JAK WRÓCIĆ DO GÓRNICZEGO RAJU?

Gazeta firmowa nr 9 (64), październik 2014 www.kwsa.pl ROZMOWA MIESIĄCA JAK WRÓCIĆ DO GÓRNICZEGO RAJU? Rozmowa z Henrykiem Paszczą, dyrektorem Agencji Rozwoju Przemysłu w Katowicach strona 3 W KOMPANII WYDARZENIA LUDZIE I MIEJSCA Wariantowy zawrót głowy Rozmowa z Grzegorzem Maszyny pod nadzorem Górnik z Chwałowic stworzył górniczą izbę tradycji Mendakiewiczem, dyrektorem System monitorowania Najwierniejszy czytelnik górniczych gazet kopalni Sośnica-Makoszowy maszyn i urządzeń

NASZA KOMPANIA Drodzy Czytelnicy! Oddajemy w Wasze ręce kolejny numer miesięcznika Kompania Węglowa. Tym razem wiodącym materiałem jest wywiad z Henrykiem Paszczą, dyrektorem ARP w Katowicach, pod znamiennym tytułem Jak wrócić do górniczego raju?. Warunki, by udał się taki powrót jeżeli nawet nie do raju, ale przynajmniej do małej stabilizacji są dość trudne do spełnienia, ale nie niemożliwe Górnicy kopalni Sośnica-Makoszowy z pewnością przeczytają wywiad z dyrektorem Grzegorzem Mendakiewiczem, choć problemy, z którymi przyszło się borykać tej właśnie kopalni, dotyczą w obecnym czasie nie tylko tego oddziału Kompanii Węglowej. W ferworze działań naprawczych nie zapominamy o bezpieczeństwie pracy. Kompania otrzymała ważny certyfikat o czym także piszemy na naszych łamach. Całe środowisko górnicze jest pogrążone w żałobie po tragicznej katastrofie w kopalni Mysłowice-Wesoła. Zamieszczamy apel Fundacji Rodzin Górniczych i prosimy o górniczą solidarność z ofiarami i ich rodzinami Jan Czypionka październik '14 Podziękowania 10 Drodzy Pracownicy kopalni Sośnica-Makoszowy List Grzegorza Mendakiewicza, dyrektora kopalni Sośnica-Makoszowy 14 Praktyka potwierdza wcześniejsze analizy W części macierzystej kopalni Marcel w pierwszej dekadzie września 2013 roku ruszyło wydobycie w drugiej z kolei ścianie w partii Mn Serdecznie dziękuję Wszystkim za okazaną życzliwość, wsparcie oraz nadesłane kondolencje, związane z ceremonią pogrzebową mojego Ojca. Dziękuję najbliższym współpracownikom, przedstawicielom związków zawodowych, kierownictwom kopalń Kompanii Węglowej, kontrahentom oraz wszystkim pracownikom KW SA. Pragnę wyrazić swoją wdzięczność i najwyższy szacunek za ten ludzki gest solidarności w trudnych dla mnie chwilach. Mirosław Taras ROZMOWA MIESIĄCA Jak wrócić do górniczego raju? 3 Rozmowa z Henrykiem Paszczą, dyrektorem Agencji Rozwoju Przemysłu w Katowicach W KOMPANII Drodzy Pracownicy kopalni Sośnica-Makoszowy 7 List Grzegorza Mendakiewicza, dyrektora kopalni Sośnica-Makoszowy Wariantowy zawrót głowy 10 Rozmowa z Grzegorzem Mendakiewiczem, dyrektorem kopalni Sośnica-Makoszowy W Y DARZENIA Ważny certyfikat 12 Zadania związane z poprawą bezpieczeństwa i higieny pracy traktowane są w Kompanii Węglowej SA priorytetowo Krzysztof Penderecki i kopalnia Guido dla Rodzin Górniczych 13 II Międzynarodowy Festiwal im. Krzysztofa Pendereckiego Praktyka potwierdza wcześniejsze analizy 14 W części macierzystej kopalni Marcel w pierwszej dekadzie września 2013 roku ruszyło wydobycie w drugiej z kolei ścianie w partii Mn WITRY NA INNOWACYJNOŚCI Bezpieczne schody 18 Statystyki bhp wskazują na to, że większość wypadków, którym ulegają górnicy na dole w kopalni, ma miejsce podczas chodzenia i przenoszenia materiałów Projekt poprawi bezpieczeństwo pracy 20 Zakład Remontowo-Produkcyjny wykonuje remonty, modernizacje oraz produkuje zmechanizowane obudowy ścianowe wyłącznie na potrzeby Kompanii Węglowej SA, zabezpieczając w ten sposób ponad 80 proc. jej potrzeb w tym zakresie Maszyny pod nadzorem 21 System monitorowania maszyn i urządzeń to przede wszystkim doskonałe narzędzie menedżerskie w strategicznym rozwoju zarządzania produkcją i pracą L UDZIE I MIEJSCA Górnik z Chwałowic stworzył górniczą izbę tradycji 24 Kazimierz Szotek, 51-letni górnik z kopalni Chwałowice, jest najwierniejszym czytelnikiem górniczych gazet. Zebrał tysiące egzemplarzy Trybuny Górniczej i naszego miesięcznika Kompania Węglowa Ocalić od zapomnienia 26 Z inicjatywy Sekcji Historii Śląska Studenckiego Koła Naukowego Historyków Uniwersytetu Śląskiego powstała seria dokumentacji fotograficznych ukazująca nasze kopalnie Węgiel i biżuteria 28 Piękne, oryginalne, niepowtarzalne, nietuzinkowe wszystkie te określenia pasują do biżuterii zaprojektowanej i wykonywanej przez Romę Skuzę, Bognę Polańską i Kaję Nosal Dowcipy z długiej brody Helmuta + Krzyżówka nr 64 29 Galeria 30 Nasze Święte Barbary 32 Biuro Komunikacji KW SA redaktor naczelny: Jan Czypionka, j.czypionka@kwsa.pl redaktor: Tomasz Głogowski, t.glogowski@kwsa.pl adres redakcji: 40-039 Katowice, ul. Powstańców 30, p. 64 tel. 32 757 20 25 wydawca: Kompania Węglowa SA 40-039 Katowice, ul. Powstańców 30 na okładce: Kopalnia Bolesław Śmiały. fot. Jan Czypionka oddano do druku: 29.10.2014 r.

