Koncesja na wydobywanie kopalin jako prawny instrument ochrony œrodowiska

GOSPODARKA SUROWCAMI MINERALNYMI Tom 24 2008 Zeszyt 2/4 RYSZARD MIKOSZ* Koncesja na wydobywanie kopalin jako prawny instrument ochrony œrodowiska 1. Nie ulega w¹tpliwoœci, e wydobywanie kopalin jest przedsiêwziêciem, które w istotny sposób wp³ywa na œrodowisko. Jest równie poza sporem, e w zasadzie zawsze chodzi o oddzia³ywania o charakterze negatywnym. Ten stan rzeczy powoduje, i nieodzowne staje siê stworzenie precyzyjnie okreœlonych prawnych ram konkretyzuj¹cych granice dozwolonego wykorzystania zasobów kopalin, uwzglêdniaj¹cych tak e uwarunkowania wynikaj¹ce z potrzeb ochrony œrodowiska. Niepodobna bowiem uznaæ, e sam fakt istnienia rozpoznanego z³o a jest okolicznoœci¹ uzasadniaj¹c¹ podjêcie dzia³alnoœci gospodarczej polegaj¹cej na jego wydobywaniu, niezale nie od tych potrzeb. 2. W aktualnie obowi¹zuj¹cym stanie prawnym ramy te wyznaczone zosta³y przede wszystkim przepisami Prawa geologicznego i górniczego 1. Wynika to z faktu, e kluczowa w sferze ochrony œrodowiska ustawa Prawo ochrony œrodowiska 2 formu³uj¹c w art. 81 ust. 1 generaln¹ regu³ê, w myœl której ochrona zasobów œrodowiska realizowana jest na podstawie ustawy oraz przepisów szczególnych, przes¹dza zarazem w ust. 3 tego przepisu, e szczegó³owe zasady gospodarowania z³o em kopaliny * Prof. dr hab., Uniwersytet Œl¹ski, Katowice. 1 Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. (tekst jednolity Dz.U. z 2005 r., Nr 228, poz. 1947 ze zm. dalej przywo³ywana jako Pr.g.g.). 2 Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony œrodowiska (tekst jednolity Dz.U. z 2008 r., Nr 25, poz. 150 dalej przywo³ywana jako Pr.o.œ.).

10 i zwi¹zanej z eksploatacj¹ z³o a ochrony œrodowiska okreœlaj¹ przepisy ustawy Prawo geologiczne i górnicze 3. 3. Tego rodzaju zabieg spowodowa³, e regulacja prawna dotycz¹ca omawianego zagadnienie w ustawie Prawo ochrony œrodowiska jest niezwykle sk¹pa i w zasadzie ogranicza siê do zawieraj¹cego jedynie dwa przepisy Dzia³u VII Tytu³u II zatytu³owanego Ochrona kopalin. Zamieszczone w nim art. 125 i 126 formu³uj¹ przy tym tylko swego rodzaju dyrektywy, jakie powinny byæ brane pod uwagê przy eksploatacji z³o a kopaliny 4. Pierwszy z tych przepisów stanowi, e z³o a kopalin podlegaj¹ ochronie polegaj¹cej na racjonalnym gospodarowaniu ich zasobami oraz kompleksowym wykorzystaniu kopalin, w tym kopalin towarzysz¹cych. Jego treœæ nie pozostawia zatem w¹tpliwoœci co do tego, e punkt ciê koœci skoncentrowany zosta³ w tym przypadku na ochronie kopaliny 5. To zaœ oznacza, e wymagania ochronne okreœlone w art. 125 Pr.o.œ. ustawodawca odniós³ tylko do jednego z elementów œrodowiska. Konstatacja taka wynika z treœci art. 3 pkt 39 Pr.o.œ. zawieraj¹cego normatywn¹ definicjê pojêcia œrodowisko 6. Stosownie bowiem do jego treœci przez pojêcie to rozumieæ nale y ogó³ elementów przyrodniczych, w tym tak e przekszta³conych w wyniku dzia³alnoœci cz³owieka, a w szczególnoœci powierzchniê ziemi, kopaliny, wody, powietrze, krajobraz, klimat oraz pozosta³e elementy ró norodnoœci biologicznej, a tak e wzajemne oddzia³ywania pomiêdzy tymi elementami. Nieco inaczej kwestia przedmiotu ochrony kszta³tuje siê w ramach regulacji zawartej w art. 126 Pr.o.œ. Ju bowiem z ust. 1 tego przepisu stanowi¹cego, e eksploatacjê z³o a 3 Nie powinno jednak budziæ w¹tpliwoœci, e sygnalizowane zagadnienie uregulowane zosta³o tak e w ró nym zakresie w wielu innych aktach normatywnych zarówno rangi ustawowej, jak i wykonawczych. Tytu³em przyk³adu wskazaæ mo na chocia by art. 5 ust. 1 pkt. 1 lit. d ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (tekst jednolity Dz.U. z 2006 r., Nr 156, poz. 1118 ze zm.). Przepis ten stanowi bowiem, e obiekt budowlany wraz ze zwi¹zanymi z nim urz¹dzeniami budowlanymi nale y, bior¹c pod uwagê przewidywany okres u ytkowania, projektowaæ i budowaæ w sposób okreœlony w przepisach, w tym techniczno-budowlanych, oraz zgodnie z zasadami wiedzy technicznej, zapewniaj¹c spe³nienie wymagañ podstawowych dotycz¹cych: odpowiednich warunków higienicznych i zdrowotnych oraz ochrony œrodowiska. Trzeba zaœ pamiêtaæ, e stosownie do art. 57 ust. 1 Pr.g.g., do projektowania, budowy, utrzymania i rozbiórki obiektów budowlanych zak³adu górniczego stosuje siê przepisy prawa budowlanego, chyba e ustawa stanowi inaczej. 4 Jak jednak podnosi siê w literaturze, nie oznacza to, e tego rodzaju rozwi¹zania pozbawione s¹ jakiegokolwiek znaczenia. Wytyczaj¹ one bowiem podstawowe kierunki w zakresie gospodarki kopalinami, okreœlaj¹c wymagania, przy zachowaniu których powinna byæ ona prowadzona (por. K. Gruszecki, Prawo ochrony œrodowiska. Komentarz, Warszawa 2007, s. 293, por. równie E. Radziszewski, Prawo ochrony œrodowiska. Przepisy i komentarz, Warszawa 2003, s. 175). Podkreœla siê zarazem, e uwarunkowania wynikaj¹ce z treœci art. 125 i 126 Pr.g.g. musz¹ byæ uwzglêdniane w toku podejmowania decyzji niezbêdnych w procesie wydobywania kopaliny (por. A. Lipiñski, Prawne podstawy ochrony œrodowiska, Wolters Kluwer 2007, s. 139). 5 W literaturze przedmiotu podnosi siê, e przepis ten wskazuje dwa zasadnicze kierunki ochrony z³ó kopalin, jakimi s¹ racjonalne gospodarowanie ich zasobami oraz kompleksowe ich wykorzystanie (por. B. Rakoczy [w:] J. Ciechanowicz-McLean, Z. Bukowski, B. Rakoczy, Prawo ochrony œrodowiska. Komentarz, Warszawa 2008, s. 261). 6 W literaturze podnosi siê, e definicja œrodowiska zawarta w prawie ochrony œrodowiska ma znaczenie nie tylko dla wyk³adni przepisów z zakresu ochrony œrodowiska, ale dla ca³ego systemu prawa w Polsce (por. B. Rakoczy, Cywilnoprawne aspekty pojêcia œrodowiska, Przegl¹d S¹dowy 2004, nr 5, s. 87), choæ prezentowany jest równie pogl¹d, e definicja zawarta w art. 3 pkt 39 Pr.o.œ. zosta³a skonstruowana na potrzeby tej ustawy oraz ustaw korzystaj¹cych z jej systemu pojêciowego (tak M. Górski [w:] Ustawa Prawo ochrony œrodowiska. Komentarz pod red. J. Jendroœki, Wroc³aw 2001, s. 83.

