Warszawa, dnia 3 września 2012 r. KIGEiT/782/09/2012 Komisja Europejska Rue de la Loi 200 B-1049 Bruksela, Belgia Dotyczy: Konsultacje Komisji Europejskiej w przedmiocie Wytycznych UE w sprawie stosowania reguł pomocy państwa w odniesieniu do szybkiej budowy/rozbudowy sieci szerokopasmowych " W niniejszym stanowisku Krajowa Izba Gospodarcza Elektroniki i Telekomunikacji (dalej ijĺigeit'') pragnie odnieść się do przeprowadzanych przez Komisję Europejską konsultacji w zakresie Wytycznych UE w sprawie stosowania reguł pomocy państwa w odniesieniu do szybkiej budowy/rozbudowy sieci szerokopasmowych* (dalej Wytyczne"). Naszym zdaniem dokument ten bedzie miai kluczowe znaczenie dla eknnnmiprnrj opłacalności korzystania z pomocy państwa w ramach budowy sieci szerokopasmowych w Polsce, a zarazem w wypełnieniu celów Europeisldei Agendy Cyfrowej. Generalnie należy stwierdzić, że Wytyczne w znaczny sposób ułatwia korzystanie z pomocy państwa w ramach inwestycji w sieci szerokopasmowe. Doprecyzowanie reguł pomocy państwa w jasny sposób określi zasady, w ramach których beneficjenci bezpośredni beda mogli sie poruszać, a także wskažť уж adv hurtowego kpraystania r. dotowanych sieci. Poniżej przedstawiamy szczegółowe uwagi do Wytycznych. 1. (motyw 6 Wytycznych) Pomoc państwa a zakłócenia konkurencji Naszym zdaniem, kwestia zakłócenia konkurencji w związku z interwencją państwa, jest niezmiernie ważna. W Wytycznych powinno zostać jasno określone, że pomoc państwa nie może utrudnić konkurencji na rynku telekomunikacyjnym (zarówno w znaczeniu infrastrukturalnym, jak i usługowym). W związku z tym, ewentualne zakłócenie konkurencji powinno być w znacznym stopniu łagodzone poprzez możliwość dostępu do usług hurtowych świadczonych na sieciach dotowanych. 2. (motyw 22 oraz 49 Wytycznych) Obowiązek dostawcy budowanej / rozbudowywanej sieci ul. Stępińska 22/30, 00-739 Warszawa, tel.: +48 22 8510309, 8406522, fax; +48 22 8510300, e-mail; kigeit@klgeit.org.pl httd://www.kiqeit.orq.pl: NIP 526-00-29-121 Konto: Fortis Bank Polska nr: 52160013740003005222791001
Zwracamy uwagę, że aby umożliwić skuteczny dostęp do sieci dotowanej, należy zapewnić nie tylko dostęp do niej, ale także określić inne obowiązki beneficjenta związane z tym dostępem. W szczególności zwracamy uwagę na obowiązek niedyskiyminacji: wszelkie podmioty korzystające hurtowo z sieci dotowanych powinny mieć do nich dostęp na jednakowych warunkach i w tym samym czasie. Aby w praktyce to zobowiązanie beneficjenta funkcjonowało, niezbędny jest również dostęp podmiotów funkcjonujących na rynku (podmiotów trzecich) do już zawartych umów w zakresie dostępu do sieci dotowanych. W wytycznych zwrócono uwagę na rolę krajowych organów regulacyjnych (NRA) odgrywających szczególną rolę w konstruowaniu prokonkurencyjnych środków pomocy państwa w celu wspierania rozwoju sieci szerokopasmowych (motyw 41 Wytycznych). Zdaniem Izby, NRA, jako organy państwa posiadające niezbędną wiedze specjalistyczną powinny być zaangażowane w nadzorowanie przestrzegania zasad konkurencji na nowych rynkach, powstałych dzięki pomocy państwa. Naszym zdaniem, aby zapewnić równy hurtowy dostęp do sieci dotowanych, w pierwszej kolejności, oferta dostępu oferowana przez beneficjenta powinna być szeroko