Ocena ptencjału zachdnipmrskich uczelni pd względem zaspkjenia ppytu przedsiębirców na badania związane z inteligentnymi specjalizacjami Luk Palmen, Marcin Barn, Jacek Drżdżal Anna Dmwska Katwice, marzec 2015
Publikacja Ocena ptencjału zachdnipmrskich uczelni pd względem zaspkjenia ppytu przedsiębirców na badania związane z inteligentnymi specjalizacjami przygtwana w ramach prjektu Zachdnipmrskie ROT pdstawą rzwju reginu współfinanswaneg ze śrdków Unii Eurpejskiej Publikacja bezpłatna Data: marzec 2015r. Dkument przedstawia stanwisk autrów. Wszelkie działania związane z treścią dkumentu, pdejmwane przez Czytelnika, dknywane są na Jeg wyłączną dpwiedzialnść. InnC Sp. z.., InnCeR Sp. z.. ani autrzy nie pnszą dpwiedzialnści w tym zakresie. InnC Sp. z.. Ul. Ligcka 103, 40-568 Katwice NIP: 631 254 27 54 REGON: 240 77 18 23 KRS: 0000 292 605 InnCeR Sp. z.. Ul. Ogrdwa 10, 72-003 Wlczkw NIP: 851 317 63 00 REGON: 321 52 72 62 KRS: 0000 512 572 2
Spis treści Wstęp... 4 Streszczenie... 7 Słwnik pjęć... 9 1. Opis metdyki i przebiegu badań... 11 2. Specjalizacje reginalne w wjewództwie zachdnipmrskim... 16 2.1. Bigspdarka... 16 2.2. Działalnść mrska i lgistyka... 18 2.3. Przemysł metalw-maszynwy... 18 2.4. Usługi przyszłści... 19 2.5. Turystyka i zdrwie... 20 2.6. W kierunku inteligentnych specjalizacji... 20 3. Zachdnipmrskie szkły wyższe a specjalizacje reginalne... 22 3.1. Bigspdarka... 23 3.2. Działalnść mrska i lgistyka... 26 3.3. Przemysł metalw-maszynwy... 28 3.4. Usługi przyszłści... 29 3.5. Turystyka i zdrwie... 31 3.5.1. Turystyka... 31 3.5.2. Zdrwie... 31 4. Kierunki badań i zasby innwacyjne jednstek naukwych... 34 4.1. Kierunki badań raz usługi badawcze... 34 4.1.1. Bigspdarka... 36 4.1.2. Działalnść mrska i lgistyka... 38 4.1.3. Przemysł metalw-maszynwy... 39 4.1.4. Usługi przyszłści... 41 4.1.5. Turystyka i zdrwie... 42 4.2. Zasby innwacyjne w badanych jednstkach naukwych... 44 5. Transfer technlgii w jednstkach naukwych... 49 5.1. Działalnść centrów transferu technlgii w brębie szkół wyższych... 49 5.2 Bariery w zakresie transferu technlgii i współpracy z przedsiębirstwami... 51 5.3. Aktywnść wdrżeniwa, na bazie wyników prac badawczych i inicjatyw studenckich w katedrze/instytucie... 54 6. Zasby jednstek naukwych pd kątem intensyfikacji współpracy i transferu technlgii d przedsiębirstw... 55 7. Współpraca jednstek naukwych z przedsiębirstwami w bszarze badań i rzwju... 62 8. Współpraca jednstek naukwych z instytucjami tczenia biznesu i z klastrami... 65 9. Ocena ptencjału badawczeg i innwacyjneg jednstek naukwych na rzecz rzwju reginalnych specjalizacji... 67 9.1. Kategria naukwe jednstek naukwych a ptencjał badawczy na rzecz rzwju reginalnych specjalizacji... 67 9.2. Ocena ptencjału innwacyjneg jednstek naukwych na rzecz rzwju reginalnych specjalizacji... 70 9.3. Wyzwania stjące przed jednstkami naukwymi w kresie d 2020 rku... 73 10. Ocena ptencjału w zakresie kształcenia w szkłach wyższych na rzecz rzwju reginalnych specjalizacji... 76 10.1. Kierunki kształcenia, kluczwe dla rzwju reginalnych specjalizacji... 76 10.2. Ocena ptencjału szkół wyższych w zakresie kształcenia na rzecz reginalnych specjalizacji... 78 10.2.1. Świadmść ptrzebach przedsiębirstw dnśnie kmpetencji zatrudnianych pracwników... 78 10.2.2. Współpraca między szkłami wyższymi a przedsiębirstwami w zakresie kształcenia... 80 10.2.3. Spsób dstswania fert kształcenia d ptrzeb rynku pracy... 84 10.3. Dbre praktyki współpracy nauki z gspdarką w zakresie kształcenia studentów... 86 11. Katalg ptymalnych rzwiązań w celu wzmcnienia sfery ba dawcz-rzwjwej w jednstkach naukwych... 92 11.1. Usprawnienie kmunikacji między interesariuszami... 92 11.2. Zdbywanie wiedzy ptrzebach i mżliwściach współpracy... 92 11.3. Inteligentne specjalizacje na styku różnych dziedzin naukwych i gspdarczych... 93 11.4. Inwestycja w młdą kadrę naukwą... 94 11.5. Knsekwentne wzmacnianie ptencjału badawczeg i innwac yjneg jednstek naukwych... 94 11.6. Dbre praktyki w zakresie współpracy nauki z gspdarką w Plsce... 94 12. Pdsumwanie... 96 3