kopaliny prowadzi siê w sposób gospodarczo uzasadniony, przy zastosowaniu œrodków ograniczaj¹cych szkody w œrodowisku i przy zapewnieniu racjonalnego wydobycia i zagospodarowania kopaliny wynika, i ustawodawca dostrzeg³ nie tylko potrzebê ochrony z³o a kopaliny, ale zwróci³ tak e uwagê na koniecznoœæ uwzglêdnienia w toku gospodarowania ni¹ innych elementów œrodowiska. WyraŸnie wskazuje na to zwrot nawi¹zuj¹cy do potrzeby zastosowania œrodków ograniczaj¹cych szkody w œrodowisku 7. Jeszcze wyraÿniej myœl ta wyra ona zosta³a w art. 126 ust. 2 Pr.o.œ. Przepis ten stanowi bowiem, e podejmuj¹cy eksploatacjê z³ó kopaliny lub prowadz¹cy tê eksploatacjê jest obowi¹zany przedsiêbraæ œrodki niezbêdne do ochrony zasobów z³o a, jak równie do ochrony powierzchni ziemi oraz wód powierzchniowych i podziemnych, sukcesywnie prowadziæ rekultywacjê terenów poeksploatacyjnych oraz przywracaæ do w³aœciwego stanu inne elementy przyrodnicze. Mimo zatem doœæ wybiórczego wskazania w nim jako przedmiotu ochrony tylko niektórych innych ni kopaliny elementów œrodowiska, treœæ tego przepisu wyraÿnie potwierdza, e ustawodawca jest œwiadomy faktu, i w przypadku wydobywania kopalin problem ochrony œrodowiska ujawnia siê niejako w dwóch p³aszczyznach. Z jednej strony bowiem jest to kwestia ochrony z³o a kopaliny, bêd¹cego przecie nieodnawialnym elementem œrodowiska, z drugiej natomiast pojawia siê nie mniej wa kie zagadnienie ochrony innych ni kopalina elementów œrodowiska przed negatywnymi skutkami wydobycia 8. 4. Ostatnio poczynione spostrze enie znajduje potwierdzenie w treœci art. 1 pkt 3 Pr.g.g. Przepis ten bowiem, wyznaczaj¹c zasiêg przedmiotowy ustawy z 4 lutego 1994 r., wyraÿnie wskazuje, e okreœla ona tak e 9 zasady i warunki ochrony z³ó kopalin, wód podziemnych i innych sk³adników œrodowiska w zwi¹zku z wykonywaniem prac geologicznych i wydobywaniem kopalin. Formu³a u yta w art. 1 pkt 3 Pr.g.g. jest z oczywistych powodów nader ogólna i wymaga rozwiniêcia. Truizmem jest bowiem spostrze enie, e efektywn¹ ochronê œrodowiska zapewniæ mog¹ tylko skonkretyzowane instrumenty prawne, pozwalaj¹ce na œcis³e 11 7 Zwrot ten potwierdza zarazem wyraÿnie wyra one ju wczeœniej spostrze enie, e wydobywanie kopalin w sposób w zasadzie nieunikniony prowadziæ musi do szkód w œrodowisku. 8 W tym kontekœcie odnotowaæ trzeba, e zgodnie z zasad¹ kompleksowoœci wyra on¹ w art. 5 Pr.o.œ., ochrona jednego lub kilku elementów przyrodniczych powinna byæ realizowana z uwzglêdnieniem ochrony pozosta³ych elementów (por. A. Lipiñski, Prawne s. 31, B. Wierzbowski, B. Rakoczy, Podstawy prawa ochrony œrodowiska, Warszawa 2007. s. 71 72). 9 Przedmiot Prawa geologicznego i górniczego wyznacza co do zasady treœæ art. 1 i 2. Z pierwszego z tych przepisów wynika, e niezale nie od sygnalizowanego ju zakresu wskazanego w pkt 3, ustawa reguluje tak e zasady i warunki; wykonywania prac geologicznych, wydobywania kopalin ze z³ó oraz sk³adowania odpadów w górotworze, w tym w podziemnych wyrobiskach górniczych, z wyj¹tkiem sk³adowania odpadów w odkrywkowych wyrobiskach górniczych (art. 1 ust. 1 pkt 1, 2 oraz 2a Pr.g.g.). Stosownie natomiast do treœci art. 2 Pr.g.g, przepisy ustawy stosuje siê odpowiednio do prowadzenia dzia³alnoœci gospodarczej w zakresie bezzbiornikowego magazynowania substancji w górotworze, w tym w podziemnych wyrobiskach górniczych, z wyj¹tkiem takiej dzia³alnoœci prowadzonej w odkrywkowych wyrobiskach górniczych. Zakres ten rozszerza rozporz¹dzenie Rady Ministrów z dnia 23 kwietnia 2002 r. w sprawie objêcia przepisami Prawa geologicznego i górniczego prowadzenia okreœlonych robót podziemnych z zastosowaniem techniki górniczej (Dz.U. Nr 62, poz. 561 ze zm.) wydane na podstawie delegacji ustawowej zawartej w art. 3 Pr.g.g.

12 okreœlenie sfery, w obrêbie której okreœlony podmiot jest uprawniony do korzystania z zasobów œrodowiska, z równoczesnym wskazaniem towarzysz¹cych temu obowi¹zków oraz ewentualnych sankcji na wypadek, gdyby dosz³o do naruszeñ w tym zakresie. Chodzi zatem, ujmuj¹c problem innymi s³owy, o stworzenie prawnych instrumentów, za pomoc¹ których mo liwe staje siê w pierwszej kolejnoœci wyznaczenie wspomnianej wy ej sfery, nastêpnie zaœ sprawowanie nadzoru zapewniaj¹cego, by dzia³ania uprawnionego mieœci³y siê w jej ramach. 5. Odnosz¹c ostatnio poczynione spostrze enia do wydobywania kopalin, ju w punkcie wyjœcia stwierdziæ trzeba, e katalog instrumentów s³u ¹cych wyznaczeniu ram tej dzia- ³alnoœci, zosta³ w Prawie geologicznym i górniczym ukszta³towany relatywnie szeroko. Ustawa ta okreœla bowiem rygorystyczne wymagania dotycz¹ce podejmowania, prowadzenia, a tak e likwidacji dzia³alnoœci polegaj¹cej na wydobywaniu z³ó kopalin. Kluczowe znaczenie w tym zakresie ma bez w¹tpienia instytucja koncesji, ju chocia by dlatego, e jej uzyskanie jest warunkiem sine qua non podjêcia wspomnianej dzia³alnoœci. Konstatacja ta wynika z regulacji zawartej w art. 15 ust. 1 pkt 2 oraz w art. 15 ust. 4 Pr.g.g. Pierwszy z przepisów stanowi bowiem, e koncesji wymaga dzia³alnoœæ gospodarcza w zakresie wydobywania kopalin ze z³ó 10. Z kolei w art. 15 ust. 4 wyra ono regu³ê, w myœl której zabrania siê wydobywania kopalin wykonywanego inaczej ni jako koncesjonowana dzia- ³alnoœæ gospodarcza w rozumieniu ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie dzia³alnoœci gospodarczej 11. 6. Koncesje regulowane Prawem geologicznym i górniczym, w tym tak e koncesja na wydobywanie kopalin, doczeka³y siê ju pewnego zainteresowania w literaturze 12. Czêœciowo sta³y siê tak e Ÿród³em polemik, co dotyczy w szczególnoœci ich charakteru prawnego, do którego to w¹tku wypadnie jeszcze w ograniczonym zakresie powróciæ w koñcowej 10 Nie jest to jedyny przypadek dzia³alnoœci uregulowanej tym prawem, która wymaga koncesji. Zagadnienia zwi¹zane z poszukiwaniem lub rozpoznawaniem z³ó kopalin, a tak e bezzbiornikowym magazynowaniem substancji oraz sk³adowaniem odpadów w górotworze, w tym w podziemnych wyrobiskach górniczych (por. art. 15 ust. 1 pkt 1 i 3 Pr.g.g.) pozostan¹ jednak poza zakresem dalszych uwag. 11 Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie dzia³alnoœci gospodarczej (tekst jednolity Dz.U. z 2007 r., Nr 155, poz. 1095 ze zm.). Ustawê tê, zgodnie z treœci¹ art. 15 ust. 2 Pr.g.g., nale y stosowaæ do koncesjonowania w sprawach nieuregulowanych w Prawie geologicznym i górniczym. Na marginesie odnotowaæ przy tym trzeba, e cytowany wy ej przepis art. 15 ust. 4 Pr.g.g., dodany do niego ustaw¹ z dnia 22 kwietnia 2005 r. o zmianie ustawy Prawo geologiczne i górnicze oraz ustawy o odpadach (Dz.U. Nr 90, poz. 758), jawi siê najoglêdniej rzecz ujmuj¹c jako wielce kontrowersyjny. Wprowadzona nim regu³a pozbawiona jest bowiem racjonalnego uzasadnienia co najmniej w takim zakresie, w jakim wy³¹cza ona mo liwoœæ pobierania przez w³aœciciela gruntu po ytków w postaci kopalin stanowi¹cych jego w³asnoœæ na w³asne potrzeby (np. piasku, wiru czy innych czêœci sk³adowych). Wydaje siê ona byæ tak e sprzeczna z zasad¹ wyra on¹ w art. 64 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze zm.), stanowi¹cym, e w³asnoœæ mo e byæ ograniczona tylko w drodze ustawy i tylko w zakresie, w jakim nie narusza ona istoty prawa w³asnoœci. 12 Por. m.in. M. Szyd³o, Koncepcja koncesji w ujêciu klasycznym i jej recepcja w prawie polskim, Pañstwo i Prawo 2004, nr 1, s. 46 i n., A. Lipiñski, Koncesje w prawie geologicznym i górniczym, Przegl¹d Ustawodawstwa Gospodarczego 1992, nr 10 12, s. 171 i n., ten e, W sprawie prawnego charakteru koncesji, pañstwo i Prawo 2004, nr 6, s. 99 100., J. Ptak, O charakterze prawnym koncesji regulowanych prawem geologicznym i górniczym, Ochrona Œrodowiska Prawo i Polityka 2007, nr 3 (49), s. 39 i n. Por. tak e A. Lipiñski, R. Mikosz, Ustawa prawo geologiczne i górnicze. Komentarz, Warszawa 2003, s. 83 i n.

