Profilaktyka używania substancji i środków psychoaktywnych. Nikotyna, alkohol, narkotyki i dopalacze. Jedną z elementarnych zasad jest kształtowanie prawidłowych postaw dziecka, ponieważ są cennym czynnikiem chroniącym przed uzależnieniami. Jednym z obowiązków ciążących na szkole jest prowadzenie edukacji prozdrowotnej wśród uczniów i rodziców. Edukację tę powinno się zacząć wcześnie i dostosowywać ją do możliwości i potrzeb odbiorców. Rodzice są wzorem dla swoich dzieci, pociechy często naśladują nawyki swoich wychowawców. Niestety również te złe przyzwyczajenia, takie jak: palenie papierosów czy okazjonalne picie alkoholu. Pamiętajmy, że podejmując pewne czynności dajemy nieme przyzwolenie na nie. Dodatkowo dziecko osoby palącej ma łatwiejszy dostęp do papierosów i pokusę, aby po nie sięgnąć. Dlatego ważne jest, by rozmawiać z dziećmi o skutkach ubocznych picia alkoholu czy palenia nikotyny. Podobnie rozmawiajmy z dziećmi o dopalaczach. To sposób, żeby je przed nimi uchronić. Mówmy o tym, że bardzo szkodzą, uzależniają, mogą zabić. Dopalacze to narkotyki. Tak samo, zwłaszcza przy przedawkowaniu, mogą wywołać problemy z układem krążenia, powodować agresywne zachowanie, kilkudniowe depresje, problemy ze snem, zatrucie. I - co najgorsze - tak samo mogą prowadzić do uzależnienia. Oficjalnie dopalacze są sprzedawane jako "artykuły kolekcjonerskie" z zaznaczeniem, że nie są przeznaczone do spożywania przez ludzi. Producenci 1
na opakowaniach, a sprzedawcy w sklepie przestrzegają tego terminu. Zdejmuje to z nich odpowiedzialność za zatrucia dopalaczami. Jak wyglądają dopalacze? Dopalacze sprzedawane są w małych papierowych saszetkach z kolorową grafiką. Nie należy dziecku przeszukiwać szuflad, ale jego pokój to nie jest zamknięta twierdza, rodzic ma prawo zobaczyć, czy na półce nie leży coś podejrzanego i porozmawiać o tym z dzieckiem. Dopalacze są różne: Zioła. Sprzedawane jako nawóz dla roślin. Można je palić w skrętach albo małych fajkach. Działanie: śmiechawka, rozluźnienie, stan błogości. Do tej kategorii należy znany z mediów tajfun. Sole. Biały proszek, odpowiednik amfetaminy. Zwykle wciąga się je przez nos. Można też zrobić roztwór i wstrzykiwać. Działanie stymulujące, energetyzujące. Pigułki energetyczne. Działają stymulująco, podobne do amfetaminy. Sprzedawane w saszetkach po dwie-trzy sztuki. Pigułki euforyczne. Przypominają w działaniu kokainę - dają poczucie euforii, wielkiej mocy. Pigułki psychodeliczne. Odpowiednik LSD - powodują halucynacje. Objawy dodatkowe Zażyciu dopalaczy towarzyszą niepożądane efekty. Po ustąpieniu fazy euforycznej może pojawić się po wzrost ciśnienia (nawet do wartości 255/220 2
przy normie 120/80), podwyższenie tętna (nawet do 190 - uderzeń serca na minutę, gdy zwykle to ok. 70) i temperatury ciała;- stany lękowe (osoby pod wpływem dopalaczy słyszą głosy, widzą rzeczy, których nie ma, mają urojenia o charakterze prześladowczym). Czym to grozi? Nagły zgon wskutek udaru czy zawału po zażyciu dopalaczy może dotyczyć raczej osób z grup ryzyka, z chorobami układu krążenia, ale kołatanie serca, nierówna praca serca, duszności, wysokie ciśnienie tętnicze, to nie są objawy, które można bagatelizować. Należy zrobić EKG, żeby sprawdzić, czy nie ma zmian niedokrwiennych w sercu. Bardzo niepokojące są zaburzenia zachowania. Agresywność, skłonność do prób samobójczych, łatwość wejścia w konflikt z prawem. Co może rodzic? Usiąść z dzieckiem i porozmawiać na temat dopalaczy. Uświadomić, że coś takiego jest, a my się w związku z tym boimy o dziecko, bo je kochamy. Sukcesem