Jak samorządy radzą sobie z finansami Mariusz Tobor
Istotne kwestie Źródła finansowania Wydawanie Ile? Na co? Jak dzielić?
Miliardy Wydatki oświatowe samorządów 70 60 50 40 30 20 10 0 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Źródła finansowania Budżet państwa Subwencja oświatowa Dotacje Dochody własne Wpłaty rodziców Środki europejskie i inne środki zagraniczne
Subwencja oświatowa główne źródło finansowania oświaty
Miliardy Subwencja oświatowa a wydatki na zadania objęte subwencjonowaniem 50 45 40 35 Subwencja Wydatki 30 25 20 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Wskaźnik nadwyżki wydatków nad subwencją wydatki oświatowe subwencja oświatowa 100% 100% wydatki oświatowe to wydatki wykonane z działów 801 oraz 854 z wyłączeniem paragrafów wydatków majątkowych oraz rozdziałów 80103, 80104 i 80113 subwencja oświatowa przyznana danej JST część oświatowej subwencji ogólnej
Wskaźnik nadwyżki wydatków nad subwencją 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Miliardy Kwota nadwyżki wydatków nad subwencją 11 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Struktura wydatków
Struktura wydatków oświatowych 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% Majątkowe Dotacje Rzeczowe Osobowe 30% 20% 10% 0% 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Miliardy Kwoty przypadające na poszczególne grupy wydatków 50 45 40 35 30 25 20 Osobowe Rzeczowe Dotacje Majątkowe 15 10 5 0 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Znaczenie zagranicznych źródeł finansowania oświaty samorządowej
Miliardy Wydatki oświatowe samorządów finansowane ze źródeł zagranicznych 2,0 1,8 1,6 1,4 1,2 1,0 0,8 0,6 0,4 0,2 0,0 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Struktura wydatków oświatowych finansowanych ze źródeł zagranicznych 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% Majątkowe Dotacje Rzeczowe Osobowe 30% 20% 10% 0% 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Miliardy Grupy wydatków oświatowych finansowanych ze źródeł zagranicznych 1,2 1,0 0,8 0,6 0,4 Osobowe Rzeczowe Dotacje Majątkowe 0,2 0,0 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Struktura źródeł finansowania wydatków majątkowych 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% Zagraniczne Krajowe 30% 20% 10% 0% 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Miliardy Źródła finansowania wydatków majątkowych 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 Krajowe Zagraniczne 1,0 0,5 0,0 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Wydawanie pieniędzy
Ile? Jak najmniej Oświata jest naprawdę ważna Niebezpiecznie Nieefektywnie
Ile? Żeby racjonalnie zaspokajać potrzeby Ile to jest racjonalnie? Na co wydawać?
Najwięcej kosztują ludzie Struktura wydatków oświatowych 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% Majątkowe Dotacje Rzeczowe Osobowe 30% 20% 10% 0% 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Najwięcej kosztują ludzie Sposób zatwierdzania arkuszy ma decydujący wpływ na wydatki O wysokości wydatków przesądzają arkusze organizacyjne
Standaryzacja zatrudnienia metodą bonu organizacyjnego
Tradycyjny system przygotowywania arkuszy Negocjacje w pakiecie w większości JST
Główne problemy tradycyjnego systemu podziału środków Negocjacje pomiędzy dyrektorem a osobą zatwierdzającą arkusz Trudności w utrzymaniu zakładanego poziomu wydatków Nieuzasadnione nierównomierności rozdziału środków między szkoły tego samego typu
Negocjacje pomiędzy dyrektorem a osobą zatwierdzającą arkusz Zbyt wiele parametrów określających organizację Nie ma jasno określonych zależności między tymi parametrami Racjonalna organizacja z punktu widzenia szkoły <> racjonalna organizacja z punktu widzenia JST Decyzje są podejmowane na podstawie subiektywnych przesłanek (niezależnie od starań osób uczestniczących w negocjacjach)
Naturalny sposób działania dyrektora podczas przygotowywania i zatwierdzania arkusza organizacyjnego Biorę wszystko co mi dadzą, nawet wtedy, gdy nie jest mi to specjalnie potrzebne Nie ujawniam znanych mi możliwości oszczędzania, bo obawiam się, że mojej szkole przyniesie to tylko straty Skrzętnie wykorzystuję wszystkie okazje uzyskania czegoś więcej