konsultowana z rynkiem telekomunikacyjnym. Następnie oferta beneficjenta, po uwzględnieniu uwag zgłoszonych w ramach konsultacji, powinna być weryfikowana przez NRA, który to organ powinien mieć decydujący głos w przedmiocie kształtu oferty. Organ ten w sposób profesjonalny będzie mógł ocenić, czy warunki dostępu są oferowane w sposób niedyskryminujący oraz będzie mógł zweryfikować opłaty za dostęp (oraz metodologię ich ustalenia). Niezastosowanie się do opinii NRA powinno skutkować uruchomieniem mechanizmu wycofania (motyw 67 lit. i Wytycznych). Beneficjent powinien być również zobowiązany do upublicznienia zatwierdzonej przez NRA oferty ramowej w przedmiocie dostępu do sieci dotowanych. Udział NRA w procedurze zapewnienia dostępu będzie szczególnie ważny, jeżeli beneficjent pomocy ma już znaczącą pozycję na rynku lub może ją uzyskać ze względu na finansowaną przez państwo inwestycję. 3. (motyw 29 Wytycznych) Współużytkowanie infrastruktury Jednym z problemów jakie już dzisiaj pojawiają się w trakcie budowy sieci szerokopasmowych (a w szczególności sieci NGA, w związku ze skróceniem pętli miedzianej) jest możliwość kolokacji jak najbliżej Abonenta. Dlatego naszym zdaniem w motywie 29 należy rozwinąć fragment dotyczący współużytkowania infrastruktury o zobowiązanie dotyczące możliwości umieszczenia urządzeń operatora korzystającego w szafkach ulicznych (dla technologii FttN lub FttC) lub w szafkach w budynkach (dla technologii FttB), z zapewnieniem niezbędnych elementów fw tym energii elektrycznej). 4. (motyw 48 oraz 54 Wytycznych) Skrócenie pętli abonenckiej Należy pozytywnie odnieść się do propozycji Wytycznych, stwierdzającej, że stopniowa modernizacja istniejącej infrastruktury (na przykład przedłużenie połączeń światłowodowych do węzłów) może mimo wszystko znacznie przyczynić się do osiągnięcia ceiów w zakresie szybkości określonych w europejskiej agendzie cyfrowef\ Jest to szczególnie istotne na polskim rynku telekomunikacyjnym, gdzie miedziane pętle abonenckie często mają długość kilku kilometrów, co w praktyce uniemożliwia świadczenie szybkich usług dostępu do Internetu i zrealizowanie celów Europejskiej Agendy Cyfrowej. Należy wskazać, że takie skrócenie pętli miedzianej stanowi skokową zmianę w zakresie dostępności szerokopasmowego Internetu. 2
5. (motyw 54 Wytycznych) Sieci NGA W motywie 54 pkt iv) Wytycznych stwierdzono, że sieci NGA powinny wspierać konkurencję opartą na infrastrukturze. Wnosimy o usunięcie tego sformułowania. Wskazujemy, że zgodnie z ideą drabiny inwestycyjnej", konkurencja oparta na infrastrukturze jest ostatnim etapem budowania konkurencyjnego rynku telekomunikacyjnego. Nie należy wykluczać wspierania konkurencji opartej na usługach hurtowych (w szczególności usłudze В SA oraz usłudze LLU) na sieciach NGA. 6. (motyw 56 Wytycznych) Finansowanie sieci dosyłowych Należy się zgodzić z propozycją, aby Państwa członkowskie, w ramach zasad określonych w Wytycznych, mogły również finansować sieci dosyłowe. Jest to szczególnie istotne w warunkach panujących w Polsce, gdzie sieci NGN nie obejmują jeszcze znacznych obszarów kraju. Budowa sieci dosyłowych jest niezmiernie ważna do osiągnięcia celów przewidzianych w Europejskiej Agendzie Cyfrowej, szczególnie na obszarach o bardzo niskiej gęstości zaludnienia. 