ROZMOWA MIESIĄCA Jak wrócić do górniczego raju? Przychody ze sprzedaży węgla w stosunku do ubiegłego roku są niższe o 2,5 miliarda złotych. To jest właśnie ta wyrwa, którą polskie górnictwo próbuje załatać. Gdybyśmy dzisiaj mieli te przychody ze sprzedaży, to sytuacja branży byłaby zupełnie inna mówi Henryk Paszcza, dyrektor Agencji Rozwoju Przemysłu w Katowicach rozmawiał: Tomasz Głogowski Jeszcze w 2011 roku branża górnicza wygenerowała 3 miliardy złotych zysku netto, ale niestety potem było już tylko gorzej. Jak określił Pan to w jednym z tekstów, zostaliśmy wyrzuceni z górniczego raju. Za pierwsze półrocze 2014 roku wynik pogorszył się prawie o 790 milionów złotych w stosunku do analogicznego okresu ubiegłego roku. Generalnie, o ile lata 1990 2010 stanowiły swoistego rodzaju gehennę i przejście górnictwa przez Morze Czerwone do Ziemi Obiecanej, to rzeczywiście ostatnie 3 lata można określić mianem wyrzucenia z górniczego raju jeszcze w 2011 roku przychody ze sprzedaży węgla w całym sektorze wynosiły niemal 26 miliardów złotych, a wynik finansowy netto kształtował się na poziomie ponad 3 miliardów złotych, przy wyniku ze sprzedaży węgla rzędu niemalże 4,2 miliarda złotych. Kontynuując terminologię biblijną, można powiedzieć, iż krótko trwał pobyt w Ziemi Obiecanej i wiele wskazuje na to, że polskie górnictwo rozpoczyna tę wędrówkę od nowa. Obecny wynik finansowy branży jest oczywiście konsekwencją słabnącej sprzedaży węgla, malejących przychodów i ponoszonych z tego tytułu kosztów. Ceny węgla na rynkach międzynarodowych uległy w tym roku drastycznemu obniżeniu. O ile w latach 2011 2012 ceny węgla energetycznego w portach ARA (Amsterdam-Rotterdam- -Antwerpia) były dość wysokie i dochodziły do ponad 120 dolarów za tonę, o tyle ostatnie 2 lata to była równia pochyła i drastyczny spadek cen do poziomu około 71 72 dolarów za tonę. Spadek cen węgla Po 8 miesiącach tego roku produkcja węgla wyniosła 47,2 miliona ton i była o 3,5 mi- jest oczywiście konsekwencją spadku cen ropy naftowej. Arabia Saudyjska oraz kraje wprowadzające restrykcje w stosunku do 2013 roku. Sprzedaż wyniosła 44,3 miliona liona ton niższa niż w analogicznym okresie Rosji obniżają ceny, co ma bezpośrednie ton i była o 5,5 miliona ton niższa w stosunku do ubiegłego roku. Jeżeli przemnożymy przełożenie na spadek cen węgla. Do tego dochodzi oczywiście nadpodaż dobrej jakości surowca na rynkach światowych, szcze- to automatycznie mamy przychody to średnio przez około 300 złotych za tonę, gólnie w portach ARA. branży niższe o 1,6 miliarda złotych. Henryk Paszcza, dyrektor Agencji Rozwoju Przemysłu w Katowicach 3

ROZMOWA MIESIĄCA Do tego dochodzi spadek cen dla energetyki zawodowej. Jeszcze w 2012 roku ceny kształtowały się na poziomie 12 złotych za gigadżul, w 2013 roku ceny spadły do 10,90 złotych, a w tej chwili mamy od 10,3 do 10,5 złotych, w zależności od spółek energetycznych i parametrów zakupionego węgla. A każde obniżenie ceny o 0,5 złotego na gigadżulu przekłada się na stratę 10 złotych na każdej tonie węgla. Jeżeli sprzedajemy 40 milionów ton węgla dla energetyki, to przychody są mniejsze o 400 milionów złotych. Mamy więc spadki cen, wolumenu sprzedaży oraz obniżki w energetyce, które odbijają się na wynikach spółek węglowych. Notujemy także drastyczny, a w tym roku szczególnie, spadek sprzedaży do krajowych odbiorców indywidualnych. Po 8 miesiącach zeszłego roku spółki węglowe sprzedały do odbiorców krajowych 8,5 miliona ton, a w tym roku zaledwie 6,3 miliona ton. To oczywiście konsekwencja importu węgla i zwiększonej podaży surowca przeznaczanego do celów komunalnych. Na nasz rynek szczególnie mocno wchodzi węgiel rosyjski, który kupowany jest przede wszystkim na ścianie północnej i wschodniej naszego kraju. Po 6 miesiącach tego roku import wynosi 6,6 miliona ton, z tego węgla rosyjskiego wpłynęło około 4,5 miliona ton. Z jeden strony mamy więc niższą o około 23 złote w stosunku do zeszłego roku cenę węgla, mniejszą sprzedaż i spadek cen węgla do energetyki. To wszystko sprawia, że przychody ze sprzedaży węgla w stosunku do ubiegłego roku są niższe o 2,5 miliarda złotych. To jest właśnie ta wyrwa, którą IMPORT WĘGLA DO POLSKI W LATACH 2006 2014 [tys. t] import eksport [tys. t] 16 000 14 000 12 000 10 000 8 000 6 000 4 000 Obecnie 88 procent energii elektrycznej w Polsce produkowanej jest z węgla kamiennego i nieprędko się to zmieni. Mamy więc własne bogactwo naturalne, które jeszcze długo będzie nam służyć polskie górnictwo próbuje załatać. Gdybyśmy na dzień dzisiejszy mieli te przychody ze sprzedaży, to sytuacja branży byłaby zupełnie inna. Utarło się przekonanie, że węgiel pochodzący z importu, w tym węgiel rosyjski, jest sporo tańszy od naszego. Tymczasem to tylko pozory, ceny są porównywalne. W deklaracjach składanych przez importerów, dotyczących cen węgla rosyjskiego, który wpływa na rynek polski, ceny wahają się od 280 do 300 złotych za tonę. W tej samej cenie węgiel sprzedaje też Kompania Węglowa SA czy Katowicki Holding Węglowy SA. Ale węgiel rosyjski to tak zwany niesort, czyli węgiel nieposortowany. To nie są groszki, orzechy, kostka, kęsy czy miały. On dopiero na terenie Polski, w poszczególnych składach, jest przesiewany i segregowany. Dopiero