Autorzy: mgr Barbara Biernat mgr Halina Füchsel mgr Iwona Goździkiewicz mgr Izabela Serwatka. Recenzenci: mgr Zdzisława Koźmin mgr Barbara Wysota

Autorzy: mgr Barbara Biernat mgr Halina Füchsel mgr Iwona Goździkiewicz mgr Izabela Serwatka Recenzenci: mgr Zdzisława Koźmin mgr Barbara Wysota Opracowanie redakcyjne: mgr inż. Halina Bielecka 2

Spis treści Wprowadzenie 5 I. Założenia programowo-organizacyjne kształcenia w zawodzie 7 1. Opis pracy w zawodzie 7 2. Zalecenia dotyczące organizacji procesu dydaktyczno wychowawczego 9 II. Plany nauczania 16 III. Moduły kształcenia w zawodzie 18 1. Ekonomiczno - prawne podstawy gospodarowania 18 Stosowanie przepisów prawa w gospodarowaniu 21 Gospodarowanie na rynku zasobów, dóbr i usług 25 Wykonywanie prac biurowych 28 Zarządzanie zasobami ekonomicznymi 30 Ewidencjonowanie zdarzeń gospodarczych 33 2. Prawne podstawy funkcjonowania administracji publicznej 36 Analizowanie wybranych zagadnień prawa materialnego 40 Redagowanie projektów aktów normatywnych i administracyjnych 43 Przeprowadzanie postępowania administracyjnego w I instancji 46 Przeprowadzanie postępowania egzekucyjnego w administracji 49 Przeprowadzanie postępowania odwoławczego i zażaleniowego 52 Stosowanie przepisów prawa pracy i ubezpieczeń społecznych 55 3. Ekonomiczne podstawy funkcjonowania jednostek organizacyjnych 58 Prowadzenie pełnej ewidencji zdarzeń gospodarczych w przedsiębiorstwie 62 Prowadzenie ewidencji księgowej w jednostkach organizacyjnych sfery budżetowej 66 Gromadzenie danych statystycznych i ich wykorzystywanie w procesach decyzyjnych 69 Sporządzanie sprawozdań finansowych, statystycznych i budżetowych 72 Przeprowadzanie analizy ekonomiczno-finansowej 75 3

4. Praca administracyjno-biurowa 78 Komputerowe wspomaganie prac biurowych 81 Organizowanie pracy w biurze 83 Wykorzystywanie informacji w pracy biurowej 86 Redagowanie pism urzędowych 88 Organizowanie spotkań służbowych 90 Obsługa interesantów 92 Kreowanie wizerunku jednostki organizacyjnej 94 5. Praktyka zawodowa 96 Organizowanie pracy i zarządzanie 98 w przedsiębiorstwie Organizowanie pracy w urzędzie administracji 100 publicznej 4

Wprowadzenie Celem kształcenia w zawodzie technik administracji jest przygotowanie aktywnego, mobilnego i skutecznie działającego pracownika administracji. Efektywne funkcjonowanie na rynku pracy wymaga przygotowania ogólnego, opanowania podstawowych umiejętności zawodowych oraz kształcenia ustawicznego. Absolwent współczesnej szkoły powinien charakteryzować się otwartością, wyobraźnią, zdolnością do ciągłego kształcenia i doskonalenia swoich umiejętności. Wprowadzenie do systemu szkolnego modułowego programu nauczania umożliwi: opanowanie podstawowych umiejętności zawodowych, przygotowanie do pracy w zawodzie, głownie przez realizację zadań zbliżonych do tych, które są wykonywane na rzeczywistych stanowiskach pracy, przygotowanie ucznia do wykonywania zawodu, głównie przez realizację zadań pożądanych na stanowiskach pracy, korelację i integrację treści kształcenia z różnych zakresów wiedzy. W kształceniu modułowym występuje dominacja procesu uczenia się nad procesem nauczania. Programy nauczania są elastyczne, poszczególne jednostki można wymieniać, modyfikować, uzupełniać oraz dostosowywać do potrzeb gospodarki oraz lokalnego rynku pracy. Umiejętności opanowane w ramach poszczególnych modułów dają możliwość wykonywania określonego zakresu pracy, a rozwiązania programowo - organizacyjne dają możliwość kształtowania umiejętności zawodowych różnymi drogami. Realizacja modułowego programu nauczania zapewnia opanowanie umiejętności określonych w podstawie programowej kształcenia w zawodzie. Modułowy program nauczania składa się z modułów i odpowiadających im jednostek modułowych, wyodrębnionych na podstawie ustalonych kryteriów. Program jednostki modułowej stanowi element modułu kształcenia w zawodzie, obejmujący logiczny i możliwy do wykonania wycinek pracy, o wyraźnie określonym początku, zakończeniu, który nie podlega dalszym podziałom, a jego rezultatem jest produkt, usługa lub istotna decyzja. W strukturze programu wyróżnia się: założenia programowo - organizacyjne kształcenia w zawodzie, plany nauczania, programy modułów i jednostek modułowych. 5

Moduł kształcenia w zawodzie zawiera: cele kształcenia, wykaz jednostek modułowych, schemat układu jednostek modułowych, literaturę. Program jednostki modułowej zawiera: szczegółowe cele kształcenia, materiał nauczania, ćwiczenia, środki dydaktyczne, wskazania metodyczne do realizacji programu jednostki oraz propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia. Dydaktyczna mapa programu nauczania, zamieszczona w założeniach programowo - organizacyjnych, stanowi schemat powiązań między modułami i jednostkami modułowymi, wyodrębnionymi w programie nauczania dla zawodu. W programie przyjęto system kodowania modułów i jednostek modułowych, zawierający elementy: symbol cyfrowy zawodu, zgodnie z obowiązującą klasyfikacją zawodów szkolnictwa zawodowego, symbol literowy, oznaczający grupę modułów: O - dla modułów ogólnozawodowych, Z - dla modułów zawodowych, cyfrę arabską oznaczającą kolejny numer modułu z danej kategorii oraz numer wyodrębnionej w module jednostki modułowej. Przykładowy zapis kodowania modułu: 343[01].O1 343[01]- symbol cyfrowy zawodu: technik administracji O1- pierwszy moduł ogólnozawodowy: ekonomiczno prawne podstawy gospodarowania Przykładowy zapis kodowania jednostki modułowej: 343[01].O1.01 343[01]- symbol cyfrowy zawodu: technik administracji O1- pierwszy moduł ogólnozawodowy: ekonomiczno prawne podstawy gospodarowania 01- pierwsza jednostka modułowa wyodrębniona w module O1: stosowanie przepisów prawa w gospodarowaniu. 6