czêœci rozwa añ. W mniejszym stopniu natomiast przedmiotem rozwa añ by³ dotychczas problem zamykaj¹cy siê w pytaniu o to, czy regulacja prawna dotycz¹ca koncesji na wydobywanie kopalin w nale ytym stopniu realizuje dyrektywy ogólne zawarte w przywo³anych wy ej art. 125 i 126 Pr.o.œ., a tak e w art. 1 pkt 3 Pr.g.g. Zagadnienie to wydaje siê zaœ mieæ nader istotne znaczenie, jeœli zwa yæ, e chodzi o instrument rozstrzygaj¹cy o tym, czy, a jeœli tak, to z zachowaniem jakich regu³ podjêty mo e zostaæ proces wydobycia kopaliny. Przedmiotem dalszych rozwa añ bêd¹ zatem wa niejsze w¹tki zwi¹zane ze sformu³owanym wy ej pytaniem. Ujmuj¹c ten sam problem innymi s³owy, chodziæ bêdzie o ustalenie, czy koncesja mo e byæ traktowana jako jeden z instrumentów prawnych s³u ¹cych ochronie œrodowiska, jeœli zaœ tak, to czy dotycz¹ca jej regulacja prawna w dostatecznym stopniu ochronê tê zapewnia. W tych ramach rozwa yæ wypadnie zarówno kwestie materialnoprawne, jak i proceduralne, wydaje siê bowiem, e problem zosta³ dostrze ony przez ustawodawcê w obu tych p³aszczyznach. Zanim to jednak nast¹pi nieco miejsca poœwiêciæ trzeba prawnemu pojêciu ochrony œrodowiska. Poszukuj¹c bowiem odpowiedzi na pytanie o to, czy koncesja jest instrumentem ochrony œrodowiska, nie sposób czyniæ tego bez ustalenia, co zwrot ten oznacza. 7. Ostatnio sygnalizowany zabieg wymaga ponownego siêgniêcia do ustawy Prawo ochrony œrodowiska. Definicjê ochrony œrodowiska zawiera bowiem przepis art. 3 pkt 13 Pr.o.œ. Stosownie do jego treœci nale y przez ni¹ rozumieæ podjêcie lub zaniechanie dzia³añ, umo liwiaj¹ce zachowanie lub przywracanie równowagi przyrodniczej. Ochrona ta polega w szczególnoœci na racjonalnym kszta³towaniu œrodowiska i gospodarowaniu zasobami œrodowiska zgodnie z zasad¹ zrównowa onego rozwoju, przeciwdzia³aniu zanieczyszczeniom oraz przywracaniu elementów przyrodniczych do stanu w³aœciwego. Za³o one ramy publikacji nie zezwalaj¹ na szczegó³ow¹ analizê przywo³anej wy ej definicji. Ograniczyæ siê trzeba zatem jedynie do konstatacji, e wyliczenie zachowañ s³u ¹cych ochronie œrodowiska (zarówno czynnych, jak i biernych) ma charakter wy³¹cznie przyk³adowy. Œwiadczy o tym zwrot w szczególnoœci u yty w treœci art. 3 pkt 13 ustawy. Odnotowaæ tak e trzeba, e ochrona ta polegaæ mo e na co najmniej trzech typach zachowañ. Obejmuje ona bowiem zarówno przedsiêwziêcia zmierzaj¹ce do zachowania œrodowiska w stanie niezmienionym (gdy chodzi o zachowanie równowagi przyrodniczej 13 ), jak i œrodki o charakterze prewencyjnym (a wiêc zmierzaj¹ce do zapobie enia zanieczyszczeniom), a tak e sferê kompensacji, kiedy to naruszone wczeœniej œrodowisko przywróciæ nale y do stanu w³aœciwego 14. Spostrze enie to nale y mieæ na uwadze, analizuj¹c rozwi¹zania dotycz¹ce koncesji na wydobywanie kopalin i próbuj¹c ustaliæ, czy i ewentualnie które z wskazanych przedsiêwziêæ s³u ¹cych ochronie realizowane s¹ za pomoc¹ tego instrumentu. 13 Stosownie do treœci art. 3 pkt 32 Pr.o.œ. przez równowagê przyrodnicz¹ rozumieæ nale y stan, w którym na okreœlonym obszarze istnieje równowaga we wzajemnym oddzia³ywaniu: cz³owieka, sk³adników przyrody ywej i uk³adu warunków siedliskowych tworzonych przez sk³adniki przyrody nieo ywionej. 14 W literaturze wskazuje siê, e wymienione rodzaje zachowañ odpowiadaj¹ trzem podstawowym funkcjom prawa ochrony œrodowiska konserwatorskiej, restytucyjnej i prewencyjnej (por. B. Rakoczy [w:] J. Ciechanowicz-McLean, Z. Bukowski, B. Rakoczy, Prawo s. 47 48). 13

14 8. Postêpowanie w przedmiocie koncesji na wydobywanie kopalin jest postêpowaniem administracyjnym ogólnym 15 uregulowanym w Kodeksie postêpowania administracyjnego 16. Jest ono wszczynane na wniosek podmiotu zainteresowanego 17, z oczywistych powodów nie mo e natomiast zostaæ zainicjowane z urzêdu 18. Wyczerpuj¹ce omawianie wszystkich wymagañ dotycz¹cych tego wniosku znacznie wykracza³oby poza ramy opracowania. Odnosz¹c siê do zwi¹zanych z nim kwestii generalnych ograniczyæ trzeba siê zatem jedynie do informacji, e ustawodawca zastosowa³ w tym zakresie szczególnego rodzaju metodê. W art. 18 Pr.g.g. okreœlone zosta³y bowiem wymagania odniesione do wszystkich rodzajów koncesji regulowanych Prawem geologicznym i górniczym 19. Niezale nie od tego w kolejnych przepisach przewidziane zosta³y tak e szczegó³owe wymogi dotycz¹ce wniosku o udzielenie koncesji na poszczególne koncesje. Materiê zwi¹zan¹ z wydobywaniem kopalin reguluje art. 20 Pr.g.g. 9. Pozostawiaj¹c na uboczu kwestie wykraczaj¹ce poza przedmiot publikacji, zwróciæ trzeba uwagê jedynie na te wymagania, jakim powinien odpowiadaæ wniosek o udzielenie koncesji na wydobywanie kopalin, które jak siê wydaje podyktowane zosta³y potrzebami zwi¹zanymi z ochron¹ œrodowiska. Okreœlone one zasta³y, jak ju wspomniano, przede wszystkim w art. 20 Pr.g.g. Stosownie do treœci tego przepisu wniosek o udzielenie koncesji na wydobywanie kopalin, poza wymaganiami przewidzianymi w art. 18 Pr.g.g., powinien okreœlaæ: 1) z³o e kopaliny lub jego czêœæ, która ma byæ przedmiotem wydobycia, 2) wielkoœæ i sposób zamierzonego wydobycia kopaliny, 3) stopieñ zamierzonego wykorzystania zasobów z³o a, w tym kopalin towarzysz¹cych i wspó³wystêpuj¹cych u ytecznych pierwiastków œladowych, jak równie œrodki umo - liwiaj¹ce osi¹gniêcie tego celu, 4) projektowane po³o enie obszaru górniczego i terenu górniczego oraz ich granic. 15 W literaturze prawniczej powszechnie wyodrêbnia siê postêpowanie administracyjne ogólne oraz postêpowania szczególne. Por. m.in. Cz. Martysz [w:] G. aszczyca, Cz. Martysz, A. Matan, Postêpowanie administracyjne ogólne, Warszawa 2003, s. 8 i n., A. Wróbel [w:] M. Jaœkowska, A. Wróbel, Kodeks postêpowania administracyjnego. Komentarz, Zakamycze 2005, s. 31, W. Chróœcielewski, J. P. Tarno, Postêpowanie administracyjne i postêpowanie przed s¹dami administracyjnymi, Warszawa 2006, s. 26 27, B. Adamiak [w:] B. Adamiak, J. Borkowski, Postêpowanie administracyjne i s¹dowoadministracyjne, Warszawa 2006, s. 99. Przyk³adem szczególnego postêpowania administracyjnego mo e byæ postêpowanie podatkowe uregulowane w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (tekst jednolity Dz.U. z 2005 r., Nr 8, poz. 60 ze zm.). 16 Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postêpowania administracyjnego, tekst jednolity Dz.U. z 2000 r., Nr 98, poz. 1071 ze zm. (dalej powo³ywana jako K.p.a.). Zgodnie bowiem z art. 1 pkt 1 ostatnio wspomnianej ustawy, Kodeks postêpowania administracyjnego normuje postêpowanie przed organami administracji publicznej w nale ¹cych do w³aœciwoœci tych organów sprawach indywidualnych rozstrzyganych w drodze decyzji administracyjnych. 17 Por. art. 18 21 Pr.g.g. 18 Wtymkontekœcieodnotowaætrzeba, ezgodniezgeneraln¹regu³¹zawart¹wart.61 1K.p.a., postêpowanie administracyjne wszczyna siê na ¹danie strony lub z urzêdu. 19 Nie jest to jednak lista kompletna. Pamiêtaæ trzeba bowiem, o czym by³a ju mowa wy ej, e zgodnie z treœci¹ art. 15 ust. 2 Pr.g.g. w sprawach nieuregulowanych w Prawie geologicznym i górniczym do koncesjonowania stosuje siê przepisy ustawy o swobodzie dzia³alnoœci gospodarczej (por. przypis 11).

