Wymagania edukacyjne na poszczególne oceny z przedmiotu biologia część 2 zakres rozszerzony 1
Temat Ocena dopuszczająca Uczeń: Dział 1. Metabolizm 1. Enzymy enzymu zapisuje symbolami przebieg reakcji 2. Przebieg reakcji enzymatycznych 3. Regulacja aktywności enzymów. Rybozymy wpływające na szybkość reakcji enzymatycznej wymienia sposoby regulacji aktywności enzymów 4. Przenośniki energii reakcji endoergicznej i egzoergicznej 5. Inne uniwersalne przenośniki wymienia najważniejsze przenośniki elektronów i Ocena dostateczna Uczeń: definiuje terminy: holoenzym, apoenzym, grupa prostetyczna, centrum aktywne enzymu wyjaśnia, na czym polega specyficzność działania enzymów analizuje wpływ wybranych czynników na przebieg reakcji enzymatycznej omawia sposoby regulacji aktywności enzymów i podaje przykłady cząsteczki ATP porównuje formę utlenioną i zredukowaną Ocena dobra Uczeń: wyjaśnia, dlaczego enzymy są nazywane biologicznymi katalizatorami omawia modele wyjaśniające specyficzność wiązania substratu przez enzym: model klucza i zamka oraz model indukcyjnego dopasowania wyjaśnia, jak zmienia się energia układu podczas reakcji katalizowanej przez enzym wyjaśnia mechanizm ujemnego sprzężenia zwrotnego w działaniu enzymów omawia cykl przemian ATP ADP w komórce zapisuje reakcje syntezy i rozpadu ATP szlaków metabolicznych, Ocena bardzo dobra Uczeń: wyjaśnia różnice między koenzymem i grupą prostetyczną klasyfikuje enzymy ze względu na rodzaj katalizowanej reakcji uzasadnia stwierdzenie jeden enzym jedna reakcja chemiczna omawia kinetykę reakcji enzymatycznej stałą Michaelisa porównuje różne sposoby regulacji aktywności enzymów wymienia i charakteryzuje sposoby syntezy ATP ATP w metabolizmie komórki koenzymu A i wyjaśnia Ocena celująca Uczeń: omawia rolę kofaktora w przebiegu reakcji enzymatycznej planuje i przeprowadza doświadczenie, w którym wykrywa katalazę w bulwie ziemniaka wykazuje doświadczalnie wpływ temperatury i ph na przebieg reakcji katalizowanej przez enzym planuje i przeprowadza doświadczenie, w którym sprawdza, czy enzymy ulegają zużyciu w trakcie reakcji i mechanizm działania rybozymów zapisuje reakcje chemiczne fosforylacji substratowej, oksydacyjnej i fotosyntetycznej analizuje mechanizm powstawania acetylo- 2
6. Szlaki metaboliczne. Katabolizm i anabolizm 7. Oddychanie komórkowe. Glikoliza 8. Metabolizm pirogronianu wodoru w komórce reakcji katabolicznych i anabolicznych oraz najważniejszych szlaków metabolicznych w komórce wymienia rodzaje oddychania komórkowego wymienia etapy tlenowego oddychania komórkowego wymienia rodzaje fermentacji 9. Cykl Krebsa wskazuje miejsce w komórce, w którym zachodzi cykl Krebsa najważniejszych przenośników definiuje pojęcia: katabolizm, anabolizm, szlak metaboliczny porównuje reakcje anaboliczne i kataboliczne organizmów przeprowadzających fermentację wskazuje miejsce zachodzenia glikolizy w komórce podaje substraty i produkty fermentacji mleczanowej i alkoholowej wymienia miejsca w organizmie, w których zachodzi fermentacja mleczanowa wymienia produkty i substraty cyklu Krebsa wskazuje, czy cykl Krebsa jest procesem anabolicznym czy katabolicznym w których są wykorzystywane omawiane przenośniki omawia typowy cykl przemian metabolicznych porównuje szlak metaboliczny z cyklem metabolicznym wymienia substraty i produkty glikolizy zapisuje ogólne równanie oddychania tlenowego porównuje oddychanie tlenowe i beztlenowe omawia przebieg fermentacji mleczanowej i alkoholowej porównuje fermentacje mleczanową i alkoholową omawia przebieg cyklu Krebsa jego funkcje w komórce wyjaśnia na dowolnym przykładzie, na czym polega oszczędność i optymalizacja metabolizmu omawia przebieg procesu glikolizy wyjaśnia rolę oddychania komórkowego u