po 15 770,9 12 078,9 10 819,6 10 841,9 10 100,7 10 192,7 10 623,2 8 737,8 10 555,3 8 097,1 7 404,6 6 620,2 5 771,5 5 755,5 5 217,7 5 631,4 2 000 0 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 VIII 2014 uzyskaniu tych dochodowych sortymentów jest sprzedawany po wyższej cenie, sięgającej około 590 600 złotych za tonę. Czy w takiej sytuacji wprowadzenie ograniczeń w imporcie, na co naciskają między innymi związki zawodowe, jest według Pana właściwym rozwiązaniem? W moim odczuciu każde państwo powinno chronić własny rynek przed nadmiarem produktów wpływających z zagranicy. Węgiel jest naszym bogactwem narodowym, mamy dużo zasobów operatywnych, sięgających 3,6 miliarda ton, co starczy na ponad 40 lat bez żadnych dodatkowych inwestycji górniczych, związanych z rozbudową istniejącego potencjału wydobywczego. Stąd też są przygotowane obecne dwie ustawy. Pierwsza o systemie monitorowania jakości paliw, w której rozszerzono definicję o paliwa stałe rozumiane jako węgiel kamienny. Dążymy do tego, aby było jasno określone, jaki węgiel jest przedmiotem obrotu, jaki do nas napływa, jakiego typu i o jakich parametrach. Tak, aby można było w każdej chwili skontrolować, jakie są jego parametry jakościowe na składach. Druga ustawa, nad którą trwają prace legislacyjne, to ustawa o zmianie Prawa energetycznego, w której przewiduje się wprowadzenie koncesji dla wszystkich podmiotów obracających węglem na terenie naszego kraju. Kto będzie chciał sprzedawać węgiel, będzie musiał posiadać koncesję. Jedne koncesje będą wydawane na rynek wewnętrzny, drugie będą dotyczyć obrotu węglem z zagranicy. Chodzi o to, by węgiel, który pojawi się w obrocie, pochodził od producenta posiadającego odpowiedni certyfikat jakości. Chcemy w ten sposób chronić własne środowisko naturalne. Drugim aspektem jest kwestia zabezpieczeń finansowych, ale będą one dotyczyć tylko importerów, którzy przywożą węgiel do naszego kraju. Będą oni musieli przedłożyć odpowiednie zabezpieczenia. Im gorsza jakość sprowadzanego węgla, tym zabezpieczenie będzie większe. Ceny węgla są rekordowo niskie. Czy w najbliższym czasie jest szansa, że pójdą w górę, a tym samym poprawi się sytuacja branży? Wszystkie prognozy mówią, że zarówno dla węgla energetycznego, jak i koksowego ceny w ciągu najbliższych 2 lat nie wzrosną. Obecnie to są 72 73 dolary za tonę w ARA. Mniej więcej takie same ceny są na Dalekim 4

ROZMOWA W MIESIĄCA KOMPANII Wschodzie, w basenie Oceanu Indyjskiego, czyli w Australii, czy RPA. Na świecie też trwa nadpodaż węgla, ceny spadły drastycznie, w związku z czym ograniczony jest popyt. W tej chwili Chińczycy, którzy ze względu na wielkość wydobycia mają największy udział w kształtowaniu cen, borykają się z nadprodukcją i drastycznym spadkiem cen. W ostatnim czasie podjęli decyzję o ograniczeniu importu węgla niesortowanego o niskich parametrach. Chcą w ten sposób ograniczyć napływ węgla do kraju, aby sprzedawać swój produkt i tym samym podwyższyć cenę węgla chińskiego. W tej chwili dwie trzecie chińskich kopalń też jest nierentownych. Analogiczna sytuacja jest w Australii, gdzie są zamykane kopalnie, ponieważ przy tych cenach nie opłaca im się eksploatacja węgla, mimo, iż Australijczycy dysponują przecież kopalniami odkrywkowymi. Jak zareaguje więc Daleki Wschód, takie ceny będziemy mieli potem u nas w kraju. Mam jednak nadzieję, że decyzje chińskie wpłyną na to, że ceny zaczną iść w górę. Obecna cena w granicach 72 dolarów jest zbyt niska i sprawia, że nie jesteśmy w stanie pokryć kosztów przychodami ze sprzedaży węgla. Przy tak niskich cenach nasze górnictwo nie będzie efektywne, tym bardziej że eksploatacja naszych pokładów jest trudna geologicznie. Niektóre z kopalń sięgają już do pokładów węgla położonych 1000 metrów pod ziemią i głębiej. Wraz ze zwiększaniem głębokości zwiększa się zakres zagrożeń, na które narażeni są pracownicy. W niektórych kopalniach występują wszystkie możliwe rodzaje zagrożeń: pożarowe, metanowe, pyłowe, wodne i tak dalej. By zapewnić bezpieczną pracę, trzeba w tych kopalniach ponosić znaczne koszty na działania monitorujące, profilaktyczne, a czasem po prostu przerywać pracę. Często też, zwłaszcza w kopalniach starych i wyeksploatowanych, sięga się po złoża znacznie oddalone od szybów wydobywczych, co powoduje wydłużenie czasu dowozu załóg do miejsc pracy i skrócenie czasu efektywnej pracy, a tym samym obniżenie wydajności. Jaka jest więc granica opłacalności, gdy nasze spółki węglowe mogłyby zacząć wychodzić na prostą? Kluczowym odbiorcą kopalń jest energetyka zawodowa. Wydaje się, że cena 11,5 złotych za gigadżul to jest ta granica opłacalności, czyli gdzieś 250 złotych za tonę dla węgla energetycznego. Dziś mamy 10,50 złotych za gigadżul. 