najczęściej oświadczają, że są niezadowoleni. 7. Wybór przewodniczącego Komisji Europejskiej Pośredni wybór przewodniczącego Komisji Europejskiej przez Europejczyków W 2014 r. po raz pierwszy państwa członkowskie będą się musiały oprzeć na wynikach wyborów europejskich, żeby zaproponować kandydata na przewodniczącego Komisji Europejskiej, który zostanie wybrany przez Parlament Europejski. Warto przeanalizować, czy Europejczycy wykazują zainteresowanie pośrednim wkładem w wybór przewodniczącego Komisji. Po raz drugi od czerwca 2012 r. (EB/PE77.4) postawiono następujące pytanie: Proszę sobie wyobrazić, że w następnych wyborach do Parlamentu Europejskiego główne europejskie koalicje polityczne przedstawiają kandydata/kandydatkę na stanowisko przewodniczącego Komisji Europejskiej na podstawie wspólnego programu. Obywatele każdego państwa członkowskiego w sposób pośredni braliby udział w wyborze przewodniczącego Komisji Europejskiej, jeśli jego/jej koalicja polityczna wygrałaby wybory europejskie. Czy sprawiłoby to, że głosowałby Pan/głosowałaby Pani chętniej niż obecnie?. Tak jak rok temu bezwzględna większość respondentów deklaruje, że taka perspektywa sprawiłaby, że głosowaliby chętniej niż obecnie: 55 % (+1) odpowiada twierdząco, 36 % (=) przecząco, a 9 % stwierdza, że nie wie. o Nie ma prawie żadnej różnicy między strefą euro (56 %) a krajami spoza niej (55 %). o Na szczeblu krajowym najwięcej odpowiedzi twierdzących udzielono w Irlandii (66 %), na Malcie (65 %), w Rumunii (64 %), Szwecji, Austrii i Niemczech (62 % w każdym z tych krajów). Najmniejsze poparcie dla tej perspektywy odnotowano w Estonii (43 %), Portugalii i Słowenii (44 %) oraz Finlandii (45 %). o W Polsce (61 %) i na Malcie (65 %) dają się zauważyć największe zmiany wzrost o 13 punktów procentowych w obydwu krajach. Bezpośredni wybór przewodniczącego Komisji Europejskiej? 13

o Poparcie dla hipotezy przyszłych bezpośrednich wyborów przewodniczącego Komisji Europejskiej Po otwarciu szeroko zakrojonej debaty na temat przyszłości UE warto było, w tym konkretnym przypadku, zbadać, czy Europejczycy są skłonni zaakceptować dodatkowy krok w procesie wyboru przewodniczącego Komisji. Z tego powodu postawiono im następujące pytanie: Czy w najbliższej przyszłości opowiedziałby się Pan/opowiedziałaby się Pani za wyborem przewodniczącego Komisji Europejskiej w wyborach bezpośrednich?. Przeważająca większość opowiada się za takim rozwiązaniem (70 %), 17 % badanych jest temu przeciwnych, 13 % respondentów nie ma zdania. Wyniki ze strefy euro i krajów spoza niej różnią się tylko nieznacznie. Na szczeblu krajowym różnica maksymalna wynosi 20 punktów procentowych: 57 % w Finlandii i Bułgarii oraz 77 % w Austrii. o Przyczyny poparcia Większość Europejczyków popiera hipotezę bezpośredniego wyboru przewodniczącego Komisji z powodów związanych z rozwojem demokracji i obywatelstwa. Deklarują bowiem, że główne powody, dla których opowiadają się za bezpośrednim wyborem przewodniczącego Komisji Europejskiej, są następujące: Decyzje UE byłyby bardziej prawomocne w oczach Europejczyków 31 % Wzmocniłoby to demokrację w UE 30 % UE wypowiadałaby się jednym głosem na arenie międzynarodowej 27 % Wzmocniłoby to poczucie obywatelstwa 26 % Wzmocniłoby to więź między UE i jej obywatelami 26 % UE zyskałaby rozpoznawalną twarz 11 % 8. Zainteresowanie polityką europejską dziś i jutro Zainteresowanie sprawami europejskimi zmalało w sposób znaczący od czasu poprzedniego badania. Respondenci uważają jednak, że do 2025 r. Europejczycy będą bardziej w nie zaangażowani. Być może spadek zainteresowania należy przypisać innemu w przypadku każdego badania kontekstowi. Gdy przeprowadzano badania barometru parlamentarnego (od połowy listopada do początku grudnia 2012 r.), UE znajdowała się w centrum zainteresowania z uwagi na wysoce kontrowersyjne debaty związane z planowaniem budżetu UE, jego treścią i wysokością, jak również z unią bankową. 14

