WYSTĄPIENIE POKONTROLNE

PREZES NAJWYŻSZEJ IZBY KONTROLI Krzysztof Kwiatkowski KBF.410.001.09.2015 P/15/001 WYSTĄPIENIE POKONTROLNE

I. Dane identyfikacyjne kontroli Numer i tytuł kontroli Jednostka przeprowadzająca kontrolę Kontrolerzy Jednostka kontrolowana Kierownik jednostki kontrolowanej P/15/001 Wykonanie budżetu państwa w 2014 r. Realizacja przez Narodowy Bank Polski zadań związanych z obsługą budżetu państwa oraz gospodarką własną w 2014 r. Najwyższa Izba Kontroli Departament Budżetu i Finansów 1. Ewa Trześniewska, główny specjalista kontroli państwowej, upoważnienie do kontroli nr 92695 z dnia 9 stycznia 2015 r. 2. Jerzy Sołtys, główny specjalista kontroli państwowej, upoważnienie do kontroli nr 92697 z dnia 9 stycznia 2015 r. 3. Tomasz Wańkowicz, główny specjalista kontroli państwowej, upoważnienie do kontroli nr 92696 z dnia 9 stycznia 2015 r. Narodowy Bank Polski, ul. Świętokrzyska 11/21, 00-919 Warszawa Marek Belka, Prezes Narodowego Banku Polskiego 1 (dowód: akta kontroli str. 1-5) Ocena II. Ocena kontrolowanej działalności 1. Najwyższa Izba Kontroli stwierdza 2, że Narodowy Bank Polski (NBP) prowadził bankową obsługę budżetu państwa zgodnie z przepisami działu III rozdziału 7 Bankowa obsługa budżetu państwa oraz niektórych jednostek sektora finansów publicznych ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych 3, rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 15 stycznia 2014 r. w sprawie szczegółowego sposobu wykonywania budżetu państwa 4 oraz z umową podpisaną z Ministrem Finansów na obsługę centralnego rachunku bieżącego budżetu państwa. Terminowo i prawidłowo realizował zlecone przez Ministra Finansów polecenia przelewów. Prawidłowo naliczał odsetki od lokat złotowych i walutowych oraz terminowo przekazał je na rachunek deponenta. W wyniku badania ewidencji księgowej prowadzonej przez NBP dla cz. 78 budżetu państwa - Obsługa zadłużenia zagranicznego w zakresie dotyczącym międzynarodowych instytucji finansowych stwierdzono, że roczne sprawozdania jednostkowe części 78 przekazują prawdziwy i rzetelny obraz dochodów, wydatków, a także należności. Podstawą sporządzenia sprawozdań była ewidencja księgowa prowadzona zgodnie z określonymi przez Ministra Finansów Zasadami rachunkowości. Sprawozdania, z wyjątkiem sprawozdania Rb-28, zostały sporządzone prawidłowo pod względem merytorycznym 1 Uchwała Sejmu RP z dnia 10 czerwca 2010 r. w sprawie powołania Prezesa NBP (M.P. Nr 44, poz. 616). 2 W kontroli wykonania budżetu państwa w 2014 r. Najwyższa Izba Kontroli stosuje następujące oceny: pozytywną i negatywną. W przypadku, gdy nie zostały spełnione kryteria dla oceny pozytywnej i negatywnej stosuje się oceną opisową. 3 Dz. U. z 2013 r., poz. 885 ze zm. 4 Dz. U. z 2014 r., poz. 82 ze zm. 2

i formalno-rachunkowym, a kwoty w nich wykazane były zgodne z danymi wynikającymi z ewidencji księgowej. W sprawozdaniu budżetowym z wykonania planu wydatków budżetu państwa (Rb-28) nie wykazano zobowiązań naliczonych memoriałowo w 2014 r. o terminie zapłaty w 2015 r. w kwocie 221,2 mln zł, co odpowiada 15,7% wartości wydatków w 2014 r. w cz. 78 obsługiwanych przez NBP. Nieuwzględnienie tej pozycji było niezgodne z 13 ust. 3 pkt 5 załącznika nr 37 w związku z 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 16 stycznia 2014 r. w sprawie sprawozdawczości budżetowej 5. Powyższa nieprawidłowość została uznana przez Ministerstwo Finansów, które w dniu 21 kwietnia 2015 r. przedstawiło korektę sprawozdania Rb-28 cz. 78 budżetu państwa. 2. Zbadane zamówienia publiczne były celowe i zostały udzielone w sposób gospodarny, zgodnie z przepisami ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych 6. Wydatki na edukację objęte kontrolą były celowe, legalne i gospodarne. Ponadto NIK zwraca uwagę, że NBP: poniósł wysokie koszty działań promocyjnych związanych z emisją monet przeznaczonych na cele kolekcjonerskie, poniósł koszty w związku z zatrudnieniem firmy zewnętrznej do konsultacji w zakresie zasad tworzenia atrakcyjnych wydawnictw wewnętrznych w NBP, podczas gdy Departament Komunikacji i Promocji odpowiada za przygotowywanie treści zamieszczanych w tych wydawnictwach, zatrudniając pracowników z odpowiednim do tego przygotowaniem, po raz kolejny osiągnął niski poziomu realizacji planu inwestycyjnego, mimo braku podstaw prawnych partycypował w opłatach obowiązkowej składki członkowskiej Komisji Nadzoru Finansowego wnoszonej do Europejskiego Urzędu Nadzoru Bankowego. III. Opis ustalonego stanu faktycznego 1. Bankowa obsługa budżetu państwa w 2014 r. Stosownie do art. 3 ust. 2 pkt 4 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o Narodowym Banku Polskim 7 do zadań NBP należy prowadzenie bankowej obsługi budżetu państwa. Zgodnie z art. 51 ust. 1 pkt 2 wyżej wymienionej ustawy NBP prowadzi rachunki budżetu państwa. Do rachunków tych należą: centralny rachunek bieżący budżetu państwa oraz rachunki bieżące i pomocnicze państwowych jednostek budżetowych i państwowych funduszy celowych. Na koniec 2014 r. NBP obsługiwał 3.403 podmioty sektora finansów publicznych, dla których prowadził 8.362 rachunki bieżące, 6.915 rachunków pomocniczych złotowych i walutowych oraz 279 rachunków lokat terminowych w złotych i w walutach obcych. [...] 8 (dowód: akta kontroli str. 4789-4844) 5 Dz. U. z 2014 r., poz. 119 ze zm. 6 Dz. U. z 2013 r., poz. 907 ze zm. 7 Dz. U. z 2013 r., poz. 908 ze zm. 8 Wyłączenia jawności dokonano przez NIK na podstawie art. 5 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (Dz.U.z 2014 r., poz. 782 ze zm.) oraz art. 5 i art. 104 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (Dz.U. z 2015 r., poz. 128 ze zm.). 3

