Badania i porównanie światłotrwałości barw odbitek próbnych wykonywanych w różnych systemach analogowych i cyfrowych

Tomasz Dąbrowa Joanna Misztalewska Politechnika Warszawska Instytut Poligrafii Badania i porównanie światłotrwałości barw odbitek próbnych wykonywanych w różnych systemach analogowych i cyfrowych Tomasz Dąbrowa, Joanna Misztalewska: Badania i porównanie światłotrwałości barw odbitek próbnych wykonywanych w różnych systemach analogowych i cyfrowych W publikacji przedstawiono znaczenie problemu stabilności barw odbitki próbnej w procesie reprodukcji poligraficznej, zwłaszcza wtedy gdy pełni ona role tzw. odbitki kontratowej, a dopuszczalna różnica barw staje się przedmiotem umowy pomiędzy zleceniodawcą i wykonawcą druków. Przedmiotem badań, których wyniki zamieszczono w artykule jest ocena i porównanie światłotrwałości barw odbitek próbnych wykonywanych w dziewięciu różnych systemach, zarówno analogowych jak i cyfrowych. W pierwszej części publikacji przedstawiono ogólną metodykę prowadzenia badań i uzyskane wyniki w postaci tzw. krzywych płowienia, wyrażających zależność zmiany barw pól pełnych (AE*^) od ekspozycji. Pozwoliło to na uszeregowanie badanych systemów wykonywania odbitek próbny pod względem odporności na światło ich barw pierwszorzędowych. W części II zostaną przedstawione wyniki badań dotyczących: - oceny charakteru zmian poszczególnych cech barw, tzn. ich jasności, nasycenia i odcienia - wielkości zmian barw drugorzędowych - wielkości zmian barw pól w zależności od ich procentowego pokrycia rastrowego. Określona zostanie także korelacja pomiędzy oddziaływaniem światła słonecznego i promieniowaniem źródła stosowanego w badaniach i na tej podstawie podjęta zostanie próba określenia szacunkowej światłotrwałości barw odbitek, w warunkach typowych dla ich oceny i porównywania, zgodnych z normą ANSI PH 2.30-1985, przy kryteriach dopuszczalnych zmian barw przyjętych na podstawie normy ISO 1247-2. Tomasz Dąbrowa, Joanna Misztalewska: Light-fastness of colour prints obtained in yarious proofing systems The article describes the meaning of colour stability of prints used as contract proofs. The light is one of several factors causing colour changes, and the light-fastness of proof colours is their importantfeature as well in package printing. A subject of research work introduced in article is light-fastness testing of colours on prints, prepared in nine, various, both analogous and digital proofing systems. The investigation covered prints of process and secondary colours, solid as well as of different percentage coverage. The accelerated laboratory test using radiation rich in longer-wave UV and visible light filtered through window glass was applied. To assess the colour changes in printed products due to the effect of light, CIELAB colour distance AE* ot was measured to quantify colour differences. By plotting these differences values, the relationship between the colour changes of exposed colour patches and increasing radiation was determined. Results of the tests have been presented as curves of fade resistance. Although the effect of radiation generally makes colours fade, colours are known to change in different ways. The purpose of this investigation was to determine character of these changes, as well as their total value, expressed in delta E units. The changes of three attributes of investigated colours, it means of lightness, hue and saturation, has been shown in CIELAB space. Accelerated