100 86,7 82,9 79,0 75,4 76,2 77,5 80 71,9 60 44,3 40 20 0 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 VIII 2014 SPRZEDAŻ KRAJOWA 2014 r.: 38,7 mln t SPRZEDAŻ NA EKSPORT 2014 r.: 5,6 mln t Spółki węglowe zaczynają wdrażać plany restrukturyzacyjne, zarządy muszą Być może rozwiązaniem byłoby stworze- Pytanie tylko, jak to zrobić? szukać oszczędności. Dziś największe nie wspólnego systemu sprzedaży, wspólne koszty w górnictwie generują koszty płac negocjacje z indywidualnymi odbiorcami, i zatrudnienia. Ze względów społecznych z energetyką i ciepłowniami zawodowymi. to jednak najtrudniejszy problem do rozwiązaniatowicki Holding Węglowy SA czy Tauron Zarówno Kompania Węglowa SA, jak i Ka- Rzeczywiście, koszty wynagrodzeń plus Wydobycie SA mają całą sieć autoryzowanych sprzedawców. To spora wartość, którą związane z tym narzuty to w górnictwie około 50 procent wszystkich kosztów, należy wykorzystywać. Niewątpliwie trzeba a w Kompanii Węglowej nawet 60 procent. odbudować wolumen sprzedaży, ponieważ W całym sektorze węgla kamiennego obec- decyzjami administracyjnymi i samym cię- SPRZEDAŻ WĘGLA W LATACH 2007 VIII 2014 [mln t] nie zatrudnionych jest około 105 tysięcy ciem kosztów nie da zakopać się tak dużej ludzi. Kiedy zaczynaliśmy reformę górnictwa, w 1998 roku zatrudnienie wynosiło dziury spowodowanej brakiem przychodów. 243 tysiące osób. Czyli widzimy, o ile zatrudnienie już się zmniejszyło. Oczywifika naszego śląskiego górnictwa? Często Jak na sytuację branży wpływa specyście mamy dziś niższe wydobycie, zniknęła nie zdajemy sobie sprawy, jak duże koszty część kopalń. W samym okresie 1998 2002 stałe generuje kopalnia. To nie jest taśma, zlikwidowano w sumie 23 kopalnie węgla którą w każdej chwili można wyłączyć kamiennego. Część ludzi odchodzi, na ich albo zmniejszyć produkcję. miejsce nie są przyjmowani nowi pracownicy. Spółki węglowe praktycznie wstrzymare zostały zamknięte w latach 1998 2002. Faktycznie, mamy przykłady kopalń, któły przyjęcia nowych pracowników, w tym Mimo że je zamknięto, nadal trzeba utrzymywać infrastrukturę związaną z pompowa- także części absolwentów szkół górniczych. Z drugiej strony zamrożono wysokość niem wody czy wentylacją, aby zabezpieczyć wynagrodzeń. Nie ma podwyżek, nawet kopalnie, które nadal istnieją. Na Śląsku kopalnie i podziemne wyrobiska to jedno na- o wskaźnik inflacji. Widać więc, że restrukturyzacja w tym obszarze już się zaczęła czynie połączone, jedna gąbka. Praktycznie i wiele już zrobiono. Ale niestety górnictwu wszystkie poprzez układ tam i wyrobisk są wciąż brakuje przychodów. Firma, która nie ze sobą w większym lub mniejszym stopniu połączone. A nawet jak nie ma bezpo- uzyskuje przychodów, zaczyna się staczać po równi pochyłej, w związku z czym trzeba robić wszystko, aby odbudować zbyt na je. Mamy przykład sławetnego w ostatnim średniego połączenia, to woda i tak migru- węgiel. czasie Kazimierza-Juliusza. Aby mógł on fedrować, trzy uprzednio 5

ROZMOWA MIESIĄCA ZAPASY ZWAŁY WĘGLA [mln t] STAN NA 31 XII 2012 r.: 8,4 STAN NA 31 XII 2013 r.: 6,6 STAN NA 31 VIII 2014 r.: 9,2 WĘGIEL ENERGETYCZNY: 8,8 WĘGIEL KOKSOWY: 0,4 zlikwidowane dookoła kopalnie musiały pompować cały czas wodę. Mimo więc, że chcemy coś zlikwidować albo zamknąć, to i tak musimy to potem utrzymywać. Swoją specyfikę w górnictwie mają też inwestycje. Pieniądze zainwestowane dziś w kopalnię tak naprawdę są widoczne dopiero za rok albo nawet 3 lata. W 2010 roku górnictwo otrzymało jedną pomoc publiczną w ciągu ostatnich 15 lat w wysokości 400 milionów złotych, którą zainwestowano w udostępnienie nowych zasobów. Dziś mamy 2014 rok i tych efektów jeszcze gołym okiem nie widać. Oczywiście można zainwestować w kombajny, maszyny, kolejki podwieszane, aby osiągnąć wydłużony czas pracy. To też efekt, ale widoczny po roku. Przygotowanie pola, rejonu dla eksploatacji to jest kwestia 2 do 3 lat. Budowa nowej kopalni trwa 5 lat. Chciałbym jeszcze wrócić do zwałów węgla, gdzie na koniec sierpnia znajdowało się 9,2 miliona ton węgla. Pozbycie się ich po niskich cenach byłoby działaniem na szkodę spółek węglowych? Węgiel znajdujący się na zwałach stanowi jakąś wartość księgową. Jak go sprzedamy za połowę ceny, to automatycznie pogarszamy wynik finansowy spółek węglowych. Wiemy doskonale, że na zwałach jest węgiel najgorszej jakości, który można by sprzedać do energetyki czy ciepłownictwa. Skoro jest to węgiel słaby, to trzeba robić mieszanki z węglami o lepszych parametrach i schodzić ze zwałów. To też jakiś koszt, ale bez wątpienia efekt jest lepszy niż pozbywanie się zwałów za pół ceny. Nawet jeżeli relatywnie będzie to trwało dłużej. Chciałbym zauważyć jeszcze jedną rzecz. Spółki węglowe powinny zwrócić uwagę na efektywność sprzedaży węgli kwalifikowanych ekogroszku. Namówiliśmy użytkowników na piece na węgle ekologiczne, a w tej chwili tego typu węgiel jest sprzedawany przez polskich producentów w ograniczonej ilości. W moim odczuciu mało ekspansywnie wychodzimy do odbiorców. Co prawda rynek jest zarzucony różnymi ekogroszkami, ale nie ma węgla certyfikowanego. To nie jest węgiel dobrej jakości, a do tego jest bardzo drogi. Tymczasem nasz węgiel ma atesty, ma wszystkie certyfikaty, jest dobrej jakości. Niestety, w stosunku do ubiegłego roku nastąpił prawie dwukrotny spadek produkcji ekogroszków. Musimy więc wdrożyć 2 kierunki. Zwiększyć udział i sprzedaż ekogroszków oraz węgla grubego dla odbiorców indywidualnych i komunalnych. Niektórzy wieszczą zmierzch węgla i górnictwa. Czy taki czarny scenariusz może się spełnić? Obecnie 88 procent energii elektrycznej w Polsce produkowanej jest z węgla i nieprędko się to zmieni. Mamy więc własne bogactwo naturalne, które jeszcze długo będzie nam służyć. Jest inny problem. W ostatnim