Ustalone nieprawidłowości Opis stanu faktycznego Kontrola terminowości realizacji przez NBP poleceń przelewów Ministra Finansów, przeprowadzona na próbie 1.395 przelewów wykazała, że zostały one zrealizowane zgodnie z dyspozycjami Ministra Finansów, tj. w dniu złożenia zlecenia lub w dniu następnym, w zależności od momentu zarejestrowania zlecenia w systemie księgowym NBP. W 2014 r. system Banku odnotował trzy błędne polecenia przelewów złożonych przez Ministra Finansów w systemie TREZOR. W pierwszym przypadku dotyczyło to odrzucenia całej paczki zleceń (500 przelewów) w danym dniu w związku z wykryciem błędu w jednym poleceniu przelewu. W drugim przypadku błąd był spowodowany brakiem środków na rachunku Ministerstwa Finansów na realizację przelewów, w trzecim zaadresowaniem przelewu na nieistniejący rachunek bankowy roku przyszłego. Postępowanie NBP było we wszystkich przypadkach uzasadnione. Po odrzuceniu błędnych przelewów, Ministerstwo Finansów złożyło poprawne dyspozycje, które zostały zrealizowane przez Narodowy Bank Polski. (dowód: akta kontroli str. 4795-4798, 4887-4888) [...] 9 Stosownie do art. 83 ust. 1 i 3 ustawy o finansach publicznych, Minister Finansów może dokonywać lokat w złotych i walutach obcych w NBP. Umowa w sprawie lokowania przez Ministra Finansów środków pieniężnych na rachunkach lokat terminowych w NBP w złotych podpisana została 18 grudnia 2006 r. [...] 10 [...] Kontrola dziesięciu losowo wybranych lokat na kwotę 4.152,0 mln zł wykazała, że odsetki wyliczono i przekazano zgodnie z 5 wyżej wymienionej umowy. Szczegółowe zasady lokowania w NBP przez Ministra Finansów środków pieniężnych w walutach obcych ustalone zostały w umowie rachunku bankowego w walutach obcych z dnia 26 sierpnia 2008 r. [...] 11 Prowadzenie rachunków i przyjmowanie lokat w złotych i w walutach obcych od podmiotów upoważnionych uregulowane było uchwałami Zarządu NBP oraz umowami zawartymi z tymi podmiotami. [...] 12 (dowód: akta kontroli str. 4883-4929) W działalności NBP w przedstawionym wyżej zakresie nie stwierdzono nieprawidłowości. 2. Sprawozdawczość NBP w zakresie obsługi zadłużenia zagranicznego Skarbu Państwa 2.1. Roczne sprawozdania budżetowe oraz kwartalne sprawozdania w zakresie operacji finansowych Na podstawie 5 umowy z dnia 25 sierpnia 1995 r. (ze zm.) zawartej między Ministerstwem Finansów i Narodowym Bankiem Polskim, NBP zobowiązał się do sporządzania jednostkowych sprawozdań z obsługiwanych przez NBP 9 Wyłączenia jawności dokonano przez NIK na podstawie art. 5 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (Dz.U.z 2014 r., poz. 782 ze zm.) oraz art. 5 i art. 104 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (Dz.U. z 2015 r., poz. 128 ze zm.). 10 Wyłączenia jawności dokonano przez NIK na podstawie art. 5 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (Dz.U.z 2014 r., poz. 782 ze zm.) oraz art. 5 i art. 104 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (Dz.U. z 2015 r., poz. 128 ze zm.). 11 Wyłączenia jawności dokonano przez NIK na podstawie art. 5 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (Dz.U.z 2014 r., poz. 782 ze zm.) i art. 5 i art. 104 ustawy o z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (Dz.U. z 2015 r., poz. 128 ze zm.). 12 Wyłączenia jawności dokonano przez NIK na podstawie art. 5 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (Dz.U.z 2014 r., poz. 782 ze zm.) oraz art. 5 i art. 104 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (Dz.U. z 2015 r., poz. 128 ze zm.). 4

Ustalone nieprawidłowości zagranicznych należności i zobowiązań Skarbu Państwa oraz związanych z nimi dochodów i wydatków. Przyjęta w NBP organizacja pracy w zakresie sporządzania jednostkowych sprawozdań budżetowych na akceptowalnym poziomie ograniczała ryzyko, że dane wykazane w sprawozdaniach 13 będą nierzetelne. (dowód: akta kontroli str. 5283-5324, 5637-5646) Kontrola prawidłowości sporządzenia przez NBP rocznych sprawozdań budżetowych za 2014 r. oraz sprawozdań w zakresie operacji finansowych za IV kwartał 2014 r. w zakresie cz.78 obejmowała sprawozdanie Rb-27 z wykonania planu dochodów budżetowych, Rb-28 - z wykonania planu wydatków budżetu państwa, Rb-N o stanie należności oraz wybranych aktywów finansowych oraz Rb-Z o stanie zobowiązań według tytułów dłużnych oraz poręczeń i gwarancji. Sprawozdania jednostkowe cz. 78 opracowane przez NBP sporządzono prawidłowo pod względem merytorycznym i formalno-rachunkowym, a kwoty w nich wykazane były zgodne z danymi wynikającymi z ewidencji księgowej, z wyjątkiem sprawozdania Rb-28 w zakresie niżej opisanej nieprawidłowości. Przedstawiona na dzień 31 grudnia 2014 r. kwota zobowiązań wymagalnych w Rb-Z kwartalne sprawozdanie o stanie zobowiązań według tytułów dłużnych oraz gwarancji i poręczeń, jak również kwota należności w Rb-N kwartalnym sprawozdaniu o stanie należności wynosiła zero. Ponadto w wyniku badania ewidencji księgowej prowadzonej przez NBP dla cz. 78 stwierdzono, że sprawozdania jednostkowe przekazują prawdziwy i rzetelny obraz dochodów, wydatków a także należności. Sprawozdania zostały sporządzone w terminach określonych w rozporządzeniach Ministra Finansów z dnia 16 stycznia 2014 r. w sprawie sprawozdawczości budżetowej i z dnia 4 marca 2010 r. w sprawie sprawozdań jednostek sektora finansów publicznych w zakresie operacji finansowych 14. (dowód: akta kontroli str. 5283-5303, 5462, 5653-5764) W działalności kontrolowanej jednostki w badanym obszarze stwierdzono, że w rocznym sprawozdaniu Rb-28, sporządzonym przez NBP, nie wykazano zobowiązań w kwocie 221,2 mln zł dotyczących memoriałowo naliczonych na dzień 31 grudnia 2014 r. odsetek od kredytów, których termin płatności przypadał na 2015 r. Stanowiło to naruszenie 13 ust.3 pkt 5 załącznika nr 37, w związku z 9 ust. 2, rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 16 stycznia 2014 r. w sprawie sprawozdawczości budżetowej nakazującego wykazanie wszystkich uznanych przez jednostkę zobowiązań niespłaconych do końca okresu sprawozdawczego. Odsetki te zarachowano w ciężar kosztów finansowych 2014 r., wykazując jednocześnie zobowiązanie z tytułu wydatków budżetowych, co w ewidencji księgowej ujęto zapisem: Wn 751 Koszty finansowe Ma 202 Zobowiązania z tytułu wydatków budżetowych długoterminowe. Dyrektor Departamentu Zagranicznego NBP wyjaśniła, że na podstawie 13 ust. 3 pkt 2 instrukcji sporządzania sprawozdań, sprawozdanie Rb-28 zawiera informacje w ujęciu kasowym. Wskazała, że sprawozdanie Rb-28 jest integralnie związane z planem wydatków budżetowych danego roku, tj. zaangażowaniem i wykonaniem kasowym tych wydatków. Wyjaśniła, że na koniec każdego roku wykazywane 13 Rb-27 z wykonania planu dochodów budżetowych, Rb-28 o wykonaniu planu wydatków budżetu państwa, Rb-23 - o stanie środków na rachunkach bankowych, Rb-N o stanie należności, Rb-Z o stanie zobowiązań według tytułów dłużnych. 14 Dz. U. z 2014 r., poz. 1773. 5