laboratory test results had been set against effects of natural exposure testing. Obtained findings have enabled rough estimation of investigated proofing systems in respect of their colours light-fastness, in yiewing conditions according to ANSI PH 2.301985, for colour tolerances introduced by ISO 1247-2. Część I*' Barwa to jeden z podstawowych atrybutów obrazu, który w przypadku produktów poligraficznych: plakatów, prospektów, książek, czasopism czy etykiet stanowi jeden z najistotniejszych elementów oceny ich jakości. Dokładne i stabilne odwzorowanie barw w procesie drukowania jest zadaniem niezwykle ważnym. Ocena poziomu jego realizacji bywa często przedmiotem sporów wynikających z rozbieżnych ocen zleceniodawcy i wykonawcy prac, co do stopnia wywiązania się z wcześniejszych zobowiązań. Problem ten oczywiście dotyczy także nadruków opakowań. Wzorcem barw w druku ustanawia się z reguły odbitkę próbną, tzw. odbitkę kontraktową, a niekiedy, szczególnie w przypadkach odtwarzania barw docelowych (spot colours) na opakowaniach, etykietach, drukach reklamowych, próbkę z wzornika, np. Pantone lub HKS. Pomiar barw i ich różnic stwarza możliwość obiektywnej oceny zgodności reprodukcji nakładowej z odbitką kontraktową. Dopuszczalna różnica barw coraz częściej staje się przedmiotem umowy pomiędzy zleceniodawcą i wykonawcą druków. W tych warunkach sprawą niezwykle ważną jest stabilność barw kontraktowej odbitki próbnej, jej niewrażliwość na wpływ różnych czynników zewnętrznych, w tym również na działanie światła. Od momentu realizacji zlecenia do chwili odbioru zgodność kolorystyczna druku ze wzorcem może ulec zmianie. Wpływ na to mogą mieć m.in. zmiany barw powstałe na skutek działania światła na odbitki próbne w przypadku ich niskiej światłotrwałości. Chociaż w ostatnich latach obserwuje się szczególnie duży postęp w zakresie rozwoju cyfrowych technologii wykonywania odbitek próbnych, to w praktyce poligraficznej, ze względu na różnorodność zadrukowywanych podłoży, obie grupy systemów stosowane równolegle, a niekiedy nawet łącznie. * Część II niniejszego artykułu zostanie wydrukowana w zeszycie nr 8/2004 -część II (sierpień br.). Dotyczy to w szczególności odbitek wykonywanych w technologii cyfrowej, uzupełnianych o barwy metaliczne lub specjalne przy użyciu technologii analogowych. Przedmiotem badań przedstawionych w niniejszym artykule jest ocena i porównanie światłotrwałości barw odbitek próbnych wykonywanych w różnych systemach zarówno analogowych, jak i cyfrowych. Określanie światłotrwałości barw Źródła promieniowania Najdokładniejszym sposobem określania światłotrwałości jest ekspozycja próbek światłem słonecznym bezpośrednio lub przez szybę szklaną, czyli w warunkach odpowiadających użytkowaniu druków w jasnym oświetleniu wewnętrznym. Taka metoda, tzn. próba w czasie rzeczywistym stosowana jest w specjalistycznych laboratoriach na Florydzie i w Arizonie (USA), ze względu na szczególne warunki klimatyczne panujące na tych obszarach. Wiele firm w celu przeprowadzenia prób w warunkach ekstremalnych właśnie tam wysyła swoje produkty [1]. Test w świetle słonecznym pozwala uzyskiwać bardzo wiarygodne wyniki, ale jego wadą jest stosunkowo długi czas potrzebny do przeprowadzenia badań. Aby przyspieszyć tę procedurę zaproponowano zastosowanie źródła promieniowania o rozkładzie spektralnym, umożliwiającym otrzymywanie wyników ściśle skorelowanych z uzyskiwanymi metodąnatura- Iną. Takim spektrum charakteryzuje się iluminant