czasie staliśmy się importerem energii. Więcej energii sprowadzamy niż wytwarzamy i to stało się w tym roku. Nie chcę wnikać, czy jest to jakaś polityka, czy coś innego. Stwierdzam tylko fakt, obserwując rynek. Kierunek, który obrała Kompania Węglowa, która chce budować elektrownię na węgiel kamienny, jest więc dobry? Tak, dzięki temu spółka zagwarantuje sobie zbyt węgla na wiele lat. Zawsze jest dobrze mieć matkę, która wesprze córkę w trudnych sytuacjach. Tak jest w górnictwie węgla brunatnego, gdzie elektrownie są powiązane z kopalniami, tak jest w Tauronie, który ma swoje własne kopalnie. Natomiast czy globalnie powiązać całe górnictwo z energetyką, to trudno tak jednoznacznie powiedzieć. Musimy pamiętać, że firmy energetyczne są w tej chwili na giełdzie. Klimat wokół górnictwa nie jest najlepszy. Górnicy nie mają najlepszej prasy, ale wszyscy powinniśmy mieć świadomość i powtarzać, że praca górników jest bardzo potrzebna. Wizerunek górnictwa rzeczywiście nie jest obecnie najlepszy, ale chcę jasno powiedzieć: do produkcji węgla państwo nie dokłada ani złotówki. Dokładało się w latach 1998 2002, gdy trzeba było sfinansować skutki wynikające z rządowych decyzji związanych z likwidacją kopalń. Musimy pamiętać, że górnictwo to wciąż jest 105 tysięcy miejsc pracy. Do tego dochodzą setki firm, które współpracują z górnictwem. Szacuje się, że jedno miejsce pracy w górnictwie tworzy 3 4 miejsca pracy wokół branży. Dlatego trudna sytuacja górnictwa to też problem społeczny. Górnicy chcą pracować i cenią sobie zatrudnienie. Dlatego aby branża wyszła na prostą, musimy ograniczać koszty i zwiększać przychody. Jeżeli tylko każdy z tych elementów wzrośnie o 5 procent, to górnictwo wyjdzie na prostą. Dziękuję za rozmowę 6

W KOMPANII Drodzy Pracownicy kopalni Sośnica-Makoszowy Koleżanki i Koledzy! Kompania Węglowa powstała 1 lutego 2003 r. W jej skład aktualnie wchodzi 14 kopalń. Od 2012 r. następuje systematyczne pogorszenie wyników ekonomiczno-finansowych spółki. Spadają ceny i zapotrzebowanie na węgiel, co wpływa na konieczność obniżania wydobycia. Na zwałach kopalń Kompanii Węglowej zalega ponad 5 mln t węgla. Działania zarządu Kompanii Węglowej SA skoncentrowane były na zapewnieniu płynności finansowej poprzez emisję obligacji krótkoterminowych i wieloletnich. Aktualnie zarząd zabiega o możliwość emisji euroobligacji. Na trudną sytuację spółki nałożyły się problemy KWK Sośnica- -Makoszowy. Kopalnie Sośnica i Makoszowy połączone zostały w 2005 r., co miało poprawić ich sytuację ekonomiczno-finansową poprzez obniżanie kosztów wydobycia i likwidację zbędnej infrastruktury. Trwający zbyt długo proces połączeniowy nie dał jednak oczekiwanych rezultatów. W kolejnych latach kopalnia Sośnica- -Makoszowy osiągała coraz gorsze wyniki finansowe. kopalnia generuje straty Łącznie w okresie od momentu połączenia do końca sierpnia 2014 r. kopalnia Sośnica-Makoszowy przyniosła ponad 1 mld zł strat! W tym okresie znacząco spadły zdolności produkcyjne kopalni. Ograniczenia frontu eksploatacyjnego spowodowane były: 1. Uwarunkowaniami powierzchniowymi: a) wieloletnimi zaległościami w usuwaniu szkód górniczych, których efektem jest m.in. ograniczanie wybiegów ścian oraz brak możliwości wyeksploatowania niektórych efektywnych części złoża. 2. Zdarzeniami nadzwyczajnymi, wynikającymi z zagrożeń naturalnych na dole kopalni: a) 8.04.2008 r. zakończenie eksploatacji pokładu 408/4 ścianą 6C8w ze względu na gwałtowny wypływ metanu, po wyzbrojeniu ściany rejon otamowano (pozostało ok. 140 mb wybiegu); b) 16.06.2008 r. profilaktyczne otamowanie rejonu ściany 6C8z w pokładzie 408/1 ze względu na wzrost zagrożenia pożarowego, w sierpniu 2009 r. rejon ściany otwarto. Ze względu na występujące zaburzenia geologiczne, uniemożliwiające podjęcie dalszej, bezpiecznej pożarowo eksploatacji, podjęto decyzję o wyzbrojeniu ściany. Likwidację zakończono pod koniec listopada 2009 r. i rejon otamowano (pozostało ok. 600 mb wybiegu), c) 6.08.2009 r. zapalenie się metanu i pożar w rejonie ściany 7C9w w pokładzie 408/4, rejon ściany otamowano (pozostało ok. 680 mb wybiegu); d) sierpień 2010 r. ze względu na wzrost zagrożenia metanowego w rejonie ściany 7C8w w pokł. 409/1 ograniczono postęp ściany z ok. 100 mb na miesiąc do ok. 70 mb na miesiąc, utrzymano go do końca eksploatacji. Ściana zakończyła bieg w kwietniu 2011 r., realizując cały zakres eksploatacji; e) 13.12.2013 r. zapalenie się metanu w rejonie ściany l101 w pokł. 408/4 (pozostało ok. 113 mb wybiegu); f) 19.08.2007 r. izolacja ściany d89 w pokładzie 401 z powodu wzrostu wskaźników pożarowych, izolacja nastąpiła na zasadach prac profilaktycznych (pozostało ok. 380 mb wybiegu); g) 13.05.2009 r. izolacja ściany p43 w pokładzie 412/1 z powodu pożaru zaistniałego w dniu 9.05.2009 r., izolacja poprzez otamowanie rejonu podczas prowadzonej akcji ratowniczej. Pozostało niewybranych 915 t zasobów (pożar nastąpił na ostatniej zmianie wydobywczej przed rozpoczęciem robót likwidacyjnych); h) odstąpienie od rozcięcia ściany z04 w pokładzie 502 izolacja drążonych wyrobisk przyścianowych z powodu zagrożenia pożarowego, które wystąpiło w wyżej zalegających zrobach poeksploatacyjnych pokładów 501 i 502. Izolacja przekopu C10 i chodnika nadścianowego z04 nastąpiła 17.07.2010 r., natomiast przekopu C09 oraz chodnika z04 nastąpiła 22.10.2010 r.; i) wrzesień 2013 r. ze względu na wzrost zagrożenia metanowego w rejonie ściany p44 w pokładzie 412/1 ograniczono postęp ściany do jednej zmiany wydobywczej na dobę, utrzymano go do końca eksploatacji. 