w kolumnie 7 Zaangażowanie i 8 Wykonanie wydatków powinny być sobie równe, zaś w kolumnie 9 Zobowiązania ogółem w odniesieniu do zobowiązań Skarbu Państwa obsługiwanych przez NBP, powinna być wykazana kwota 0,00 zł. Pomimo, że przedstawiona w wyjaśnieniach przez NBP interpretacja była tożsama ze stanowiskiem Ministerstwa Finansów, zdaniem NIK, zgodnie z 13 ust. 2 pkt 1 instrukcji sprawozdanie Rb-28 sporządza się w zakresie zobowiązań według stanu na koniec okresu sprawozdawczego, a 13 ust. 3 pkt 5 stanowi, iż w kolumnie Zobowiązania ogółem wykazuje się wszystkie uznane przez jednostkę zobowiązania, niezapłacone do końca okresu sprawozdawczego. Przepisy nie wyłączają zobowiązań Skarbu Państwa z wykazywania ich w sprawozdaniu Rb- 28 zgodnie ze wskazaną wyżej zasadą. 2.2. Ewidencja księgowa (dowód: akta kontroli str. 5287-5289, 5462, 5774-5776) Narodowy Bank Polski prowadził ewidencję księgową cz. 78 budżetu państwa, której dysponentem jest Minister Finansów, na podstawie umowy z dnia 25 sierpnia 1995 r. (ze zm.) w sprawie obsługi zobowiązań i należności budżetu państwa z tytułu zawartych lub gwarantowanych przez Rząd RP umów kredytowych z międzynarodowymi instytucjami i organizacjami finansowymi oraz z tytułu członkostwa Polski w tych organizacjach oraz umowy z dnia 19 lutego 2001 r. (ze zm.) w sprawie zasad wykonywania przez NBP funkcji agenta finansowego RP dla realizacji umów kredytowych i pożyczkowych, zawieranych z rządami innych państw. Ewidencja księgowa prowadzona przez NBP dotyczyła fragmentu cz. 78 budżetu państwa i nie obejmowała operacji związanych z powierzeniem ewidencji i obsługi innych należności i zobowiązań Skarbu Państwa Bankowi Gospodarstwa Krajowego. W badanym okresie NBP prowadził ewidencję księgową zgodnie z określonymi przez Ministra Finansów do stosowania od 1 stycznia 2012 r. Zasadami rachunkowości 15. NBP posiadał również dokumentację opisującą działania systemu informatycznego dedykowanego do ewidencji i obsługi zagranicznych zobowiązań i należności Skarbu Państwa. Ewidencja księgowa była prowadzona w stworzonym przez NBP systemie finansowo-księgowym OZIN (System obsługi zobowiązań i należności) dopuszczonym do użytkowania zgodnie z procedurami wewnętrznymi obowiązującymi w NBP. Jest to system wyodrębniony z ksiąg NBP. Badanie wiarygodności ewidencji księgowej cz. 78 w NBP przeprowadzono na próbie 36 zapisów księgowych o łącznej wartości 131.999.137,65 zł, dokonanej na podstawie doboru losowego. Doboru próby dokonano na podstawie zapisów w szczególności kont 130 Rachunek bieżący, 133 Rachunek budżetu z tytułu przychodów i rozchodów, 201 Zobowiązania z tytułu wydatków budżetowychkrótkoterminowe, 221 Należności z tyt. dochodów budżetowych-krótkoterminowe, 240 Pozostałe rozrachunki. Wylosowana próba stanowiła 1,1% wartości obrotów w 2014 r. na kontach dotyczących cz. 78. Wylosowane operacje zbadano pod kątem poprawności formalnej dowodów/zapisów księgowych i wiarygodności ewidencji księgowej. Stwierdzono, że dowody księgowe sporządzono prawidłowo pod względem formalnym, a operacje gospodarcze udokumentowane tymi dowodami właściwie ujęto w ewidencji księgowej. (dowód: akta kontroli str. 5103-5254, 5336-5462, 5556-5636, 5647-5652, 5765-5773) 15 Zasady rachunkowości z dnia 14 maja 2012 r. zostały opracowane wówczas zgodnie z rozporządzeniem Ministra Finansów z dnia 5 lipca 2010 r. w sprawie szczególnych zasad rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa ( ) (Dz. U. Nr 128, poz. 861 oraz z 2012 r. poz. 121). Obecnie Dz. U. z 2013 r., poz. 289. 6

Ustalone nieprawidłowości Opis stanu faktycznego W działalności kontrolowanej jednostki dotyczącej prowadzenia ewidencji księgowej nie stwierdzono nieprawidłowości. 3. Wynik finansowy NBP 3.1. Plan finansowy NBP na 2014 r. NBP prowadził gospodarkę finansową na podstawie rocznego planu finansowego 16. Zasady i tryb sporządzania planu finansowego NBP oraz sprawozdania z jego realizacji regulowała uchwała Nr 30/2013 Zarządu NBP z dnia 14 sierpnia 2013 r. Plan finansowy NBP na 2014 r. został opracowany zgodnie z przepisami wyżej wymienionej uchwały, a następnie uchwalony przez Zarząd NBP w dniu 26 listopada 2013 r. 17 i zatwierdzony bez zastrzeżeń przez Radę Polityki Pieniężnej w dniu 3 grudnia 2013 r. 18 Plan finansowy NBP na 2014 r. obejmował projekcję wyniku z działalności bankowej oraz prognozę kosztów działania NBP i amortyzacji 19. W Planie na 2014 r. przyjęto, że działalność NBP w 2014 r. zamknie się ujemnym wynikiem finansowym (stratą) w wysokości 3.112,2 mln zł. Założono zatem niższą wartość wyniku finansowego w stosunku do wykazanego na koniec 2013 r., tj. wyniku finansowego na poziomie zerowym. Wynikało to głównie z przewidywanego na 2014 r. obniżenia wyniku z operacji finansowych o 3.555,9 mln zł, w tym z wystąpienia niższego salda zrealizowanych różnic kursowych o 4.378,7 mln zł. Plan nie był aktualizowany w 2014 r., co NBP tłumaczył, podobnie jak w latach poprzednich, dużą niepewnością w kształtowaniu się czynników zewnętrznych takich jak: kursy walutowe, ceny papierów wartościowych, oprocentowanie instrumentów finansowych. Z tych samych względów w procesie planowania przyjęto założenie o stałości parametrów, w tym między innymi kursu złotego do walut obcych. Dla dwóch głównych walut w aktywach NBP, tj. dolara amerykańskiego i euro przyjęto kurs fixingu NBP z dnia 31 października 2013 r. w wysokości: USD/PLN 3,0507 i EUR/PLN 4,1766. W rzeczywistości kształtował się on na poziomie odmiennym od założonego. Na koniec 2014 r. wyniósł: USD/PLN 3,5072 i EUR/PLN 4,2623, a w trakcie roku średnio: USD/PLN 3,1551 i EUR/PLN 4,1852. (dowód: akta kontroli str. 2233-2443) 3.2. Wykonanie wyniku finansowego w 2014 r. W sprawozdaniu finansowym NBP na dzień 31 grudnia 2014 r., podobnie jak w 2013 r., wykazano zerowy wynik finansowy. Nadwyżka przychodów nad kosztami, która wystąpiła na koniec roku w kwocie 4.044,1 mln zł, na mocy 3 ust. 1 pkt 2 oraz 4 ust. 2 uchwały Nr 12/2010 Rady Polityki Pieniężnej z dnia 14 grudnia 2010 r. w sprawie zasad tworzenia i rozwiązywania rezerwy na pokrycie ryzyka zmian kursu złotego do walut obcych w Narodowym Banku Polskim 20, przeznaczona została na uzupełnienie tej rezerwy. Wynik finansowy za 2014 r. był rezultatem wykonania przychodów i kosztów ogółem na poziomie 13.082,5 mln zł, tj. o 6.908,7 mln zł (o 34,6%) niższym niż w 2013 r. 16 Zgodnie z art. 64 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o Narodowym Banku Polskim. 17 Uchwała Nr 28/DOR/2013 Zarządu NBP z dnia 26 listopada 2013 r. 18 Uchwała nr 16/2013 (Dz.Urz. NBP z 2013 r., poz. 22). 19 Do planu przyjęto wielkość kosztów działania NBP i amortyzacji na 2014 r. zgodną z planem kosztów działania NBP i amortyzacji na 2014 r. zatwierdzonym przez Zarząd NBP w dniu 7 listopada 2013 r. Koszty działania NBP obejmują koszty wynagrodzeń z narzutami, koszty administracyjne, w tym: koszty zużycia materiałów i energii, koszty podatków i opłat, koszty usług obcych, koszty podróży służbowych, koszty świadczeń na rzecz pracowników, koszty odpisów na fundusze socjalne i pozostałe koszty oraz koszty emisji znaków pieniężnych. 20 Dz. Urz. NBP Nr 17, poz. 19. 7