organizmów heterotroficznych i autotroficznych zapisuje reakcje chemiczne fermentacji mleczanowej i alkoholowej porównuje wydajność energetyczną oddychania tlenowego i beztlenowego przedstawia przebieg i lokalizację w komórce reakcji pomostowej cyklu Krebsa w przebiegu oddychania komórkowego omawia zmiany liczby atomów węgla w cząsteczkach ulegających przemianie w cyklu Krebsa CoA zachwiania równowagi między reakcjami anabolicznymi i katabolicznymi w organizmie przedstawia bilans energetyczny glikolizy omawia proces glukoneogenezy i określa jego rolę w metabolizmie omawia znaczenie reakcji pomostowej w oddychaniu komórkowym wyjaśnia, dlaczego cykl Krebsa nie będzie zachodził w warunkach beztlenowych przedstawia bilans cyklu Krebsa 3
10. Utlenianie w łańcuchu oddechowym 11. Metabolizm kwasów tłuszczowych 12. Metabolizm aminokwasów 13. Wprowadzenie do 14. Faza jasna lokalizuje proces utleniania w łańcuchu oddechowym w komórce wymienia związki chemiczne będące źródłem energii w komórce przemian związków azotowych wymienia szlaki metaboliczne występujące u roślin i zwierząt dzieli organizmy na fotoautotrofy i chemoautotrofy wymienia barwniki fotosyntetyczne wskazuje lokalizację procesu w komórce roślinnej wymienia fazy wskazuje lokalizację fazy jasnej w komórce roślinnej przedstawia cel i efekt fazy jasnej wymienia substraty i produkty utleniania w łańcuchu oddechowym przemian tłuszczowców omawia metabolizm aminokwasów w komórce wymienia substraty i produkty cyklu mocznikowego wyjaśnia różnice między fotoautotrofami i chemoautotrofami zapisuje ogólne równanie określa cel fazy jasnej i ciemnej oraz warunki, w jakich zachodzą wymienia substraty i produkty fazy jasnej fotosystemu analizuje transport protonów i elektronów w czasie utleniania w łańcuchu oddechowym wskazuje, w których etapach utleniania w łańcuchu oddechowym powstaje transbłonowy gradient protonów analizuje przebieg procesu β-oksydacji i syntezy kwasów tłuszczowych omawia przebieg cyklu mocznikowego w komórce wyjaśnia, na czym polega uniwersalność szlaków metabolicznych cząsteczki chlorofilu określa rolę barwników pomocniczych w procesie omawia przebieg fazy jasnej analizuje transport elektronów i protonów podczas fazy jasnej wyjaśnia znaczenie transportu protonów i elektronów w łańcuchu oddechowym porównuje przebieg procesu β-oksydacji i syntezy kwasów tłuszczowych analizuje współzależność procesów metabolicznych omawia znaczenie cyklu mocznikowego w regulacji gospodarki wodnej organizmu analizuje budowę cząsteczki chlorofilu pod kątem pełnionej funkcji analizuje wpływ warunków środowiska zewnętrznego na rodzaj i ilość barwników fotosyntetycznych w liściach analizuje i interpretuje wykresy przedstawiające wpływ wybranych czynników na przebieg procesu syntazy ATP omawia bilans utleniania w łańcuchu oddechowym wskazuje różnice w utlenianiu kwasów tłuszczowych nasyconych i nienasyconych zapisuje reakcję cyklu mocznikowego rozpoznaje widma absorpcyjne barwników fotosyntetycznych rozdziela barwniki fotosyntetyczne metodą chromatografii bibułowej i metodą Krausa wykrywa antocyjany w liściach i owocach atomów manganu w przebiegu fazy jasnej 4
15. Faza ciemna 16. Czynniki wpływające na intensywność wskazuje lokalizację cyklu Calvina w komórce roślinnej podaje efekt fazy ciemnej wymienia etapy fazy ciemnej wpływające na intensywność klasyfikuje czynniki wpływające na intensywność na zewnętrzne i wewnętrzne 17. Chemosynteza przedstawia ogólną charakterystykę chemosyntezy definiuje pojęcia: fosforylacja cykliczna, niecykliczna, siła asymilacyjna wymienia substraty i produkty cyklu Calvina omawia wpływ wybranych czynników na intensywność określa związek między warunkami środowiska naturalnego a typem omawia przebieg procesu