oznaczony symbolem D 5, a fizycznąjego realizację w stopniu najbardziej zbliżonym do wzorca umożliwia lampa ksenonowa wyposażona w odpowiednie filtry UV [5]. Starsze metody badań światłotrwałości zalecały stosowanie lamp węglowych. Źródło to jest jednak zbyt ubogie w krótki zakres UV i dla wielu odpornych" materiałów ekspozycja nim stanowi próbę zbyt łagodną. W celu przyspieszenia badań wykorzystuje się lampy emitujące promieniowanie bogate w promieniowanie DV. Taka ekspozycja, uważana za najbar- 30 OPAKOWANIE 7/2004

dziej szkodliwą" stosowana jest w przypadku materiałów najtrwalszych. Test DV jest testem ekstremalnym, a wyniki uzyskuje się w bardzo krótkim czasie. Najważniejszą wadą stosowania tych lamp jest to, że w relatywnie mniejszym stopniu emitują one promieniowanie widzialne i podczerwień. W niektórych przypadkach może to mieć istotne znaczenie przy ocenie trwałości barwy i stopnia jej blaknięcia [1]. Wzorce do badań [3] Skala wełniana Do badań światłotrwałości wykorzystuje się jeden z dwóch zestawów wzorców wełnianych. Wzorce opracowane i stosowane w Europie określa się numerami od 1 do 8 (M/bo/scalę - WS 1-^8). Każdy z nich uzyskuje się przez zabarwienie wełny innym, jednym z ośmiu barwników zatwierdzonych przezmiędzynarodowąorganizację Normalizacyjną(ISO). Ich zakres zmienia się w taki sposób, że każdy wzorzec o wyższej numeracji charakteryzuje się około dwukrotnie wyższą światłotrwałością od wzorca poprzedniego. Z kolei w Stanach Zjednoczonych opracowano ośmiostopniową skalę umożliwiającą określanie światłotrwałości barw, opartą jedynie na dwóch niebieskich barwnikach. Każdym z nich barwi się luźną wełnę, a następnie sporządza się mieszaniny (melanże) w różnych proporcjach i wykonuje się z nich odpowiednie wzorce. Stosunek ilościowy obydwu rodzajów wełny dobrano tak, aby każdy następny wzorzec wymagał dwukrotnie dłuższego czasu naświetlania niezbędnego do spowodowania takiej samej zmiany barwy. Amerykańskie stopnie trwałości oznacza się symbolami od L2 do L9. Skala szara Skala szarości nie jest poddawana działaniu światła. Wykorzystywana jest w celu ujednolicenia wizualnych ocen różnic barw powodowanych działaniem światła na wzorce wełniane. Zatwierdzona w normie ISO-105-A02 skala szara składa się z pięciu par prostokątów. Norma podaje również liczbowe wartości różnic barw poszczególnych pól skali, obliczone w przestrzeniu CIELAB wg formuły AE* dla obserwatora dodatkowego (10 ) i iluminantu D 5. Do oceny zmiany barwy przy określaniu światłotrwałości za podstawę przyjmuje się kontrast z trzeciego lub czwartego stopnia szarej, co odpowiada odpowiednio wartościom Af*^ = 3,4 + 0,4 i A E* =1,7 ±0,3. Przebieg badań Próbkę lub serię próbek naświetla się jednocześnie z niebieskimi wzorcami skali wełnianej do uzyskania określonej zmiany barwy. W celu określenia różnicy barw części naświetlonej i nie naświetlonej co jakiś czas próbki są wyjmowane z urządzenia. Naświetlone części próbek powinny wykazywać wyraźną różnicę barwy. Ten widoczny kontrast ocenia się przy użyciu skali szarej. Odporność barwy na światło badanej próbki określana jest numerem wzorca, który wykazuje takie same jak ona zmiany barwy. Jeśli próbka wykazuje zmiany lokujące się między dwoma sąsiednimi wzorcami, nadaje się jej stopień pośredni, np. WS 5^ [2]. W zależności od charakteru prowadzonych badań, próbki można naświetlać w różny sposób: Badanie na podstawie kontroli czasu naświetlania próbki Metoda uznawana jest za najbardziej dokładną! zaleca