Wstęp Urząd Marszałkwski Wjewództwa Zachdnipmrskieg jest beneficjentem prjektu Zachdnipmrskie Reginalne Obserwatrium Terytrialne pdstawą rzwju reginu dfinanswaneg w ramach Prirytetu V: Dbre rządzenie, Działania: 5.2. Wzmcnienie ptencjału administracji samrządwej, Pddziałania: 5.2.1 Mdernizacja zarządzania w administracji samrządwej, Prgramu Operacyjneg Kapitał Ludzki 2007 2013. W ramach teg prjektu Urząd Marszałkwski zlecił w grudniu 2014 rku knsrcjum w składzie firmy InnC Sp. z.. raz InnCeR Sp. z.. wyknanie ceny ptencjału zachdnipmrskich uczelni pd względem zaspkjenia ppytu przedsiębirców na badania związane z inteligentnymi specjalizacjami. Prace nad identyfikwaniem inteligentnych specjalizacji w wjewództwach wynikają przede wszystkim z wybranej przez Kmisję Eurpejską drgi usprawnienia wydatkwania śrdków z funduszy eurpejskich na zwiększenie innwacyjnści i knkurencyjnści reginalnych gspdarek. Opierając się na zapisach Strategii Eurpa 2020 raz ramwych dkumentach związanych z plityką spójnści na lata 2014-2020, Kmisja Eurpejska wybrem przez wjewództwa inteligentnych specjalizacji warunkuje wydatkwanie śrdków na cel tematyczny 1. Zwiększenie nakładów na badania naukwe, rzwój technlgiczny i innwacje raz na cel tematyczny 3. Wzmacnianie knkurencyjnści MŚP. Zarząd wjewództwa zachdnipmrskieg zdefiniwał 5 reginalnych specjalizacji. Wyłnienie wśród nich tych inteligentnych specjalizacji, które charakteryzują się ptencjałem i zdlnścią d twrzenia innwacyjnych rzwiązań spłeczn-gspdarczych, zwiększenia wartści ddanej raz pdniesieni a knkurencyjnści przedsiębirstw na arenie międzynardwej w perspektywie d 2020 rku, stanwi bardziej prces niż jednrazwą decyzję. W tym kntekście Urząd Marszałkwski chce wykrzystać wyniki ceny ptencjału zachdnipmrskich szkół wyższych pd względem zaspkjenia ppytu przedsiębirców na badania związane z [ptencjalnymi] inteligentnymi specjalizacjami jak punkt wyjścia dla prwadzenia w 2015 i 2016 rku prcesu knsultacji raz prac nad kształtwaniem filarów rzwju reginalnych specjalizacji w kierunku inteligentnych specjalizacji. Istnieje świadmść, że pzim nakładów na B+R w wjewództwie zachdnipmrskim jest ciągle niski. Udział nakładów na badania i rzwój w PKB na Pmrzu Zachdnim jest 3-krtnie niższy niż średnia krajwa i k. 10-krtnie niższy niż średnia unijna. Isttną rlę dgrywają wyższe szkły publiczne, prawie 80% nakładów na działania badawcz-rzwjwe w wjewództwie skierwanych jest d nich. W kresie 2007-2013, krzystały ne z funduszy strukturalnych, aby zmdernizwać raz rzwijać swją infrastrukturę badawczą, pwstały nwe labratria, centra dsknałści raz knsrcja badawcze. W przypadku większści szkół wyższych w Plsce inwestycje te były dfinanswane ze śrdków eurpejskich w wyskści 85% w ramach Reginalneg Prgramu Operacyjneg daneg wjewództwa, Prgramu Operacyjneg Innwacyjna Gspdarka lub też Prgramu Operacyjneg Infrastruktura i Śrdwisk. Isttną jest wiedza uwarunkwaniach, jakim pdlega kmercyjne wykrzystanie infrastruktury badawczej dfinanswanej z funduszy publicznych. I tak, Minister Nauki i Szklnictwa Wyższeg w piśmie twartym z dnia 21 marca 2014 rku zwróciła uwagę na t, że w przypadku infrastruktury badawczej pzyskiwanej w ramach Prgramu Operacyjneg Innwacyjna Gspdarka mżliwe jest wykrzystanie aparatury w celach kmercyjnych, jednak jednstka zbwiązana jest d zwrtu części dchdu zgdnie z zasadami wynikającymi z rzprządzenia Rady Unii Eurpejskiej nr 1083/2006. Nardwe Centrum Badań i Rzwju infrmuje szczegółach rzliczania na swjej strnie internetwej, zgdnie z przygtwaną przez Instytucję Pśredniczącą NCBR prcedurą wyliczania i mni trwania dchdu w prjektach I i II si prirytetwej POIG wszystkie przychdy i kszty peracyjne pwinny być rejestrwane przez beneficjenta i w rcznym cyklu przedstawiane d NCBR. Kumulatywny dchód wygenerwany w kresie d 5 lat p zakńczeniu 4