chemosyntezy wymienia rodzaje porównuje fosforylację cykliczną i niecykliczną omawia przebieg fazy ciemnej porównuje fotosyntezę tlenową i beztlenową omawia istotę procesu fotooddychania omawia przebieg typu C4 i CAM wymienia przykłady organizmów należących do chemolitotrofów i uzasadnia, że fosforylacja fotosyntetyczna jest zgodna z założeniami hipotezy chemiosmotycznej Mitchella wskazuje, w jakich warunkach będzie zachodzić fosforylacja cykliczna wyjaśnia rolę enzymu karboksylazy rybulozo- 1,5-bifosforanu w przebiegu fazy ciemnej przedstawia bilans analizuje i interpretuje wykresy przedstawiające wpływ niektórych czynników na przebieg wyjaśnia, dlaczego fotooddychanie jest niekorzystne dla roślin porównuje fotosyntezę typu C3 z fotosyntezą C4 i CAM chemosyntezy w ekosystemach procesu dla funkcjonowania ekosystemów i istnienia życia na Ziemi analizuje wydajność poszczególnych etapów porównuje fotosyntezę beztlenową z chemosyntezą projektuje i przeprowadza doświadczenie badające wpływ wybranego czynnika (np. temperatury, intensywności światła, stężenia dwutlenku węgla) na intensywność wyjaśnia podwójną rolę enzymu rubisco zapisuje równania reakcji chemosyntezy 5
18. Gospodarka wodna roślin 19. Gospodarka mineralna i transport substancji organicznych w roślinie organizmów przeprowadzających chemosyntezę wymienia przystosowania morfologiczne, anatomiczne i fizjologiczne do pobierania wody przez roślinę wpływające na gospodarkę wodną roślin określa, w jakiej postaci substancje mineralne są pobierane przez rośliny wymienia tkanki biorące udział w transporcie substancji organicznych w roślinie i określa kierunki tego transportu 20. Ruchy roślin wymienia rodzaje ruchów roślin klasyfikuje ruchy roślin ze względu na typ bodźca 21. Hormony roślinne. Fotoperiodyzm klasyfikuje hormony roślinne zewnętrzne wpływające na proces kwitnienia roślin chemosyntezy ze względu na rodzaj związków chemicznych będących źródłem energii definiuje pojęcia: transpiracja, potencjał wody, gutacja, osmoza przedstawia drogę transportu wody w korzeniu omawia transport soli mineralnych w roślinie transportu asymilatów roślinie definiuje taksje, nastie i tropizmy taksji, nastii i tropizmów hormony roślinne omawia wpływ wybranych czynników zewnętrznych na proces kwitnienia roślin chemoorganotrofów porównuje przebieg i efekt i chemosyntezy porównuje symplastowy i apoplastowy transport wody w korzeniu wyjaśnia rolę transpiracji w pobieraniu wody przez roślinę mechanizm parcia korzeniowego wyjaśnia rolę symbiozy między roślinami wyższymi a grzybami w pobieraniu wody i soli mineralnych porównuje taksje, nastie i tropizmy analizuje mechanizmy ruchów roślin wyjaśnia, na czym polega zjawisko fotoperiodyzmu roślin roślin dnia krótkiego i długiego przedstawia bilans chemosyntezy omawia rolę bakterii chemosyntetyzujących w obiegu pierwiastków w przyrodzie wymienia rodzaje wody w glebie wyjaśnia, czym jest susza fizjologiczna i wskazuje jej przyczyny analizuje znaczenie różnicy potencjałów wody między glebą, rośliną a powietrzem w pobieraniu wody przez roślinę wyjaśnia, na czym polega załadunek i rozładunek floemu porównuje transport wody i substancji organicznych w roślinie y ruchów roślin otwierania i zamykania aparatów szparkowych analizuje wpływ auksyn, giberelin, cytokinin, etylenu i ABA na wzrost i rozwój roślin bada wpływ czynników zewnętrznych na szybkość pobierania wody przez roślinę porównuje rośliny hydrostabilne i hydrolabilne planuje i przeprowadza doświadczenie badające wpływ soli mineralnych na wzrost rośliny oraz wpływ ph gleby na pobieranie substancji mineralnych przez roślinę ocenia biologiczne znaczenie ruchów roślin syntetycznych regulatorów wzrostu roślin 6