Przychody zrealizowano w wysokości wyższej od zaplanowanych o 7.433,9 mln zł, a koszty w wysokości wyższej o 4.321,7 mln zł. Przychody z działalności bankowej wyższe od planowanych wynikały głównie z przychodów z operacji finansowych osiągniętych w wysokości 6.897,4 mln zł, tj. wyższych od planu o 6.740,7 mln zł oraz przychodów z tytułu odsetek, dyskonta i premii w wysokości 5.965,1 mln zł, tj. wyższych od planu o 588,7 mln zł. Wyższe niż planowane były przychody z tytułu opłat i prowizji o 5,4 mln zł oraz pozostałe przychody o 104,4 mln zł. Przychody z tytułu posiadanych akcji i udziałów były niższe od planowanych o 5,3 mln zł. Wyższy od planowanego poziom kosztów działalności bankowej wynikał głównie z nieplanowanych kosztów uzupełnienia rezerwy na pokrycie ryzyka zmian kursu złotego do walut obcych w wysokości 4.044,1 mln zł oraz kosztów operacji finansowych w wysokości 628,1 mln zł. Wyższe niż planowane były koszty niezrealizowane z wyceny kursowej o 843,9 mln zł, koszty z tytułu opłat i prowizji o 5,2 mln zł oraz pozostałe koszty o 20,2 mln zł. Koszty z tytułu odsetek, dyskonta i premii były niższe od planowanych o 428,8 mln zł. W 2014 r. z działalności bankowej NBP osiągnął wynik finansowy w wysokości 1.158,4 mln zł., tj. wyższy o 3.075,9 mln zł od wyniku planowanego na ten rok. Największy wpływ na realizację tego wyniku miał wynik z operacji finansowych w wysokości 1.354,6 mln zł, tj. wyższy od planowanego o 1.979,3 mln zł, co wynikało głównie z faktu, że w Planie finansowym NBP na 2014 r. przyjęto założenie o stałości kursów walutowych na poziomie fixingu NBP z dnia 31 października 2013 r. a średnie koszty zasobu walut obcych przyjęto na poziomie z dnia 31 października 2013 r. skorygowanym o wpływ skupu walut obcych prognozowany na listopad-grudzień roku bazowego i 2014 r. W rzeczywistości kursy walutowe kształtowały się na poziomie odmiennym od założonego. Saldo dodatnich i ujemnych zrealizowanych różnic kursowych wyniosło 4.915,8 mln zł i było wyższe od planowanego o 4.759,1 mln zł. Nieuwzględnione w Planie na 2014 r. saldo dodatnich i ujemnych zrealizowanych różnic cenowych wyniosło 1.353,6 mln zł, a koszty niezrealizowane z wyceny kursowej aktywów i zobowiązań w walutach obcych wyniosły 843,9 mln zł. Koszty niezrealizowane z wyceny cenowej papierów wartościowych w walutach obcych i wyceny transakcji terminowych na papierach wartościowych wyniosły 26,8 mln zł i były niższe od planowanych o 754,6 mln zł. Z tytułu odsetek, dyskonta i premii NBP osiągnął w 2014 r. ujemny wynik finansowy w wysokości 355,1 mln zł. Był to wynik korzystniejszy niż planowano o 1.017,6 mln zł. Wpłynęło na to głównie uzyskanie większych niż planowano przychodów z odsetek i dyskonta od zagranicznych papierów wartościowych i przychodów od środków NBP zgromadzonych na rachunkach bankowych w walutach obcych oraz poniesienie mniejszych niż planowano kosztów odsetek, dyskonta i premii od papierów wartościowych i kosztów odsetek od rachunków prowadzonych przez NBP głównie w walucie krajowej. NBP osiągnął w 2014 r. wynik z opłat i prowizji w wysokości 0,1 mln zł, tj. wyższy niż planowano o 0,2 mln zł oraz przychody z tytułu akcji i udziałów w wysokości 9,7 mln zł, niższe od planowanych o 5,3 mln zł. Saldo pozostałych przychodów i kosztów na koniec 2014 r. wyniosło 149,1 mln zł, wobec planowanych 64,9 mln zł. Były to głównie przychody ze sprzedaży monet i banknotów kolekcjonerskich, uzyskania metali szlachetnych z przetopu złotych i srebrnych monet kolekcjonerskich wycofanych ze sprzedaży, sprzedaży nieruchomości i likwidacji środków trwałych oraz wynajmu pomieszczeń biurowych. Koszty dotyczyły głównie 8

Opis stanu faktycznego korekty podatku od nieruchomości za lata 2009-2013, utworzenia rezerw na przyszłe zobowiązania oraz pozostałych kosztów operacyjnych. Koszty działania NBP i amortyzacji w 2014 r., zaplanowane na 1.194,7 mln zł 21, zostały zrealizowane w wysokości 1.158,4 mln zł, tj. o 36,3 mln zł (o 3,0%) niższej od planu. W porównaniu z 2013 r. koszty te wzrosły o 72,2 mln zł. Niższe od planowanych o 10,7 mln zł były koszty wynagrodzeń wraz z narzutami, które w 2014 r. wyniosły 483,0 mln zł. Wynikało to z niższego od planowanego przeciętnego zatrudnienia w NBP. Mniejsze niż planowano o 3,6 mln zł były koszty emisji znaków pieniężnych, które wyniosły 290,8 mln zł, co wynikało z wynegocjowania niższych cen zakupu banknotów w porównaniu z założeniami przyjętymi do planu. Koszty emisji banknotów były niższe od planowanych o 15,5 mln zł. Wyższe od planowanych o 11,9 mln zł były koszty emisji monet. Wynikało to głównie z wprowadzenia do obiegu większej niż w 2013 r. ilości monet o nominale 2 zł (wzrost o 7,7%) i 5 zł (wzrost o 11,6%). Wyższe od planowanych o 6,5 mln zł były koszty administracyjne, które w 2014 r. wyniosły 303,7 mln zł. Przekroczenie planu kosztów administracyjnych spowodowane było wyższymi od planowanych o 32,4 mln zł kosztami świadczeń na rzecz pracowników z tytułu utworzenia rezerw ustawowych oraz dodatkowych odpraw pieniężnych i rezerw na zmianę lub podnoszenie kwalifikacji zawodowych pracowników przystępujących do Programu Optymalizacji Zatrudnienia w NBP. W tej grupie kosztów niższe od planowanych były głównie koszty usług obcych o 18,6 mln zł, koszty zużycia materiałów i energii o 3,5 mln zł i pozostałe koszty administracyjne o 4,9 mln zł. Przekroczony został o 7,0 mln zł plan kosztów amortyzacji, które ukształtowały się w 2014 r. na poziomie 80,9 mln zł. Przekroczenie planu wynikało z wyższych niż planowano wartości oddanych w użytkowanie składników majątku (środków trwałych, wartości niematerialnych i prawnych) oraz zakończonych i rozliczonych inwestycji. W Planie finansowym NBP na 2014 r. uwzględniono rezerwę na wzrost kosztów działania, remontów i konserwacji w wysokości 22,2 mln zł. W trakcie roku rezerwa została podwyższona do 35,4 mln zł na skutek dokonanych zwiększeń i zmniejszeń limitów kosztów administracyjnych. Rezerwa ta nie została wykorzystana. 3.3. Rezerwy (dowód: akta kontroli str. 2444-3668) W 2014 r. nie uległy zmianie zasady tworzenia i rozwiązywania rezerwy na pokrycie ryzyka zmian kursu złotego do walut obcych uregulowane uchwałą Nr 12/2010 Rady Polityki Pieniężnej z dnia 14 grudnia 2010 r. oraz w Metodyce szacowania rezerwy na pokrycie ryzyka zmian kursu złotego do walut obcych, przyjętej przez Zarząd NBP w dniu 23 grudnia 2010 r. Oszacowana na dzień 31 grudnia 2014 r., zgodnie z Metodyką kwota, jaka pokryłaby potencjalne zmiany wartości zasobów walut obcych z tytułu zmian kursu złotego do walut obcych w przyszłości, pomniejszona o oszacowane przychody niezrealizowane wynikające ze zmian kursu złotego do walut obcych, wyniosła 1.202,1 mln zł. Kwota ta była niższa od kwoty niepokrytej skumulowanej straty z lat ubiegłych, powstałej w wyniku zmian kursu złotego do walut obcych w wysokości 11.457,9 mln zł. W takim przypadku zgodnie z 1 ust. 3 uchwały RPP oszacowana rezerwa nie może być niższa od kwoty niepokrytej 21 Plan na 2014 r. skorygowany o zmiany limitów kosztów z rezerwy przyjętej na ten cel. 9