prjektu pdlega zwrtwi d NCBR. 1 Jednak przedstawine zasady nie bejmują sytuacji, w których infrastruktura badawcza zbudwana w ramach PO IG będzie wykrzystywana d realizacji prjektów badawcz-rzwjwych finanswanych ze źródeł publicznych. Natmiast w przypadku infrastruktury pzyskiwanej w ramach Prgramu Operacyjneg Infrastruktura i Śrdwisk, wykrzystanie infrastruktury badawczej i dydaktycznej d celów kmercyjnych nie jest mżliwe. Niewłaściwe wykrzystanie tej infrastruktury w kresie d 10 lat d mmentu udzielenia pmcy mże zstać uznane za naruszenie zasady pmcy publicznej. Pdbne zasady bwiązują wbec infrastruktury pzyskiwanej w ramach Reginalnych Prgramów Operacyjnych. Pwyższe warunki silnie determinują mżliwść wykrzystania nwczesnej bazy aparaturwej w jednstkach naukwych na cele kmercyjne w kntekście rzwju inteligentnych specjalizacji d 2020 rku. W statnich latach zwiększyła się rla szkół wyższych w prcesach kmercjalizacji wyników prac badawczych. Jedncześnie prgramy wsparcia realizwane przez Nardwe Centrum Badań i Rzwju zachęcały d współpracy między jednstkami naukwymi a przedsiębirstwami w ramach prjektów badawczych. W kresie 2015-2020 w nwych instrumentach wsparcia nacisk będzie płżny na wsparcie prjektów inicjwanych przez przedsiębirstwa przy współpracy z jednstkami naukwymi raz przez jednstki naukwe współpracujące w ramach knsrcjów naukw-przemysłwych raz klastrów. Nwe zapisy w Ustawie (z dnia 27 lipca 2005 r., pz. 572, z późn. zm.) Praw szklnictwie wyższym wprwadzne w lipcu 2014 rku bardziej precyzyjnie regulują prcesy, zasady i prcedury kmercjalizacji bezpśredniej i pśredniej w szkłach wyższych raz zasady krzystania z majątku uczelni wykrzystaneg d kmercjalizacji raz świadczenia usług naukw-badawczych. Isttną rlę w prcesach rzwju reginalnych specjalizacji prócz współpracy między szkłami wyższymi a przedsiębirstwami w bszarze badań i rzwju, dgrywają wspólne działania w bszarze dydaktyki. Ciągle zmieniające się warunki w pszczególnych sektrach wymagają d pracwników i kadry zarządzającej przedsiębirstw elastycznści, wyskiej adaptacyjnści, umiejętnści wchłaniania nwej infrmacji raz sprawnej jej aplikacji. Szkły wyższe nieraz stją przed dylematem, czy przygtwać studentów przyszłych pracwników w spsób hlistyczny, czy też bardziej specjalistyczny zgdnie z wymaganiami gspdarki w danej chwili. Z klei zmiany demgraficzne wymuszają na szkłach wyższych weryfikację dtychczaswych mdeli funkcjnwania, w tym między innymi frmułwania dpwiedzi na pytanie: Kt będzie mim klientem student czy pracwnik? Kntekst tych wyzwań dzwierciedlny jest w nwych zapisach Ustawy (z dnia 27 lipca 2005r., pz. 572, z późn. zm.) praw szklnictwie wyższym wprwadznych w lipcu 2014 rku. Pjawiły się definicje dtyczące praktyczneg prfilu kształcenia raz góln akademickieg prfilu kształcenia. 2 W pierwszym przypadku chdzi prfil prgramu kształcenia bejmujący mduły zajęć służące zdbywaniu przez studenta umiejętnści praktycznych i kmpetencji spłecznych, realizwany przy załżeniu, że pnad płwa prgramu studiów kreślneg w punktach ECTS bejmuje zajęcia praktyczne kształtujące te umiejętnści i kmpetencje, w tym umiejętnści uzyskiwane na zajęciach warsztatwych, które są prwadzne przez sby psiadające dświadczenie zawdwe zdbyte pza uczelnią. Natmiast w drugim przypadku chdzi prfil prgramu kształcenia bejmujący mduły zajęć pwiązane z prwadznymi w uczelni badaniami naukwymi, realizwany przy załżeniu, że pnad płwa prgramu studiów kreślneg w punktach ECTS bejmuje zajęcia służące zdbywaniu przez studenta pgłębinej wiedzy. W prcedurach ceny prgramów nauczania brana będzie pd uwagę między innymi współpraca z tczeniem spłeczn-gspdarczym w prcesie kształcenia. 1 http://www.ncbir.pl/fundusze-eurpejskie/prg ram-pera cyjny-innwa cyjna-gspdarka/kmercjalizacja-dchd/, dstęp w marcu 2015 r. 2 Ustawa z dnia 11 lipca 2014r. zmianie ustawy - Praw szklnictwie wyższym raz niektórych innych ustaw, Dz.U. 2014 pz. 1198 5