się ją wprzypadkach, gdy występują sprzeczności w ocenie stopnia odporności barwy. Wymaga to stosowania jednego zestawu wzorców do oceny każdej badanej próbki. Efekt działania światła śledzi się poprzez dokonywanie okresowych ocen naświetlanej próbki. Badanie na podstawie kontroli czasu naświetlania i zmian kontrastu na stosowanym zestawie wzorców Metoda jest zalecana w przypadku jednoczesnego badania dużej liczby próbek. Pozwala na badanie wielu próbek różniących się odpornością barwy na światło przy wykorzystaniu tylko jednego zestawu wzorców. Ekspozycja odbywa się przez sukcesywne zakrywanie próbek. Wszystkie próbki naświetla się do momentu, gdy wzorzec 3 WS wykaże zalecany kontrast wg skali szarej. Odporność barw próbek na światło określa się przez porównanie zmiany każdej z nich z tą, jaka wystąpiła na wzorcach 1 WS, 2 WS i 3WS. Następnie przysłania się część próbek i naświetla do momentu aż następny wzorzec wykaże pożądaną zmianę itd. Metoda sprawdzania zgodności odporności na światło z wartością deklarowaną w specyfikacji Badanie pozwala na naświetlanie próbki tylko z dwoma niebieskimi wzorcami wymienionymi w specyfikacji jako minimum odporności barwy i jednym poniżej. Próbkę naświetla się do momentu powstania kontrastów trzeciego i czwartego stopnia skali szarej, między rozdzielonymi powierzchniami wzorca użytego jako minimum odporności barwy. Metoda sprawdzania odporności barwy z uzgodnioną próbką kontrolną Próbki badane naświetla się z próbką kontrolną. Naświetlanie wykonuje się do momentu, gdy kontrast próbki kontrolnej będzie odpowiadał trzeciemu względnie czwartemu stopniowi szarej skali. Metoda sprawdzania zgodności barwy próbek pod wpływem określonej dawki promieniowania Próbki naświetlane są same lub łącznie z wzorcami. Ocena odporności na światło jest dokonywana przez porównanie z szarą skalą lub przez porównanie zmiany barwy próbek ze zmianami na wzorcach [4]. Barwometria w ocenie światłotrwałości Światłotrwałość określa się na podstawie kontrastu pomiędzy naświetloną i nienaświetloną częścią próbki lub na podstawie różnicy barw przed i po oddziaływaniu światła. W przypadku oceny światłotrwałości wg wzorców wełnianych, kontrast po naświetleniu powinien odpowiadać trzeciemu stopniowi szarej skali, co jest równoznaczne z różnicą barw AE* = 3,7, przy czym jest to różnica jasności. Zmiana barwy na niebieskim wzorcu, odpowiadająca wizualnie kontrastowi trzeciego stopnia szarej skali wykazuje różnicę większą od AE* s = 5doAE* a!> = 7. Instytut FOGRA na podstawie własnych doświadczeń zaleca przyjęcie za próg rozpoznawalności zmian barwy skali wełnianej i badanych próbek różnicę barwy A *,, = 5 dla barw ciemniejszych, takich jak czerwona czy niebieska i AE*?b = 7 dla barw jasnych, takich jak żółta. W przypadku barwy żółtej, różnica postrzegana jako odpowiadająca trzeciemu lub czwartemu stopniowi szarej skali ma wartość wyższą-ae*,, = 7 dla stopnia trzeciego i AE* = 5 dla stopnia czwartego. Inaczej jest w przypadku barw achromatycznych, gdzie wartość AE* = 4 jest wystarczająca do określenia różnicy odpowiadającej trzeciemu stopniowi skali szarej [2, ]. Norma ISO przy określaniu światłotrwałości przewiduje naświetlanie do uzyskania różnicy barwy AE* = 4,3+ 0,5 []. Światłotrwałość barw druków i farb drukowych Światłotrwałość druków w normach określana jest jako odporność na światło barw pól zadrukowanych dowolną techniką na dowolnym podłożu, bez bezpośredniego wpływu czynników atmosferycznych. Z kolei