Spadek poziomu zainteresowania polityką europejską W czerwcu 2013 r. 43 % (-8) respondentów zadeklarowało zainteresowanie tą tematyką, natomiast 56 % (+8) nie wyraziło takiego zainteresowania. Rumunia jest jedynym państwem członkowskim, w którym poziom zainteresowania obywateli wzrasta (33 %, +3). Na tym samym 25-procentowym poziomie utrzymuje się ono w Republice Czeskiej. W pozostałych 25 państwach członkowskich zainteresowanie maleje. Największy spadek odnotowano: w Szwecji (49 % zainteresowanych, -16), Luksemburgu (51 %, - 16), na Cyprze (38 %, -15) i we Francji (36 %, -13). Większe zaangażowanie Europejczyków do 2025 r. W kwestii zaangażowania obywateli do 2025 r. 42 % Europejczyków uważa, że będą bardziej zaangażowani w sprawy europejskie, 20 % uważa, że będą mniej zaangażowani, a 30 % jest zdania, że zaangażowanie będzie takie samo. o Niemcy (60 %), Irlandczycy (53 %) i Maltańczycy (52 %) najczęściej uważają, że obywatele europejscy będą w przyszłości bardziej zaangażowani. o Natomiast Cypryjczycy (24 %), Grecy (32 %), Polacy (33 %) oraz Brytyjczycy i Francuzi (34 % w obu przypadkach) najrzadziej uważają, że obywatele europejscy będą bardziej zaangażowani. 9. Integracja europejska Poprzednie pytania dotyczyły głównie tego, jakie są odczucia Europejczyków w stosunku do UE, jak postrzegają oni swoją rolę w niej, jaka jest natura demokracji oraz ich obecne i przyszłe zaangażowanie w sprawy UE. Zadaniem tej sekcji jest z jednej strony określenie więzi, które łączą, lub granic, które dzielą obywateli państw członkowskich UE, a z drugiej strony zbadanie stosunku Europejczyków do tempa integracji. To, co łączy Europejczyków, jest silniejsze niż to, co ich dzieli Aby otrzymać odpowiedź w kwestii tego zagadnienia, postawiono następujące pytanie: Czy to, co łączy obywateli poszczególnych państw członkowskich, jest ważniejsze niż to, co ich dzieli?. Otrzymano bardzo jasną odpowiedź: 72 % respondentów uważa, że to, co łączy obywateli poszczególnych państw członkowskich, jest ważniejsze niż to, co ich dzieli ; 20 % badanych jest odmiennego zdania. o Nawet jeżeli wynik jest bardzo wysoki w obu strefach, należy zauważyć, że bardziej pozytywny wynik odnotowano w grupie krajów, które nie należą do strefy euro (76 %). W strefie euro wyniósł on 71 %. 15