I. Założenia programowo organizacyjne kształcenia w zawodzie 1. Opis pracy w zawodzie Typowe stanowiska pracy Absolwent szkoły kształcącej w zawodzie technik administracji może być zatrudniony w organach administracji rządowej, administracji specjalnej, jednostkach samorządu terytorialnego: w urzędach marszałkowskich, powiatowych, miejskich i gminnych, a także w jednostkach organizacyjnych gminy, w samorządach zawodowych i gospodarczych, w przedsiębiorstwach, zakładach usługowych. Zadania zawodowe Zadania zawodowe technika administracji obejmują: gromadzenie dokumentacji i informacji ekonomicznych i statystycznych, prowadzenie dokumentacji stosowanej w administracji publicznej, opracowywanie projektów aktów prawnych, rozpatrywanie wniosków w sprawach administracyjnych i pracowniczych, załatwianie skarg, wniosków i zażaleń kierowanych przez instytucje i osoby fizyczne, przyjmowanie wniosków oraz dokumentów koniecznych do wydania decyzji i postanowień, organizowanie spotkań służbowych, sporządzanie sprawozdań i protokołów ze spotkań służbowych, przyjmowanie interesantów i udzielanie informacji, prowadzenie podstawowej dokumentacji księgowej, zestawianie danych statystycznych służących do analiz i sprawozdań statystycznych. Umiejętności zawodowe W wyniku kształcenia w zawodzie absolwent szkoły powinien umieć: interpretować normy prawne, stosować zasady praworządności, posługiwać się źródłami prawa, określać formy działania administracji, załatwiać indywidualne sprawy administracyjne, przygotowywać projekty aktów normatywnych i administracyjnych właściwych dla urzędu, 7

przygotowywać projekty umów cywilnoprawnych, gromadzić i wykorzystywać informacje niezbędne w procesach decyzyjnych, stosować zasady organizacji i zarządzania, posługiwać się metodami analizy ekonomicznej i finansowej, posługiwać się dokumentacją księgową, prowadzić ewidencję finansowo-księgową jednostek sektora finansów publicznych oraz przedsiębiorstw, sporządzać sprawozdania finansowe, statystyczne i budżetowe, organizować pracę własną i w zespołach, podejmować decyzje samodzielnie, przyjmować i załatwiać interesantów, stosować zasady obiegu informacji w urzędach administracji publicznej i przedsiębiorstwach, przyjmować i segregować dokumenty, przechowywać akta zgodnie z obowiązującymi przepisami, prowadzić korespondencję biurową, przygotowywać spotkania służbowe, stosować zasady kultury etyki zawodowej, posługiwać się językiem obcym, przestrzegać przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej, ochrony środowiska oraz wymagania ergonomii, udzielać pierwszej pomocy osobom w stanach zagrożenia życia i zdrowia, kreować wizerunek urzędu, przedsiębiorstwa. Wymagania psychofizyczne właściwe dla zawodu dobry stan zdrowia, zrównoważenie emocjonalne, zdolność koncentracji, podzielność uwagi, kultura osobista, uczciwość, sumienność i rzetelność, wrażliwość na sprawy ludzkie i problemy społeczne, kreatywność. 8

2. Zalecenia dotyczące organizacji procesu dydaktycznowychowawczego Proces kształcenia w zawodzie technik administracji według modułowego programu nauczania jest realizowany w szkole policealnej, dla młodzieży i dorosłych. Program nauczania obejmuje kształcenie ogólnozawodowe i zawodowe. Kształcenie ogólnozawodowe stanowi pierwszy moduł programu nauczania. Moduł ten może być realizowany w dwuletniej szkole policealnej dla absolwentów liceum ogólnokształcącego. Kształcenie ogólnozawodowe ma na celu przygotowanie absolwenta do pracy w różnych jednostkach organizacyjnych. Ogólne i szczegółowe cele kształcenia wynikają z podstawy programowej kształcenia w zawodzie. Treści programowe zawarte są w czterech modułach: ekonomiczno prawne podstawy gospodarowania, prawne podstawy funkcjonowania administracji publicznej, ekonomiczne podstawy funkcjonowania jednostek administracyjnych, praca administracyjno biurowa. Moduły uwzględniające zadania zawodowe są podzielone na jednostki modułowe. Każda jednostka zawiera treści programowe stanowiące określoną całość, a ich realizacja umożliwia opanowanie umiejętności niezbędnych do wykonania określonego zakresu pracy. Czynnikiem sprzyjającym nabywaniu umiejętności zawodowych jest wykonywanie ćwiczeń zawartych w jednostkach modułowych. Ćwiczenia zapisane w programach poszczególnych jednostek modułowych są propozycją do wykorzystania przez nauczycieli. Tematyka ćwiczeń powinna być uzupełniana przez nauczyciela realizującego program. Program modułu 343[01].O1 - Ekonomiczno - prawne podstawy gospodarowania, składa się z pięciu jednostek modułowych, zawiera ogólnozawodowe treści kształcenia obejmujące: stosowanie przepisów prawa w gospodarowaniu, przygotowanie do wykonywania podstawowych prac biurowych oraz prowadzenia uproszczonej formy ewidencji zdarzeń gospodarczych. Moduł ogólnozawodowy powinien być realizowany w pierwszej kolejności. Program modułu 343[01].Z1 - Prawne podstawy funkcjonowania administracji publicznej, składa się z sześciu jednostek modułowych, zawiera zawodowe treści kształcenia obejmujące: analizowanie i redagowanie projektów aktów normatywnych i administracyjnych, przygotowanie dowodów do przeprowadzenia postępowania administracyjnego oraz stosowanie prawa pracy i ubezpieczeń społecznych. 9

Program modułu 343[01].Z2 - Ekonomiczne podstawy funkcjonowania jednostek organizacyjnych, składa się z pięciu jednostek modułowych, zawiera zawodowe treści kształcenia z zakresu prowadzenia pełnej ewidencji zdarzeń gospodarczych w przedsiębiorstwie i ewidencji księgowej w jednostkach organizacyjnych sfery budżetowej, sporządzania sprawozdań finansowych, statystycznych i budżetowych oraz sporządzania analizy ekonomiczno-finansowej. Program modułu 343[01].Z3 - Praca administracyjno-biurowa składa się z siedmiu jednostek modułowych zawiera zawodowe treści kształcenia będące rozszerzeniem, uszczegółowieniem i usystematyzowaniem treści kształcenia ogólnozawodowego z zakresu prowadzenia prac biurowych. Program modułu 343[01].Z4 Praktyka zawodowa składa się z dwóch jednostek modułowych i obejmuje treści, które powinny umożliwić uczniom zastosowanie i pogłębianie zdobytej wiedzy oraz umiejętności zawodowych w rzeczywistych warunkach pracy. Praktyka stwarza możliwości dokonania samooceny posiadanych umiejętności, również w kontekście ich przydatności w przyszłej pracy. W trakcie realizacji programów jednostek modułowych zawartych w modułach zawodowych należy zwracać uwagę na korzystanie z najnowszych technologii informatycznych oraz na ustawiczne doskonalenie umiejętności zawodowych. Wykaz modułów i jednostek modułowych zamieszczono w tabeli. 10

Wykaz modułów i jednostek modułowych Symbol jednostki modułowej Zestawienie modułów i jednostek modułowych Orientacyjna liczba godzin na realizację 343[01].O1 Ekonomiczno - prawne podstawy 468 gospodarowania 343[01].O1.01 Stosowanie przepisów prawa w gospodarowaniu 104 Gospodarowanie na rynku zasobów, dóbr 343[01].O1.02 67 i usług 343[01].O1.03 Wykonywanie prac biurowych 126 343[01].O1.04 Zarządzanie zasobami ekonomicznymi 67 343[01].O1.05 Ewidencjonowanie zdarzeń gospodarczych 104 343[01].Z1.01 343[01].Z1.02 343[01].Z1.03 343[01].Z1.04 343[01].Z1.05 343[01].Z1.06 343[01].Z2.01 343[01].Z2.02 343[01].Z2.03 343[01].Z2.04 343[01].Z2.05 343[01].Z1 Prawne podstawy funkcjonowania administracji publicznej Analizowanie wybranych zagadnień prawa materialnego Redagowanie projektów aktów normatywnych i administracyjnych Przeprowadzanie postępowania administracyjnego w I instancji Przeprowadzanie postępowania egzekucyjnego w administracji Przeprowadzanie postępowania odwoławczego i zażaleniowego Stosowanie przepisów prawa pracy i ubezpieczeń społecznych 343[01].Z2 Ekonomiczne podstawy funkcjonowania jednostek organizacyjnych Prowadzenie pełnej ewidencji zdarzeń gospodarczych w przedsiębiorstwie Prowadzenie ewidencji księgowej w jednostkach organizacyjnych sfery budżetowej Gromadzenie danych statystycznych i ich wykorzystanie w procesach decyzyjnych Sporządzanie sprawozdań finansowych, statystycznych i budżetowych Przeprowadzanie analizy ekonomiczno- -finansowej 432 90 72 72 36 72 90 448 200 72 72 32 72 11