Dział 2. Człowiek 22. Układy narządów i ich tkankowa budowa 23. Homeostaza organizmu 24. Czynniki zaburzające homeostazę 25. Budowa szkieletu 26. Mechanizm skurczu mięśnia wymienia układy narządów w organizmie wpływające na utrzymanie homeostazy organizmu wpływające na zaburzenie homeostazy układu ruchu szkieletu wymienia funkcje układu szkieletowego wymienia wady postawy mięśnia szkieletowego wymienia główne jamy ciała i znajdujące się w nich narządy definiuje homeostazę wpływające na gospodarkę wodną organizmu klasyfikuje czynniki zaburzające homeostazę omawia wpływ wybranych czynników biologicznych na zaburzenie homeostazy klasyfikuje kości ze względu na ich budowę różnych typów kości kości długiej omawia skład chemiczny kości klasyfikuje połączenia kości w szkielecie stawu sarkomeru oraz miofilamentów omawia główną rolę poszczególnych układów narządów w ciele y regulacji ciśnienia tętniczego krwi zaburzenia homeostazy spowodowane stosowaniem używek i narkotyków klasyfikuje substancje uzależniające różnych typów połączeń kości w szkielecie klasyfikuje stawy i podaje przykłady porównuje połączenia ścisłe i ruchome kości opisuje budowę szkieletu osiowego i szkieletu kończyn omawia biochemiczny mechanizm skurczu mięśnia wskazuje na modelu budowy anatomicznej rozmieszczenie narządów wewnętrznych w obrębie jam ciała analizuje rolę antagonistycznego działania glukagonu i insuliny w regulacji poziomu glukozy we krwi analizuje wpływ stresu na homeostazę organizmu proponuje działania mające na celu ograniczenie negatywnego wpływu stresu i uzależnień na organizm rozróżnia elementy szkieletu wskazuje różnice w budowie poszczególnych kręgów kręgosłupa wskazuje adaptacje w szkielecie do utrzymania pionowej postawy ciała analizuje przyczyny wad postawy i schorzeń układu szkieletowego klasyfikuje skurcze mięśniowe omawia fazy skurczu wskazuje powiązania funkcjonalne i strukturalne między narządami i układami porównuje reakcje termoregulacyjne organizmu w sytuacji podwyższenia i obniżenia temperatury ustroju omawia działanie układu i hormonalnego w warunkach stresu wykazuje doświadczalnie obecność związków organicznych i składników mineralnych w kościach omawia związek między dietą i trybem życia a występowaniem wad postawy i chorób układu szkieletowego wyjaśnia rolę troponiny i tropomiozyny w 7
27. Główne grupy mięśni 28. Energia i aktywność fizyczna 29. Składniki pokarmowe ich rola i źródła 30. Budowa układu pokarmowego zewnętrzną mięśni szkieletowych klasyfikuje mięśnie ze względu na liczbę przyczepów wymienia główne grupy mięśni wymienia sposoby pozyskiwania energii do pracy mięśni wymienia główne składniki pokarmu klasyfikuje witaminy wymienia odcinki układu pokarmowego wymienia gruczoły przewodu pokarmowego aktynowych i miozynowych mięśni brzucha, klatki piersiowej, obręczy barkowej i kończyny górnej oraz obręczy miednicznej i kończyny dolnej omawia sposoby pozyskiwania energii do skurczu mięśni: fosfokeratynowy, mleczanowy i tlenowy wskazuje produkty będące źródłem określonych składników pokarmu podaje źródło witamin i funkcje poszczególnych odcinków układu pokarmowego i funkcję gruczołów przewodu pokarmowego wymienia grupy enzymów trawiennych porównuje strukturę sarkomeru w czasie skurczu i rozkurczu mięśnia wyjaśnia antagonizm pracy mięśni szkieletowych wskazuje grupy mięśni działające antagonistycznie porównuje różne sposoby pozyskiwania energii do skurczu mięśni rolę tłuszczów, białek i węglowodanów w funkcjonowaniu organizmu omawia rolę witamin wymienia i analizuje przystosowania w budowie układu pokarmowego do pełnionych funkcji wskazuje lokalizację poszczególnych elementów układu pokarmowego wymienia i mięśnia wskazuje lokalizację głównych mięśni w układzie mięśniowym wymienia i omawia czynniki