rodzicielskim i największą wartością jest, żeby dziecko chciało o takich rzeczach porozmawiać np. że widziało lub próbowało dopalaczy. Rodzic może powiedzieć, że to dla niego straszna informacja, bo dopalacze mogą zabić, uzależnić, uszkodzić organy wewnętrzne. Wyjaśnić, że handlarzom chodzi w tym tylko o pieniądze czyli uzależnić klientów, żeby stale potrzebowali ich towaru. Objawy używania Rodzice powinni zwracać uwagę na niepokojące objawy. Jeśli dziecko wraca wieczorem do domu, chyłkiem prześlizguje się do swojego pokoju, unika kontaktu, albo wręcz przeciwnie - jeśli nagle ochoczo zaczyna wypełniać obowiązki, o które trzeba było z nim walczyć, np. chętnie wyprowadza psa, 3
wynosi śmieci. Podobnie, jak w przypadku narkotyków, objawy używania zależą od rodzaju substancji, przyjętej dawki, jak również od cech psychofizycznych danej osoby. Nie ma jednego wzorca reakcji na przyjętą substancję tolerowana przez organizm jednego człowieka, dla innego może być groźną w skutkach trucizną. W zależności od substancji mogą wystąpić następujące objawy: przypływ energii, podwyższenie nastroju, rozdrażnienie, huśtawka nastroju, pobudzenie psychoaktywne, napady szału, stany depresyjne, halucynacje, wzrokowo-słuchowe, a także utrata apetytu, bezsenność, przekrwienie gałek ocznych, wymioty, biegunka. Powodowane przez dopalacze zmiany świadomości lub stany pobudzenia ograniczają zdolność oceny i kontroli sytuacji, co znacząco zwiększa ryzyko niebezpiecznego wypadku, odniesienia urazu a także utraty przytomności. Chrońmy dzieci przed dopalaczami. Udowodniono, że największą moc chroniącą przed dopalaczami ma: okazywanie miłości i zainteresowania życiem dziecka (mów dziecku, że jest dla ciebie najważniejszą osoba, że zależy ci, by było zdrowe, szczęśliwe), poznaj jego przyjaciół, zainteresowania i sposoby spędzania czasu wolnego, dobre porozumiewanie się z dzieckiem (rozmawiaj z dzieckiem, często pytaj o jego zdanie, uważnie słuchaj, rozmawiaj także na trudne tematy o narkotykach, alkoholu, dojrzewaniu), zdrowa dyscyplina ( postaw jasne granice- wyraź zdecydowany sprzeciw wobec używania narkotyków i innych środków psychoaktywnych, podaj oczekiwania dotyczące godzin powrotu do domu, kontaktów z kolegami, sprawdzaj na co wydawane jest kieszonkowe itp.), 4
wspieranie dziecka (doceniaj wysiłki w osiąganiu celów, chwal dziecko za sukcesy i odpowiedzialność podnosisz tym jego poczucie wartości. Zapewniaj, że zawsze może liczyć na twoją pomoc w trudnych sytuacjach). Aby rozmawiać z dzieckiem na trudne tematy nie trzeba być ekspertem, ale warto jednak dowiedzieć się więcej korzystając z wiarygodnych materiałów. www.dopalaczeinfo.pl Co zrobić, gdy podejrzewamy, że dziecko używa dopalaczy lub narkotyków: Nie zwlekaj. Zareaguj od razu, ale nie działaj pod wpływem emocji porozmawiaj z dzieckiem, Zapytaj o powody dlaczego używa tych substancji, Uświadom mu konsekwencje i zagrożenia związane z ich używaniem, Porozmawiaj na temat nacisku manipulacji ze strony grupy biorącej dopalacze, Powiedz, że martwisz się o nie i że zawiodło twoje zaufanie, Daj mu szansę poprawy, ale przyglądaj się uważnie postępowaniu, Nie daj się przekonać argumentom dziecka, że to niegroźne, naturalne substancje, bezpieczna alternatywa dla narkotyków lub, że to taka moda, 5
Jeśli uznasz za konieczne wprowadź nowe zasady i konsekwencje (czasowe cofnięcie przywilejów, ograniczenie rozmów telefonicznych, kontaktów z rówieśnikami, dostępu do komputera itp.) Jeśli stwierdzisz, że zagrożenie jest poważne, szukaj pomocy u specjalistów Opracowała: Ilona Dygus 6