343[01].Z3 Praca administracyjno-biurowa 352 343[01].Z3.01 Komputerowe wspomaganie prac biurowych 162 343[01].Z3.02 Organizowanie pracy w biurze 34 343[01].Z3.03 Wykorzystywanie informacji w pracy biurowej 28 343[01].Z3.04 Redagowanie pism urzędowych 34 343[01].Z3.05 Organizowanie spotkań służbowych 26 343[01].Z3.06 Obsługa interesantów 32 343[01].Z3.07 Kreowanie wizerunku jednostki organizacyjnej 36 343[01].Z4 Praktyka zawodowa 140 343[01].Z4.01 Organizowanie pracy i zarządzanie w przedsiębiorstwie 70 343[01].Z4.02 Organizowanie pracy w urzędzie administracji publicznej 70 Razem 1840 Na podstawie wykazu modułów i jednostek modułowych opracowano dydaktyczną mapę programu. 12

Dydaktyczna mapa programu 343[01].O1 343[01].O1.01 343[01].O1.02 343[01].O1.03 343[01].O1.04 343[01].O1.05 343[01].Z1 343[01].Z2 343[01].Z1.01 343[01].Z2.01 343[01].Z1.02 343[01].Z2.02 343[01].Z2.03 343[01].Z1.03 343[01].Z1.04 343[01].Z1.05 343[01].Z2.04 343[01].Z2.05 343[01].Z1.06 343[01].Z3 343[01].Z3.01 343[01].Z3.02 343[01].Z3.03 343[01].Z3.04 343[01].Z3.05 343[01].Z3.06 343[01].Z3.07 343[01].Z4 343[01].Z4.01 343[01].Z4.01 13

Dydaktyczna mapa modułowego programu nauczania stanowi schemat powiązań między modułami i jednostkami modułowymi oraz określa kolejność ich realizacji. Nauczyciel powinien wykorzystać ją do planowania zajęć dydaktycznych. Nauczyciele realizujący program nauczania powinni posiadać przygotowanie w zakresie metodologii kształcenia modułowego, aktywizujących metod nauczania, pomiaru dydaktycznego oraz projektowania i opracowywania pakietów edukacyjnych. Kierujący procesem dydaktycznym powinni udzielać uczniom pomocy w rozwiązywaniu problemów związanych z realizacją zadań, sterować tempem pracy uwzględniając predyspozycje uczących się oraz ich doświadczenia. Ponadto, powinni rozwijać zainteresowania zawodem, wskazywać na możliwości dalszego kształcenia, zdobywania nowych umiejętności zawodowych, zgodnie z zapotrzebowaniem rynku pracy. Zadaniem nauczycieli jest także kształtowanie pożądanych postaw uczniów, takich jak: uczciwość, rzetelność, odpowiedzialność za pracę, poszanowanie dla pracy innych osób, kultura osobista. W zintegrowanym procesie kształcenia modułowego nie ma podziału na zajęcia teoretyczne i praktyczne. Założone cele kształcenia powinny być realizowane aktywizującymi metodami nauczania z przewagą metod praktycznych. Wskazane jest stosowanie następujących metod nauczania: dyskusji dydaktycznej, metody sytuacyjnej, przypadków, metody projektów oraz metody przewodniego tekstu. Prowadzenie zajęć edukacyjnych metodami aktywizującymi i praktycznymi wymaga przygotowania materiałów dydaktycznych takich, jak: tekst przewodni, instrukcje do metody projektów, karty instruktażowe do samokształcenia kierowanego. Projektując proces dydaktyczny należy uwzględnić samokształcenie uczniów, z wykorzystywaniem materiałów typu: podręczniki, czasopisma, foldery, normy, instrukcje, poradniki oraz pozatekstowe źródła informacji. Wskazane jest opracowywanie przez nauczycieli pakietów edukacyjnych, stanowiących dydaktyczną obudowę programów jednostek modułowych. Pakiety powinny być opracowane zgodnie z metodologią kształcenia modułowego. W procesie kształcenia celowe jest wykorzystywanie filmów dydaktycznych oraz organizowanie wycieczek dydaktycznych do Sejmu i Senatu, sądów rejonowych i okręgowych, lokalnych organów administracji publicznej, urzędu statystycznego. Istotnym elementem organizacji procesu dydaktycznego jest sposób sprawdzania i oceny osiągnięć uczniów. Wskazane jest prowadzenie badań diagnostycznych, kształtujących i sumatywnych. 14

Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów wymaga określenia kryteriów i norm oceny, opracowania testów osiągnięć, arkuszy obserwacji i arkuszy oceny postępów. Proces oceniania ma służyć nie tylko określeniu poziomu osiągnięć edukacyjnych uczniów w stosunku do wymagań edukacyjnych, ale także wdrażaniu do systematycznej pracy, samokontroli i samooceny. Powinien być również wykorzystywany przez nauczycieli do monitorowania i oceny własnej pracy. Szkoła podejmująca kształcenie w zawodzie systemem modułowym powinna zapewnić odpowiednie warunki lokalowe oraz wyposażenie techniczne i dydaktyczne. Pracownia ćwiczeń praktycznych, w której realizowana jest większość procesu dydaktycznego, powinna posiadać: stanowiska pracy ucznia wyposażone w komputery z programami prawnymi, księgowymi i wspomagającymi pracę w biurze, niezbędne urządzenia i sprzęt do pracy biurowej, stanowisko pracy nauczyciela, wyposażone w sprzęt multimedialny, bibliotekę podręczną, zapewniającą możliwość samodzielnego i grupowego uczenia się. Zaleca się, aby ćwiczenia były prowadzone w grupach 12-15 osobowych. Zapewnienie jakości kształcenia wymaga prowadzenia przez szkołę systematycznych działań w zakresie: organizacji zaplecza technicznego, umożliwiającego wykonanie obudowy dydaktycznej, współpracy z jednostkami organizacyjnymi, związanymi z kierunkiem kształcenia zawodowego, celem aktualizacji treści programowych, odpowiadających wymaganiom współczesnej techniki, technologii oraz rynku pracy, doskonalenia nauczycieli w zakresie metodologii kształcenia modułowego, aktywizujących metod nauczania, pomiaru dydaktycznego oraz projektowania pakietów edukacyjnych. Liczba godzin na realizację programu jednostek modułowych, zamieszczona w tabelach poszczególnych modułów, ma charakter orientacyjny. Nauczyciel może dokonywać uzasadnionych zmian. 15