wpływające na prawidłowy rozwój muskulatury ciała wyjaśnia różnice między długiem tlenowym a deficytem tlenowym omawia wpływ wysiłku fizycznego na układ kostny i mięśniowy omawia przyczyny i skutki awitaminoz omawia rolę symbiotycznej mikroflory jelita grubego omawia proces trawienia białek, węglowodanów i lipidów skurczu mięśnia porównuje skurcz izotoniczny i izometryczny mięśnia szkieletowego porównuje antagonistyczne i synergistyczne działanie mięśni wyjaśnia, jak zmienia się zużycie tlenu w czasie wysiłku fizycznego omawia rolę błonnika w funkcjonowaniu przewodu pokarmowego wykrywa witaminę C w produktach spożywczych wyjaśnia podwójną rolę trzustki w organizmie uzasadnia konieczność produkcji niektórych enzymów trawiennych w postaci nieaktywnych proenzymów 8
31. Zapotrzebowanie energetyczne organizmu 32. Budowa układu 33. Mechanizm wymiany gazowej 34. Zaburzenia funkcjonowania układu 35. Budowa układu krwionośnego omawia zasady racjonalnego żywienia wymienia wskaźniki masy ciała wymienia choroby będące efektem nieprawidłowego odżywiania się układu omawia funkcje układu wentylacji płuc wskazuje różnice między powietrzem wdychanym i wydychanym wymienia najczęstsze choroby układu omawia zasady higieny i profilaktyki układu układu krwionośnego wskaźniki masy ciała wpływające na zapotrzebowanie energetyczne organizmu bulimię, anoreksję i otyłość i funkcję poszczególnych odcinków układu wyjaśnia istotę oddychania zewnętrznego i wewnętrznego rozpoznaje na schematach fazę wentylacji płuc najczęstsze choroby układu opisuje budowę i funkcje poszczególnych charakteryzuje enzymy trawienne oblicza wskaźniki masy ciała porównuje podłoże i objawy bulimii i anoreksji analizuje wpływ diety na zdrowie wymienia i analizuje przystosowania w budowie układu do pełnionych funkcji wskazuje lokalizację poszczególnych elementów układu omawia transport gazów oddechowych w procesie wymiany gazowej analizuje zagrożenia dla układu wynikające z zanieczyszczenia środowiska przedstawia propozycję ćwiczeń usprawniających pracę układu analizuje związek budowy serca z pełnioną konstruuje jadłospis zgodnie z zapotrzebowaniem energetycznym organizmu uzasadnia konieczność indywidualnego doboru diety wyjaśnia mechanizm powstawania głosu omawia rolę hemoglobiny oraz różnicy stężeń gazów oddechowych w wymianie gazowej omawia bilans wymiany gazowej w płucach omawia metody leczenia chorób układu wymienia i charakteryzuje określa zawartość białek, węglowodanów i lipidów w swojej diecie i w zbilansowanej diecie ucznia analizuje budowę układu jako organizmu stałocieplnego określa doświadczalnie pojemność życiową i objętość oddechową płuc opisuje zmiany w układzie oddechowym zachodzące w czasie pierwszego krzyku wyjaśnia automatyzm pracy serca 9
omawia funkcje układu krwionośnego wymienia rodzaje naczyń krwionośnych opisuje mały i duży obieg krwi 36. Funkcje krwi morfotyczne krwi wymienia i omawia funkcje krwi wymienia grupy krwi 37. Choroby układu krwionośnego 38. Elementy układu odpornościowego 39. Reakcje odpornościowe wymienia choroby układu krwionośnego wymienia wady serca układu odpornościowego wymienia mechanizmy obronne ustroju układu limfatycznego opisuje budowę przeciwciała najczęstszych alergenów elementów układu krwionośnego porównuje rodzaje naczyń krwionośnych definiuje objętość wyrzutową serca i pojemność minutową serca i funkcje poszczególnych elementów morfotycznych krwi choroby układu krwionośnego omawia wrodzone wady serca i funkcje poszczególnych elementów układu odpornościowego klasyfikuje rodzaje odporności definiuje pojęcia: odporność humoralna, odporność komórkowa, odporność swoista, odporność nieswoista i funkcje elementów układu limfatycznego rodzaje przeszczepów funkcją opisuje