Wydaje siê nie budziæ w¹tpliwoœci, e elementy wniosku o koncesjê okreœlone w art. 20 pkt 1 3 Pr.g.g. wynikaj¹ z potrzeby ochrony z³o a. Racjonalne gospodarowanie kopalin¹ wymaga bowiem, by przed podjêciem decyzji przes¹dzaj¹cej o mo liwoœci jej wydobycia, a tak e o rozmiarach przysz³ej dzia³alnoœci, organ koncesyjny 20 dysponowa³ niezbêdn¹ wiedz¹ dotycz¹c¹ nie tylko zasadniczych parametrów z³o a, ale tak e co oczywiste informacj¹ na temat zamierzeñ ubiegaj¹cego siê o koncesjê. Z rozwi¹zaniem tym koresponduje okreœlony w art. 20 ust. 2 pkt 2 Pr.g.g. wymóg do³¹czenia do wniosku o koncesjê projektu zagospodarowania z³o a 21 zaopiniowanego przez w³aœciwy organ nadzoru górniczego 22. Projekt ten jednak, do czego wypadnie jeszcze powróciæ, zawieraæ powinien tak e elementy zwi¹zane z ochron¹ elementów œrodowiska innych ni z³o a kopalin. 10. Z ochron¹ z³o a œciœle zwi¹zany jest te, jak siê wydaje, wymóg okreœlony w art. 20 ust. 4 Pr.g.g., zgodnie z treœci¹ którego organ koncesyjny mo e równie ¹daæ od wnioskodawcy przed³o enia dokumentacji geologicznej. Choæ nie wynika to wprost z ostatnio wspomnianego przepisu, nie powinno budziæ w¹tpliwoœci, e chodzi o dokumentacjê geologiczn¹ z³o a kopaliny sporz¹dzan¹ w celu okreœlenia granic z³o a, jego zasobów oraz geologicznych warunków wystêpowania (art. 41 ust. 1 Pr.g.g.). Przepis art. 41 ust. 2 Pr.g.g. wskazuje, e powinna ona zawieraæ przede wszystkim dane odnosz¹ce siê do z³o a, okreœlaj¹c m.in. rodzaj, iloœæ i jakoœæ rozpoznanych kopalin (w tym tak e kopalin towarzysz¹cych i wspó³wystêpuj¹cych u ytecznych pierwiastków œladowych oraz substancji szkodliwych dla œrodowiska wystêpuj¹cych w z³o u), po³o enie z³o a, jego budowê geologiczn¹, formê i granice, nadto zaœ hydrogeologiczne i inne geologiczno-górnicze warunki wystêpowania z³o a. Wynikaj¹ z niego jednak tak e wymagania, które odnieœæ mo na do innych ani eli kopalina elementów œrodowiska. Dokumentacja geologiczna okreœlaæ powinna bowiem równie elementy œrodowiska otaczaj¹cego z³o e oraz stan zagospodarowania powierzchni. W rozpatrywanym kontekœcie nie mo na te traciæ z pola widzenia przepisu art. 41 ust. 3 Pr.g.g. stanowi¹cego, e w przypadku gdy dokumentacja geologiczna ma stanowiæ podstawê do udzielenia koncesji na wydobywanie kopalin, stopieñ rozpoznania z³o a powinien umo - liwiæ opracowanie projektu zagospodarowania z³o a oraz wskazanie mo liwoœci i kierunków rekultywacji terenów poeksploatacyjnych. 20 Organem tym, w zale noœci od rodzaju kopaliny, a tak e miejsca i sposobu wydobycia jest b¹dÿ to Minister Œrodowiska, b¹dÿ to marsza³ek województwa, b¹dÿ wreszcie starosta. W³aœciwoœæ ka dego z tych organów okreœla regulacja zawarta w art. 16 ust. 1, 2 i 2a Pr.g.g. 21 Stosownie do treœci art. 54 ust. 1 Pr.g.g., projekt zagospodarowania z³o a, o którym mowa w art. 20 ust. 2 pkt 2, sporz¹dza ubiegaj¹cy siê o koncesjê na wydobywanie kopalin ze z³o a, na podstawie dokumentacji geologicznej z uwzglêdnieniem uwarunkowañ techniczno-ekonomicznych. Projekt ten powinien okreœlaæ zamierzenia w zakresie: ochrony z³ó kopalin, w tym kopalin towarzysz¹cych i u ytecznych pierwiastków œladowych wystêpuj¹cych w z³o u, zw³aszcza przez ich kompleksowe i racjonalne wykorzystanie oraz technologii eksploatacji, zapewniaj¹cej ograniczenie ujemnych jej wp³ywów na œrodowisko. Por. rozporz¹dzenie Ministra Œrodowiska z dnia 27 czerwca 2005 r. w sprawie szczegó³owych wymagañ, jakim powinny odpowiadaæ projekty zagospodarowania z³ó (Dz.U. Nr 128, poz. 1075 ze zm.). 22 Z treœci art. 106 i 108 ust. 1 Pr.g.g. wynika, e organem tym jest dyrektor okrêgowego urzêdu górniczego. Por. rozporz¹dzenie Ministra Spraw Wewnêtrznych i Administracji z dnia 25 czerwca 2002 r. w sprawie ustalenia siedzib i w³aœciwoœci miejscowej okrêgowych urzêdów górniczych oraz zniesienia Okrêgowego Urzêdu Górniczego w Wa³brzychu (Dz.U. Nr 96, poz. 863 ze zm.). 15

16 11. Równie wymóg dotycz¹cy przedstawienia we wniosku projektowanego po³o enia i granic obszaru górniczego zwi¹zany jest, jak siê wydaje, przede wszystkim z ochron¹ z³o a. Co prawda bowiem za pomoc¹ takiego obszaru wyznacza siê przestrzeñ, w granicach której przedsiêbiorca jest uprawniony do wydobywania kopaliny oraz prowadzenia robót górniczych zwi¹zanych z wykonywaniem koncesji (art. 6 pkt 8 Pr.g.g.), jednak pamiêtaæ trzeba, e instrumentu tego dotyczy tak e przepis art. 51 Pr.g.g., który formu³uje regu³y gwarantuj¹ce prawid³owe gospodarowanie z³o em kopaliny, s³u ¹c tym samym jego ochronie. Stosownie bowiem do treœci jego ust. 1, obszar górniczy wyznacza siê dla ka dej kopaliny, chocia by z³o a ró nych kopalin wystêpowa³y w bezpoœrednim s¹siedztwie. Obszar taki mo e obejmowaæ czêœæ z³o a tylko wtedy, je eli nie zagra a to prawid³owemu wykorzystaniu z³o a (art. 51 ust. 2 Pr.g.g.), zaœ podstaw¹ jego wyznaczenia jest dokumentacja geologiczna i projekt zagospodarowania z³o a (art. 51 ust. 3 Pr.g.g.). Z brzmienia art. 51 Pr.g.g. jednoznacznie wynika zatem, e pomiêdzy wyznaczeniem granic i po³o enia obszaru górniczego a racjonaln¹ gospodark¹ zasobami z³o em kopaliny zachodzi œcis³y zwi¹zek. 12. Ochronie œrodowiska jako ca³oœci s³u y natomiast, jak siê wydaje, rozwi¹zanie zawarte w art. 20 ust. 1 pkt 4 Pr.g.g., w tej jego czêœci, która nak³ada na wnioskodawcê obowi¹zek okreœlenia we wniosku o koncesjê na wydobywanie kopalin projektowanego po³o enia oraz granic terenu górniczego. W œwietle treœci art. 6 pkt 9 Pr.g.g., terenem górniczym jest bowiem przestrzeñ objêta przewidywanymi szkodliwymi wp³ywami robót górniczych zak³adu górniczego. Nie powinno zatem budziæ w¹tpliwoœci, e prawid³owe okreœlenie usytuowania tej przestrzeni i jej rozmiarów wymaga niezbêdnej prognozy skutków zamierzonego wydobycia. Jest to jednak na etapie wspomnianej prognozy jedynie odniesienie siê do spodziewanych konsekwencji. Brak natomiast jakichkolwiek wymagañ, by wniosek obejmowa³ w tym zakresie wskazanie przedsiêwziêæ zmierzaj¹cych do zapobiegania negatywnym skutkom wydobycia oraz ich ewentualnego usuwania. Na marginesie wypada przy tym odnotowaæ, e dla terenu górniczego sporz¹dza siê miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, który powinien zapewniaæ integracjê wszelkich dzia³añ podejmowanych w granicach terenu górniczego w celu: wykonania uprawnieñ okreœlonych w koncesji, zapewnienia bezpieczeñstwa powszechnego oraz ochrony œrodowiska, w tym obiektów budowlanych (art. 53 ust. 2 Pr.g.g.). Nale y jednak pamiêtaæ, e przedsiêwziêcie to mo e zostaæ zrealizowane dopiero po udzieleniu koncesji, co sprawia, e problem ten trzeba pozostawiæ na uboczu. 13. Ju pobie na analiza wymagañ dotycz¹cych treœci wniosku o koncesjê na wydobywanie kopalin wskazuje, e zosta³y one w czêœci zwi¹zanej z ochron¹ œrodowiska nakierowane g³ównie na takie elementy, które zapewniæ maj¹ ochronê z³o a kopaliny. Tym samym uznaæ mo na, e regulacja dotycz¹ca tej materii prawid³owo realizuje dyrektywê wynikaj¹c¹ z przywo³anego wy ej art. 125 Pr.o.œ. Patrz¹c na zagadnienie przez pryzmat przywo³anej wy ej definicji ochrony œrodowiska zawartej w art. 3 pkt 13 Pr.o.œ., stwierdziæ nale y, e omówiona regulacja przewiduje istotne œrodki o charakterze prewencyjnym, maj¹ce zapobiec podjêciu takiej dzia³alnoœci, która zagra a³aby prawid³owej gospodarce z³o em. S¹ to jednak œrodki o ograniczonej mo liwoœci oddzia³ywania. Trzeba bowiem