II. Plany nauczania PLAN NAUCZANIA Szkoła policealna Zawód: technik administracji 343[01] Podbudowa programowa: szkoła dająca wykształcenie średnie Lp. Moduły kształcenia w zawodzie Dla młodzieży Liczba godzin tygodniowo w dwuletnim okresie nauczania Semestry I IV Liczba godzin tygodniowo w dwuletnim okresie nauczania Forma stacjonarna Dla dorosłych Semestry I -IV Liczba godzin w dwuletnim okresie nauczania Forma zaoczna 1. Ekonomiczno-prawne podstawy gospodarowania 13 10 177 Prawne podstawy 2. funkcjonowania administracji 12 9 164 publicznej 3. Ekonomiczne podstawy funkcjonowania jednostek 14 10 191 organizacyjnych 4. Praca administracyjno - biurowa 11 8 150 Razem 50 37 682 Praktyka zawodowa: 4 tygodnie 16

PLAN NAUCZANIA Szkoła policealna Zawód: technik administracji 343[01] Podbudowa programowa: liceum profilowane, profil ekonomiczno administracyjny Lp. 1. 2. Moduły kształcenia w zawodzie Prawne podstawy funkcjonowania administracji publicznej Ekonomiczne podstawy funkcjonowania jednostek Dla młodzieży Liczba godzin tygodniowo w rocznym okresie nauczania Semestry I - II Liczba godzin tygodniowo w rocznym okresie nauczania Forma stacjonarna Dla dorosłych Semestry I II Liczba godzin w rocznym okresie nauczania Forma zaoczna 10 8 135 13 10 176 organizacyjnych 3. Praca administracyjno- biurowa 9 6 121 Razem 32 24 432 Praktyka zawodowa: 4 tygodnie 17

III. Moduły kształcenia w zawodzie Moduł 343[01].O1 Ekonomiczno - prawne podstawy gospodarowania 1. Cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń/słuchacz powinien umieć: posługiwać się podstawowymi pojęciami ekonomicznymi, określać najważniejsze instytucje podstawowych gałęzi prawa, korzystać z różnych źródeł prawa, podejmować decyzje dotyczące wykorzystania rzadkich zasobów, wymiany dóbr i poziomu konsumpcji, określać zasady zarządzania zasobami ludzkimi, określać zasady gospodarowania zasobami rzeczowymi i finansowymi, określać wpływ działań marketingowych na funkcjonowanie jednostek organizacyjnych, prowadzić ewidencję zdarzeń gospodarczych, obliczać i analizować podstawowe wielkości ekonomiczne, interpretować dane statystyczne, prowadzić korespondencję biurową, stosować technologię komputerową i informacyjną. 2. Wykaz jednostek modułowych Symbol jednostki modułowej Nazwa jednostki modułowej Orientacyjna liczba godzin na realizację 343[01].O1.01 Stosowanie przepisów prawa w gospodarowaniu 104 343[01].O1.02 Gospodarowanie na rynku zasobów, dóbr i usług 67 343[01].O1.03 Wykonywanie prac biurowych 126 343[01].O1.04 Zarządzanie zasobami ekonomicznymi 67 343[01].O1.05 Ewidencjonowanie zdarzeń gospodarczych 104 Razem 468 18

3. Schemat układu jednostek modułowych 343[01].O1 Ekonomiczno - prawne podstawy gospodarowania 343[01].O1.01 Stosowanie przepisów prawa w gospodarowaniu 343[01].O1.02 Gospodarowanie na rynku zasobów, dóbr i usług 343[01].O1.03 Wykonywanie prac biurowych 343[01].O1.04 Zarządzanie zasobami ekonomicznymi 343[01].O1.05 Ewidencjonowanie zdarzeń gospodarczych 4. Literatura Adamiec M., Kożusznik B.: Zarządzanie zasobami ludzkimi. Wydawnictwo Akademickie, Kraków 2000 Banaszyk P.: Zasady zarządzania w przedsiębiorstwie. Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bankowej, Poznań 1997 Begg D., Fischer S., Darnbusch R.: Mikroekonomia. PWE, Warszawa 2003 Begg D., Fischer S., Darnbusch R.: Makroekonomia. PWE, Warszawa 2003 Bieńkowska G.: Przedsiębiorczość. Uproszczone formy ewidencji gospodarczej stosowane w małych firmach. WSiP, Warszawa 2000 Biernat B., Grobelna A., Warachim A.: Ćwiczenia z mikroi makroekonomii. Edukator, Wrocław 2003 19

Cisowski J., Ledwoch K., Rybarska A., Sokoła D., Sokoła A., Soswa K.: Sam prowadzę własną firmę. INFORMER S.C., Tarnowskie Góry 2000 Duliniec E.: Badania marketingowe w zarządzaniu przedsiębiorstwem. PWN, Warszawa 2002 Griffin Rycky W.: Podstawy zarządzania organizacjami. PWN, Warszawa 2002 Hamrol A., Matura W.: Zarządzanie jakością: teoria i praktyka. PWN, Warszawa 2002 Holtz I.: Technika doskonalenia jakości. WSiP, Warszawa 1999 Jog. V., Suszyński C.: Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa. Wydawnictwo CIM, Warszawa 1995 Kinel K.: Technika pracy biurowej. Pisanie na klawiaturze komputera. Cz.1. WSiP, Warszawa 2003 Komosa A.: Praca biurowa. Cz. 1 i 2. Ekonomik s.c., Warszawa 2002 Komosa A.: Szkolny słownik ekonomiczny. Ekonomik s.c., Warszawa 2002 Kufel J., Siuda W.: Prawo gospodarcze dla ekonomistów. Scriptum, Poznań 2001 Musiałkiewicz J.: Elementy prawa. Ekonomik s.c., Warszawa 2002 Nasiłowski M.: System rynkowy. Podstawy makro- i mikroekonomii. PWE, Warszawa 2002 Paczkowski A.: Zarządzanie zasobami ludzkimi: strategia procesy metody. PWE, Warszawa 2003 Safin K.: Zarządzanie małą firmą. Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej, Wrocław 2003 Seidel R.: Prawo i postępowanie administracyjne. Cz. 1. Wydawnictwo empi 2, Poznań 2002 Siuda W.: Elementy prawa dla ekonomistów. Scriptum, Poznań 2003 Stefaniak-Piasek E.: Technika pracy biurowej. Praca biurowa. Cz. 2. WSiP, Warszawa 2003 Żurakowski F.: Funkcjonowanie przedsiębiorstwa. Zarządzanie. Cz. 1. WSiP, Warszawa 2003 Wykaz literatury należ aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych. 20

Jednostka modułowa 343[01].O1.01 Stosowanie przepisów prawa w gospodarowaniu 1. Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń/słuchacz powinien umieć: posłużyć się podstawowymi pojęciami prawnymi, rozróżnić podstawowe gałęzie prawa, sklasyfikować rodzaje norm i przepisów, ustalić elementy stosunku prawnego, sklasyfikować rodzaje zdarzeń prawnych, zidentyfikować rodzaje wykładni prawa, scharakteryzować źródła prawa, określić zakres obowiązywania prawa w czasie i przestrzeni, ocenić sytuację prawną podmiotów stosunku cywilnoprawnego, dostosować odpowiednią formę prawną do czynności prawnej, ocenić skutki niezachowania właściwej formy prawnej, ustalić warunki skutecznego działania pełnomocnika, określić przyczyny wygaśnięcia pełnomocnictwa, scharakteryzować instytucję przedawnienia roszczeń, określić sposoby nabycia i utraty własności, określić prawa i obowiązki współwłaścicieli, scharakteryzować instytucje użytkowania wieczystego, określić znaczenie ksiąg wieczystych, rozróżnić źródła zobowiązań, scharakteryzować zasady wykonania zobowiązania, ustalić skutki niewykonania zobowiązania, przedstawić sposoby wygaśnięcia zobowiązania, określić strukturę administracji publicznej, sklasyfikować formy działania administracji publicznej, zaprojektować przebieg postępowania administracyjnego. 2. Materiał nauczania Prawo w znaczeniu podmiotowym i przedmiotowym. System prawa. Normy prawne i przepisy prawne. Stosunki i zdarzenia prawne. Wykładnia prawa. Źródła prawa. Obowiązywanie prawa w czasie i przestrzeni. Podmioty stosunków cywilnoprawnych. Formy czynności prawnej. Osoby fizyczne i osoby prawne. Przedstawicielstwo i pełnomocnictwo. 21