7. (motyw 60 Wytycznych) Zainteresowanie prywatnego inwestora inwestycjami w obszarach białych lub szarych W Wytycznych stwierdzono, że badając istnienie obszaru białego lub szarego należy sprawdzić, czy istnieje prywatny inwestor, który w najbliższej przyszłości (trzech lat) zamierza zbudować własną infrastrukturę na danym obszarze. Naszym zdaniem pomoc państwa nie może negatywnie odbijać się na prywatnych inwestycjach, tzn. nie powinna być przyznawana, jeżeli prywatnych inwestor zamierza zbudować infrastrukturę na danym obszarze. Jednakże zwracamy uwagę, że samo planowanie inwestycji prywatnej na danym obszarze może w sposób nieuzasadniony blokować inwestycje z wykorzystaniem środków publicznych. Dlatego, naszym zdaniem, w Wytycznych należy określić mechanizm weryfikacji planów inwestycyjnych podmiotów trzecich, tak aby w sposób nieuzasadniony nie blokowały one inwestycji z wykorzystaniem pomocy państwa. 8. (motyw 67 lit. d Wytycznych) Oferta najkorzystniejsza pod względem ekonomicznym W punkcie tym zostały określone kryteria, na podstawie których oceniane są oferty złożone w przetargu o pomoc państwa. Wnosimy o wprowadzenie jeszcze jednego kryterium. Naszym zdaniem inwestycje z wykorzystaniem pomocy państwa powinny sprzyjać rozwojowi konkurencji, a nie umacnianiu się podmiotów zajmujących pozycję dominującą na rynku telekomunikacyjnym. Dlatego w ramach przetargu, podmiot finansujący powinien sprawdzić, jaka pozycję rynkowa zajmują oferenci, i przyznać dodatkowe punktu podmiotom posiadającym słabszą pozycję na rynku telekomunikacyjnym. 9. (motyw 67 lit. e Wytycznych) Neutralność technologiczna Zdaniem KJGEiT, zasada neutralności technologicznej powinna być jedną z podstawowych zasad obowiązujących w ramach przyznawania pomocy państwa. Jednakże, wnosimy o przyznanie podmiotowi finansującemu i organizującemu przetarg możliwość określenia, w ramach warunków przetargu, dodatkowych punktów za budowę sieci stacjonarnej, mobilnej lub innej (bez wskazywania konkretnej technologii). 3
10. (motyw 67 lit. f oraz motyw 67 lit. g akapit pierwszy) Dostęp hurtowy do sieci dotowanych oraz istniejącej infrastruktury Zapewnienie dostępu do nowo wybudowanej infrastruktury jest podstawowym elementem łagodzącym niekonkurencyjne skutki interwencji państwa. Obowiązek dostępu powinien być nałożony na beneficjenta, zasadne jest także wykorzystanie istniejącej infrastruktury. Wskazujemy jednak, że w istniejącym stanie prawnym brak jest możliwości weryfikacji przez uprawniony podmiot (np. NRA) warunków dostępu do tej nowo wybudowanej, jak i już istniejącej infrastruktury. Być może rozwiązaniem byłoby nałożenie obowiązków (wspomnianych wyżej obowiązku dostępu i niedyskryminacji) w umowie zawieranej pomiędzy podmiotem finansującym a beneficjentem. Należałoby wskazać, że jest to umowa na rzecz osoby trzeciej (czyli podmiotu występującego o dostęp). Nic zostalo również rozstrzygnięte, kto miałby rozwiazywać ewentualne spory w zakresie dostępu. Spory takie powinny być rozstrzygane szybko oraz przez organ posiadający specjalistyczną wiedzę w przedmiocie dostępu telekomunikacyjnego. Naszym zdaniem organem takim może być NRA. Zobowiązanie beneficjenta do uwzględniania rozstrzygnięć NRA może być wpisane w umowę przyznającą beneficjentowi dofinansowanie. 