pamiêtaæ, e celem tej regulacji jest jedynie zapewnienie organowi koncesyjnemu w³aœciwej wiedzy, przed podjêciem decyzji. W mniejszym stopniu wymagania wniosku o koncesjê na wydobywanie kopalin zwi¹zane zosta³y natomiast z ochron¹ pozosta³ych elementów œrodowiska. Najwa niejsz¹ rolê w tym zakresie odgrywa bez w¹tpienia projekt zagospodarowania z³o a. Zgodnie bowiem z 2 ust. 2 pkt 6 rozporz¹dzenia Ministra Œrodowiska w sprawie szczegó³owych wymagañ, jakim powinny odpowiadaæ projekty zagospodarowania z³ó 23, jego czêœæ opisowa powinna zawieraæ m.in. przedstawienie stanu œrodowiska i sposobu jego ochrony przed ujemnymi, bezpoœrednimi i poœrednimi skutkami eksploatacji i przeróbki kopaliny, sposobu postêpowania z odpadami powsta³ymi w zwi¹zku z wydobywaniem kopaliny, przedstawienie sposobu ochrony wód podziemnych i powierzchniowych, sposobu korzystania z wód kopalnianych, a w szczególnoœci postêpowania z wodami nienadaj¹cymi siê do wykorzystania i wodami ska onymi. Zakresu tego dotyczyæ te mog¹ wymagania zwi¹zane z przedstawieniem dokumentacji geologicznej z³o a. Trzeba jednak pamiêtaæ, e zgodnie z treœci¹ art. 20 ust. 4 Pr.g.g. o tym, czy wnioskodawca powinien przedstawiæ tê dokumentacjê, rozstrzyga organ koncesyjny, przepis ten zaœ nie formu³uje w tym zakresie adnych przes³anek mog¹cych mieæ wp³yw na takie rozstrzygniêcie 24. Jest to wiêc kwestia uznania organu koncesyjnego. W œwietle wszystkich tych spostrze eñ trudno by³oby natomiast stwierdziæ, bior¹c zw³aszcza pod uwagê charakter zamierzonej dzia³alnoœci, e wymagania odnosz¹ce siê do wniosku o koncesjê mog¹ s³u yæ ochronie polegaj¹cej na zachowaniu œrodowiska w stanie niezmienionym. Równie kwestia kompensacji pozostaje poza zakresem objêtym t¹ regulacj¹. 14. W ramach prowadzonych rozwa añ zwróciæ trzeba te uwagê na niektóre rozwi¹zania dotycz¹ce wspó³dzia³ania organów administracji publicznej w postêpowaniu o udzielenie koncesji na wydobywanie kopalin. W wielu przypadkach s³u yæ one maj¹, jak siê wydaje, zapewnieniu prawid³owej realizacji wymagañ dotycz¹cych ochrony œrodowiska. Odnosz¹c siê nieco bardziej szczegó³owo do tej kwestii odnotowaæ trzeba, e decyzja dotycz¹ca wydobywania kopaliny nigdy nie jest podejmowana przez organ koncesyjny samodzielnie. Prawo geologiczne i górnicze przewiduje bowiem w tym zakresie obowi¹zek wspó³dzia³ania tego organu z innymi organami administracji zarówno rz¹dowej, jak i samorz¹dowej. Nawi¹zuj¹c do pierwszego z tych zakresów zwróciæ trzeba uwagê, e zgodnie z art. 16 ust. 3 pkt 2 Pr.g.g. udzielenie koncesji na wydobywanie kopalin leczniczych wymaga uzgodnienia z ministrem w³aœciwym do spraw zdrowia. W aktualnie obowi¹zuj¹cym stanie prawnym jest nim Minister Zdrowia 25, który kieruje dzia³em administracji rz¹dowej 17 23 Por. przypis 21. 24 W literaturze podnosi siê, e ¹danie przed³o enia dokumentacji geologicznej mo e znajdowaæ swe uzasadnienie w koniecznoœci weryfikacji danych objêtych wnioskiem koncesyjnym (por. A. Lipiñski, R. Mikosz, Ustawa s. 139). 25 Por. rozporz¹dzenie Rady Ministrów z dnia 26 paÿdziernika 1999 r. w sprawie utworzenia Ministerstwa Zdrowia (Dz.U. Nr 91, poz. 1018).

18 zdrowie 26. Dzia³ ten zaœ obejmuje m.in. sprawy ochrony zdrowia, warunków sanitarnych i nadzoru sanitarnego, a tak e lecznictwa uzdrowiskowego 27. Wydaje siê zatem nie budziæ w¹tpliwoœci, e uzgadniaj¹c koncesjê MinisterZdrowiamusimieænauwadzewszystkiete okolicznoœci, które objête s¹ zakresem jego w³aœciwoœci. Trzeba zaœ pamiêtaæ, e w œwietle jednolitego pogl¹du zarówno doktryny 28, jak i orzecznictwa 29 uzgodnienie pojmowane jest jako zgoda, co oznacza, e brak pozytywnego stanowiska musi byæ w takim przypadku postrzegany jako przes³anka bezwzglêdnie tamuj¹ca wydanie decyzji koncesyjnej 30. Analogiczny, co do zasady, mechanizm wspó³dzia³ania przyjêty zosta³ w odniesieniu do udzielenia koncesji na dzia³alnoœæ w granicach obszarów morskich Rzeczypospolitej Polskiej 31. Zgodnie bowiem z art. 16 ust. 3 pkt 3 Pr.g.g. wymaga ona uzgodnienia z ministrem w³aœciwym do spraw gospodarki morskiej. Jest nim obecnie Minister Infrastruktury 32, który kieruje m.in. dzia³em gospodarka morska obejmuj¹cym m.in. sprawy ochrony œrodowiska morskiego 33. S³absz¹ formê wspó³dzia³ania w postaci opinii, a wiêc stanowiska, które nie wi¹ e organu koncesyjnego 34, przyjêto w odniesieniu do poszukiwania, rozpoznawania i wydobywania rud pierwiastków promieniotwórczych. Organem w³aœciwym w tym zakresie jest, zgodnie z art. 16 ust. 3 pkt 4 Pr.g.g., Prezes Pañstwowej Agencji Atomistyki. Zwa ywszy, e do zakresu jego dzia³ania nale y wykonywanie zadañ zwi¹zanych z zapewnieniem bezpie- 26 Por. rozporz¹dzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 16 listopada 2007 r. w sprawie szczegó³owego zakresu dzia³ania Ministra Zdrowia (Dz.U. Nr 216, poz. 1607). 27 Por. art. 33 ust. 1 ustawy z dnia 4 wrzeœnia 1997 r. o dzia³ach administracji rz¹dowej (tekst jednolity Dz.U. z 2007 r., Nr 65, poz. 437 ze zm.). 28 Por. m.in. Cz. Martysz [w:] G. aszczyca, Cz. Martysz, A. Matan, Postêpowanie administracyjne ogólne, Warszawa 2003, s. 555 i n., A. Wróbel [w:] M. Jaœkowska, A. Wróbel, Kodeks postêpowania administracyjnego. Komentarz, Zakamycze 2005, s. 629 i n., W. Chróœcielewski, J. P. Tarno, Postêpowanie administracyjne i postêpowanie przed s¹dami administracyjnymi, Warszawa 2006, s. 148 i n., B. Adamiak [w:] B. Adamiak, J. Borkowski, Postêpowanie administracyjne i s¹dowoadministracyjne, Warszawa 2006, s. 255. 29 Zagadnienie to by³o wielokrotnie przedmiotem rozstrzygniêæ s¹dowych. Tytu³em przyk³adu mo na w tym zakresie przywo³aæ chocia by wyrok Naczelnego S¹du Administracyjnego z dnia 20 czerwca 2007 r. (sygn. akt II OSK 922/06, System Informacji Prawnej LEX nr 340121), w którym wyra ony zosta³ pogl¹d, i postêpowanie uzgodnieniowe ma wprawdzie charakter akcesoryjny i jest czêœci¹ szeroko rozumianego postêpowania w sprawie g³ównej, to jego wynik jest wi¹ ¹cy dla organu prowadz¹cego postêpowanie g³ówne i nie mo e byæ przez ten organ samodzielnie weryfikowany. 30 Por. np. wyrok Wojewódzkiego S¹du Administracyjnego w Warszawie z dnia 24 kwietnia 2007 r. (sygn. akt VI SA/Wa 178/07, System Informacji Prawnej LEX nr 320125), w którym stwierdzono, e odmowa uzgodnienia wymaganego przepisem art. 16 ust. 3 pkt 1 ustawy Prawo geologiczne i górnicze uniemo liwia wydanie koncesji na wydobywanie kopalin podstawowych i powinna stanowiæ przes³ankê decyzji odmownej. 31 Por. ustawê z dnia 21 marca 1991 r. o obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej i administracji morskiej o obszarach (tekst jednolity Dz.U. z 2003 r., Nr 153, poz. 1502 ze zm.). 32 Por. 1 ust. 2 pkt 2 rozporz¹dzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 16 listopada 2007 r. w sprawie szczegó³owego zakresu dzia³ania Ministra Infrastruktury (Dz.U. Nr 216, poz. 1594). Por. tak e rozporz¹dzenie Rady Ministrów z dnia 16 listopada 2007 r. w sprawie utworzenia Ministerstwa Infrastruktury oraz zniesienia Ministerstwa Budownictwa, Ministerstwa Gospodarki Morskiej i Ministerstwa Transportu (Dz.U. Nr 216, poz. 1589). 33 Por. art. 10 ust. 1 ustawy o dzia³ach administracji rz¹dowej (por. przypis 28). 34 Por. W.Chróœcielewski,J.P.Tarno,Postêpowanie s.150.