Przedawnienie roszczeń. Instytucje prawa rzeczowego. Atrybuty prawa własności. Źródła zobowiązań. Zasady wykonania zobowiązań. Skutki niewykonania zobowiązań. Sposoby wygaśnięcia zobowiązań. Struktura i formy działania administracji publicznej. Postępowanie administracyjne. 3. Ćwiczenia Określanie rodzaju norm i przepisów prawnych na podstawie Kodeksu cywilnego. Ustalanie zdarzenia prawnego powodującego określony skutek prawny. Analizowanie procesu legislacyjnego ustawy. Interpretowanie wykładni prawa. Ustalanie sytuacji prawnej osoby fizycznej. Ocenianie ważności i skuteczności określonej czynności cywilnoprawnej. Dobieranie właściwej formy prawnej do określonej czynności prawnej. Sporządzanie pełnomocnictwa ogólnego na podstawie Kodeksu cywilnego. Ustalanie terminów przedawnienia roszczeń. Ustalanie sposobu nabycia prawa własności w określonej sytuacji. Sporządzanie wniosku o dokonanie wpisu w księdze wieczystej. Ustalanie skutków niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania. Ustalanie sposobów naprawiania szkody spowodowanej czynem niedozwolonym. Sporządzanie umowy sprzedaży. Sporządzanie decyzji administracyjnej w sprawie wydania zezwolenia. 4. Środki dydaktyczne Materiały źródłowe: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, kodeksy z komentarzem, ustawy, rozporządzenia, akty prawa miejscowego, orzecznictwo sądowe i gospodarcze. Dzienniki Ustaw, Monitory Polskie, dzienniki resortowe i wojewódzkie. Wzory pism z zakresu prawa. 22

Czasopisma i wydawnictwa prawne. Programy komputerowe. Filmy edukacyjne z zakresu prawa i administracji. Techniczne środki kształcenia. 5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostki Podczas realizacji programu jednostki modułowej należy zwracać uwagę na kształtowanie umiejętności posługiwania się kategoriami prawnymi, analizowania i interpretowania norm prawnych oraz odwoływania się do tekstów źródłowych. Należy podkreślać, że wiedza z zakresu prawa umożliwia zrozumienie mechanizmów funkcjonowania państwa i jest potrzebna do uczestniczenia w życiu społecznogospodarczym. Ze względu na specyficzną terminologię prawną, celowe jest zastosowanie metod podających: wykładu informacyjnego, pogadanki oraz metod aktywizujących, takich jak: dyskusja dydaktyczna, metoda przypadków, metoda sytuacyjna. Dla osiągnięcia wszystkich celów kształcenia jednostki, należy również zaplanować ćwiczenia praktyczne z wykorzystaniem tekstów źródłowych. Zajęcia edukacyjne powinny odbywać się w grupach 15 osobowych, w pracowni wyposażonej w komputery z odpowiednim oprogramowaniem, literaturę, teksty źródłowe, wzory pism, formularze, druki, filmy edukacyjne. Wskazane jest organizowanie wycieczek dydaktycznych do organów administracji i sądów. 6. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów powinno odbywać się systematycznie, na podstawie określonych kryteriów. W trakcie oceniania należy zwracać uwagę na aktywność uczniów podczas zajęć, umiejętność współpracy w grupie, umiejętność posługiwania się terminologią prawniczą. Proces oceniania powinien obejmować: diagnozę poziomu wiedzy ucznia przed przystąpieniem do realizacji programu, sprawdzanie postępów uczniów w trakcie realizacji programu oraz rozpoznawanie trudności w osiąganiu celów kształcenia, sprawdzanie wiadomości i umiejętności po zrealizowaniu programu. 23

Do sprawdzania osiągnięć szkolnych uczniów poleca się stosować: sprawdziany ustne, sprawdziany pisemne: krótką wypowiedź na piśmie lub rozwiązanie zadania problemowego, ukierunkowaną obserwację czynności ucznia w czasie wykonywania ćwiczeń, zwracając szczególną uwagę na dobór źródeł prawa, interpretację przepisów oraz stosowanie specyficznych form wypowiedzi i konstrukcji zapisów w dokumentach prawnych, testy osiągnięć szkolnych z zadaniami otwartymi (z luką, krótkiej odpowiedzi) lub zamkniętymi (wielokrotnego wyboru). W ocenie końcowej należy uwzględnić wyniki wszystkich metod sprawdzania stosowanych przez nauczyciela. Ocenianie powinno być zgodne z obowiązująca skalą ocen. 24

Jednostka modułowa 343[01].O1.02 Gospodarowanie na rynku zasobów, dóbr i usług 1. Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń/słuchacz powinien umieć: wyjaśnić konieczność dokonywania wyborów ekonomicznych, podać przykłady kosztów alternatywnych dokonywanych wyborów, podjąć decyzję ekonomiczną w procesie produkcji, wymiany i konsumpcji, scharakteryzować sposoby rozwiązywania problemów niedoboru w różnych systemach ekonomicznych, określić współzależność działających na rynku podmiotów gospodarczych, wyjaśnić zasadność równowagi odpływów płatności i dopływów do ruchu okrężnego produktu i dochodu, wyjaśnić mechanizm funkcjonowania rynku, uzasadnić zależność decyzji producenta o zmianie ceny od popytu, uzasadnić zależność decyzji konsumenta o dokonaniu zakupu od podaży, uzasadnić konieczność równoważenia rynku, określić konsekwencje zachwiania równowagi gospodarczej, dokonać interpretacji wskaźników określających skutki zachwiania równowagi gospodarczej, uzasadnić potrzebę ingerencji rządu i Banku Centralnego w procesy gospodarcze, określić wpływ instrumentów polityki fiskalnej i monetarnej na decyzje podmiotów gospodarczych, określić znaczenie wymiany międzynarodowej dla gospodarki Polski, określić znaczenie unijnych funduszy strukturalnych i funduszy spójności dla społeczno-gospodarczego rozwoju kraju. 2. Materiał kształcenia Wybór i koszt alternatywny. Decyzje konsumentów i producentów w procesie gospodarowania. Systemy ekonomiczne. Obieg okrężny produktu i dochodu. Odpływy i dopływy płatności. Mierzenie efektów działalności gospodarczej. Produkt Krajowy Brutto. Mechanizm funkcjonowania rynku. Elastyczność popytu i podaży. Równowaga rynkowa. 25