Już w 2011r. przy pracwaniu zaktualizwanej wersji Reginalnej Strategii Innwacji Wjewództwa Zachdnipmrskieg na lata 2011-2020 3 zwrócn uwagę na siłę nwych frm współpracy między przedsiębirstwami, jednstkami naukwymi, instytucjami tczenia biznesu i jednstkami samrządu terytrialneg w ramach reginalnych specjalizacji jak na spsób lepszeg planwania przedsięwzięć rzwjwych i efektywneg wdrżenia strategicznych inwestycji. W szczególnści w ramach celu peracyjneg 2.2. Krewanie współpracy, kmpetencji raz infrastruktury wkół zidentyfikwanych bszarów specjalizacji reginalnych płżn nacisk na budwanie knsrcjów naukwgspdarczych w parciu liderów naukwych i gspdarczych, a także na wspieranie rzwju badań stswanych i kmercjalizacji technlgii, dstswania prgramów kształcenia d prcesów budwy specjalizacji reginalnych raz finanswania infrastruktury służącej badanim i wdrażaniu technlgii w prcesach budwy specjalizacji reginalnych. 4 Niniejszy raprt i badania z nim związane należy traktwać jak jeden z wielu etapów pstępwania w prcesie wyłnienia inteligentnych specjalizacji w wjewództwie zachdnipmrskim. Przedstawia n braz kształtwany przez różne czynniki wewnątrzreginalne i zewnętrzne. Na uwagę zasługują pniższe pinie wyrażne przez naukwców pdczas wywiadów, między innymi: Niedcenianie przez władze państwa ptencjału sektra naukw-badawczeg z wjewództwa zachdnipmrskieg, w szczególnści w kntekście drzucenia prjektów zgłsznych d Plskiej Mapy Drgwej Infrastruktury Badawczej, w tym prjektu dtycząceg rzwju Półncn- Zachdnieg Centrum Bigspdarki raz Bałtyckieg Centrum Badawcz-Wdrżeniweg Gspdarki Mrskiej. Niesprawiedliwe traktwanie bszaru kszalińskieg w decyzjach przyznanie śrdków publicznych na rzbudwę infrastruktury naukw-badawczej w kresie 2007-2013, przy jednczesnym inwestwaniu w nwczesne zaplecze aparaturwe w szkłach wyższych we wschdnich reginach Plski. Pnadt pzycja gegraficzna Plitechniki Kszalińskiej między dwma silnymi śrdkami (Szczecin i Gdańsk/Gdynia) mże w klejnych latach skutkwać znaczną marginalizacją jej ptencjału naukw-badawczeg. Przedmitwe traktwanie naukwców w prcesach planwania reginalnej plityki rzwju gspdarczeg. Angażwanie ich d kilku lat w wypełnianie klejnych frmularzy i ankiet bez prwadzenia knstruktywneg dialgu, który przekłada się na knkretne działania praktyczne. Naukwcy w prcesach współpracy z przedsiębirstwami skazani są wyłącznie na siebie pmim becnści centrów transferu technlgii i innych instrumentów wsparcia prcesów kmercjalizacji wyników prac badawczych. C wynika z uczelnianej biurkracji, nienawiści i zazdrści w śrdwisku naukwym raz rzbieżnści między tym, c prmwan czyli współpracę z przedsiębirstwami raz transfer wyników prac badawczych d gspdarki a tym, c jest czekiwane zgdnie z ceną parametryczną jednstek naukwych (badania pinierskie, publikacje, rzwój kariery naukwej). Naukwcy chcą być wysłuchani przez przedstawicieli Samrządu Wjewództwa Zachdnipmrskieg raz być traktwani jak pełnwartściwi partnerzy w prcesach budwy inteligentnych specjalizacji. Jednak mając na uwadze wyżej wymieniną sytuację, w chwili becnej wśród naukwców góruje raczej pragmatyzm i strżnść, wla dstswania się d wymgów knkurswych narzucnych z zewnątrz (w kntekście knkursów w ramach RPO prirytet inwestycyjny 1a) niż gtwść d włączania się w działania wkół wielkich idei budwy inteligentnych specjalizacji raz przygtwania prjektów, które ptem mgą kazać się niezgdne z kryteriami uczestnictwa w knkursach. 3 Reginalna Strategia Innwacji Wjewództwa Zachdnipmrskieg na lata 2011-2020, Szczecin, 2011 4 Ibid., str. 157 6
Streszczenie W latach 2017-2020 szkły wyższe w wjewództwie zachdnipmrskim staną przed isttnymi wyzwaniami związanymi z: przemianą kadrwą, pzycjnwaniem się na rynku reginalnym z dpwiednią fertą współpracy raz pzyskiwaniem śrdków na działalnść naukw-badawczą w ramach krajwych prgramów wsparcia. W uczelniach dść pragmatycznie bserwuje się prace nad identyfikwaniem i rzwjem inteligentnych specjalizacji, czekując infrmacji warunkach uczestnictwa w knkursach. Przedstawiciele wydziałów (katedr, instytutów) dbrze znają mżliwści zespłów badawczych. Wiedzą jaką pzycję mają ne w sektrze badawcz-rzwjwym w Plsce raz ptrafią kreślić grupę firm, która leży w ich zakresie zaintereswań. Krelacja między zakresem przedmitów w prgramie nauczania, liczbą studentów na danym kierunku a liczbą pracwników danej jednstki sprawia, że przy zmniejszaniu się liczby studentów raz starzeniu się kadry naukwej, w perspektywie