czeñstwa j¹drowego i ochrony radiologicznej kraju 35, zwi¹zek tej formy wspó³dzia³ania z ochron¹ œrodowiska wydaje siê byæ oczywisty. Przez bezpieczeñstwo j¹drowe rozumieæ bowiem nale y stan osi¹gany przez ca³okszta³t przedsiêwziêæ organizacyjnych i technicznych podejmowanych w celu zapobiegania powstaniu niekontrolowanej samopodtrzymuj¹cej siê reakcji rozszczepienia j¹drowego zwi¹zanej z dzia³alnoœci¹ z materia³ami j¹drowymi oraz ograniczania jej skutków (art. 3 pkt 2 Prawa atomowego). Z kolei zaœ ochrona radiologiczna to zapobieganie nara eniu ludzi i ska eniu œrodowiska, a w przypadku braku mo liwoœci zapobie enia takim sytuacjom ograniczenie ich skutków do poziomu tak niskiego, jak tylko jest to rozs¹dnie osi¹galne, przy uwzglêdnieniu czynników ekonomicznych, spo³ecznych i zdrowotnych (art. 3 pkt 20 Prawa atomowego). Bardziej z³o ony mechanizm dotyczy wydobywania kopalin z gruntów pod wodami œródl¹dowymi oraz z obszarów nara onych na niebezpieczeñstwo powodzi. Wtedy bowiem, zgodnie z treœci¹ art. 16 ust. 3 pkt 5 Pr.g.g. organ koncesyjny zobowi¹zany jest uzyskaæ opiniê organu odpowiedzialnego za utrzymanie wód, nadto zaœ uzgodniæ swoje stanowisko z organem w³aœciwym do wydania pozwolenia wodnoprawnego. Brak jednak miejsca na szersze omówienie zwi¹zanych z tym szczegó³ów. 15. Odnotowania wymaga natomiast regulacja zawarta w art. 16 ust. 5 Pr.g.g. Z przepisu tego wynika bowiem, e udzielenie koncesji na wydobywanie kopalin, z wyj¹tkiem przypadków, gdy wykonywane jest to w granicach obszarów morskich Rzeczypospolitej Polskiej, wymaga uzgodnienia z w³aœciwym wójtem, burmistrzem albo prezydentem miasta. Uzgodnienie nastêpuje na podstawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, a w przypadku jego braku na podstawie studium uwarunkowañ i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy. W tym kontekœcie trzeba zwróciæ uwagê, e zgodnie z treœci¹ art. 15 ust. 2 pkt 3 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym 36, w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, bêd¹cym aktem prawa miejscowego, nale y obowi¹zkowo okreœliæ zasady ochrony œrodowiska, przyrody i krajobrazu kulturowego. Rozwi¹zanie to koresponduje z ogóln¹ zasad¹ wyra ona w art. 1 ust. 2 pkt 3 omawianej ustawy stanowi¹cym, e w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym uwzglêdnia siê zw³aszcza wymagania ochrony œrodowiska, w tym gospodarowania wodami i ochrony gruntów rolnych i leœnych. Analogiczna co do zasady regulacja przewidziana zosta³a w odniesieniu do treœci studium uwarunkowañ i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy. Nale y w nim bowiem uwzglêdniæ uwarunkowania wynikaj¹ce m.in. ze stanu œrodowiska, w tym stanu rolniczej i leœnej przestrzeni produkcyjnej, wielkoœci i jakoœci zasobów wodnych oraz wymogów ochrony œrodowiska, przyrody i krajobrazu kulturowego (art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy) oraz okreœliæ obszary, nadto zasady ochrony œrodowiska i jego zasobów, ochrony 19 35 Por. art. 110 ust. 1 ustawy z dnia 29 listopada 2000 r. Prawo atomowe (tekst jednolity Dz.U. z 2007, Nr 42, poz. 276). 36 Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. Nr 80, poz. 717 ze zm.).

20 przyrody, krajobrazu kulturowego i uzdrowisk (art. 10 ust. 2 pkt 3 ustawy). W œwietle przytoczonych przepisów wydaje siê byæ poza sporem, e wymagania ochrony œrodowiska powinny odgrywaæ kluczow¹ rolê w procesie uzgadniania koncesji na wydobywanie kopalin przez organ gminy, o którym mowa w art. 16 ust. 5 Pr.g.g. 16. Dotychczasowe rozwa ania dotyczy³y tych elementów regulacji prawnej, które zwi¹zane s¹ z wszczêciem postêpowania koncesyjnego oraz wspó³dzia³ania organów administracji publicznej w jego toku. Nie ulega jednak w¹tpliwoœci, e zasadnicze znaczenie w rozpatrywanym zakresie ma treœæ decyzji koncesyjnej. Jest ona bowiem tym instrumentem ze sfery prawa administracyjnego, za pomoc¹ którego organ koncesyjny w sposób jednostronny i wi¹ ¹cy wyznacza pozycjê prawn¹ jej adresata, czyli przedsiêbiorcy 37. Nastêpuje to przede wszystkim poprzez wyznaczenie w ramach upowa nienia ustawowego prawnych granic dzia³ania przedsiêbiorcy, a wiêc ujmuj¹c rzecz innymi s³owy przez konkretyzacjê jego praw i obowi¹zków 38. Wymagania dotycz¹ce treœci koncesji okreœlone zosta³y w Prawie geologicznym i górniczym wedle tej samej metody, jak¹ przyjêto w odniesieniu do wniosku o koncesjê. Najpierw zatem wskazaæ trzeba w tym zakresie na art. 22 Pr.g.g. Zwa ywszy, i odnosi siê do wszelkiego rodzaju koncesji jego treœæ jest doœæ ogólna. Stanowi on bowiem, e ka da koncesja powinna okreœlaæ: rodzaj i sposób prowadzenia dzia³alnoœci objêtej koncesj¹ (pkt 1), przestrzeñ, w granicach której ma byæ prowadzona ta dzia³alnoœæ (pkt 2) okres wa noœci koncesji ze wskazaniem terminu rozpoczêcia dzia³alnoœci (pkt 3) oraz co dla prowadzonych rozwa añ nader istotne inne wymagania dotycz¹ce wykonywania dzia- ³alnoœci objêtej koncesj¹, w szczególnoœci w zakresie bezpieczeñstwa powszechnego i ochrony œrodowiska (pkt 4). Podtrzymaæ wypada pogl¹d, e ustalenie szczegó³ów w ostatnim z wymienionych zakresów mo e nastrêczaæ trudnoœci, zw³aszcza e wiele z takich wymagañ musi nastêpnie ulec konkretyzacji w ramach dalszych decyzji podejmowanych w zwi¹zku z wykonywaniem dzia³alnoœci regulowanej Prawem geologicznym i górniczym 39. Koncesja nie jest bowiem 37 Stosownie do treœci art. 6 pkt 6 Pr.g.g. przedsiêbiorc¹ jest podmiot posiadaj¹cy koncesjê na prowadzenie dzia³alnoœci regulowanej ustaw¹. 38 Spostrze enia te dotycz¹ jedynie przypadków, gdy organ koncesyjny uwzglêdnia wniosek o udzielenie koncesji. Nie jest to jednak, co oczywiste, jedyne mo liwe rozstrzygniêcie w tym zakresie. Mo liwa jest bowiem tak e decyzja o odmowie udzielenia koncesji, co nast¹piæ powinno w szczególnoœci wtedy, gdy spe³nione zostan¹ przes³anki okreœlone w art. 26b Pr.g.g. Stosownie do treœci tego przepisu, odmowa udzielenia koncesji mo e nast¹piæ, je eli zamierzona dzia³alnoœæ narusza wymagania ochrony œrodowiska, w tym zwi¹zane z racjonaln¹ gospodark¹ z³o ami kopalin, równie w zakresie wydobycia kopalin towarzysz¹cych, b¹dÿ uniemo liwia wykorzystanie nieruchomoœci zgodnie z ich przeznaczeniem. Zagadnienie to trzeba jednak pozostawiæ na uboczu, wymaga³oby ono bowiem odrêbnego opracowania. To samo spostrze enie odnieœæ trzeba tak e do przypadków, gdy postêpowanie koncesyjne zostaje umorzone (por. art. 105 K.p.a.). 39 Por. A. Lipiñski, R. Mikosz, Ustawa s. 145. Podkreœliæ wypada zarazem, e przedmiotem rozstrzygniêcia, o którym mowa w art. 22 pkt 4 Pr.g.g., nie mog¹ byæ sprawy regulowane poza Prawem geologicznym i górniczym. Wskazuje na to treœæ art. 16 ust. 6 Pr.g.g. stanowi¹cego, e udzielenie koncesji nie narusza wymagañ wynikaj¹cych z przepisów odrêbnych. Wynika z niego bowiem, e organ koncesyjny nie ma kompetencji do orzekania w sprawach regulowanych odrêbnymi przepisami.