3. Zaburzeniami geologicznymi, wymuszającymi ograniczenia wybiegów ścian oraz opóźnienia w robotach przygotowawczych. 4. Utrudnionym drążeniem wyrobisk przygotowawczych, związanym z koniecznością przebierania skał otaczających pokłady węgla ograniczone postępy przygotowawcze. 5. Znaczącym wyeksploatowaniem złoża brak efektywnych rejonowo pokładów perspektywicznych. 6. Znaczącym zanieczyszczeniem złoża ok. 30 40 proc. 7. Przewagą pokładów o miąższości poniżej 2 m. 7

W KOMPANII Ruch Makoszowy. fot. Jan Czypionka 8. Niedoinwestowaniem kopalni m.in. brak wysokowydajnych kombajnów chodnikowych. 9. Krótkim efektywnym czasem pracy, spowodowanym znaczącymi odległościami na dole kopalni. 10. Koniecznością wykonywania przebudów ok. 2,5 km/rok. 11. Zagęszczeniem obudowy chodnikowej, wynikającym z warunków górniczo-geologicznych na dużych głębokościach. 12. Koniecznością wykonywania wyrobisk odmetanowujących (v100, n105, n108). W 2013 r. rozpoczęto w kopalni prace nad Modelem docelowym kopalni, których zamiarem było dostosowanie programu połączeniowego z 2005 r. do bieżącej sytuacji kopalni poprzez: 1. ograniczenie kosztów funkcjonowania, 2. likwidację zbędnej infrastruktury, 3. optymalizację poziomu zatrudnienia, 4. podniesienie wydajności produkcji i jakości produkowanego węgla. Ten model stał się elementem Programu restrukturyzacji KW SA z 2014 r. i został przyjęty przez zarząd oraz Radę Nadzorczą. Niestety, pogarszająca się nadal sytuacja KW SA zmusiła nowy zarząd do wstrzymania realizacji tego programu i opracowania nowego. Kierownictwo KWK Sośnica-Makoszowy otrzymało zadanie opracowania Planu działania na lata 2014 2020 w 3 wariantach funkcjonowania: 1. wariant 1 bez ograniczeń w zakresie produkcji, inwestycji i zatrudnienia, 2. wariant 2 z ograniczeniem produkcji do 3 500 t/d, 3. wariant 3 z ograniczeniem produkcji do 10 000 t/d. Po przeprowadzonej w Centrali KW SA analizie wyników poszczególnych wariantów polecono dyrekcji kopalni dopracować wariant 2, który w ostatecznym kształcie zamknął się prognozowaną roczną produkcją w wysokości 5 000 t/d oraz przeciętnym poziomem zatrudnienia w licznie 1 774 osób. Na tym etapie prac do zespołu, który pracował nad kolejnymi wariantami, na polecenie prezesa zarządu KW SA włączona została strona społeczna. Przewodniczący organizacji związkowych działających przy KWK Sośnica-Makoszowy stali się pełnoprawnymi członkami zespołu. 8

W KOMPANII 3. 2SI 2 ściany w ruchu Sośnica, odstawa na ruch Sośnica, minimalne obłożenie, maksymalna restrukturyzacja. 4. Na wniosek organizacji społecznych KW SA dyrektorzy kopalń KW SA omawiali swoje programy. Wariant 2SI (2 ściany w ruchu Sośnica, odstawa na ruch Sośnica, minimalne obłożenie, maksymalna restrukturyzacja) został omówiony z zarządem KW SA w dniu 18 września 2014 r. W części wstępnej spotkania kilku przedstawicieli strony społecznej przedstawiło stanowisko poparcia dla tego wariantu, po czym opuścili oni salę. Szczegółowo omówiono założenia i zaproponowane przedsięwzięcia, przewidziane w wariancie 2SI. żaden z wariantów nie gwarantuje rentowności kopalni w obecnych warunkach rynkowych! AKTUALNE WYNIKI FINANSOWE KOPALNI W 2014 ROKU Wyszczególnienie Wydobycie węgla handlowego j.m. Wykonanie I VIII 2014 t/d 8 018 tony 1 298 949 Roboty przygotowawcze ogółem mb 9 042 Stan zatrudnienia na koniec okresu osób 4 538 Wydajność na 1 zatrudnionego t/os./okres 279,2 Akumulacja na sprzedaży węgla tys zł 246 443,9 zł/t 216,28 Wynik finansowy netto tys zł 251 841,0 Nakłady inwestycyjne ogółem tys zł 45 132,6 ZADANIA NA IV KWARTAŁ 2014 ROKU Wyszczególnienie Wydobycie Koszt produckji węgla j.m. KWK Sośnica- -Makoszowy t/d 532 920 tony 8 736 tys zł 248 254,1 zł/t 465,84 Roboty przygotowawcze ogółem mb 745 W 2015 r. wydobycie prowadzone będzie w 3 ścianach w obu ruchach. Są to ściany: i61, i101 i h51/n108. To związkowcy wnosili o analizę wariantów z dwiema ścianami 2S i 2M (tj. 2 ściany w ruchu Sośnica i 2 ściany w ruchu Makoszowy ). Takie warianty wstępnie zostały przeanalizowane, na tym etapie prac, w związku z wytycznymi zarządu KW SA, szczegółowej analizie poddano jednak warianty 1M i 1S, tzn.: 1. 1M 1 ściana, 2 AM-50 w ruchu Makoszowy, 2. 1S 1 ściana, 2 AM-50 w ruchu Sośnica. Po zasięgnięciu opinii członków zespołu, a także uczestniczącej w jego pracach strony społecznej, której przedstawiciele odcięli się od prac zespołu, dyrektor kopalni podjął decyzję o wyborze wariantu 1M i skierował go do zarządu KW SA jako element Planu naprawczego na lata 2014 2020 KW SA. los kopalni nie jest przesądzony! Aktywność związków zawodowych w tym okresie doprowadziła do dalszych prac nad kolejnymi wariantami: 1. 3ZW 3 ściany w obu ruchach, minimalne obłożenie, maksymalna restrukturyzacja; 2. 2MI 2 ściany w ruchu Makoszowy, odstawa na ruch Sośnica, minimalne obłożenie, maksymalna restrukturyzacja; Aktualnie trwają prace w Centrali KW SA nad kolejną wersją Planu naprawczego na lata 2014 2020. Nie zapadła jeszcze decyzja co do wariantu funkcjonowania KWK Sośnica-Makoszowy od 2016 r. Niezależnie od wyboru wariantu i prowadzonych robót górniczych załoga kopalni stanowi całość i zaniechanie prac w jednym z ruchów nie oznacza utraty pracy. Obecna sytuacja kopalni wywołuje zrozumiałe emocje pracowników obu ruchów i reprezentujących załogę związków zawodowych. Zauważalna jest absolutnie niepotrzebna eskalacja napięć między ruchami, która nie służy kopalni i atmosferze pracy. W trosce o dalsze funkcjonowanie i przyszłość kopalni apeluję o rozwagę, zachowanie spokoju, rzetelną, solidną i bezpieczną pracę! Szczęść Boże Grzegorz Mendakiewicz, dyrektor kopalni Sośnica-Makoszowy 9