najbliższych pięciu lat, niektóre zespły, a wraz z nimi kreślne kmpetencje, mgą zniknąć. Obecnie w zespłach tych, z uwagi na przygtwanie młdej kadry naukwej, skupia się przede wszystkim na pracach naukwych, publikacjach raz uzyskiwaniu przez młdych naukwców klejnych stpni naukwych. W tym kntekście na pierwszy rzut ka niezadwalając wyglądające dane współpracy katedr i instytutów szkół wyższych z przedsiębirstwami są raczej znaką niemżnści niż niechęci. Mim klejnych zmian w Ustawie praw szklnictwie wyższym, pilnie ptrzebna jest debata mdelu funkcjnwania uczelni w Plsce, w szczególnści z uwzględnieniem sytuacji w reginach mierzących się z restrukturyzacją gspdarczą czy stałym zmniejszaniem liczby mieszkańców. Pwyższa sytuacja silnie warunkuje mżliwść wykrzystania ptencjału szkół wyższych w prcesach wzmacniania specjalizacji reginalnych raz rzwju inteligentnych specjalizacji. Szkły wyższe są knfrntwane z trudnym wybrem między współpracą z firmami, z którymi mgą wygrać klejne prjekty badawcz-rzwjwe i wsparciem lkalnych firm, które przeważnie szukają praktycznych rzwiązań inżynierskich dla swich prblemów. Zjawisk t ma miejsce w specjalizacjach: Działalnść mrska i lgistyka (firmy usługw-serwiswe pwstały na bazie upadłeg przemysłu stczniweg), Przemysł metalw-maszynwy raz Bigspdarka. Z klei w bszarze Usługi przyszłści współpraca między szkłami wyższymi a przedsiębirstwami z wjewództwa zachdnipmrskieg jest rzbudwana, lecz dbywa się bardziej w zakresie kształcenia ni ż w zakresie badań i rzwju. Specjalizację reginalną Turystyka i zdrwie, jak inteligentną specjalizację, należy pstrzegać przez pryzmat ptencjału zespłów badawczych zajmujących się tematami: chrób cywilizacyjnych, nwych materiałów medycznych, genetyki, czy też innymi wąskimi zagadnieniami, które z naukweg punktu widzenia są isttne, lecz niekniecznie muszą znaleźć stycznść z przedsiębirstwami w reginie. Zespły badawcze ferują w swich dziedzinach usługi eksperckie, dradztw techniczne raz wyknują zlecenia dla przedsiębirstw. Najbardziej czekuje się dużych kilkuletnich prjektów, gdyż ne pzwalają rzłżyć pracę na dłuższy czas raz angażwać dktrantów lub studentów. W przypadku prjektów małej skali czy krótkich zleceń bciążenie czaswe dświadczneg naukwca jest duże, c czyni taką frmę współpracy z firmą mał atrakcyjną. Naukwcy prwadzą dydaktykę i realizują prjekty własne. Dynamiczni naukwcy starają się rzwijać współpracę z przedsiębirstwami, c wiąże się nieraz z ryzykiem słabienia ptencjału naukweg zespłu mierzneg w pstaci wyników badań pdstawwych i liczby publikacji. Mim dbrych wyników finanswych mających swe źródł w realizacji usług dla firm raz prjektów badawcz-rzwjwych i wdrżeniwych, sytuacja ta jest 7
niekmfrtwa. Bwiem aspekty wdrżeniwe w cenie parametrycznej kategryzacji jednstek naukwych dla uczelni technicznych nie uzyskały d tej pry dpwiedniej wagi w punktacji gólnej. Chcąc zapewnić dpwiedni budżet na badania statutwe, zespły badawcze nie mgą nadmiernie włączać się w realizację zleceń i prjektów dla firm. Zespły badawcze na pzimie katedr i instytutów przeważnie współpracują w spsób stały z 1 5 firmami, krzystają z usług śrdków innwacji, w tym z centrów transferu technlgii na uczelniach raz uczestniczą w inicjatywach rganizwanych przez klastry. W latach 2010 2014 prwadzn działania inwestycyjne w infrastrukturze dydaktycznej i naukw-badawczej w szkłach wyższych wartści dfinanswania przekraczającej 200 mln zł. Dynamiczne zespły realizwały w tym kresie d 2 d 4 prjektów, które uważają za isttny wkład w rzwój specjalizacji reginalnej. Za kluczwe tematy dla rzwju specjalizacji reginalnych w perspektywie d 2020 rku naukwcy uważają kierunki badań, które wpisują się w główne trendy. Istnieje jednak świadmść, że grupa przedsiębirstw z reginu zaintereswanych tymi tematami jest nieliczna. Badania wykazały, że naukwcy d kńca nie znają ptrzeb i czekiwań swich ptencjalnych przyszłych partnerów. Dl ateg też pzytywnie cenili inicjatywę Urzędu Marszałkwskieg dtyczącą rganizacji sptkań brkerskich z firmami. Jednak apelwali integrację działań różnych