jedynym aktem w³adczym w tym zakresie. Szczególne znaczenie ma tutaj bez w¹tpienia decyzja zatwierdzaj¹ca plan ruchu zak³adu górniczego 40. Nie mo na jednak zarazem traciæ z pola widzenia faktu, e formu³a nawi¹zuj¹ca do wymagañ w zakresie ochrony œrodowiska jest niezmiernie ogólna. Brak w szczególnoœci jakichkolwiek regu³ wyznaczaj¹cych minimum decyzji koncesyjnej w tym zakresie. 17. Dalsze wymagania dotycz¹ce treœci decyzji koncesyjnej dotycz¹cej wydobywania kopalin okreœla art. 25 Pr.g.g. Z treœci przywo³anego ju wy ej ust. 1 tego przepisu wynika, e poza wymaganiami przewidzianymi w art. 22, koncesja powinna ponadto wyznaczaæ granice obszaru i terenu górniczego oraz okreœlaæ zasoby z³o a kopaliny mo liwe do wydobycia, a tak e minimalny stopieñ ich wykorzystania. Pomijaj¹c zatem kwestie zwi¹zane z obszarem i terenem górniczym, o których by³a ju mowa wy ej, nie powinno budziæ w¹tpliwoœci, e pozosta³e wymagania wskazane w tym przepisie s³u ¹ zapewnieniu ochrony kopalin. Pozosta³¹ czêœæ regulacji zawartej w art. 25 Pr.g.g. mo na pozostawiæ na uboczu, gdy b¹dÿ to dotyczy ona kwestii szczegó³owych 41, b¹dÿ te odnosi siê do materii zwi¹zanej ze zmian¹ decyzji koncesyjnej 42. W ramach rozwa añ dotycz¹cych treœci koncesji trzeba natomiast odnotowaæ instrument w postaci zabezpieczenia, o którym mowa w art. 17 Pr.g.g. Przepis ten stanowi bowiem w ust. 1, e je eli przemawia za tym szczególnie wa ny interes pañstwa lub szczególnie wa ny interes spo³eczny, zwi¹zany zw³aszcza z ochron¹ œrodowiska, udzielenie koncesji mo e byæ uzale nione od ustanowienia zabezpieczenia roszczeñ, mog¹cych powstaæ wskutek wykonywania dzia³alnoœci objêtej koncesj¹ 43. Funkcja ochronna tego instrumentu w istocie realizuje siê jednak dopiero na etapie kompensaty roszczeñ zwi¹zanych ze szkodami spowodowanymi wykonywaniem dzia³alnoœci objêtej koncesj¹. Na etapie udzielania koncesji zabezpieczenie mo e natomiast, jak siê wydaje, spe³niaæ rolê prewencyjn¹. 21 40 Stosownie do treœci art. 64 ust. 1 Pr.g.g., na podstawie warunków okreœlonych w koncesji oraz projektu zagospodarowania z³o a przedsiêbiorca sporz¹dza plan ruchu ka dego zak³adu górniczego. Plan ruchu zak³adu górniczego okreœlaæ powinien szczegó³owe przedsiêwziêcia niezbêdne w celu zapewnienia: bezpieczeñstwa powszechnego, bezpieczeñstwa po arowego, bezpieczeñstwa i higieny pracy pracowników zak³adu górniczego, prawid³owej i racjonalnej gospodarki z³o em, ochrony œrodowiska wraz z obiektami budowlanymi oraz zapobiegania szkodom i ich naprawiania (art. 64 ust. 2 Pr.g.g.). Plan ten podlega zatwierdzeniu, w drodze decyzji, przez w³aœciwy organ nadzoru górniczego (art. 64 ust. 4 Pr.g.g.). Szczegó³owe zasady w tym zakresie okreœla rozporz¹dzenie Ministra Spraw Wewnêtrznych i Administracji z dnia 14 czerwca 2002 r. w sprawie planów ruchu zak³adów górniczych (Dz.U. Nr 94, poz. 840 ze zm.). 41 Materi¹ tak¹ jest bez w¹tpienia regulacja zawarta w art. 25 ust. 1a Pr.g.g. stanowi¹cym, e w razie gdy koncesja na wydobywanie kopaliny ze z³o a przewiduje wt³aczanie do górotworu wód pochodz¹cych z odwodnienia wyrobisk górniczych, wód z³o owych lub wykorzystanych solanek, wód leczniczych oraz termalnych, powinna ponadto okreœlaæ warunki wt³aczania wód do górotworu. 42 Kwestii tej dotyczy art. 25 ust. 3 Pr.g.g. stanowi¹cy, e je eli rzeczywiste szkodliwe wp³ywy robót górniczych zak³adu górniczego przekrocz¹ granice okreœlonego w koncesji terenu górniczego, organ koncesyjny zmienia decyzjê w zakresie dotycz¹cym granic terenu górniczego. 43 Formê i wielkoœæ tego zabezpieczenia ustala siê w koncesji w zale noœci od rodzaju prowadzonej dzia³alnoœci, przestrzeni objêtej koncesj¹, czasu, na jaki koncesja zosta³a wydana, oraz stopnia szkodliwoœci zamierzonej dzia³alnoœci dla œrodowiska (art. 17 ust. 2 Pr.g.g.).

22 18. Z dotychczasowych spostrze eñ wynika, e koncesja na wydobywanie kopalin mo e byæ co do zasady traktowana jako œrodek s³u ¹cy ochronie œrodowiska. Dotycz¹ca jej regulacja prawna zosta³a jednak tak skonstruowana, e wiêkszoœæ zwi¹zanych z t¹ sfera wymagañ odniesiona zosta³a jednak do ochrony kopaliny, bêd¹cej jak to wynika z treœci przywo³anego wy ej art. 3 pkt 39 Pr.o.œ. jednym z elementów œrodowiska. W mniejszym stopniu natomiast regulacja ta s³u y ochronie pozosta³ych sk³adników œrodowiska. Dobr¹ ilustracj¹ tego spostrze enia mo e byæ chocia by treœæ art. 22 pkt 4 Pr.g.g. Ani bowiem ten przepis, ani te aden inny nie precyzuje jakichkolwiek skonkretyzowanych przes³anek, za pomoc¹ których mo na by okreœliæ jakiego rodzaju wymagania dotycz¹ce wykonywania dzia³alnoœci objêtej koncesj¹ w zakresie ochrony œrodowiska powinien ustaliæ organ koncesyjny w decyzji koncesyjnej. Tylko na marginesie odnotowaæ trzeba, e do pewnego stopnia asymetriê tê usuwaj¹ zawarte w ustawie Prawo ochrony œrodowiska rozwi¹zania dotycz¹ce oceny oddzia³ywania na œrodowisko. Zagadnienia tego, ze wzglêdu na jego z³o onoœæ niepodobna rozwin¹æ w tym miejscu, st¹d te ograniczyæ siê trzeba jedynie do informacji, e zgodnie z zasad¹ wyra on¹ w art. 46 ust. 1 Pr.o.œ., realizacja planowanego przedsiêwziêcia mog¹cego znacz¹co oddzia³ywaæ na œrodowisko, okreœlonego w art. 51 ust. 1 pkt 1 i 2 tej ustawy, jest dopuszczalna wy³¹cznie po uzyskaniu decyzji o œrodowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizacjê przedsiêwziêcia. Ostatnio wspomniany przepis stanowi, e sporz¹dzenia raportu o oddzia³ywaniu przedsiêwziêcia na œrodowisko wymagaj¹ planowane przedsiêwziêcia mog¹ce znacz¹co oddzia³ywaæ na œrodowisko (pkt 1) oraz planowane przedsiêwziêcia mog¹ce znacz¹co oddzia³ywaæ na œrodowisko, dla których obowi¹zek mo e byæ stwierdzony na podstawie art. 51 ust. 2 44. Wykaz tych przedsiêwziêæ zawieraj¹ przepisy rozporz¹dzenia Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2004 r. w sprawie okreœlenia rodzajów przedsiêwziêæ mog¹cych znacz¹co oddzia³ywaæ na œrodowisko oraz szczegó³owych uwarunkowañ zwi¹zanych z kwalifikowaniem przedsiêwziêcia do sporz¹dzenia raportu o oddzia³ywaniu na œrodowisko 45. 44 Z art. 51 ust. 2 Pr.o.œ. wynika, e obowi¹zek sporz¹dzenia raportu dla planowanego przedsiêwziêcia, o którym mowa w ust. 1 pkt 2 i 3, stwierdza, w drodze postanowienia, organ w³aœciwy do wydania decyzji o œrodowiskowych uwarunkowaniach, okreœlaj¹c jednoczeœnie zakres raportu o oddzia³ywaniu przedsiêwziêcia na œrodowisko. 45 Dz.U. Nr 257, poz. 2573 ze zm. Rozporz¹dzenie okreœla m.in. rodzaje przedsiêwziêæ mog¹cych znacz¹co oddzia³ywaæ na œrodowisko, wymagaj¹cych sporz¹dzenia raportu o oddzia³ywaniu na œrodowisko; oraz rodzaje przedsiêwziêæ, dla których obowi¹zek sporz¹dzenia raportu o oddzia³ywaniu na œrodowisko mo e byæ wymagany. W ramach pierwszej grupy wymienione zosta³y wydobywanie ropy naftowej lub gazu ziemnego ze z³o a, je eli wydobyta iloœæ kopaliny wynosi nie mniej ni 18 000 ton rocznie w przypadku ropy lub nie mniej ni 70 000 000 m 3 rocznie w przypadku gazu ziemnego, oraz wydobywanie ropy naftowej lub gazu z obszarów morskich Rzeczypospolitej Polskiej; wydobywanie azbestu; wydobywanie kopalin ze z³o a: metod¹ odkrywkow¹ na powierzchni obszaru górniczego nie mniejszej ni 25 ha oraz metod¹ podziemn¹ lub zwi¹zane z nim instalacje do przerobu kopalin, o wydobyciu lub przerobie nie mniejszym ni 100 000 m 3 iloœci kopaliny rocznie; wydobywanie rud pierwiastków promieniotwórczych. Wiêkszoœæ dalszych szczegó³ów zwi¹zanych z tym w¹tkiem trzeba pozostawiæ na uboczu, odnotowuj¹c jedynie, e zgodnie z art. 56 ust. 9 Pr.o.œ., we wskazanych wy ej przypadkach decyzja o œrodowiskowych uwarunkowaniach wi¹ e organ wydaj¹cy decyzjê koncesyjn¹.