Zachwianie równowagi rynkowej i jego konsekwencje. Bezrobocie i inflacja. Ingerencja rządu i Banku Centralnego w procesy gospodarcze. Polityka fiskalna i monetarna. Ekonomia gospodarki otwartej. Jednolity rynek europejski. Fundusze strukturalne i spójności. 3. Ćwiczenia Dokonywanie wyboru ekonomicznego. Alokacja zasobów ekonomicznych w różnych systemach społecznogospodarczych. Projektowanie transakcji kupna-sprzedaży zasobów i dóbr. Analizowanie dynamiki Produktu Krajowego Brutto. Wyznaczanie ceny równowagi na przykładzie określonego produktu. Analizowanie działania mechanizmu rynkowego, powstawania nadwyżki i niedoboru, na przykładzie określonego produktu. Interpretacja wskaźników elastyczności popytu. Obliczanie przychodów producentów z uwzględnieniem zmian cen przy popycie elastycznym i nieelastycznym. Analizowanie lokalnego i krajowego rynku pracy z wykorzystaniem współczynników aktywizacji zawodowej, zatrudnienia i stopy bezrobocia. Obliczanie i interpretacja wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych. Analizowanie korzyści i kosztów inflacji. Ustalanie struktury oraz analizowanie dynamiki dochodów i wydatków państwa na podstawie danych statystycznych. Analizowanie bilansu płatniczego Polski. 4. Środki dydaktyczne Foliogramy, filmy dydaktyczne. Materiały źródłowe: czasopisma ekonomiczne i prawne, roczniki statystyczne. Zestawy ćwiczeń. Techniczne środki kształcenia. 26

5.Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostki Program jednostki modułowej systematyzuje wiedzę uczniów dotyczącą funkcjonowania gospodarki, zdobytą na zajęciach z różnych przedmiotów ogólnokształcących. Wiedza ta ułatwi im kształtowanie umiejętności analizowania i interpretowania tych kategorii, procesów i zjawisk gospodarczych, które są niezbędne przy podejmowaniu decyzji o wykorzystaniu rzadkich zasobów, wymianie dóbr i poziomie konsumpcji. Wiadomości i umiejętności nabyte w trakcie realizacji programu, stanowią podstawę do realizacji celów kształcenia jednostek modułowych modułu ogólnozawodowego oraz modułów zawodowych. Dominującymi metodami nauczania powinny być metody aktywizujące, takie jak: metoda przypadków, sytuacyjna, gier dydaktycznych (symulacyjnych i decyzyjnych), inscenizacji, dyskusji dydaktycznej oraz metody praktyczne: ćwiczenia praktyczne i metoda projektów. Szczególnie wskazana jest metoda projektów dająca możliwość doskonalenia, poszerzania i dopełniania celów kształcenia ogólnozawodowego jak i ponadzawodowego, takich jak: rozwiązywanie problemów w sposób twórczy, poszukiwanie, porządkowanie i wykorzystywanie informacji z różnych źródeł oraz współpracy w zespole. Zajęcia powinny być prowadzone w grupach do 15 osób. 6. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia Zagadnienia zawarte w programie jednostki modułowej były realizowane na wcześniejszych etapach edukacyjnych, dlatego też konieczne jest przeprowadzenie badań diagnostycznych, na podstawie których możliwe jest zaplanowanie zajęć stosownie do poziomu wiedzy i umiejętności uczniów. Badania kształtujące, określające aktualny poziom wiedzy i umiejętności uczniów, mogą być prowadzone z zastosowaniem różnych form prac pisemnych (testów osiągnięć szkolnych, opisów, raportów), sprawdzianów ustnych oraz na podstawie obserwacji wykonywanych ćwiczeń i projektów. Podczas obserwacji należy zwracać uwagę na aktywność i inicjatywę uczniów oraz na umiejętność współpracy w zespole. Ocenianie powinno być zgodne z obowiązująca skalą ocen. 27

Jednostka modułowa 343[01].O1.03 Wykonywanie prac biurowych 1. Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń/słuchacz powinien umieć: określić stanowiska pracy biurowej w jednostce organizacyjnej, zorganizować stanowisko pracy biurowej zgodnie z wymaganiami ergonomii, zastosować ogólne zasady formułowania i formatowania pism, sporządzić pisma z zastosowaniem metody mnemotechnicznej, sporządzić pisma w różnych układach graficznych, wykonać czynności związane z przyjmowaniem i wysyłaniem korespondencji, obsłużyć biurowe urządzenia techniczne, odebrać i przekazać informacje za pomocą poczty elektronicznej, wykonać prace biurowe zgodnie z przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy. 2. Materiał nauczania Struktura organizacyjna jednostki. Stanowiska pracy biurowej. Biurowe urządzenia techniczne. Bezpieczeństwo i higiena pracy biurowej. Ergonomia pracy. Metoda mnemotechniczna. Klasyfikacja pism biurowych. Graficzne układy tekstów. Elementy pisma i ich rozmieszczenie. Zasady redagowania pism. 3. Ćwiczenia Projektowanie stanowiska pracy biurowej zgodnie z wymaganiami ergonomii. Analizowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy biurowej. Zapisywanie i znakowanie pism w dzienniku podawczym. Doskonalenie biegłości pisania metodą mnemotechniczną. Opracowywanie i edytowanie pism w układzie graficznym: blokowym, a linea, a linea z interlinią. Odbieranie i przekazywanie informacji pocztą elektroniczną. Analizowanie obsługi biurowych urządzeń technicznych. Obsługiwanie biurowych urządzeń technicznych. 28

4. Środki dydaktyczne Teksty przewodnie. Wzory pism i graficznych układów tekstów. Instrukcje obsługi biurowych urządzeń technicznych. Urządzenia techniczne: telefon, faks, kserokopiarka, niszczarka. Programy komputerowe. Techniczne środki kształcenia: maszyny do pisania, komputery. 5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostki Celem realizacji programu jednostki modułowej jest przygotowanie uczniów do wykonywania podstawowych prac biurowych. Program jednostki modułowej powinien być realizowany metodami praktycznymi z zastosowaniem metody tekstu przewodniego oraz ćwiczeń praktycznych połączonych z pokazem. Zajęcia edukacyjne należy prowadzić w pracowni symulacyjnej wyposażonej w nowoczesny sprzęt biurowy i środki łączności, w grupach 15 osobowych. Uczniowie powinni wykonywać ćwiczenia indywidualnie. Metody podające, takie jak: wykład informacyjny i pogadanka, mogą być zastosowane podczas realizacji zagadnień dotyczących wymagań ergonomii oraz przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Umiejętności, nabyte w wyniku procesu kształcenia, będą doskonalone podczas realizacji programów jednostek modułowych zawartych w module ogólnozawodowym i w modułach zawodowych. 6. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów ma na celu dostarczanie informacji dotyczących zakresu i poziomu realizacji celów kształcenia oraz rozpoznawanie trudności w ich osiąganiu. Ocena umiejętności praktycznych powinna być dokonywana na podstawie obserwacji pracy uczniów podczas wykonywania zadań. Oceniając osiągnięcia należy zwracać uwagę na: organizację stanowiska pracy, wykonywanie prac biurowych zgodnie z przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy, sprawną obsługę urządzeń. W ocenie końcowej należy także uwzględnić zawartość teczki osiągnięć, w której powinny być zgromadzone następujące prace: projekt stanowiska pracy biurowej, zestawy pism zredagowanych i opracowanych w różnych formach graficznych. 29