pdmitów, które chcą działać na ich rzecz, aby nie dprwadzać d dublwania inicjatyw. W ramach każdej specjalizacji reginalnej funkcjnuje grupa katedr i instytutów szkół wyższych, która prwadzi badania, współpracuje z firmami i stara się skmercjalizwać wyniki prac badawczych. W specjalizacjach Przemysł metalw-maszynwy raz Bigspdarka wynalazki pdlegają craz mniejszej chrnie patentwej, a wiedza związana z nimi jest bezpśredni transferwana d przedsiębirstw w ramach wspólnych prjektów. Mając na uwadze światwy wyścig technlgiczny, liczy się czas d wynalazku d wdrżenia, a przedsiębirstwa chcą mieć pewnść, że żadna infrmacja nie zstanie ujawnina. Oferta współpracy uczelni dla przedsiębirstw jest w wielu przypadkach nieknkurencyjna w prównaniu z fertami innych jednstek naukwych, które dyspnują wyspecjalizwanym zapleczem infrastruktury półtechnicznej, technicznej czy też instalacją demnstracyjną. Między siągnięciami naukwymi na pzimie IV V gtwści technlgicznej a czekiwaniami firm (rzwiązanie na pzimie VII IX gtwści technlgicznej) natrafia się na lukę kmpetencyjną raz lukę finanswą, której zespły badawcze nie zawsze są w stanie przeskczyć. W tym zakresie wskazana jest współpraca z innymi jednstkami naukwymi w Plsce. Przykładem teg mgą być inicjatywy typu Półncn-Zachdnie Centrum Bigspdarki BIOAgrTech. Prces przechdzenia d specjalizacji reginalnych d inteligentnych specjalizacji, zdaniem naukwców, pwinien zstać pprzedzny debatą bszarach naukw-technlgicznych, które przekrjw na styku różnych dziedzin naukwych mgą wspierać gspdarkę w reginie. Śrdwiska naukwe liczą na Urząd Marszałkwski Wjewództwa Zachdnipmrskieg jak na rganizatra debaty, w której w spsób kmplekswy przeanalizwane zstaną mżliwści realneg ddziaływania na gspdarkę reginu pprzez wspólne inicjatywy. 8
Słwnik pjęć Badania pdstawwe 5 - ryginalne prace badawcze eksperymentalne lub teretyczne pdejmwane przede wszystkim w celu zdbywania nwej wiedzy pdstawach zjawisk i bserwwalnych faktów bez nastawienia na bezpśrednie zastswanie kmercyjne. Badania stswane 6 prace badawcze pdejmwane w celu zdbycia nwej wiedzy, zrientwane przede wszystkim na zastswanie w praktyce. Badania przemysłwe 7 badania mające na celu zdbycie nwej wiedzy raz umiejętnści w celu pracwywania nwych prduktów, prcesów i usług lub wprwadzania znaczących ulepszeń d istniejących prduktów, prcesów i usług; badania te uwzględniają twrzenie elementów składwych systemów złżnych, budwę prttypów w śrdwisku labratryjnym lub w śrdwisku symulującym istniejące systemy, szczególnie d ceny przydatnści danych rdzajów technlgii, a także budwę niezbędnych w tych badaniach linii piltażwych, w tym d uzyskania dwdu w przypadku technlgii generycznych. Instytucja tczenia biznesu 8 - W ramach Plskieg systemu instytucji tczenia biznesu mżna wyróżniać trzy główne grupy tych instytucji: 1. Ośrdki przedsiębirczści szerka prmcja i inkubacja przedsiębirczści (częst w grupach dyskryminwanych), dstarczanie usług wsparcia d małych firm i aktywizacja rzwju reginów peryferyjnych lub dtkniętych kryzysem strukturalnym; 2. Ośrdki innwacji szerka prmcja i inkubacja innwacyjnej przedsiębirczści, transfer technlgii i dstarczanie usług prinnwacyjnych, aktywizacja przedsiębirczści akademickiej i współpracy nauki z biznesem; 3. Instytucje finanswe ułatwienie dstępu d finanswania działalnści nw pwstałych raz małych firm bez histrii kredytwej, dstarczanie usług finanswych dstswanych d specyfiki innwacyjnych przedsięwzięć gspdarczych. Inteligentne specjalizacje 9 - pza cechami stanwiącymi specjalizacji daneg reginu pdkreśla się kniecznść uwzględnienia przy ich wyznaczaniu następujących elementów: sfery B+R, wykrzystania w prdukcji, rzszerzenia zasięgu na rynku reginalnym i pnadreginalnym. Jednstki naukwe 10 - d jednstek naukwych prwadzących w spsób ciągły badania naukwe lub prace rzwjwe zalicza się pdstawwe jednstki rganizacyjne uczelni w rzumieni u statutów tych uczelni. Katedry i instytuty jednstek naukwych - dtyczy t katedr i instytutów realizujących działania badawcz-rzwjwe i wdrżeniwe w dziedzinach naukwych związanych z wybranymi reginalnymi 5 Ustawa z dnia 15 stycznia 2015 r. zmianie ustawy zasadach finanswania nauki raz niektórych innych ustaw, Dz.U. 2015 pz. 249 6 Ibid. 7 Ibid. 8 http://www.pi.gv.pl/ib/chapter_86459.asp, dstęp w marcu 2015 r. 9 Załżenia d prcesu identyfikacji inteligentnych specjalizacji wjewództwa zachdnipmrskieg, Wydział Zarządzania Strateg iczneg Urząd Marszałkwski Wjewództwa Zachdnipmrskieg Szczecin, styczeń 2014 10 Ustawa z dnia 30 kwietnia 2010 r. zasadach finanswania nauki, Dz.U. 2010 nr 96 pz. 615 9