cykl pracy serca wymienia i charakteryzuje typy sieci naczyń krwionośnych wyjaśnia rolę zastawek w przepływie krwi w układzie krwionośnym rozpoznaje elementy morfotyczne krwi wyjaśnia podstawowe zasady transfuzji krwi konfliktu serologicznego omawia przyczyny chorób układu krwionośnego pierwszej, drugiej i trzeciej linii obrony i je charakteryzuje porównuje odporność czynną i bierną oraz odporność swoistą i nieswoistą reakcji antygen przeciwciało porównuje odporność humoralną i komórkową zaburzenia rytmu pracy serca potrafi zmierzyć tętno i ciśnienie tętnicze krwi za pomocą ciśnieniomierza zegarowego analizuje mechanizm krzepnięcia krwi omawia czynniki wpływające na erytropoezę proponuje zasady profilaktyki chorób układu krwionośnego fagocytozy w rozwoju swoistej odpowiedzi immunologicznej wyraża swoje zdanie na temat szczepień ochronnych wytwarzania przeciwciał porównuje pierwotną i wtórną odpowiedź immunologiczną omawia rolę białek analizuje elektrokardiogramy interpretuje wyniki podstawowych badań morfologicznych i biochemicznych krwi wskazuje związek między rozwojem cywilizacji a zwiększoną liczbą osób cierpiących na choroby układu krwionośnego omawia i porównuje układ dopełniacza oraz białka fazy ostrej klasyfikuje i charakteryzuje przeciwciała wyjaśnia mechanizm odrzucania przeszczepów 10
40. Zaburzenia funkcji układu odpornościowego 41. Budowa układu wydalniczego 42. Mechanizm powstawania moczu wymienia rodzaje przeszczepów wymienia choroby autoimmunizacyjne wymienia drogi zarażenia wirusem HIV układu wydalniczego omawia funkcje układu wydalniczego wymienia drogi wydalania z organizmu szkodliwych metabolitów nefronu wymienia etapy powstawania moczu 43. Choroby nerek wymienia najczęstsze choroby nerek wirusa HIV choroby autoimmunizacyjne wymienia zbędne produkty przemiany materii elementów układu wydalniczego omawia proces powstawania moczu definiuje pojęcia: filtracja, resorpcja, sekrecja wyjaśnia rolę poszczególnych części nefronu w procesie powstawania moczu najczęstsze choroby układu wydalniczego powstawania rekcji alergicznej omawia fazy zarażenia wirusem HIV uzasadnia konieczność stosowania immunosupresji po przeszczepach analizuje związek budowy poszczególnych elementów układu wydalniczego z pełnioną funkcją wskazuje lokalizację poszczególnych elementów układu wydalniczego wyjaśnia różnicę między sekrecją i resorpcją sprzyjające i zapobiegające najczęstszym chorobom układu wydalniczego MHC w transplantacji narządów chorobę hemolityczną noworodków wyjaśnia rolę odwrotnej transkryptazy w przebiegu zarażenia wirusem HIV wyjaśnia przyczynę braku skutecznej szczepionki przeciwko wirusowi HIV porównuje budowę męskiej i żeńskiej cewki moczowej porównuje skład i ilość moczu pierwotnego i ostatecznego zagęszczania moczu omawia zasadę działania dializatora (sztucznej nerki) omawia typy leków stosowanych w terapii antyretrowirusowej omawia regulację wydalania moczu z pęcherza moczowego omawia rolę wazopresyny w regulacji zwrotnej resorpcji wody w kanalikach nerkowych analizuje wyniki badania moczu 11
44. Budowa układu 45. Proces powstawania impulsu 46. Funkcjonowanie układu oraz łuk odruchowy układu dzieli układ nerwowy ze względu na budowę i pełnione czynności neuronu wymienia opony mózgowo-rdzeniowe wymienia etapy powstawania impulsu omawia funkcje synaps i neuroprzekaźników w układzie nerwowym wymienia rodzaje synaps łuku odruchowego klasyfikuje odruchy ośrodkowego, obwodowego i autonomicznego układu określa funkcje poszczególnych części mózgu wymienia funkcje opon mózgowo-rdzeniowych i funkcje rdzenia kręgowego definiuje pojęcia: potencjał spoczynkowy, potencjał czynnościowy (iglicowy), depolaryzacja, repolaryzacja synapsy chemicznej odruchy warunkowe i