Światłotrwałość farb drukowych wyznaczana jest na drukach wykonanych w ściśle określonych warunkach w urządzeniach umożliwiających naniesienie warstwy farby o określonej grubości na specjalny przystosowany do tego celu papier próbny. Właściwym podłożem drukowym do wykonania znormalizowanej próbki druku zgodnie z normą DIN1519T2 jest biały papier kredowany, światłotrwały, bezdrzewny i bez rozjaśniaczy, dwustronnie powlekany, występujący pod nazwą APCO II/II [10]. Badania światłotrwałości druków, według metodyki proponowanej w normach ISO [3, 4] przeprowadza się podobnie do badań prowadzonych w przemyśle włókienniczym, wykorzystując odpowiednie urządzenia wyposażone w lampy ksenonowe. Próba ta trwa znacznie krócej i daje w przybliżeniu wyniki porównywalne do prób ze światłem dziennym. Metodyka badań opiera się na porównywaniu zmian barw badanej próbki ze zmianami barw wzorców o znanej odporności naświetlanych w identycznych warunkach. Jako wzorce skali odporności na światło stosuje się skalę wełnianą(ws). Wyniki, chociaż mają charakter ilościowy i nadają się do porównań, nie pozwalają w łatwy sposób oszacować rzeczywistej światłotrwałości druków, ze względu na złożony i Synergiczny charakter oddziaływania na barwę różnych czynników w warunkach naturalnych [3]. Wiele firm stosuje własne metody prowadzenia przyspieszonych badań światłotrwałości w warunkach laboratoryjnych, które dają powtarzalne wyniki w krótkim czasie. Różne warunki ekspozycji stosowane w przeprowadzanych testach w różnym stopniu korelują z ekspozycją światłem słonecznym. Wraz OPAKOWANIE 7/2004 31

z rozwojem nowych technologii, użycie przyspieszonych badań zyskuje coraz większe znaczenie. Ze względu na wady i zalety każdej z metod istotne jest, aby indywidualnie podjąć decyzję, która z nich jest najodpowiedniejsza do zastosowania w praktyce dla konkretnego wyrobu [1]. Cel i zakres badań Ponieważ odbitkę próbną często ustanawia się tzw. odbitką kontraktową, stabilność jej barw i ich niewrażliwość m.in. na działanie światła od momentu rozpoczęcia realizacji zlecenia do chwili odbioru druków jest sprawą niezwykle istotną. W środowisku osób zajmujących się technologią poligraficzną funkcjonuje wiele obiegowych i nie potwierdzonych żadnymi badaniami opinii na temat światłotrwałości barw odbitek uzyskiwanych w poszczególnych systemach. Najczęściej można spotkać się z opiniami o wysokiej odporności na światło odbitek analogowych i niskiej światłotrwałości odbitek wykonywanych w systemach cyfrowych, szczególnie atramentowych (inkjet). Celem badań było porównanie światłotrwałości barw odbitek wykonanych w różnych systemach, zarówno analogowych, jak i cyfrowych. Badaniom poddano następujące systemy wykonywania odbitek próbnych: - 54 - IRIS 4 PRINT 5030 FX - Epson Stylus Color 3000 - Epson Stylus Pro 7000 - Epson Stylus Pro 9500 - DuPont - DuPonT - 3M IMATION - 3M IMATION. Zakres badań obejmował przede wszystkim pomiary zmian barw pełnych pól pierwszorzędowych, ale także: - ocenę charakteru zmian poszczególnych cech barw, tzn. ich jasności, nasycenia i odcienia - określenie wielkości zmian barw drugorzędowych - porównanie wielkości zmian barw pól w zależności od ich procentowego pokrycia rastrowego - próbę określenia korelacji pomiędzy oddziaływaniem światła słonecznego i promieniowania źródła stosowanego w badaniach. Ogólna metodyka badań zastosowana przy porównawczej ocenie światłotrwałości barw odbitek próbnych Szeroki zakres badań wymagał ciągłego monitorowania