W KOMPANII Wariantowy zawrót głowy Kopalnie połączono w 2005 roku, co miało poprawić ich sytuację finansową. Niestety tak się nie stało. Rozmowa z Grzegorzem Mendakiewiczem, dyrektorem kopalni Sośnica-Makoszowy rozmawiał: Zbigniew Madej Grzegorz Mendakiewicz, dyrektor kopalni Sośnica-Makoszowy. Co Pana skłoniło do napisania tak obszernego listu do pracowników kopalni? Podstawową przyczyną była konieczność zapoznanie pracowników z aktualnym stanem ekonomiczno-finansowym kopalni. Sytuacja zakładu jest bardzo zła. W okresie ośmiu miesięcy tego roku kopalnia poniosła stratę ponad 250 milionów złotych. Na wydobyciu jednej tony tracimy około 250 złotych. To oczywiście efekt spadku cen i niezwykle trudnych warunków geologiczno-górniczych, mających również wpływ na bezpieczeństwo pracy. Dotychczas kopalnie borykające się z okresowymi problemami mogły liczyć na pomoc spółki -matki, czyli Kompanii Węglowej, do której należy Sośnica-Makoszowy. Niestety, od 2012 roku następuje stałe pogarszanie wyników spółki. Na zwałach kopalń zalega ponad 5 milionów ton węgla, co wpływa na konieczność obniżania wydobycia i podwyższa koszty stałe. Na bardzo trudną sytuację spółki nałożyły się problemy naszej kopalni. Stąd Kompania Węglowa nie jest w stanie utrzymywać zakładu, który przynosi straty. Z listu wyłania się czarny obraz kopalni, a przyczyny tego stanu należy szukać kilka lat wstecz. Czy nie zadaje Pan sobie pytania, jak można było do tego dopuścić, że strata tej kopalni przez najbliższe dwa lata może się pogłębiać? Należy sięgnąć do źródeł tego stanu. Kopalnie Sośnica i Makoszowy połączono w 2005 roku, co miało poprawić ich sytuację finansową. Niestety tak się nie stało. Dlaczego? Nie wykonano podstawowych zadań, które założono w momencie połączenia. Od 2005 roku do końca sierpnia 2014 roku kopalnia poniosła ponad 1 miliard złotych strat. Nie udało się obniżyć kosztów wydobycia i zlikwidować zbędnej infrastruktury. Mamy nadmiar prawie wszystkiego, z 12 szybami i dwoma zakładami przeróbki mechanicznej węgla na czele. Na realizację procesu połączeniowego, dla którego zresztą nie określono precyzyjnie harmonogramu, nie przeznaczono niezbędnych pieniędzy. Przedłużający 10

Ruch Sośnica. fot. Jan Czypionka się proces połączeniowy kopalń Sośnica i Makoszowy nie mógł dać zatem oczekiwanych rezultatów, stąd też coraz gorsze wyniki finansowe. Na to nałożyły się zdarzenia nadzwyczajne, wynikające z zagrożeń naturalnych na dole kopalni. Myślę tutaj o pożarach czy zapaleniach się metanu. Takie zdarzenia w ostatnich kilku latach znacznie ograniczyły możliwości wydobywcze kopalni. Na to nałożyły się wieloletnie zaległości w usuwaniu szkód górniczych, co jeszcze bardziej zniechęciło samorządy, jak chociażby samorząd Gierałtowic, do współpracy z kopalnią. Efektem tego było ograniczanie wybiegu niektórych ścian oraz brak możliwości kontynuowania wydobycia węgla wysokiej jakości. Szukamy winnych tego stanu w przeszłości, ale teraźniejszość jest równie nieubłagana dla kopalni. To Pan przecież stwierdził, że żaden z wariantów programu naprawczego dla kopalni nie daje gwarancji jej rentowności. Tak, przyznaję, ale stwierdzam to w oparciu o dzisiejsze realia ekonomiczne i aktualne ceny węgla, które są znacznie niższe od ponoszonych kosztów wydobycia Sośnicy-Makoszów. Nikt nie jest w stanie powiedzieć, jakie ceny będą za kilka lat. Pamiętajmy, że kopalnia ma duże zasoby operatywne węgla, sięgające 118 milionów ton! Mamy zatem surowiec, którego wydobycie powinno znaleźć ekonomiczne uzasadnienie. Czy jest to realne na aktualnym obszarze górniczym Sośnicy-Makoszów, gdzie górnik do pracy pod ziemią jedzie nawet 80 minut? Przy dzisiejszych cenach węgla to niemożliwe. Mamy przy tym węgiel o znacznym zanieczyszczeniu w złożu, sięgającym 30 40 procent... czyli kopalnia jest pod ścianą, bez perspektyw i bez możliwości wejścia w lepszą przyszłość? To nieprawda. Los kopalni nie jest przesądzony, pod warunkiem że z analizowanych wariantów istnienia kopalni do roku 2020 wybierzemy najkorzystniejszy. Liczymy przy tym na wzrost cen węgla. Realizacja ostatniego programu, przyjętego w lutym 2014 roku przez zarząd i Radę Nadzorczą Kompanii Węglowej, została wstrzymana i rozpoczęliśmy pracę nad programem odpowiadającym aktualnej sytuacji rynkowej. Ile w sumie dyrekcja kopalni opracowała wariantów programu naprawczego? Doliczyłem się ich 19! Co w tych programach jest dla Pana najważniejsze? To gwarancje pracy dla pracowników Sośnicy-Makoszów. Zauważam dużą nerwowość wśród załogi. Stąd ten list i gorąca prośba o zachowanie spokoju i bezpieczną pracę. Dziękuję za rozmowę. 11