Opis stanu faktycznego Ustalone nieprawidłowości Opis stanu faktycznego skumulowanej straty z lat ubiegłych, powstałej w wyniku zmian kursu złotego. Na dzień 31 grudnia 2013 r. rezerwa wynosiła 4.696,3 mln zł. W związku z wystąpieniem na koniec 2014 r. nadwyżki finansowej w wysokości 4.044,1 mln zł, na podstawie 3 ust. 1 pkt 2 oraz 4 ust. 2 wyżej wymienionej uchwały RPP, Zarząd NBP uchwałą zarządczą nr 1/8/2015 z dnia 12 lutego 2015 r. podjął decyzję o uzupełnieniu rezerwy o kwotę tej nadwyżki i postanowił, że kwota rezerwy na pokrycie ryzyka zmian kursu złotego do walut obcych w NBP na dzień 31 grudnia 2014 r. wyniesie 8.740,4 mln zł. Decyzja Zarządu NBP była zgodna z zasadami tworzenia i rozwiązywania rezerwy na pokrycie ryzyka zmian kursu złotego do walut obcych określonymi w wyżej wymienionej uchwale RPP. (dowód: akta kontroli str. 2509-2565) 3.4. Wpłata do budżetu państwa w 2014 r. części zysku NBP za 2013 r. Art. 69 ust. 4 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o Narodowym Banku Polskim zobowiązuje NBP do przekazania do budżetu państwa 95% rocznego zysku. Pozostałe 5% zysku, zgodnie z art. 62 ust. 1 i 2 wyżej wymienionej ustawy, przeznaczane jest na fundusz rezerwowy NBP. W związku z zerowym wynikiem finansowym Narodowego Banku Polskiego za 2013 r., potwierdzonym w sprawozdaniu finansowym na dzień 31 grudnia 2013 r., w 2014 r. NBP nie dokonywał wpłat z zysku do budżetu państwa za 2013 r. (dowód: akta kontroli str. 2448-2449) W działalności NBP w przedstawionym wyżej zakresie nie stwierdzono nieprawidłowości. 4. Gospodarka własna NBP 4.1. Wybrane koszty administracyjne NBP Koszty działania NBP w 2014 r. w wysokości 1.077,5 mln zł były o 43,3 mln zł, tj. o 3,9% niższe od planowanych. W porównaniu do 2013 r. koszty te wzrosły o 114,1 mln zł, tj. o 11,3%. W kosztach działania NBP koszty wynagrodzeń wraz z narzutami i kosztami rezerw na przyszłe zobowiązania wobec pracowników stanowiły 44,8%, koszty administracyjne 28,2%, a koszty emisji znaków pieniężnych 27%. Koszty administracyjne w kwocie 303,7 mln zł były wyższe od planowanych o 6,4 mln zł i o 43,4 mln zł od kosztów poniesionych w 2013 r. Największą pozycją w tych kosztach były koszty usług obcych, które w kwocie 131,3 mln zł stanowiły 43,2% kosztów administracyjnych. Pozostałe koszty administracyjne wyniosły 54,2 mln zł, w tym koszty działalności edukacyjnej NBP 22,1 mln zł (40,8%), a koszty działalności informacyjnej i promocyjnej 9,4 mln zł (17,3%). Kontrolą NIK objęto realizację przez departamenty NBP wybranych kosztów promocji i marketingu oraz edukacji, a także przeprowadzenie trzech postępowań o udzielenie zamówień publicznych. Koszty promocji i marketingu Limit kosztów dla Departamentu Komunikacji i Promocji na działalność informacyjną, marketingową i promocyjną w 2014 r. wynosił 10,7 mln zł. Departament zrealizował limit kosztów w 85,9%, tj. na kwotę 9,2 mln zł. Poniesione koszty były wyższe o 3,2 mln zł, tj. 52,9% od kosztów 2013 r. Wzrost kosztów spowodowany był przede wszystkim działaniami informacyjnymi związanymi z wprowadzeniem do obiegu banknotów ze zmodernizowanymi zabezpieczeniami. 10

NIK zbadała wydatki Departamentu związane z działalnością promocyjną i marketingową na kwotę 2,5 mln zł 22, w tym wydatki w kwocie 0,9 mln zł poniesione na organizację i produkcję koncertu galowego pt. Monety kolekcjonerskie NBP. Grzegorz Ciechowski spotkanie z legendą. Historia Polskiej Muzyki Rozrywkowej oraz wydatki w kwocie 55,8 tys. zł poniesione na konsultacje w zakresie zasad tworzenia atrakcyjnych wydawnictw wewnętrznych w NBP. W 2014 r. działalność marketingowa i promocyjna Departamentu dotyczyła między innymi promocji monet i banknotów kolekcjonerskich, na którą wydano 1,6 mln zł. Głównym celem tej promocji było podkreślenie roli NBP jako jedynego prawnego emitenta znaków pieniężnych w RP, wsparcie sprzedaży monet i banknotów kolekcjonerskich oraz umacnianie wizerunku NBP jako instytucji otwartej i zaangażowanej w życie społeczne. Wątpliwości budzi tak szerokie promowanie NBP jako jedynego prawnego emitenta znaków pieniężnych RP, ponieważ zabezpiecza to art. 4 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o Narodowym Banku Polskim, zgodnie z którym wyłączne prawo emitowania znaków pieniężnych Rzeczypospolitej Polskiej przysługuje NBP. NIK zwraca zatem uwagę na wysokie koszty związane z promocją monet kolekcjonerskich z serii Historia Polskiej Muzyki Rozrywkowej Grzegorz Ciechowski. Na kampanię związaną z tą emisją, w ramach której zorganizowany był koncert w Teatrze Dramatycznym w Warszawie wydano 0,9 mln zł. Koszty tej kampanii stanowiły 56,3% kosztów promocji monet i banknotów kolekcjonerskich, 37,5% kosztów działalności marketingowej i promocyjnej oraz 9,8% łącznych kosztów działalności informacyjnej i promocyjnej poniesionych przez Departament Komunikacji i Promocji. (dowód: akta kontroli str. 3669-3756, 4211-4298, 4512-4522, 4570-4376, 4623-4642) NBP zawarł umowę o świadczenie usług udzielania konsultacji w zakresie zasad tworzenia atrakcyjnych wydawnictw, w tym w szczególności wydawnictw wewnętrznych NBP oraz weryfikacji treści w nich zamieszczanych. Materiały wykorzystywane w wydawnictwach wewnętrznych NBP przygotowywane były przez departamenty merytoryczne, w tym Departament Komunikacji i Promocji, który odpowiadał za opracowanie treści do zamieszczania w wydawnictwach NBP w formie atrakcyjnej dla odbiorców. Ponadto w tym Departamencie oraz w Zespole Wydawnictw Departamentu Edukacji i Wydawnictw zajmowano się opracowywaniem językowym i graficznym wydawnictw, pisano artykuły, przygotowywano je redakcyjnie, wykonywano fotografie reprodukcyjne oraz reportażowe. Usługodawca udzielał jedynie porad i wskazówek eksperckich podczas spotkań Kolegium Redakcyjnego magazynu Jak w Banku oraz Intranetu NBP, drogą mailową, w drodze kontaktów roboczych z Naczelnikiem Wydziału Komunikacji Wewnętrznej Departamentu Komunikacji i Promocji, drogą telefoniczną oraz podczas spotkań roboczych z Dyrektorem Departamentu Komunikacji i Promocji. Zdaniem NIK, koszty umowy z zewnętrznym wykonawcą w wysokości 55,8 tys. zł były niecelowe w sytuacji, gdy ponad 10 osób zatrudnionych w NBP zajmuje się działalnością wydawniczą, a materiał jest opracowywany tylko na potrzeby wewnętrzne. NIK nie wnosi zastrzeżeń do prawidłowości pozostałych zakupów objętych kontrolą związanych z działalnością promocyjną, marketingową oraz ich ujęcia w księgach 22 Badaniem objęto 12 płatności dotyczących wydatków poniesionych na zadania związane z promocją i marketingiem. Doboru próby do badania dokonano w sposób celowy. 11