bezwarunkowe odruchów warunkowych i bezwarunkowych łuku odruchowego wskazuje poszczególne części mózgu na modelu lokalizuje ośrodki nerwowe w mózgu analizuje antagonistyczne działanie współczulnej i przywspółczulnej części układu autonomicznego porównuje stan komórki w spoczynku i po pobudzeniu działania synapsy chemicznej neuroprzekaźników wymienia prawa przewodzenia opisuje doświadczenia Pawłowa wymienia rodzaje pamięci i je charakteryzuje zapamiętywania układu limbicznego i je charakteryzuje omawia rolę układu limbicznego w powstawaniu złożonych stanów emocjonalnych analizuje na wykresie zmiany potencjału błony neuronu w czasie pobudzenia wyjaśnia rolę pompy sodowo-potasowej w utrzymaniu różnicy potencjałów między dwoma stronami błony neuronu analizuje i wyjaśnia prawa przewodzenia uzasadnia, że odruch jest podstawą funkcjonowania układu odruchów proponuje ćwiczenia usprawniające pracę układu i zapamiętywanie informacji wymienia nerwy czaszkowe i określa ich funkcje klasyfikuje neuroprzekaźniki porównuje transmitery synaptyczne pobudzające i hamujące porównuje warunkowanie klasyczne i instrumentalne wymienia i charakteryzuje różne sposoby uczenia się 12
47. Higiena układu i znaczenie snu 48. Mechanizm percepcji bodźców. Budowa narządu wzroku 49. Budowa narządu słuchu 50. Narząd równowagi, zmysł smaku i węchu 51. Zasady higieny narządu wzroku i słuchu 52. Budowa i funkcje skóry mogące zaburzyć pracę układu wymienia podstawowe zaburzenia snu wymienia choroby układu klasyfikuje receptory ze względu na lokalizację i charakter bodźca narządu wzroku budowy oka wymienia wady wzroku i najczęstsze choroby narządu wzroku budujące narząd słuchu narządu równowagi, zmysłu smaku i węchu wskazuje lokalizacje narządu równowagi, zmysłu smaku i węchu przedstawia podstawowe zasady higieny narządu wzroku i słuchu skóry wymienia funkcje skóry wymienia przydatki wymienia konsekwencje braku snu fobii niektóre choroby układu oka omawia wady wzroku i choroby narządu wzroku omawia funkcje czopków i pręcików ucha zewnętrznego, środkowego i wewnętrznego narządu równowagi, zmysłu smaku i węchu wymienia i omawia czynniki szkodzące oczom i narządowi słuchu omawia funkcje skóry skóry ocenia biologiczne znaczenie snu analizuje konsekwencje przeciążenia układu analizuje związek budowy elementów oka z ich funkcją omawia zasadę doboru szkieł korekcyjnych przy wadach wzroku wskazuje przystosowania narządu słuchu do odbioru bodźców akustycznych analizuje mechanizm percepcji bodźców smakowych i węchowych uzasadnia konieczność wykonywania badań profilaktycznych analizuje budowę skóry pod kątem pełnionych funkcji włosów i porównuje fazy snu NREM i REM akomodacji oka wyjaśnia, na czym polega widzenie stereoskopowe opisuje mechanizm odbioru i percepcji bodźców dźwiękowych analizuje mechanizm działania narządu równowagi analizuje wpływ długotrwałej pracy przy komputerze na narząd wzroku analizuje wpływ hałasu na narząd słuchu klasyfikuje gruczoły skórne i je charakteryzuje porównuje gruczoły holokrynowe, analizuje elektroencefalogram omawia przemiany biochemiczne zachodzące w komórkach receptorowych oka przedstawia ewolucję kosteczek słuchowych wykazuje doświadczalnie współdziałanie narządów zmysłu smaku i węchu prezentuje ćwiczenia relaksujące narząd wzroku melanocyty i omawia ich rolę analizuje udział skóry 13