specjalizacjami, ze szczególną uwagą ski erwaną na te katedry i instytuty, które dgrywają i mgą dgrywać isttną rlę w prcesach rzwjwych inteligentnych specjalizacji w wjewództwie zachdnipmrskim. Prace rzwjwe 11 nabywanie, łączenie, kształtwanie i wykrzystywanie dstępnej aktualnie wiedzy i umiejętnści z dziedziny nauki, technlgii i działalnści gspdarczej raz innej wiedzy i umiejętnści d planwania prdukcji raz twrzenia i prjektwania nwych, zmieninych lub ulepsznych prduktów, prcesów i usług, z wyłączeniem pra c bejmujących rutynwe i kreswe zmiany wprwadzane d prduktów, linii prdukcyjnych, prcesów wytwórczych, istniejących usług raz innych peracji w tku, nawet jeżeli takie zmiany mają charakter ulepszeń, w szczególnści: pracwywanie prttypów i prjektów piltażwych raz demnstracje, testwanie i walidację nwych lub ulepsznych prduktów, prcesów lub usług w tczeniu stanwiącym mdel warunków rzeczywisteg funkcjnwania, których głównym celem jest dalsze udsknalenie techniczne prduktów, prcesów lub usług, których stateczny kształt nie zstał kreślny, pracwywanie prttypów i prjektów piltażwych, które mżna wykrzystać d celów kmercyjnych, w przypadku, gdy prttyp lub prjekt piltażwy stanwi prdukt kńcwy gtwy d wykrzystania kmercyjneg, a jeg prdukcja wyłącznie d celów demnstracyjnych i walidacyjnych jest zbyt ksztwna. PUM Pmrski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie Reginalne specjalizacje 12 znacza zidentyfikwane, wyjątkwe cechy i aktywa każdeg kraju i reginu, pdkreślające przewagę knkurencyjną raz skupiające reginalnych partnerów i zasby. Zasby innwacyjne te zasby innwacyjne, które dana jednstka mże wykrzystać w celu wzmacniania swjej rli w prcesach kmercjalizacji technlgii, transferze wiedzy raz współpracy z przedsiębirstwami działającymi w reginalnych specjalizacjach. Zalicza się d nich: patenty, wzry przemysłwe, wzry użytkwe, knw-hw. ZUT Zachdnipmrski Uniwersytet Technlgiczny w Szczecinie 11 Ustawa z dnia 15 stycznia 2015 r. 12 Załżenia d prcesu identyfikacji inteligentnych specjalizacji wjewództwa zachdnipmrskieg, Wydział Zarządzania Strategiczneg Urząd Marszałkwski Wjewództwa Zachdnipmrskieg Szczecin, styczeń 2014 10
1. Opis metdyki i przebiegu badań Badania pprzedzające przygtwanie niniejszeg raprtu zstały przeprwadzne w kresie grudzień 2014r. luty 2015r. i uwzględniły cele szczegółwe zlecenia Ocena ptencjału zachdnipmrskich uczelni pd względem zaspkjenia ppytu przedsiębirców na badania związane z inteligentnymi specjalizacjami, którymi są: Dknanie krytyczneg przeglądu zachdnipmrskich szkół wyższych na pzimie katedr i instytutów raz ich identyfikacji z punktu widzenia reginalnych specjalizacji wj ewództwa zachdnipmrskieg, które mgą degrać isttną rlę we wdrażaniu kncepcj i inteligentnych specjalizacji. Dknanie inwentaryzacji zasbów innwacyjnych i kierunków badań. Dknanie ceny ptencjału w zakresie kształcenia raz ptencjału badawczeg i innwacyjneg. Zidentyfikwanie dbrych praktyk współpracy nauki z gspdarką w parciu kryterium sukcesu. Zastswane zstały następujące metdy badawcze: Analiza danych zastanych (desk research), bejmująca analizę strn internetwych szkół wyższych, analizę dkumentów strategicznych i raprtów związanych z bszarami związanymi z reginalnymi specjalizacjami. Badania ankietwe prwadzne dwutrw. Ocena ptencjału badawczeg i współpracy katedr/instytutów z przedsiębirstwami w bszarach związanych z reginalnymi specjalizacjami prwadzna wśród katedr/instytutów wydziałów szkół wyższych z wjewództwa zachdnipmrskieg uwzględninych w kategryzacji jednstek naukwych