o Na szczeblu krajowym odpowiedzi twierdzące nie schodzą poniżej poziomu 56 % [przypadek Hiszpanii (-15)], a maksymalny wynik (87 %) uzyskano w Finlandii (+4). Europejczycy podzieleni w sprawie tempa integracji W ramach debaty dotyczącej przyszłości UE pojawia się pytanie, czy postępu powinny dokonać, tak jak do tej pory, wszystkie kraje jednocześnie czy też powinno go dokonać tylko kilka z nich. W tej kwestii Europejczycy są wyraźnie podzieleni. o 46 % respondentów uważa, że należy poczekać, aż wszystkie państwa członkowskie będą gotowe do pogłębienia integracji w pewnych ważnych dziedzinach. Wynik ten jest nieznacznie wyższy w krajach nienależących do strefy euro (47 %). W strefie euro wynosi 45 %. Na szczeblu krajowym najczęściej odpowiedź taka padała w Portugalii (70 %), na Cyprze (62 %), w Grecji i Hiszpanii (58 % w obu tych krajach) oraz Finlandii (57 %). Jak widzimy, kraje najbardziej dotknięte kryzysem uważają, że tempo integracji powinno być takie samo w przypadku wszystkich państw członkowskich, ale podobnego zdania jest również jeden kraj nordycki, mianowicie Finlandia, która została dotknięta kryzysem w mniejszym stopniu. Najniższe wyniki odnotowano w Austrii, Niemczech i Niderlandach (35 % w każdym z tych krajów), w Bułgarii (36 %) i we Francji (37 %). o Przeciwnego zdania jest 43 % respondentów, którzy uważają, że należy dokonać postępu, nie czekając na inne państwa członkowskie UE. Odpowiedź ta przeważa w 13 z 28 państw członkowskich. Najczęściej udzielano jej w Niderlandach (58 %), Belgii (56 %), Dani, na Słowacji, we Francji (55 % w każdym z tych krajów) i w Niemczech (54 %). Natomiast krajami, w których hipoteza ta cieszy się najniższym poparciem są: Portugalia (21 %), Hiszpania (25 %), Rumunia (28 %), Malta (30 %), Cypr (31 %), Grecja, Włochy i Bułgaria (35 % w każdym z tych krajów). o Biorąc pod uwagę kategorie socjodemograficzne, młodzi (49 %) najczęściej opowiadają się za wspólnym postępem, natomiast kadry kierownicze (53 %) i ci, którzy ukończyli edukację w wieku dwudziestu kilku lat i więcej (50 %), najczęściej opowiadają się za postępem dotyczącym kilku państw. 16

10. Unia Europejska w perspektywie 2025 r. Część instytucjonalna obecnego badania Eurobarometru Parlamentu Europejskiego kończy się pytaniem o główne wyzwania, które przed UE i jej państwami członkowskimi stawia przyszłość. W kontekście kryzysu, który ogarnął świat, a szczególnie UE od 2007 r., najwięcej niepokojów wśród Europejczyków wywołują bezsprzecznie tematy społecznogospodarcze. Pięć pierwszych to: bezrobocie (55 %) nierówności społeczne (33 %) zadłużenie publiczne państw członkowskich (32 %) dostęp młodych do zatrudnienia (29 %) starzenie się społeczeństwa (24 %) o Należy zauważyć, że na szczeblu krajowym odpowiedź bezrobocie udzielona została przez 79 % obywateli w Hiszpanii, 74 % na Cyprze, 73 % w Grecji, 69 % w Irlandii oraz 68 % w Portugalii i Chorwacji. o Nierówności społeczne wymieniano najczęściej w Portugalii, Bułgarii i Estonii (47 % w każdym z tych krajów). o Natomiast odpowiedź redukcja zadłużenia publicznego państw członkowskich najczęściej padała w Austrii i Niemczech (50 % w obu krajach). Dział Badania Opinii Publicznej Jacques Nancy +32 2 284 24 85 EPEurobarometer@europarl.europa.eu 17

A. UE KOJARZY SIĘ ZE SWOBODNYM PRZEPŁYWEM, POKOJEM, WSPÓLNĄ WALUTĄ 1. Najbardziej pozytywne osiągnięcia UE 1) Średnia europejska Pytanie zaczerpnięte ze standardowego badania EB79 przeprowadzonego w maju 2013 r. 18

2) Wyniki w poszczególnych krajach Pytanie zaczerpnięte ze standardowego badania EB79 przeprowadzonego w maju 2013 r. 19

3) Różnice w poszczególnych krajach 3 pierwsze odpowiedzi Pytanie zaczerpnięte ze standardowego badania EB79 przeprowadzonego w maju 2013 r. 20

2. UE kojarzy się poszczególnym osobom z 1) Średnia europejska Pytanie zaczerpnięte ze standardowego badania EB79 przeprowadzonego w maju 2013 r. 21

3) Różnice w poszczególnych krajach 4 pierwsze odpowiedzi Pytanie zaczerpnięte ze standardowego badania EB79 przeprowadzonego w maju 2013 r. 23

B. TOŻSAMOŚĆ EUROPEJCZYKÓW 1. Tożsamość narodowa czy europejska 1) Średnia europejska Pytanie zaczerpnięte ze standardowego badania EB79 przeprowadzonego w maju 2013 r. 24

3) Różnice w poszczególnych krajach Pytanie zaczerpnięte ze standardowego badania EB79 przeprowadzonego w maju 2013 r. 26