zarówno wielkości, jak i charakteru zmian barw odbitek próbnych pod wpływem naświetlania. Do oceny światłotrwałości barw zastosowano więc metodę przyspieszoną, polegającą na wykonywaniu okresowych spektrofotometrycznych pomiarów współrzędnych barw i wyliczaniu ich różnic, a nie jedną z przedstawionych wcześniej metod wykorzystujących skale wełniane. Do badań przygotowano obraz testowy TTB2001 (rys. 1). Test składał się z pól o barwach pierwszorzędowych: cyjan, magenta, żółtej i czarnej o pokryciu rastrowym: 100%; 90%; 80%; 70%; 0%; 50%; 40%; 30%; 20%; 10%, barw drugorzędowych: czerwonej, zielonej i niebieskiej, balansu szarości o zadanych ilościach C, M, Y oraz pól o wybranych barwach trzeciorzędowych. ĆMY f TTB 2001 Politechnika Warszawska Instytut Poligrafii Rys. 1. Test Trwałości Barwy TTB 2001 Odbitki po wydrukowaniu przechowywano bez dostępu światła. Badania rozpoczynano od pomiaru współrzędnych L*, a* i b* barw pól kontrolnych, względem których wyliczano potem różnice barw wg formuły AE*,,. Pomiary wykonywano spektrofotometrem Gretag SPM 100 II przy ustawieniach zgodnych z zaleceniami ISO, tzn: iluminant-d 50, obserwator - 2, bez filtru polaryzacyjnego. Próbki eksponowano źródłem promieniowania bogatym w DV, wykorzystując do tego celu kopioramę wyposażoną w lampę metalohalogenową o mocy 2000 W. Naświetlanie prowadzono przez szybę kopioramy przy natężeniu oświetlenia ok. 8000 lx. W krótkich przerwach pomiędzy kolejnymi cyklami naświetleń wykonywano pomiary spektrofotometryczne pól barwnych i podłoża odbitek próbnych. Na podstawie wstępnych badań ustalono odpowiednie, odmierzane przez ekspozymetr kopioramy kolejne dawki promieniowania. Wielkość ekspozycji określano w jednostkach własnych urządzenia pomiarowego. Na tym etapie badań nie miało to istotnego znaczenia ze względu na ich głównie porównawczy charakter. Stwierdzono, że zależność zmiany barw od wielkości ekspozycji ma charakter logarytmiczny, stąd kolejne dawki promieniowania zwiększano od 50 do 500 jednostek. Próbki naświetlano do łącznej ekspozycji jednostek. Powyżej tej wartości każda kolejna dawka promieniowania nie powodowała już znaczących zmian barw pól kontrolnych testu. Podczas prób wstępnych zaobserwowano również, że próbka, której płowienie zapoczątkowano działaniem światła może zmieniać swoją barwę nawet wtedy, gdy jest przechowywana w ciemności. Po naświetleniu odbitki wykonanej w systemie dawkąprpmieniowania 200 jednostek badanie zostało przerwane, a próbkę przechowywano bez dostępu światła przez 7 dni. Okazało się, że w tym czasie nastąpiła zmiana barwy czarnej o ok. A E*,, = 2,5 i żółtej p ok. A E* = 1. Pod wpływem kolejnych dawek promieniowania barwa próbek stopniowo powracała do stanu przed przerwaniem badań, a końcowe wartości różnic barw dla koloru czarnego i żółtego okazały się mniejsze od różnic powstałych w czasie przechowywania bez dostępu światła. Ilustruje to rys. 2, na którym krzywe płowienia barwy żółtej i czarnej mają maksimum przy wartości ekspozycji ok. 200 jednostek. Na podstawie tych wyników ustalono, że badania wszystkich próbek powinny być prowadzone w sposób ciągły, bez przerw pomiędzy kolejnymi naświetleniami. * cyjan magenta żółty x czarny 3000 Rys. 2. Krzywe płowienia barw pierwszorzędowych odbitki z przerwą pomiędzy naświetleniami Powtarzalność wyników pomiarów spektofotometrycznych w obrębie jednego pola obrazu testu Podczas badań wstępnych określono również powtarzalność wyników pomiarów spektofotometrycznych. Na