11. (motyw 67 lit. g akapit drugi) Przedłużenie obowiązku dostępu W akapicie drugim Wytycznych wskazano, że jeżeli NRA po siedmiu latach od uruchomienia dotowanej infrastruktury uzna na podstawie obowiązujących ram regulacyjnych, że operator danej infrastruktury jest podmiotem o znaczącej pozycji rynkowej na danym rynku, należy przedłużyć zobowiązanie dotyczące dostępu. Aby NRA mógł w sposób efektywny ocenić stan konkurencji na badanym obszarze (na którym wybudowane sieci dotowane) niezbędne jest określenie rynku właściwego. Naszym zdaniem, ewentualna pomoc państwa w odniesieniu do budowy sieci szerokopasmowych w znacznym stopniu wpłynie na poziom konkurencji na badanym obszarze. Wpływ ten będzie oddziaływał na rynki telekomunikacyjne określone w.^zaleceniu komisji z dnia 17 grudnia 2007 r. w sprawie właściwych rynków produktów i usług w sektorze łączności elektronicznej podlegających regulacji ex anie zgodnie z dyrektywą 2002/21/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie wspólnych ram regulacyjnych sieci i usług łączności elektronicznef oraz inne. W związku z tym, zdaniem Izby, zasadnym byłoby określenie w Wytycznych rynku właściwego jako rynku sieci dotowanych. Określenie definicji rynku właściwego w Wytycznych, ułatwiłoby NRA badanie poziomu konkurencji na danym obszarze, z uwzględnieniem wszelkich inwestycji poczynionych z wykorzystaniem pomocy państwa. Zwracamy również uwagę, na fakt, że czas analiza rynku oraz wydanie przez NRA ewentualnej decyzji utrzymującej obowiązki na sieciach dotowanych może przekroczyć siedmioletni termin obowiązku utrzymania dostępu określony w Wytycznych. Z tego powodu, aby beneficjent nie był uprawniony do odcięcia" usługobiorców hurtowych, obowiązek zapewnienia dostępu powinien zostać przedłużony do czasu wydania rozstrzygnięcia przez NRA. 12. (motyw 67 lit. g akapit trzeci) Ograniczenie obowiązku dostępu Jak wyżej wspomnieliśmy, zapewnienie hurtowego dostępu do dotowanej sieci jest kluczowym elementem łagodzącym skutki interwencji państwa. W akapicie trzecim Wytycznych określono warunki, w jakich beneficjent może de facto odmówić dostępu do 4
sieci dotowanej. Zdaniem KIGEiT sytuacja taka jest niedopuszczalna. Akapit trzeci motywu 67 lit, g powinien zostać usunięty z Wytycznych. 13. (motyw 67 lit. h) Ceny za dostęp hurtowy W Wytycznych w następujący sposób określono sposób określania cen dostępu do dotowanej sieci: benchmarki krajowe i unijne, ceny zatwierdzone przez NRA, w trzeciej kolejności ceny określone z zachowaniem orientacji kosztowej. Naszym zdaniem, ceny za dostęp powinny być określone na podstawie kosztów ponoszonych przez beneficjenta, tak aby beneficjent osiągał odpowiedni dochód i rozsądny zysk 1 (motyw 25 Wytycznych) wynikający z kapitału rzeczywiście zainwestowanego przez beneficjenta, a nie pochodzącego z dotacji. Takie określenie opłat za dostęp do sieci dotowanych uwzględni specyfikę każdego rodzaju dostępu. Spowoduje ona także, że beneficjent nie uzyska dodatkowego, nieuzasadnionego przychodu. Już sama inwestycja z wykorzystaniem pomocy państwa narusza zasady konkurencji. W związku z tym należy dążyć do ograniczenia tych naruszeń Naszym zdaniem, opłaty za dostęp ustalane na