2. Ewolucja poczucia tożsamości 1) Średnia europejska 27

2) Wyniki w poszczególnych krajach 28

3) Tabela wyników w poszczególnych krajach 29

3. Elementy tworzące tożsamość europejską 1) Średnia europejska 30

3) Różnice w poszczególnych krajach 4 pierwsze odpowiedzi 32

C. W JAKI SPOSÓB WZMOCNIĆ POCZUCIE OBYWATELSTWA EUROPEJSKIEGO 1) Średnia europejska 33

D. PRZYWIĄZANIE I PRZYNALEŻNOŚĆ DO UE 1. Czy Europejczycy czują się przywiązani do UE? 1) Średnia europejska *Odpowiedź Pana/Pani region zestawiona z badaniem EB73 z wiosny 2010 r. 36

3) Różnice w poszczególnych krajach 38

2. Przynależność do UE oceniana pozytywnie czy negatywnie? 1) Średnia europejska 39

2) Wyniki w poszczególnych krajach W Chorwacji pytanie sformułowano w następujący sposób: Ogólnie mówiąc, uważa Pan/Pani, że członkostwo (NASZEGO KRAJU) w UE będzie 41

3) Różnice w poszczególnych krajach W Chorwacji pytanie sformułowano w następujący sposób: Ogólnie mówiąc, uważa Pan/Pani, że członkostwo (NASZEGO KRAJU) w UE będzie 42

3. Korzyści z przynależności do UE czy ich brak? 1) Średnia europejska 43

2) Wyniki w poszczególnych krajach W Chorwacji pytanie sformułowano w następujący sposób: Biorąc wszystko pod uwagę, czy uważa Pan/Pani, że (NASZ KRAJ) skorzysta na przynależności do UE? 45

3) Różnice w poszczególnych krajach W Chorwacji pytanie sformułowano w następujący sposób: Biorąc wszystko pod uwagę, czy uważa Pan/Pani, że (NASZ KRAJ) skorzysta na przynależności do UE? 46

E. MÓJ GŁOS SIĘ LICZY 1. Mój głos się liczy 1) Średnia europejska 47

2) Wyniki w poszczególnych krajach W Chorwacji pytanie sformułowano w następujący sposób: Mój głos będzie się liczył w UE. 48

W Chorwacji pytanie sformułowano w następujący sposób: Głos (NASZEGO KRAJU) będzie się liczył w UE. 50

3) Różnice w poszczególnych krajach W Chorwacji pytania sformułowano w następujący sposób: Mój głos będzie się liczył w UE i głos (NASZEGO KRAJU) będzie się liczył w UE. 51

2. W jaki sposób mogę powiedzieć decydentom UE, co myślę? Przede wszystkim głosując 1) Średnia europejska 52

F. FUNKCJONOWANIE DEMOKRACJI 1. Funkcjonowanie demokracji w państwach członkowskich 1) Średnia europejska 55

2. Funkcjonowanie demokracji w UE 1) Średnia europejska 58

G. WYBÓR PRZEWODNICZĄCEGO KOMISJI EUROPEJSKIEJ 1. Pośredni wybór przewodniczącego Komisji Europejskiej przez Europejczyków 1) Średnia europejska 61

3) Różnice w poszczególnych krajach 2. Bezpośredni wybór przewodniczącego Komisji Europejskiej? 63

1) Średnia europejska 64

3. Przyczyny poparcia 1) Średnia europejska Podstawa: badani przychylni bezpośredniemu wyborowi przewodniczącego Komisji Europejskiej. 67

2) Wyniki w poszczególnych krajach Podstawa: badani przychylni bezpośredniemu wyborowi przewodniczącego Komisji Europejskiej. 68

3) Tabela wyników w poszczególnych krajach Podstawa: badani przychylni bezpośredniemu wyborowi przewodniczącego Komisji Europejskiej. 69

H. ZAINTERESOWANIE POLITYKĄ EUROPEJSKĄ DZIŚ I JUTRO 1. Spadek poziomu zainteresowania polityką europejską 1) Średnia europejska 70

2. Większe zaangażowanie Europejczyków do 2025 r. 1) Średnia europejska 73

I. INTEGRACJA EUROPEJSKA 1. To, co łączy Europejczyków, jest silniejsze niż to, co ich dzieli 1) Średnia europejska 76

2. Europejczycy podzieleni w sprawie tempa integracji 1) Średnia europejska 79

J. UNIA EUROPEJSKA W PERSPEKTYWIE 2025 R. 1. Główne wyzwania do 2025 r. 1) Średnia europejska 82