Jednostka modułowa 343[01].O1.04 Zarządzanie zasobami ekonomicznymi 1. Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń/słuchacz powinien umieć: określić istotę i cele zarządzania, scharakteryzować podstawowe funkcje i określić zakres zarządzania, scharakteryzować współczesne techniki zarządzania, określić etapy zarządzania, scharakteryzować strategie zarządzania, określić rolę marketingu w zarządzaniu strategicznym, scharakteryzować style zarządzania i kierowania, określić związki między strategiami zarządzania zasobami rzeczowymi, ludzkimi, finansowymi i efektami ekonomicznymi, określić znaczenie zarządzania jakością, scharakteryzować systemy zarządzania jakością, posłużyć się dokumentacją systemów zarządzania jakością, rozróżnić miary statystyczne, zastosować obliczenia statystyczne w procesie podejmowania decyzji, przeprowadzić analizę ekonomicznej efektywności jednostki organizacyjnej z uwzględnieniem wskaźników statystycznych. 2. Materiał nauczania Istota i cele zarządzania. Funkcje i zakres zarządzania. Etapy zarządzania. Style zarządzania i kierowania. Współczesne techniki zarządzania. Rola marketingu w zarządzaniu strategicznym. Zarządzanie zasobami rzeczowymi, ludzkimi i finansowymi. Kierowanie pracą zespołu. Cechy dobrego menedżera. Zarządzanie jakością. Jakość jako sfera prac prawno organizacyjnych. Systemy zarządzania jakością. Dokumentacja systemu zarządzania jakością. Podstawowe miary statystyczne. Zastosowanie wskaźników statystycznych. Znaczenie obliczeń statystycznych w procesie podejmowania decyzji. 30

3. Ćwiczenia Określanie cech menedżera. Rozróżnianie stylów kierowania. Analizowanie dokumentacji zarządzania jakością. Określanie czynników wpływających na decyzje konsumenta. Obliczanie podstawowych miar statystycznych. Prezentowanie wyników obliczeń statystycznych w formie graficznej. Interpretowanie wskaźników statystycznych. Analizowanie efektywności ekonomicznej jednostki organizacyjnej z zastosowaniem wskaźników statystycznych. 4. Środki dydaktyczne Plansze. Zestaw foliogramów. Materiały źródłowe: przykładowe dokumentacje systemów zarządzania jakością. Zestaw ćwiczeń. Programy komputerowe do obliczeń statystycznych. Techniczne środki kształcenia. 5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostki Zagadnienia ujęte w programie jednostki mają charakter ogólny. Ich uszczegółowienie i usystematyzowanie przewidziane jest w trakcie realizacji programów jednostek modułowych zawartych w modułach zawodowych. Podczas realizacji programu jednostki, należy zwrócić uwagę na rolę zarządzania w procesie gospodarowania zasobami, ze szczególnym uwzględnieniem zarządzania jakością. Wskazane jest kształtowanie umiejętności wykorzystywania miar statystycznych i działań marketingowych w procesie podejmowania decyzji. W procesie dydaktycznym należy pobudzać aktywność uczniów do samodzielnego osiągania założonych celów. Zajęcia edukacyjne powinny być realizowane aktywizującymi metodami nauczania: przypadków, sytuacyjną, dyskusji dydaktycznej oraz ćwiczeń praktycznych. Ćwiczenia z zakresu obliczeń statystycznych oraz prezentacji wyników obliczeń technikami komputerowymi, powinny odbywać się w grupach 10-15 osobowych w pracowni komputerowej z indywidualnym dostępem do komputera. 31

6. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć ucznia powinno odbywać się systematycznie, na podstawie określonych kryteriów. W początkowej fazie realizacji programu proponuje się sprawdzenie poziomu umiejętności uczniów w posługiwaniu się programami komputerowymi, stosowanymi do obliczeń statystycznych i graficznej prezentacji wyników. Do sprawdzania osiągnięć ucznia poleca się stosować: sprawdziany ustne dotyczące umiejętności posługiwania się terminologią ekonomiczną oraz właściwego argumentowania i wnioskowania, sprawdziany pisemne dotyczące systemów zarządzania jakością, obserwację czynności uczniów w trakcie wykonywania zadań praktycznych. Oceniając osiągnięcia ucznia należy zwracać uwagę na : interpretację wskaźników statystycznych, analizę ekonomicznej efektywności jednostki organizacyjnej, prezentację wyników obliczeń statystycznych. W procesie oceniania należy także uwzględniać aktywność uczniów w czasie zajęć oraz sposób prezentowania wytworów pracy indywidualnej i grupowej. Ocenianie powinno być zgodne z obowiązującą skalą ocen. 32

Jednostka modułowa 343[01].O1.05 Ewidencjonowanie zdarzeń gospodarczych 1. Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń/słuchacz powinien umieć: określić uregulowania prawne dotyczące prowadzenia rachunkowości, posłużyć się podstawową terminologią z zakresu rachunkowości, określić nadrzędne zasady rachunkowości, rozróżnić typy operacji gospodarczych, sporządzić dowody księgowe, zastosować procedury przygotowania dowodów do księgowania, dokonać archiwizacji dowodów księgowych, określić źródła przychodów, sklasyfikować koszty według układu rodzajowego, określić koszty jednostkowe, ustalić cenę sprzedaży, przeprowadzić inwentaryzację zapasów, zaewidencjonować przychody i koszty uzyskania przychodów w podatkowej księdze przychodów i rozchodów, ustalić podatek dochodowy od osób fizycznych, dokonać zapisów w rejestrze zakupów i sprzedaży VAT, rozliczyć podatek VAT, obliczyć wynagrodzenia pracowników, sporządzić listę płac, przeprowadzić ewidencję gospodarczą z zastosowaniem programu komputerowego, sporządzić deklaracje ZUS, sporządzić deklaracje podatkowe. 2. Materiał nauczania Podstawy prawne prowadzenia rachunkowości. Zakres podmiotowy rachunkowości. Typy operacji gospodarczych. Dokumentacja księgowa. Inwentaryzacja: cel, zasady, dokumentacja. Źródła przychodów. Klasyfikacja kosztów według rodzajów. Kalkulacja. Podatek dochodowy od osób fizycznych. Podatek VAT. Rozliczenia dotyczące wynagrodzeń i ubezpieczeń społecznych. Ewidencja gospodarcza uproszczona: podatkowa księga przychodów i rozchodów, ryczałt od przychodów ewidencjonowanych. 33

3. Ćwiczenia Przeprowadzanie inwentaryzacji zapasów. Sporządzanie dowodów księgowych. Kontrolowanie i archiwizacja dowodów księgowych. Sporządzanie imiennych kart przychodów pracowników. Sporządzanie listy płac. Ewidencjonowanie operacji gospodarczych w podatkowej księdze przychodów i rozchodów. Prowadzenie rejestru zakupów i sprzedaży VAT. Sporządzanie deklaracji ZUS i deklaracji podatkowej przy pomocy programów komputerowych. Ewidencjonowanie przychodów w celu opodatkowania ich ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych, z zastosowaniem programu komputerowego. 4. Środki dydaktyczne Zestaw foliogramów. Przepisy prawa podatkowego. Druki dokumentów i deklaracji podatkowych ZUS. Arkusze spisu z natury. Wzór ewidencji przychodów ewidencjonowanych. Księga przychodów i rozchodów. Ewidencja środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych. Ewidencja wyposażenia. Ewidencja przebiegu pojazdów. Rejestry zakupów i sprzedaży VAT. Imienne karty przychodów pracowników. Listy płac. Programy komputerowe dotyczące prowadzenia ewidencji uproszczonej. Techniczne środki kształcenia. 5. Wskazania metodyczne do realizacji programu jednostki Celem realizacji programu jednostki jest przygotowanie uczniów do prowadzenia uproszczonych form rachunkowości. Ćwiczenia z zakresu ewidencji zdarzeń gospodarczych należy ograniczyć do ewidencji uproszczonej w formie księgi przychodów i rozchodów, ryczałtu przychodów ewidencjonowanych oraz karty podatkowej. Wskazane jest prowadzenie ewidencji z zastosowaniem programów komputerowych. 34