zasadzie kosztów ponoszonych ułatwią innym operatorom korzystanie z usług hurtowych na dotowanych sieciach, co spowoduje rozwój konkurencji. W średniej i dłuższej perspektywie, zgodnie z teorią drabiny inwestycyjnej, może to doprowadzić do konkurencji infrastrukturalnej na obszarze, gdzie powstała dotowana sieć. Wszelkie benchmarki (krajowe, unijne lub w stosunku do cen za usługi regulowane) mogą nie uwzględniać specyfiki inwestycji z wykorzystaniem pomocy państwa. Naszym zdaniem, jak wskazaliśmy w pkt 2 niniejszego stanowiska, opłaty za dostęp, niezależnie jaką metodą będą ustalane, powinny być weryfikowane przez NRA. Wysokość opłat za dostęp hurtowy będzie elementem kluczowym dla zapewnienia konkurencji na obszarze, gdzie nastąpiła pomoc państwa. 14. (motyw 67 lit. b) Dostęp hurtowy do sieci NGA Wnosimy o uzupełnienie zakresu infrastruktury, do której beneficjent powinien zapewnić dostęp, również o szafki w budynku, w której zakończony jest światłowód, a rozpoczyna się łącze miedziane/koncentryczne/przewód LAN. 15. (Załącznik II) definicja Dostęp do strumieniu bitów Zgodnie z postanowieniami Wytycznych, dostawca zapewniający hurtowy dostęp instaluje połączenie dostępowe o wysokiej przepustowości do lokalu klienta i udostępnia to połączenie osobom trzecim. Zwracamy uwagę, aby w Wytycznych znalazły się postanowienia uniemożliwiające beneficjentowi dokonywanie dodatkowych, sztucznych barier w zakresie dostępu szerokopasmowego. Barierą taką może być np.: nadmierny koszt instalacji urządzeń końcowych w lokalu Abonenta. 16. (Załącznik U) definicja Produkty dostępu hurtowego W Wytycznych określono produkty dostępu hurtowego, które mogą być udostępniane za pośrednictwem dotowanej sieci. Naszym zdaniem postanowienia te wymagają pewnych modyfikacji. W pierwszej kolejności zwracamy uwagę, że w Wytycznych dopuszczono budowę sieci światłowodowych w topologii punkt - wielopunkt. Taka topologia sieci powoduje trudności z 5
możliwościami zapewnienia dostępu hurtowego, co jest elementem niezbędnym do zapewnienia konkurencji. Dlatego naszym zdaniem w Wytycznych powinno zostać wprost wskazane, że w przypadku budowy sieci światłowodowych fniezależnie od technologii w iakiei sa budowanej, jedna Ί. możliwości zapewnienia dostępu jest Virtual Unbundled Local Access ŕtzw. VULA). Rozwiązanie takie jest zgodne z postanowieniami przedmiotowego projektu wytycznych, które w motywie 76 lit. b Wytycznych wskazują na konieczność zapewnienia dla sieci NGA m.in. dostępu do strumienia bitów oraz uwolnionego dostępu do pętli lokalnej. Ponadto, naszym zdaniem, dostęp do dotowanych sieci kablowych nie powinien być ograniczony jedynie do dostępu do kanałów oraz dostępu do strumienia bitów, ale powinien obejmować pełen zakres usług hurtowych, a w szczególności dostęp do uwolnionej pętli. Ograniczenie usług hurtowych w sieciach kablowych nie jest niczym uzasadnione. Natomiast odnosząc się do dostępu do sieci ruchomych i satelitarnych, zwracamy uwagę na konieczność rozwinięcia tych postanowień Wytycznych. W szczególności doprecyzowania wymaga określenia punktów dostępu do tych usług hurtowych. Zwracamy także uwagę, że zakres usług hurtowych związanych z tym dostępem powinien być szerszy i obejmować np.: dostęp do kanałów. Stefan Kamiński 6