53. Choroby skóry i profilaktyka 54. Budowa układu hormonalnego 55. Klasyfikacja hormonów 56. Rola sprzężeń zwrotnych w układzie hormonalnym 57. Regulacja hormonalna 58. Budowa żeńskiego i męskiego skóry i paznokci merokrynowe i apokrynowe wymienia najczęstsze omawia najczęstsze wymienia i omawia zasady higieny choroby skóry choroby skóry charakteryzuje czynniki skóry i profilaktyki klasyfikuje choroby sprzyjające powstawaniu chorób skóry skóry chorób skóry wskazuje metody wymienia gruczoły dokrewne omawia funkcje układu hormonalnego przedstawia kryteria podziału hormonów dzieli hormony ze względu na ich budowę chemiczną, miejsce powstawania i mechanizm działania wymienia mechanizmy regulujące działanie hormonów hormonów działających antagonistycznie wymienia narządy męskiego i żeńskiego lokalizuje gruczoły dokrewne wymienia hormony produkowane przez poszczególne gruczoły dokrewne omawia poszczególne kategorie hormonów i podaje przykłady sprzężenia zwrotnego w działaniu hormonów wyjaśnia, na czym polega antagonistyczne działanie hormonów lokalizuje narządy męskiego i żeńskiego omawia funkcje poszczególnych hormonów w organizmie działania hormonów porównuje na dowolnym przykładzie mechanizm ujemnego i dodatniego sprzężenia zwrotnego analizuje rolę antagonistycznego działania hormonów trzustki w utrzymaniu stałego poziomu glukozy we krwi omawia hormonalną regulację poziomu wapnia we krwi i funkcje narządów układu 14 leczenia chorób skóry omawia skutki niedoczynności i nadczynności gruczołów dokrewnych porównuje hormony białkowe i sterydowe analizuje wpływ hormonów tkankowych na działanie układu pokarmowego omawia regulację wydzielania hormonów tarczycy wymienia objawy nadczynności i niedoczynności tarczycy wyjaśnia rolę hormonów w procesie dojrzewania analizuje budowę narządów rozrodczych w termoregulacji pasożyty skóry omawia nadrzędną rolę podwzgórza i przysadki mózgowej oraz ich wpływ na funkcjonowanie gruczołów podległych wyjaśnia rolę i działanie adrenaliny ujemnego sprzężenia zwrotnego i w utrzymaniu homeostazy organizmu cukrzycę typu I, typu II i cukrzycę ciążową wskazuje rolę witaminy D3 w regulacji poziomu wapnia we krwi wskazuje różnice i podobieństwa w
układu rozrodczego 59. Proces oogenezy i spermatogenezy 60. Cykl menstruacyjny i fizjologia procesu zapłodnienia 61. Fazy rozwoju zarodka i płodu 62. Ontogeneza 63. Planowanie rodziny układu rozrodczego wymienia funkcje układu rozrodczego wymienia rodzaje gamet plemnika wymienia fazy cyklu menstruacyjnego komórki jajowej wymienia etapy rozwoju zarodkowego podaje czas trwania rozwoju zarodkowego i płodowego wymienia etapy rozwoju postnatalnego wymienia metody antykoncepcji układu rozrodczego dzieli narządy płciowe męskie i żeńskie na zewnętrzne i wewnętrzne definiuje terminy: spermatogeneza, oogeneza, ciałko kierunkowe, spermiogeneza omawia fazy cyklu menstruacyjnego omawia przebieg rozwoju zarodkowego etapy rozwoju postnatalnego metody antykoncepcji klasyfikuje metody antykoncepcji rozrodczego męskiego i żeńskiego omawia przebieg procesu spermatogenezy i oogenezy analizuje przystosowania w budowie plemnika do pełnionych funkcji opisuje przebieg procesu zapłodnienia wymienia hormony regulujące cykl menstruacyjny i funkcje łożyska wymienia błony płodowe wymienia fazy porodu podaje czas trwania poszczególnych etapów ontogenezy wymienia i charakteryzuje rodzaje badań prenatalnych pod kątem pełnionych funkcji porównuje przebieg procesu spermatogenezy i oogenezy analizuje regulację hormonalna cyklu menstruacyjnego omawia funkcje błon płodowych fazy porodu porównuje etapy ontogenezy antykoncepcji i badań prenatalnych porównuje wady i zalety różnych metod antykoncepcji budowie układu rozrodczego męskiego i żeńskiego ocenia rolę ciałek kierunkowych w procesie oogenezy wymienia i opisuje mechanizmy zapobiegające polispermii porównuje reakcje akrosomalną i korową wymienia narządy rozwijające się z poszczególnych listków zarodkowych: endodermy, mezodermy i ektodermy analizuje przemiany psychiczne towarzyszące kolejnym etapom ontogenezy analizuje wpływ antykoncepcji hormonalnej na przebieg cyklu menstruacyjnego 15