Podczas realizacji programu, szczególną uwagę należy zwracać na pracę z dokumentami księgowymi, uczniowie powinni opanować umiejętność posługiwania się nimi w ewidencji i w rozliczeniach z ZUS oraz Urzędem Skarbowym. Osiągnięcie zamierzonych celów kształcenia możliwe będzie pod warunkiem wykonania przez uczniów wskazanych ćwiczeń. Treść ćwiczeń powinna odzwierciedlać rzeczywiste zdarzenia gospodarcze. Wykonywanie ćwiczeń przez uczniów powinno być poprzedzone pokazem. Wskazane jest, aby zajęcia odbywały się w odpowiednio wyposażonej pracowni, w której oprócz komputerów z oprogramowaniem finansowoksięgowym, powinny znajdować się zestawy druków i dokumentów, literatura oraz przepisy z zakresu prawa podatkowego. Ćwiczenia należy prowadzić w grupach 15 osobowych, z indywidualnym dostępem do komputera. 6. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia Sprawdzanie osiągnięć ucznia powinno odbywać się według określonych kryteriów w trakcie i na zakończenie realizacji programu jednostki modułowej. W procesie sprawdzania osiągnięć uczniów należy zwracać uwagę na ewidencjonowanie zdarzeń gospodarczych oraz prowadzenie rozliczeń z tytułu wynagrodzeń, podatków i ubezpieczeń społecznych. Ocena zakresu i poziomu realizacji programu może być dokonywana na podstawie sprawdzianów ustnych, pisemnych oraz obserwacji pracy uczniów podczas realizacji zadań. Ocena końcowa powinna uwzględniać wyniki sprawdzianów oraz efekty i jakość wykonania zadań. Oceny osiągnięć edukacyjnych można także dokonać na podstawie analizy teczki osiągnięć, w której gromadzone są wytwory pracy ucznia oraz kwestionariusze oceny i samooceny za poszczególne zadania wykonywane w trakcie realizacji programu jednostki modułowej. Dokonywanie samooceny osiągnięć przyczynia się do podejmowania odpowiedzialności za pracę związaną z prowadzeniem rachunkowości. Ocenianie powinno być zgodne z obowiązującą skalą ocen. 35

Moduł 343[01].Z1 Prawne podstawy funkcjonowania administracji publicznej 1. Cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń/słuchacz powinien umieć: posługiwać się terminologią prawniczą, posługiwać się orzecznictwem: Sądu Najwyższego, Naczelnego Sądu Administracyjnego, Trybunału Konstytucyjnego, dokonywać wykładni przepisów: prawa pracy, prawa administracyjnego i postępowania administracyjnego, rozróżniać stosunki prawne, sporządzać pisma z zakresu prawa pracy, oceniać skutki czynności prawnych, redagować akty normatywne i administracyjne, stosować procedury administracyjno - prawne, gromadzić informacje i dokumenty do rozstrzygnięcia sprawy, współpracować ze służbami prawnymi w przygotowywaniu projektów umów cywilnoprawnych i publicznoprawnych, określać zakres swobody wspólnego rynku europejskiego, promować nowoczesny model administracji publicznej. 2. Wykaz jednostek modułowych Symbol jednostki modułowej 343[01]Z1.01 343[01]Z1.02 343[01]Z1.03 343[01]Z1.04 343[01]Z1.05 343[01]Z1.06 Orientacyjna Nazwa jednostki modułowej liczba godzin na realizację Analizowanie wybranych zagadnień prawa materialnego 90 Redagowanie projektów aktów normatywnych i administracyjnych 72 Przeprowadzanie postępowania administracyjnego w I instancji 72 Przeprowadzanie postępowania egzekucyjnego w administracji 36 Przeprowadzanie postępowania odwoławczego i zażaleniowego 72 Stosowanie przepisów prawa pracy i ubezpieczeń społecznych 90 Razem 432 36

3. Schemat układu jednostek modułowych 343[01].Z1 Prawne podstawy funkcjonowania administracji publicznej 343[01].Z1.01 Analizowanie wybranych zagadnień prawa materialnego 343[01].Z1.02 Redagowanie projektów aktów normatywnych i administracyjnych 343[01].Z1.03 Przeprowadzanie postępowania administracyjnego w I instancji 343[01].Z1.04 Przeprowadzanie postępowania egzekucyjnego w administracji 343[01].Z1.05 Przeprowadzanie postępowania odwoławczego i zażaleniowego 343[01].Z1.06 Stosowanie przepisów prawa pracy i ubezpieczeń społecznych 37

4. Literatura Adamiak B., Borkowski J.: Polskie postępowanie administracyjne i administracyjnoprawne. LexisNexis, Warszawa 2002 Adamiak B., Borkowski J.: Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz. C.H Beck, Warszawa 2004 Ahlt M., Szpunar M.: Prawo europejskie. C.H.Beck, Warszawa 2002 Barzycka-Banasik M.: Prawo pracy. C.H. Beck, Warszawa 1999 Błaś A.: Prawne formy działania administracji publicznej (w:) Prawo administracyjne, pod redakcją J.Bocia. Limited, Wrocław 2000 Broniewicz W.: Postępowanie cywilne w zarysie. PWN, Warszawa 2002 Chorąży K., Taras W., Wróbel A.: Postępowanie administracyjne i postępowanie egzekucyjne w administracji. Zakamycze, Kraków 2002 Czachórski W.: Zobowiązania. Zarys wykładu. LexisNexis, Warszawa 2002 Duniewska Z.: Prawo administracyjne, pojęcia, instytucje, zasady w teorii i orzecznictwie. Difin, Warszawa 2002 Florek L.: Europejskie prawo pracy. LexisNexis, Warszawa 2003 Florek L., Zieliński T.: Prawo pracy. C.H. Beck, Warszawa 1996 Ignatowicz J.: Prawo rzeczowe. PWN, Warszawa 2000 Jankowski J.: Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. T.II. C.H.Beck, Warszawa 1997 Jędrasik-Jankowska I.: Ubezpieczenie społeczne. T. I i II. LexisNexis, Warszawa 2003 Jędrzejewski T., Masternak M., Rączka P.: Administracyjne postępowanie egzekucyjne. Dom Organizatora, Toruń 2002 Kmiecik Z.: Postępowanie administracyjne i postępowanie sądowoadministracyjne. Zakamycze, Kraków 2003 Korzeniowska A.: Postępowanie przed Samorządowym Kolegium Odwoławczym. Zakamycze, Kraków 2002 Kosut A., Perdeus W.: Wzory umów, pism i regulaminów z zakresu prawa pracy z objaśnieniami i orzecznictwem. PPU Park, Bielsko-Biała 2002 Libera T.: Prawo pracy w pytaniach i odpowiedziach. Difin, Warszawa 2002 Ochendowski E.: Prawo administracyjne. Część ogólna. Dom Organizatora, Toruń 2000 Ochendowski E.: Postępowanie administracyjne i sądowoadministracyjne. Wybór orzecznictwa. Dom Organizatora, Toruń 2000 Radwański Z.: Prawo cywilne. Część ogólna. C. H. Beck, Warszawa 2002 Radwański Z.: Zobowiązania. C. H. Beck, Warszawa 2003 38