podstawie 20 kolejno po sobie wykonywanych pomiarów współrzędnych barw pierwszorzędowych każdego pola pełnego wszystkich badanych odbitek próbnych wyznaczono średni błąd kwadratowy (odchylenie standardowe) pojedynczego pomiaru A E*, który na poszczególnych odbitkach wynosił: -<j _ j = 0,10 -<! _! = 0,02 Epson Stylus Color 3000 -«_! = 0,05 Epson Stylus Pro 7000 -a n _ l = 0,03 Epson Stylus Pro 9500 - <r _ i = 0,05, z wyjątkiem pola barwy czarnej, dla którego średni błąd kwadratowy wynosił a n _ 1 = 0,21 - <r _ i = 0,0 a n _ l =0,02 -<? _, = 0,03 - <r n _ = 0,02 t 32 OPAKOWANIE 7/2004

Wyniki badań zmian barw pierwszorzędowych pól pełnych Na rys. 3^-11 przedstawiono krzywe płowienia barw pierwszorzędowych pól pełnych wszystkich badanych odbitek próbnych. Analiza i porównanie krzywych płowienia pozwala na sformułowanie ocen przedstawionych poniżej. Barwa cyjanowa we wszystkich badanych cyfrowych systemach wykonywania odbitek próbnych, podobnie jak magenta, wykazuje wyższą odporność na światło niż barwa żółta i czarna. Pola cyjanowe większości próbek zmieniły się nieznacznie, o wartość A E*,, poniżej 1,0, a w przypadku systemów 4Print, Epson Stylus Pro 9500 i 7000 oraz Agfa Sherpa 54 zmiany te są minimalne, zdecydowanie poniżej AE*,, = 0,5. Z kolei w obu badanych analogowych systemach wykonywania odbitek próbnych, tzn. i barwa cyjanowa charakteryzuje się mniejszą odpornością na światło niż barwy pozostałe. Najniższą światłotrwałość wykazała odbitka wykonana w systemie. Powstałe różnice barwy były znacznie wyższe niż na pozostałych odbitkach, a ich wartość przekroczyła AE*,,, = 2,5.» cyjan «" magenta żółty x czarny * cyjan «magenta żółty * czarny 3000 ekspozycja fj] Rys.. Krzywe płowienia barw pierwszorzędowych odbitki Epson Stylus Color Pro 7000 &r * cyjan * magenta żółty * czarny > J S, e ^ N "2 1 1 mm nnpi g f 3000 () 3000 40 Rys. 7 Krzywe płowienia barw pierwszorzędowych odbitki Epson Stylus Color Pro 9500 Rys. 3. Krzywe płowienia barw pierwszorzędowych odbitki Agfa Sherpa 54 * cyjan «magenta żółty x czarny * cyjan» magenta żółty * czarny iu - 1 E 4 cc S o c 2 11- ^ Ji^^tfh-ł-^-y-S-* 0 ' s ~ B! 5 B a i 9 i () 3000 40 ^H^HI-L- Rys. 4. Krzywe płowienia barw pierwszorzędowych odbitki 4Print 5030 FX 4»= < l *- 3000 Rys. 8. Krzywe płowienia barw pierwszorzędowych odbitki DuPont «cyjan magenta żółty x czarny * cyjan magenta żółty x czarny i O Sl R < *< /l t Ą Q c <J -N "8 2 n yysfis ^t**1 ' l ****! i! * x x, i ; 1 3000 3000 Rys. 5. Krzywe płowienia barw pierwszorzędowych odbitki Epson Stylus Color 3000 Rys. 9. Krzywe płowienia barw pierwszorzędowych odbitki DuPont OPAKOWANIE 7/2004 33

cyjan magenta żółty x czarny Barwa magenta wykazuje relatywnie wysoką światłotrwałość we wszystkich badanych systemach wykonywania odbitek próbnych. Różnice pomiędzy systemami są w tym przypadku nieznaczne, szczególnie w pprównaniu z wahaniami innych barw pierwszorzędowych. Światłotrwałość nieco niższą od pozostałych barwa magenta wykazała na odbitkach 54, Epson Stylus Pro 7000 i. Tylko tam zmjany barw przekroczyły wartość A E*,, = 1. Światłotrwałość barwy żółtej, oceniana na podstawie liczbowych wartości różnic barw obliczanych wg formuły A E* ab jest najniższa spośród wszystkich barw pierwszorzędowych. Na pięciu z dziewięciu badanych odbitek próbnych właśnie ta barwa pod wpływem naświetlania zmieniła się najbardziej. Wszystkie badane systemy można w tym przypadku podzielić na trzy grupy, tzn: o niskiej (A * t >), średniej ( > A E* > 1) i wysokiej (AE* t < 1) światłotrwałości barwy żółtej. Na odbitkach: 54, Epson Stylus Color 3000 i Epson Stylus Pro 7000 zmiany barwy żółtej były znaczne, ich wartości przekraczały AE* b =. Do drugiej grupy możemy zaliczyć odbitki z systemów, i. Najwyższą światłotrwałością barwy żółtej (AE* b < 1) charakteryzowały się odbitki:, i Epson Styjus Pro 9500. Światłotrwałość barwy czarnej w największym stopniu różnicuje wszystkie badane systemy wykonywania odbitek próbnych. Dotyczy to zarówno uzyskanych wartości AE* tó, jak i charakteru przebiegu poszczególnych krzywych płowienia. Na odbitkach wykonanych w systemach i barwa czarna ma Światłotrwałość najniższą spośród wszystkich barw pierwszorzędowych. Najwyższe jej zmiany uzyskano na odbitkach: 54 (AE* h «(4), (AE* 0» 3,7) i Epson Stylus Pro 7000 (AE* oi,» 3). Mniejszą, ale również znaczną zmianę zaobserwowano na odbitce wykonanej w systemie - AE* tó «2,0. Na odbitce Epson Stylus Color 3000 wartość AE* of> przekroczyła 1,0, a na pozostałych zmiany barwy czarnej spowodowane działaniem światła były jeszcze mniejsze. Największą światłotrwałością barwy czarnej charakteryzowała się odbitka Epson Stylus Pro 9500 i kolejno:, i. Przebieg krzywych płowienia odbitek wykonanych w systemach i jest zbliżony do prostoliniowego, w odróżnieniu od logarytmicznego charakteru krzywych dla odbitek i Epson Stylus Pro 7000. Przestawiony na rys. 12 diagram słupkowy umożliwia porównanie wielkości zmian barw pierwszorzędowych pól pełnych na odbitkach wykonanych we wszystkich badanych systemach po ekspozycji jednostek. 3000 7 fs Ul - ś D CROMALIN DSHSiPA DEP7000 DEP3000 Rys. 10. Krzywe płowienia barw pierwszorzędowych odbitki 3M r! r D DIGITAL MATCH O MATCHPRINT D DIGFTAL CR D IRIS cyjan m magenta żółty * czarny jf 1 rfl fen 1 1 : - Trh cyjan magenta żółta czarna DEP9500 Rys. 12. Wielkość zmian barw pierwszorzędowych poszczególnych odbitek po ekspozycji jednostek 1 - n PSSS^C^- F ===r=f==3 3000 Rys. 11. Krzywe płowienia barw pierwszorzędowych odbitki 3M Imation W tab. l uszeregowano badane odbitki próbne według wielkości zmian poszczególnych barw pierwszorzędowych, zaczynając od próbek wykazujących zmiany najmniejsze. TABELA I. Zestawienie odbitek według wielkości zmian barw pierwszorzędowych pod wpływem światła, zaczynając od odbitek najbardziej światłotrwałych Lp. 1 2 3 4 5 7 8 9 Cyjan Magenta Żółty Czarny Podsumowując wyniki badań zmian barw pierwszorzędowych pól pełnych można stwierdzić, że: - najodporniejsza na działanie światła okazała się odbitka wykonana w systemie Epson Stylus Pro 9500; zmiany barw były minimalne, największa dla magenty wynosiła AE* 0 «0,5. - wysokąświatłotrwałościącharakteryzująsię odbitki wykonane w systemach i tylko barwa żółta na tych odbitkach zmieniła się o wartość AE* nieznacznie wyższą od 1,0, - odbitki i 3M Imation charakteryzująsię światłotrwałościązbliżonądo i, ale zmiany ich najmniej odpornych barw, odpowiednio cyjanowej i czarnej były wyższe, - najniższą odporność na światło wykazały odbitki wykonane w systemach: 54, Epson Stylus Pro 7000 i Epson Stylus Color 3000; zmiany powstałe pod wpływem naświetlania były wysokie, szczególnie dla barwy żółtej i czarnej, - niższą od oczekiwanej światłotrwałością wy kazała się odbitka wykonana w analogowym systemie ; w tym przypadku zmiany wszystkich barw spowodowane były głównie zmianami tła (podłoża), którego barwa w efekcie naświetlania przesunęła się wyraźnie w kierunku koloru żółtego o wartość A E* = 3,3. b 34 OPAKOWANIE 7/2004