rachunkowych. Zakupy tych usług były celowe, a ich wykonanie i odbiór prawidłowo udokumentowane. Koszty działalności edukacyjnej (dowód: akta kontroli str. 3949-3954, 4536-4619, 4622, 4641-4642) Limit kosztów dla Departamentu Edukacji i Wydawnictw na badania społeczne i ewaluację projektów edukacyjnych, działania w zakresie Portalu Edukacji Ekonomicznej, programu Klub Przedsiębiorczych Nauczycieli IMPULS, realizację projektu pt. Utworzenie placówki edukacyjno-ekspozycyjnej pn. Centrum Pieniądza NBP i inne działania wydawnicze wynosił 24,7 mln zł. Departament zrealizował limit kosztów w 89,5%, tj. na kwotę 22,1 mln zł. Koszty poniesione w 2014 r. były o 1,6 mln zł, tj. o 7,8% wyższe niż poniesione w 2013 r. NIK zbadała zakupy związane z działalnością edukacyjną na kwotę 2,0 mln zł i nie wnosi zastrzeżeń do prawidłowości objętych kontrolą zakupów oraz ujęcia rozliczeń finansowych dotyczących badanych zakupów w księgach rachunkowych. Zakupy usług były celowe, a ich wykonanie i odbiór prawidłowo udokumentowane. (dowód: akta kontroli str. 3757-3835, 3838-3844, 3863-3869, 4144-4160) Zamówienia publiczne W 2014 r. NBP udzielił 32 zamówienia klasyczne 23 na ogólną kwotę 154,4 mln zł netto, w tym 21 zamówień w trybie przetargu nieograniczonego na kwotę 40,3 mln zł, siedem zamówień w trybie przetargu ograniczonego na kwotę 93,6 mln zł oraz cztery zamówienia udzielone w trybie negocjacji bez ogłoszenia na kwotę 20,5 mln zł. Kontrolą NIK objęto trzy postępowania o udzielenie zamówienia publicznego, w wyniku których zawarto umowy na ogólną kwotę 12,7 mln zł brutto. Dwa postępowania przeprowadzono w trybie przetargu nieograniczonego: na wynajem długoterminowy samochodów osobowych (3,4 mln zł) i na świadczenie usług poligraficznych w zakresie druku offsetowego i obróbki introligatorskiej (1,0 mln zł). Jedno postępowanie przeprowadzono w trybie przetargu ograniczonego na wykonanie usług utrzymania czystości w obiektach Centrali NBP, w wyniku którego zawarto umowę na kwotę 8,3 mln zł. Zamówienia te zostały przeprowadzone zgodnie z przepisami ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych 24. (akta kontroli str. 301-2232) Postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego na wynajem długoterminowy samochodów osobowych przeprowadzono po wcześniejszej analizie efektywności eksploatacji własnej floty samochodowej w porównaniu z wynajmem floty od podmiotów zewnętrznych. Analiza kosztów utrzymania Wydziału Transportu Samochodowego Zakładu Usług Gospodarczych NBP, wykonana w listopadzie 2013 r. i zaakceptowana przez Zarząd NBP w dniu 21 listopada 2013 r. 25 wykazała, że w wyniku restrukturyzacji i wynajmu długoterminowego floty samochodowej w Centrali NBP przyniesie w ciągu roku efekt w postaci zmniejszenia kosztów obsługi o około 0,7 mln zł. 23 Zamówienia publiczne o wartości równej lub przekraczającej kwoty określone w przepisach wydanych na podstawie art. 11 ust. 8 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych (Dz. U. z 2013 r., poz. 907 ze zm.). 24 Dz. U. z 2013 r., poz. 907 ze zm. 25 Uchwała zarządcza nr 6/47/2013 12

Ustalone nieprawidłowości Składki członkowskie NBP (dowód: akta kontroli str. 1337-1349) Zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o Narodowym Banku Polskim NBP może być członkiem międzynarodowych instytucji finansowych i bankowych oraz pokrywać ze środków własnych wydatki związane z członkostwem w tych instytucjach. W 2014 r. NBP poniósł koszty z tytułu składek członkowskich odprowadzonych do instytucji krajowych i międzynarodowych na kwotę 3.922,5 tys. zł. Największa kwota tych kosztów w wysokości 3.055,2 tys. zł dotyczy partycypacji NBP w obowiązkowej składce Komisji Nadzoru Finansowego do Europejskiego Urzędu Nadzoru Bankowego. Zdaniem NIK, nieuzasadnione jest partycypowanie przez NBP w kosztach składki Komisji Nadzoru Finansowego do Europejskiego Urzędu Nadzoru Bankowego. Zgodnie z art. 62 ust. 1 lit. a rozporządzenia PE i Rady (UE) nr 1093/2010 z dnia 24 listopada 2010 r. w sprawie ustanowienia Europejskiego Urzędu Nadzoru (Europejskiego Urzędu Nadzoru Bankowego), zmiany decyzji nr 716/2009.WE oraz uchylenia decyzji Komisji 2009/78/WE 26 obowiązkowe składki uiszczane są przez krajowe organy władzy publicznej właściwe w zakresie nadzoru nad instytucjami finansowymi. W przypadku Polski obowiązek ten dotyczy zatem Komisji Nadzoru Finansowego. Art. 40 ust. 1 lit b rozporządzenia stanowi, że w skład Rady Organów Nadzoru wchodzą szefowie krajowych organów publicznych właściwych w zakresie nadzoru nad instytucjami kredytowymi w poszczególnych państwach członkowskich, a zgodnie z art. 40 ust. 4, w przypadku gdy organ, o którym mowa w art. 40 ust. 1 lit. b tego rozporządzenia nie jest bankiem centralnym, członek Rady Organów Nadzoru, o którym mowa w tej literze, może podjąć decyzję o tym, że będzie mu towarzyszył przedstawiciel banku centralnego członkowskiego, któremu nie przysługuje prawo głosu. Przepisy rozporządzenia nie przewidują w takiej sytuacji partycypacji banku centralnego w kosztach składki uiszczanej na rzecz Urzędu. Nie ma zatem podstawy prawnej do ponoszenia przez NBP kosztów w tym zakresie. NIK zwraca także uwagę, że stosownie do art. 19 ust. 1 ustawy z dnia 21 lipca 2006 r. o nadzorze nad rynkiem finansowym 27 wydatki stanowiące koszty działalności Komisji Nadzoru Finansowego oraz jej Urzędu, w tym z tytułu obowiązkowej składki do Europejskiego Urzędu Nadzoru Bankowego, są pokrywane z wpłat wnoszonych przez podmioty nadzorowane. Oznacza to, że nie obciążają one wyniku budżetu państwa. Tymczasem partycypacja NBP w kosztach nadzoru prowadzi do zmniejszenia wyniku finansowego NBP i obniżenia ewentualnej wpłaty z zysku Banku do budżetu, wnoszonej na podstawie art. 69 ust. 4 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o Narodowym Banku Polskim. (dowód: akta kontroli str. 4645-4735, 4736-4767, 4778-4784, 4784a-4785, 5099-5102) W objętych kontrolą wybranych kosztach działania NBP stwierdzono następujące nieprawidłowości: poniesiono nieuzasadnione efektami wysokie koszty promocji monet kolekcjonerskich NBP Grzegorz Ciechowski, które stanowiły 9,9% łącznych kosztów działalności informacyjnej i promocyjnej zrealizowanych w 2014 r. przez Departament Komunikacji i Promocji, 26 Dz.U. UE L 331 z 15.12.2010, s. 12 ze zm. 27 Dz.U. z 2012 r., poz. 1149 ze zm. 13