Ministerstwa Nauki i Szklnictwa Wyższeg. Z klei cena ptencjału związaneg z kierunkami kształcenia w bszarach związanych z reginalnymi specjalizacjami prwadzna była na pzimie wydziałów szkół wyższych w wjewództwie zachdnipmrskim. Indywidualne wywiady pgłębine (IDI: individual in-depth internview), przeprwadzne z grupą 35 przedstawicieli szkół wyższych, w tym przedstawicieli centrów innwacji i transferu technlgii raz przedstawicieli katedr/instytutów szkół wyższych. Sptkania fkuswe (FGI: Fcus Grup Interview) dtyczące bszarów: Bigspdarka, Działalnść Mrska i Lgistyka, Zdrwie, sptkanie fkuswe z przedstawicielami centrów transferu technlgii raz sptkanie fkuswe z udziałem przedstawicieli Plitechniki Kszalińskiej. Prace dbywały się na przełmie 2014 r. i 2015 r. W kresie tym wiele sób krzystał z urlpu świąteczneg, z ferii zimwych i był zaangażwanych w sesję egzaminacyjną raz w przygtwanie sprawzdań z działań zrealizwanych w 2014 r., c znacznie utrudnił dstęp d grupy dcelwej. Nadt należy zwrócić uwagę na fakt, że d 2010 r. p zmianach w Ustawie praw szklnictwie wyższym kadra naukwa na uczelniach jest zbligwana d udziału w różnych akcjach sprawzdawczych, działaniach audytwych i inicjatywach rzwjwych, w ramach których wypełnia się szeregi ankiet i frmularzy infrmacyjnych. Skutkiem takiej sytuacji był duży pór naukwców wbec prwadznych badań i niechęć d uczestniczenia w nich. Jedncześnie naukwcy wskazywali, że nie psiadają wystarczającej infrmacji ze strny Urzędu Marszałkwskieg Wjewództwa Zachdnipmrskieg dnśnie plityki rzwju reginalnych specjalizacji. 11
W pszczególnych częściach raprtu przedstawin dpwiedzi na pytania badawcze wskazane w tabelach 1. i 2. Tabela 1. Lp. 1. 1.1. 1.2. 2. 2.1. 2.2. 2.3. 2.4. 3. 3.1. 3.2. 3.3. Pytania badawcze dtyczące ceny ptencjału badawczeg na rzecz regi nalnych specjalizacji Pytanie badawcze dtyczące ceny ptencjału badawczeg na rzecz reginalnych specjalizacji Rzdział raprtu Identyfikacja jednstek naukwych w wjewództwie zachdnipmrskim na pzimie katedr/instytutów Które bszary naukwe spśród realizwanych w badanych katedrach/instytutach są związane z reginalnymi specjalizacjami? Które katedry/instytuty w jednstkach naukwych są zaangażwane w działania naukwe skierwane d bszarów związanych z reginalnymi specjalizacjami? Zasby innwacyjne i kierunki badań jednstek naukwych w wjewództwie zachdnipmrskim W których bszarach badawczych związanych z pszczególnymi specjalizacjami reginalnymi jednstki naukwe w wjewództwie zachdnipmrskim na pzimie katedr/instytutów są szczególnie aktywne? Jaka jest w cenie przedstawicieli katedr/instytutów jednstek naukwych pzycja danej jednstki w stsunku d innych jednstek naukwych w Plsce i w Unii Eurpejskiej? Jakie wyzwania stją przed katedrami/instytutami jednstek naukwych w wybranych bszarach naukwych? Jakie zasby innwacyjne są w dyspzycji katedr/instytutów jednstek naukwych w wybranych bszarach naukwych? 3. Zachdnipmrskie szkły wyższe a specjalizacje reginalne 3. Zachdnipmrskie szkły wyższe a specjalizacje reginalne 3. Zachdnipmrskie szkły wyższe a specjalizacje reginalne 9.2. Ocena ptencjału innwacyjneg jednstek naukwych na rzecz rzwju reginalnych specjalizacji 9.3. Wyzwania stjące przed jednstkami naukwymi w kresie d 2020 rku 4.2. Zasby innwacyjne w badanych jednstkach naukwych Identyfikacja zasbów jednstek naukwych pd kątem intensyfikacji współpracy i transferu technlgii d przedsiębirstw raz cena zakresu współpracy z przedsiębirstwami Jakie usługi katedry/instytuty jednstek naukwych w wybranych bszarach naukwych mgą realizwać na rzecz przedsiębirstw działających w reginalnych specjalizacjach? W jakich frmach realizwany jest przez katedrę/instytut transfer technlgii w wybranych bszarach naukwych? Jakie są dminujące frmy transferu technlgii? W jaki spsób katedry/instytuty jednstek naukwych w wybranych bszarach naukwych współpracwały z przedsiębirstwami w ciągu statnich trzech lat? 4.1. Kierunki badań raz usługi badawcze 5. Transfer technlgii w jednstkach naukwych 7. Współpraca jednstek naukwych z przedsiębirstwami w bszarze badań i rzwju 12