Trudności w utrzymaniu zakładanego poziomu wydatków Tradycyjny system słabo motywuje dyrektorów do racjonalizacji wydatków, a często wręcz zachęca do działań, które te wydatki zwiększają W odczuciu zainteresowanych działania oszczędnościowe wynikają z arbitralnych decyzji urzędników Dyrektor jest tylko biernym wykonawcą ustaleń góry Wiele uwagi poświęca się kontrolowaniu
Nierównomierności rozdziału środków Niemal nieuniknionym następstwem systemu negocjacyjnego są nierówności podziału W efekcie wskaźniki organizacji szkół tego samego typu wyraźnie się od siebie różnią
Zróżnicowanie wskaźników organizacji gimnazjów prowadzonych przez przykładową JST (godz.-18/ucznia) Odchylenie ZWO od minimum - oddziały ogólnodostępne 1,0 0,9 0,8 0,7 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 0,0 SMS3-ZKPG33 GS46-ZKPG26 GS24-ZKPG17 GPSP-ZKPG33 GM50-ZKPG7 GM49-ZKPG8 GM48 GM34-ZSO5 GM33-ZSO2 GM32-ZKPG25 GM31-ZKPG24 GM30-ZKPG23 GM29 GM28-ZKPG21 GM27-ZKPG20 GM26 GM25 GM22S-ZSSO GM21-ZKPG33 GM20 GM19 GM18-ZSO8 GM17-ZKPG13 GM16-ZKPG12 GM15KS-ZSSO GM13-ZSOZ1 GM12 GM11 GM10 GM09 GM08 GM07-ZKPG6 GM06-ZSO6 GM05-ZKPG5 GM04-ZKPG4 GM03-ZSO7 GM02 GM01
Bon organizacyjny Parametryzacja zatrudnienia przez ustalanie limitu etatów w kilkudziesięciu JST
Bon organizacyjny Forma bonu oświatowego, w której na każdego ucznia przypada określona część etatu nauczyciela Suma części etatów przypadających na uczniów danej szkoły daje limit etatów, do którego dyrektor musi dopasować organizację swojej jednostki Środki finansowe przyznaje się po wyliczeniu kosztów wynagradzania pracowników zatrudnionych w ramach limitu
Parametr standaryzacji Część etatu przysługująca na jednego ucznia W praktyce bonu organizacyjnego parametry standaryzacji wygodniej jest wyrażać w przypadających na jednego ucznia liczbach godzin przeliczeniowych, > czyli w liczbach godzin nauczycieli przeliczonych na pensum osiemnastogodzinne
Fundamenty rozwiązania (w odniesieniu do nauczycieli) Należna szkole liczba godzin przeliczeniowych na jednego ucznia oddziałów 0 (np. 1,0) klas I-III SP (np. 1,40) klas IV-VI SP (np. 1,58) gimnazjum (np. 1,59) Różnicowanie środków na wynagrodzenia zgodnie z przydzielonym limitem godzin (etatów) z uwzględnieniem struktury zatrudnionej w szkołach kadry Gwarantowane przez JST finansowanie zadań, na które dyrektor szkoły nie ma wpływu
Parametry standaryzacji małych szkół Dla szkół nieelastycznych organizacyjnie, czyli takich, w których liczba oddziałów jest sztywna: głównym parametrem standaryzacji jest liczba etatów przypadających na jeden oddział liczba etatów przypadających na jednego ucznia jest dodatkowym parametrem standaryzacji
Przykłady zadań realizowanych poza limitem godzin wynikającym z liczby uczniów urlopy zdrowotne nauczycieli stany nieczynne i odprawy zniżki godzin i dodatki doradców nauczania indywidualne koszty specyficznych zajęć realizowanych na zlecenie organu prowadzącego
Aspekty wyznaczania parametrów Politycznozarządczy Technicznoekspercki
Organ prowadzący i dyrektorzy szkół w nowym systemie
Przy wdrażaniu trzeba uwzględnić Konieczność zmiany podejścia do zatwierdzania organizacji szkół Zwiększenie kompetencji i odpowiedzialności dyrektorów
Zadania organu prowadzącego Ustalanie lokalnych standardów zatrudnienia na poziomie odpowiadającym potrzebom i możliwościom Pilnowanie ich przestrzegania Rezygnacja z ręcznego sterowania i negocjowania rozwiązań organizacyjnych w szkołach
Dyrektor szkoły w systemie tradycyjnym Negocjuje organizację szkoły Ma ograniczoną swobodę określania rozwiązań organizacyjnych Uwzględnia w arkuszu wszystkie godziny, które może dostać (nawet te, które nie są potrzebne szkole) Jest zwolniony z odpowiedzialności za wiele decyzji organizacyjnych
Dyrektor szkoły w nowym systemie Organizuje szkołę w ramach limitu etatów W szkołach podstawowych i gimnazjach ma swobodę przyjmowania uczniów spoza obwodu Ma pełną swobodę określania rozwiązań organizacyjnych (w granicach prawa) Ma motywację do racjonalizowania organizacji Odpowiada za podjęte decyzje
Korzyści z wdrożenia Zracjonalizowanie wysokości wydatków na Zobiektywizowany podział środków Zwiększenie autonomii dyrektorów szkół przy jednoczesnym zwiększeniu ich odpowiedzialności Automatyczne dostosowywanie organizacji szkół elastycznych organizacyjnie do sytuacji demograficznej Ograniczenie podziału MY i ONI
Standaryzacja zatrudnienia Po co? Nie dla samych oszczędności Lepszy podział Lepsze zarządzanie Między szkoły Między zadania
Dziękuję za uwagę Mariusz.Tobor@vulcan.edu.pl tel. 604 452 466