Opis stanu faktycznego niecelowo poniesione zostały wydatki w kwocie 55.8 tys. zł na konsultacje w zakresie zasad tworzenia atrakcyjnych wydawnictw wewnętrznych, poniesiono nieznajdujące uzasadnienia w przepisach prawnych koszty w wysokości 3.055,2 tys. zł w związku z partycypowaniem przez NBP w składce członkowskiej wnoszonej przez Komisję Nadzoru Finansowego do Europejskiego Urzędu Nadzoru Bankowego. 4.2. Wybrane aspekty gospodarki własnej NBP Plan inwestycji NBP na 2014 r. został przyjęty uchwałą Nr 26/DA/2013 Zarządu NBP z dnia 30 października 2013 r. na kwotę 117.418 tys. zł, obejmującą nakłady do poniesienia w kwocie 102.409 tys. zł oraz rezerwę w wysokości 15.009 tys. zł. Plan przewidywał realizację 218 zadań inwestycyjnych oraz zakupów środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych. Na podstawie uchwał Zarządu NBP Nr 68/2001 oraz Nr 7/2014 (obowiązującej od dnia 1 marca 2014 r.) w sprawie planowania oraz realizacji inwestycji, remontów i konserwacji w Narodowym Banku Polskim w ciągu roku wprowadzono zmiany polegające na zwiększeniu przydzielonych limitów kosztów zadań oraz wprowadzeniu nowych pozycji do planu. Decyzje te podejmowane były na podstawie wniosków jednostek organizacyjnych, przez Zarząd NBP, Wiceprezesa NBP lub upoważnionego przez Prezesa NBP Członka Zarządu NBP oraz Dyrektorów: Departamentu Administracji i Departamentu Controlingu. Zadania inwestycyjne zrealizowano w 2014 r. w kwocie 63.244 tys. zł, tj. 53,9% planu po zmianach. W 2013 r. nakłady inwestycyjne wyniosły 124.380 tys. zł, tj. 78,3% planu po zmianach. Z rezerwy inwestycyjnej przydzielono limit środków w wysokości 3.933 tys. zł, z której największą kwotę wykorzystał Departament Emisyjno-Skarbcowy na zakup oprogramowania adaptacyjnego i użytkowego wykorzystywanego w pracy sorterów banknotów (1.217 tys. zł) i zakup urządzeń kontrolno-pomiarowych do pomiaru pigmentów i innych materiałów (451 tys. zł) oraz Oddział w Olsztynie na modernizację sali operacyjnej (983 tys. zł). Na koniec 2014 r. stan rezerwy wynosił 11.282 tys. zł. Ostatecznie 149 zadań zostało zakończonych, 40 będzie kontynuowanych w 2015 r., od realizacji 29 zadań odstąpiono. Niepełna realizacja planu inwestycji w 2014 r. wynikała głównie z opóźnień w realizacji zadania Przedsięwzięcie projektowe Utworzenie placówki edukacyjno-ekspozycyjnej pn. Centrum Pieniądza na które w planie ujęto środki w kwocie 10.035 tys. zł, podczas gdy rzeczywiste nakłady wyniosły 191 tys. zł oraz modernizacji O/O NBP w Krakowie na którą zaplanowano 9.500 tys. zł, a rzeczywiste nakłady wyniosły 10 tys. zł. Kontrola postępu prac związanych z uruchomieniem Centrum Pieniądza NBP im. Sławomira S. Skrzypka wykazała, że w celu realizacji wniosku pokontrolnego NIK z dnia 24 kwietnia 2014 r., dotyczącego wzmocnienia nadzoru przez Zarząd NBP nad realizacją projektu Centrum Pieniądza, Zarząd NBP polecił w lipcu 2014 r. przygotowywanie miesięcznych i kwartalnych informacji o stanie realizacji projektu. W okresach półrocznych Członkowie Zarządu NBP mają odbywać wizje lokalne na terenie przyszłego Centrum. Przeprowadzony został przetarg i podpisana umowa z wykonawcą ekspozycji Centrum.... Przedmiotem umowy jest wykonanie robót budowalnych (gablot, elementów scenograficznych i dekoracyjnych, systemów zabezpieczeniowych), dostarczenie urządzeń technicznych, wykonanie i uruchomienie systemu aplikacji oprogramowania, w terminie do 6 października 2015 r. Zarząd NBP informowany był o kontynuowaniu prac w zakresie przygotowania ekspozycji od strony merytorycznej. Na posiedzeniu Zarządu NBP w dniu 4 grudnia 2014 r. przyjęta została informacja na temat stanu realizacji tego 14

Uwagi dotyczące kontrolowanej działalności projektu. Nie zmieniono ostatecznego terminu realizacji projektu wyznaczonego na dzień 15 marca 2016 r. (dowód: akta kontroli str. 45-156, 243-266, 267-293, 295-296, 4930-5017) Z dniem 1 marca 2014 r. w NBP utworzono Departament Controlingu (DC), któremu powierzono m.in. zadania przygotowania, we współpracy z Inwestorami Bezpośrednimi, planu inwestycji NBP oraz weryfikowania planowanych przez departamenty i jednostki organizacyjne budżetów projektów i przedsięwzięć projektowych. W celu uzyskania poprawy realności planowania inwestycji DC opracował nowe wytyczne w sprawie szczegółowych zasad planowania i monitorowania inwestycji w NBP, które weszły w życie 5 sierpnia 2014 r. i po raz pierwszy zostały zastosowane w pracach tworzenia planu na 2015 r. W wyniku zastosowania tych wytycznych procesowi analizy i weryfikacji zadań zgłaszanych do planu towarzyszy ocena celowości, priorytetu realizacji, zakładanych korzyści, wymaganych zasobów, powiązań z innymi przedsięwzięciami oraz ryzyka niepowodzenia realizacji zadań. (dowód: akta kontroli str. 275-294, 4312-4322) NIK zwraca uwagę na utrzymywanie się od kilku lat niskiego poziomu realizacji planu inwestycyjnego, co świadczy o tym, że w procesie planowania niedostatecznie precyzyjnie dokonywana była analiza potrzeb inwestycyjnych, jak i możliwości ich realizacji. Opis stanu faktycznego 4.3. Gospodarowanie nieruchomościami NBP Plan działalności Narodowego Banku Polskiego na lata 2013-2015 przewidywał poprawę efektywności wykorzystania nieruchomości NBP w Warszawie i zarządzania ośrodkami wypoczynkowymi (zadania nr 42 i 43 planu). Zadania te przewidziano również w Planie działalności Narodowego Banku Polskiego na lata 2014-2016 (zadania nr 39 i 40) w obszarze racjonalizacji struktury organizacyjnej NBP i poprawy efektywności działania instytucji. Uchwałą zarządczą nr 1/23/2014 Zarząd NBP wyraził zgodę na sprzedaż prawa użytkowania wieczystego działki nr 15 położonej w Warszawie przy ul. Wareckiej, z ceną wywoławczą do przetargu, zgodną z wyceną rzeczoznawcy majątkowego. Ostatecznie Zarząd NBP, zgodnie z uchwałą zarządczą nr 8/42/2014, wyraził zgodę na zrzeczenie się przez NBP, w trybie art. 16 ust. 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami 28, praw użytkowania wieczystego przedmiotowej nieruchomości na rzecz Skarbu Państwa. Akt notarialny zawierający oświadczenie NBP w tym zakresie został podpisany 17 marca 2015 r. Nieruchomość NBP w Zegrzu zgłoszono do przetargu z ceną wywoławczą obniżoną o 50% w stosunku do ceny ostatniego przetargu; ze względu na brak ofert przetarg nie został przeprowadzony. Członek Zarządu NBP nadzorujący Departament Administracji wyraził zgodę na sprzedaż nieruchomości w trybie rokowań. W 2014 r. NBP poniósł koszty utrzymania nieruchomości w Zegrzu w łącznej wysokości 590.491,96 zł. Ośrodek wypoczynkowy NBP Guzianka w Rucianem Nidzie zgłoszono do sprzedaży z ceną wywoławczą do przetargu zgodną z aktualną wartością rynkową nieruchomości, ustaloną przez rzeczoznawcę majątkowego. Przetarg nie został przeprowadzony ze względu na brak ofert. Z dniem 30 września 2014 r., w związku z uchwałą zarządczą nr 1/30/2014 ośrodek wypoczynkowy NBP 28 Dz. U. z 2014 r., poz. 518 ze zm. 15