19. Konkluzje wynikaj¹ce z dotychczasowych rozwa añ mo na zamkn¹æ w nastêpuj¹cych stwierdzeniach: treœæ art. 1 pkt 3 Pr.g.g., wskazuje, e ustawodawca dostrzeg³ potrzebê prawnej ochrony zarówno z³ó kopalin, jak i innych elementów œrodowiska w zwi¹zku z ich wydobywaniem, a wyra ona w nim dyrektywa znajduje rozwiniêcie w dalszych przepisach zawartych w Prawie geologicznym i górniczym, które reguluj¹ prawne instrumenty poœwiêcone ochronie œrodowiska; jednym z tych instrumentów jest koncesja na wydobywanie kopalin ze z³ó, która to konstatacja wynika zw³aszcza z treœci przepisów dotycz¹cych wymagañ, jakim powinien odpowiadaæ wniosek o udzielenie koncesji, nadto zaœ reguluj¹cych tryb postêpowania zwi¹zanego z jej udzielaniem, a tak e odnosz¹cych siê do warunków zwi¹zanych z treœci¹ koncesji; szczegó³owa analiza tych przepisów wskazuje, e wspomniane wy ej wymagania sformu³owane zosta³y przede wszystkim w celu ochrony z³o a kopaliny, w ograniczonym stopniu s³u ¹ natomiast ochronie innych elementów œrodowiska. Taki stan rzeczy powoduje, e dyrektywy wynikaj¹ce z art. 1 pkt 3 Pr.g.g., a tak e art. 126 Pr.o.œ. nie zosta³y przez ustawodawcê w pe³nym zakresie zrealizowane. 20. W kontekœcie tych spostrze eñ odnotowaæ trzeba jednak, e trudno by³oby broniæ pogl¹du, e ochrona œrodowiska jest zasadnicz¹ funkcj¹ spe³nian¹ przez koncesjê 46. Znaczenie tego aktu jest bowiem daleko szersze. Wydaje siê, e generalnie stwierdziæ mo na, e koncesja jest instrumentem nadzoru pañstwa sprawowanego nad wykonywaniem dzia³alnoœci polegaj¹cej na wydobywaniu kopalin. Dzia³alnoœæ ta ma bowiem specyficzny charakter bêd¹c Ÿród³em zagro eñ, nie tylko dla œrodowiska w rozumieniu art. 3 pkt 39 Pr.o.œ., ale tak e dla innych dóbr. To zaœ powoduje, e nie mo e ona byæ ona prowadzona w sposób dowolny, zw³aszcza zaœ wolny od jakiejkolwiek kontroli. 21. W ramach uwag dotycz¹cych koncesji odnotowaæ wypada te na marginesie, e w obecnym stanie prawnym nie jest ona Ÿród³em uprawnieñ o charakterze maj¹tkowym. Akt ten nie kreuje bowiem jakiegokolwiek prawa na rzecz podmiotu, który jest jej adresatem 47. Oznacza to, innymi s³owy, e sam fakt uzyskania koncesji nie mo e byæ postrzegany jako wystarczaj¹cy dla podjêcia takiej dzia³alnoœci. Podmiot zamierzaj¹cy wydobywaæ kopalinê musi bowiem uzyskaæ tytu³ prawny do przestrzeni, w której dzia³alnoœæ ta ma byæ prowadzona. Chodzi przy tym o tego rodzaju tytu³, który upowa nia³by do pobierania po ytków z tej przestrzeni. W obecnym stanie prawnym bêdzie nim b¹dÿ to w³asnoœæ gruntu 23 46 Odnotowaæ trzeba, e koncesja nie jest jedynym instrumentem uregulowanym w Prawie geologicznym i górniczym, który s³u yæ mo e ochronie œrodowiska. Funkcjê tê pe³nia bowiem tak e w szczególnoœci miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego terenu górniczego oraz plan ruchu zak³adu górniczego, o których czêœciowo mowa by³a wy ej. 47 Rozwi¹zania przyjête w tym zakresie odbiegaj¹ od poprzednio obowi¹zuj¹cej regulacji prawnej. Przepis art. 12a dekretu z dnia 6 maja 1953 r. Prawo górnicze (tekst jednolity Dz.U. z 1978 r., Nr 4, poz. 12 ze zm., dodany do tego prawa ustaw¹ z dnia 9 marca 1991 r. o zmianie Prawa górniczego (Dz.U. Nr 31, poz. 128) stanowi³ bowiem, e koncesja nadaje wy³¹czne prawo podmiotowi gospodarczemu do wydobywania kopaliny w okreœlonej przestrzeni.

24 (prawo pochodne wzglêdem niej obejmuj¹ce uprawnienie do pobierania po ytków) co dotyczy z³ó znajduj¹cych siê w granicach przestrzennych nieruchomoœci gruntowej b¹dÿ to u ytkowanie górnicze 48. Koncesja jest zatem aktem umo liwiaj¹cym wykonywanie prawa poprzez pobieranie po ytków w postaci kopalin. Na marginesie odnotowaæ mo na, e nie jest to rozwi¹zanie o charakterze wyj¹tkowym, gdy obowi¹zuj¹cemu stanowi prawnemu znana jest stosunkowo spora liczba przypadków, kiedy to uzyskanie stosownego aktu administracyjnego jest warunkiem takiego wykonywania 49. KONCESJA NA WYDOBYWANIE KOPALIN JAKO PRAWNY INSTRUMENT OCHRONY ŒRODOWISKA S³owa kluczowe Prawo geologiczne i górnicze, koncesje na wydobywanie kopalin Streszczenie Artyku³ 1 pkt 3 Prawa geologicznego i górniczego (ustawa z dnia 4 lutego 1994 r.) stanowi, e ustawa ta okreœla miêdzy innymi zasady i warunki ochrony z³ó kopalin, wód podziemnych i innych sk³adników œrodowiska w zwi¹zku z wykonywaniem prac geologicznych i wydobywaniem kopalin. Regu³a ta znajduje rozwiniêcie w licznych przepisach zawartych w Prawie geologicznym i górniczym, które przewiduj¹ prawne instrumenty poœwiêcone ochronie œrodowiska. Jednym z tych instrumentów jest koncesja na wydobywanie kopalin ze z³ó. Przedmiotem artyku³u jest analiza regulacji prawnej dotycz¹cej koncesji na wydobywanie po to by ustaliæ, czy mo e ona byæ traktowana jako prawny instrument ochrony œrodowiska. Analiza ta wskazuje, e na sformu³owane wy ej pytanie nale y w zasadzie odpowiedzieæ twierdz¹co. Wniosek taki wynika zw³aszcza z przepisów dotycz¹cych wymagañ, jakim powinien odpowiadaæ wniosek o udzielenie koncesji, trybu postêpowania zwi¹zanego z jej udzielaniem, a tak e warunków zwi¹zanych z treœci¹ koncesji. Szczegó³owa analiza tych przepisów dowodzi jednak, e wspomniane wy ej wymagania s³u ¹ przede wszystkim ochronie z³ó kopalin. To zaœ oznacza, e s¹ one bezpoœrednio zwi¹zane tylko z jednym z elementów œrodowiska. Inne elementy œrodowiska, takie jak gleba, wody czy powietrze, s¹ chronione za pomoc¹ koncesji w wyraÿnie mniejszym stopniu. To zaœ oznacza, e dyrektywy wynikaj¹ce z art. 1 pkt 3 Prawa geologicznego i górniczego, a tak e reguluj¹cych ten problem art. 125 i 126 Prawa ochrony œrodowiska (ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r.) nie zosta³y przez ustawodawcê w pe³nym zakresie zrealizowane. 48 Jest to szczególne prawo maj¹tkowe obci¹ aj¹ce w³asnoœæ górnicz¹ (por. art. 7 ust. 2 Pr.g.g.). Stosownie do treœci art. 9 Pr.g.g., w granicach okreœlonych przez ustawy oraz przez umowê o ustanowieniu u ytkowania górniczego u ytkownik górniczy mo e, z wy³¹czeniem innych osób, poszukiwaæ, rozpoznawaæ lub wydobywaæ oznaczon¹ kopalinê. W tych samych granicach u ytkownik górniczy mo e rozporz¹dzaæ swym prawem. Odnotowaæ trzeba te, e w myœl art. 10 ust. 1 Pr.g.g., ustanowienie u ytkowania górniczego nastêpuje w drodze umowy za wynagrodzeniem, pod warunkiem uzyskania koncesji. Dalszych zwi¹zanych z tym szczegó³ów niepodobna rozwin¹æ w ramach artyku³u. Szerzej na ten temat por. zw³aszcza A. Lipiñski, U ytkowanie górnicze, Kraków 1996. 49 Wystarczy tytu³em przyk³adu powo³aæ prawny re im dotycz¹cy zabudowy nieruchomoœci gruntowej. W œwietle ustawy Prawo budowlane (por. przypis 3) wiêkszoœæ przypadków, gdy w rachubê wchodzi wznoszenie obiektów budowlanych wymaga uzyskania pozwolenia na budowê, bêd¹cego decyzj¹ administracyjn¹. Nie ulega w¹tpliwoœci, e samo pozwolenie nie jest Ÿród³em jakiegokolwiek prawa maj¹tkowego, a jedynie warunkuje mo liwoœæ wykonywania uprawnieñ maj¹cych swoje Ÿród³o we w³asnoœci, b¹dÿ te niektórych innych prawach maj¹tkowych.

25 CONCESSION FOR EXPLOITATION OF MINERALS AS A LEGAL INSTRUMENT OF ENVIRONMENTAL PROTECTION Key words Geological and Mining Law, concession for exploitation Abstract The Article 1 point 3 of Geological and Mining Law (Act of February 4 th, 1994) establishes, that this Act specifies, among other things, protection of mineral deposits, underground waters and other components of the environment in connection with carrying out of geological works and minerals exploitation. This rule was developed in large numbers of provisions contained in Geological and Mining Law, which provide legal instruments devoted to environmental protection. One of those instruments is concession for exploitation of minerals from deposits. The object of this article is analysis of legal regulation concerning concession for exploitation, to answer a question, if this concession can be considered as a legal instrument of environmental protection. This analysis shows that the above mentioned question should be in general answered affirmatively. This conclusion follows in particular from legal provisions concerning requirements which should fulfill the application for concession, a course of action connected with granting the concession, as well as conditions concerning contents of the concession. Careful analysis of those provisions proves however, that above mentioned requirements first of all serve protection of mineral deposits. That means that they are directly connected with only one of the elements of the environment. Other elements of environment, like soil, water or air, are protected by concession in clearly lesser degree. That means that directives expressed in Article 1 point 3 of Geological and Mining Law and also in regulating this problem Articles 125 and 126 Environmental Protection Law (act of April 27 th, 2001) are not fully fulfilled.