Ustalone nieprawidłowości Opis stanu faktycznego Wnioski pokontrolne Guzianka zakończył działalność. Departament Administracji rozpoczął procedurę sprzedaży ośrodka jako zorganizowanej części przedsiębiorstwa. Dokonano wyceny składników majątku, niepodlegających sprzedaży wraz z ośrodkiem, które zostaną sprzedane w drodze przetargu; członek Zarządu NBP nadzorujący Departament Administracji wyraził zgodę na obniżenie o 50% ceny wywoławczej nieruchomości do drugiego przetargu nieograniczonego. Przetarg ten z terminem składania ofert do 19 grudnia 2014 r. nie został przeprowadzony ze względu na brak ofert. Uchwałą zarządczą nr 1/30/2014 Zarząd NBP wyraził zgodę na rozszerzenie działalności ośrodka szkoleniowego NBP w Zalesiu Górnym. Opracowano wstępny program funkcjonalno-użytkowy dla ośrodka. Departament Administracji przygotował w 2015 r. wniosek o udzielenie zamówienia na wykonanie dokumentacji projektowokosztorysowej, dostosowującej ośrodek do wymogów architektonicznych. Uchwałą zarządczą nr 1/30/2014 Zarząd NBP wyraził zgodę na wydzierżawienie ośrodka wypoczynkowego NBP Bankowiec w Zakopanem na warunkach umożliwiających korzystanie z obiektu przez osoby uprawnione z NBP. Aktualnie trwa procedura przygotowania postępowania na dzierżawę. Uchwałą zarządczą nr 5/37/2014 Zarząd NBP wyraził zgodę na sprzedaż nieruchomości NBP przy ul. Jasnej 8. Członek Zarządu NBP sprawujący nadzór nad Departamentem Administracji wyraził zgodę na sprzedaż nieruchomości w trybie rokowań. Komisja powołana do przeprowadzenia rokowań dotyczących warunków sprzedaży tej nieruchomości przeprowadziła takie rokowania z Zespołem negocjacyjnym UKNF, w wyniku których uzgodniono cenę sprzedaży nieruchomości. Uchwałą zarządczą nr 7/42/2014 Zarząd NBP zaakceptował cenę sprzedaży nieruchomości przy ul. Jasnej 8 w Warszawie, na rzecz UKNF. Po otrzymaniu zgody Ministerstwa Skarbu Państwa, w dniu 16 grudnia 2014 r. podpisano umowę sprzedaży nieruchomości w formie aktu notarialnego. Uchwałą zarządczą nr 7/42/2013 Zarząd NBP zdecydował o przebudowie budynku NBP przy ul. Siedmiogrodzkiej 5a w Warszawie dla potrzeb O/O w Warszawie i Centrali NBP. (dowód: akta kontroli str. 4323-4356, 4365-4368, 4369-4374) W działalności NBP w zakresie gospodarowania nieruchomościami nie stwierdzono nieprawidłowości. 4.4. Nabycie akcji spółek infrastrukturalnych przez NBP Na posiedzeniu Zarządu NBP w dniu 7 sierpnia 2014 r. przyjęta została Zbiorcza analiza w zakresie funkcjonowania spółek i podmiotów utworzonych przez NBP za 2013 r. oraz omówiona sprawa nabycia przez NBP pakietu akcji Krajowej Izby Rozliczeniowej S.A. W 2014 r. nie nastąpiły zmiany właścicielskie w zakresie spółek, w których NBP posiada akcje. (dowód: akta kontroli str.5021-5098) IV. Wnioski Przedstawiając powyższe oceny i uwagi wynikające z ustaleń kontroli, Najwyższa Izba Kontroli, na podstawie art. 53 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 23 grudnia 1994 r. o Najwyższej Izbie Kontroli 29, wnosi o: 1) odstąpienie od refundowania Komisji Nadzoru Finansowego części składki członkowskiej wnoszonej do Europejskiego Urzędu Nadzoru Bankowego, 29 Dz. U. z 2012 r. poz. 82 ze zm. 16

2) oszczędne gospodarowanie środkami finansowymi przeznaczonymi na promocję monet kolekcjonerskich, 3) ograniczenie kosztów związanych z konsultacją w zakresie zasad tworzenia atrakcyjnych wydawnictw wewnętrznych, 4) poprawę realności planowania zadań ujmowanych w Planie inwestycji NBP. Prawo zgłoszenia zastrzeżeń Obowiązek poinformowania NIK o sposobie wykorzystania uwag i wykonania wniosków V. Pozostałe informacje i pouczenia Wystąpienie pokontrolne zostało sporządzone w dwóch egzemplarzach; jeden dla kierownika jednostki kontrolowanej, drugi do akt kontroli. Zgodnie z art. 54 ustawy o NIK kierownikowi jednostki kontrolowanej przysługuje prawo zgłoszenia na piśmie umotywowanych zastrzeżeń do wystąpienia pokontrolnego, w terminie 21 dni od dnia jego przekazania. Zastrzeżenia zgłasza się do Prezesa Najwyższej Izby Kontroli. Zgodnie z art. 62 ustawy o NIK proszę o poinformowanie Najwyższej Izby Kontroli, w terminie 21 dni od otrzymania wystąpienia pokontrolnego, o sposobie wykorzystania uwag i wykonania wniosków pokontrolnych oraz o podjętych działaniach lub przyczynach niepodjęcia tych działań. W przypadku wniesienia zastrzeżeń do wystąpienia pokontrolnego, termin przedstawienia informacji liczy się od dnia otrzymania uchwały o oddaleniu zastrzeżeń w całości lub zmienionego wystąpienia pokontrolnego. Warszawa, dnia 27 kwietnia 2015 r. Prezes Najwyższej Izby Kontroli Krzysztof Kwiatkowski... Podpis Zgodnie z art. 35c ust. 3 ustawy z dnia 23 grudnia 1994 r. o Najwyższej Izbie Kontroli (Dz.U. z 2012 r., poz. 82, ze zm.) w powyższym tekście dokonano sprostowania oczywistych omyłek pisarskich i rachunkowych poprzez zastąpienie: 1. na str. 3 w przedostatnim akapicie wyrażenia 6.915 rachunków pomocniczych złotowych i walutowych wyrażeniem 6.129 rachunków pomocniczych złotowych, 507 rachunków bieżących i pomocniczych w walutach obcych, 2. na str. 4 w trzecim akapicie od góry w pierwszym zdaniu wyrażenia zostało założonych wyrażeniem było utrzymywanych, 3. na str. 7 w przypisie nr 15 w drugim zdaniu wyrazu socjalne wyrazem specjalne, 4. na str. 11 w czwartym akapicie od góry wyrażenia informacyjną, marketingową i promocyjną wyrażeniem informacyjną i promocyjną. data podpis kontrolera/dyrektora 17