W YDARZENIA Ważny certyfikat Zadania związane z poprawą bezpieczeństwa i higieny pracy traktowane są w Kompanii Węglowej SA priorytetowo. Wydobycie węgla odbywa się wyłącznie przy zachowaniu najwyższych standardów bezpieczeństwa Certyfikat dla Kompanii Węglowej. Właściwe zarządzanie tym obszarem działalności firmy skłoniło nas do wdrożenia systemu zarządzania bezpieczeństwem zgodnego z postanowieniami normy PN-N-18001. Z chwilą powstania Kompanii Węglowej w kopalniach spółki stworzono podwaliny dla funkcjonowania systemów zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Proces certyfikacji systemów zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy na zgodność z normą PN-N-18001 rozpoczęto w naszej firmie w roku 2004. Systemy zarządzania bezpieczeństwem funkcjonujące w tym czasie w kopalniach Kompanii były systemami autonomicznymi. Zakres tych systemów był różny w każdej kopalni. Ta różnorodność nie była związana z warunkami geologiczno-górniczymi danej kopalni, ale wynikała głównie z przyzwyczajeń i tradycji. Mając na uwadze przede wszystkim zwiększenie skuteczności zarządzania, podjęto decyzję o integracji systemów. W marcu 2008 r. prezes zarządu Kompanii Węglowej powołał specjalny zespół i zobowiązał go do integracji Systemu Zarządzania Bezpieczeństwem i Higieną Pracy, opartego na normie PN-N-18001:2004, ze Zintegrowanym Systemem Zarządzania w 16 kopalniach, Zakładzie Górniczych Robót Inwestycyjnych, Zakładzie Remontowo-Produkcyjnym, Zakładzie Informatyki i Telekomunikacji oraz Centrali Kompanii Węglowej SA. W wrześniu 2009 r. zarząd Kompanii Węglowej zatwierdził i wprowadził do stosowania dokumentację Zintegrowanego Systemu Zarządzania. W celu utrzymania jednorodności i spójności dokumentacji we wszystkich jednostkach organizacyjnych KW SA objętych systemem zastosowano dokumentację w formie elektronicznej, opartej na oprogramowaniu DGA (DGA Process, DGA Quality, DGA Eco i DGA BHP). W 2010 r. w Kompanii Węglowej SA odbył się audyt certyfikujący, a w latach 2011 i 2012 audyty nadzoru Zintegrowanego Systemu Zarządzania, przeprowadzone wspólnie przez SGS (ISO 9001, ISO 14001) oraz Polską Izbę Handlu Zagranicznego (PN-N-18001, potwierdzający spełnienie wymagań zawartych w normach PN-EN ISO 9001:2008, PN-EN ISO 14001:2004 i PN-N-18001:2004). W roku 2013 odbył się audyt recertyfikujący, prowadzony przez jednostkę akredytowaną Polski Rejestr Statków SA, potwierdzający spełnienie wymagań norm. Przestrzeganie postanowień polityki bhp zaświadcza m.in. certyfikat wydany przez akredytowaną jednostkę certyfikującą, potwierdzający zgodność wdrożonego systemu z wymaganiami normy bhp (PN-N-18001:2004). 12

W YDARZENIA Krzysztof Penderecki i kopalnia Guido dla Rodzin Górniczych W Zabrzu odbył się II Międzynarodowy Festiwal im. Krzysztofa Pendereckiego tekst: JC Inauguracyjnego koncertu można było wysłuchać na poziomie 320 m w zabytkowej kopalni Guido. Do podziemnej sali koncertowej przybyli melomani, wśród nich Małgorzata Mańka-Szulik, prezydent Zabrza. Już po wyjściu z klatki szybu goście mieli okazję wysłuchać fragmentów Kosmogonii, utworu skomponowanego przez Krzysztofa Pendereckiego w 1970 r. na specjalne zamówienie U Thanta, sekretarza generalnego świętującej wówczas swoje ćwierćwiecze Organizacji Narodów Zjednoczonych. Droga od szybu do sali koncertowej rozświetlona została pokazem laserów, potęgujących artystyczne wrażenie. Miłośnicy mistrza mogli wysłuchać jego słynnego Sextetu, natomiast w drugiej części obejrzeli widowisko multimedialne do muzyki Igora Strawinskiego, z udziałem Wojciecha Pszoniaka i Edwarda Lutczyna. W kolejnym dniu festiwalu także na poziomie 320 w kopalni Guido odbył się koncert kameralny i spotkanie z Elżbietą Penderecką, żoną kompozytora. Finał festiwalu to koncert w Domu Muzyki i Tańca, podczas którego orkiestrą wykonującą jego utwory dyrygował sam mistrz. Część dochodu z biletów została przekazana na rzecz działań statutowych Fundacji Rodzin Górniczych. Zarząd Fundacji Rodzin Górniczych serdecznie dziękuje organizatorom festiwalu za wsparcie działalności podejmowanej przez Fundację na rzecz rodzin górniczych. Jesteśmy zaszczyceni tak doniosłym podkreśleniem wartości niesionej przez Fundację Rodzin Górniczych pomocy napisano w specjalnym komunikacie. Miłośnicy mistrza mogli wysłuchać jego słynnego Sextetu, natomiast w drugiej części obejrzeli widowisko multimedialne do muzyki Igora Strawinskiego, z udziałem Wojciecha Pszoniaka i Edwarda Lutczyna. W kopalni Guido na poziomie 320 została zaprezentowana wystawa pokonkursowa konkursu fotograficznego Portret artysty. 13

W YDARZENIA Praktyka potwierdza wcześniejsze analizy W części macierzystej kopalni Marcel w pierwszej dekadzie września 2013 roku ruszyło wydobycie w drugiej z kolei ścianie w partii Mn. Eksploatacja zalegającego w tej partii pokładu 712/1-2 pozwoliła wydłużyć żywotność części macierzystej Marcela do roku 2020 opr.: JC Występujący w zachodnim rejonie partii Mn części macierzystej pokład 712/1-2 do roku 2012 nie był eksploatowany. Zalega on na głębokości około 1100 m (najniżej w kopalni) i charakteryzuje się węglem wysokiej jakości koksującym typu 34. W pokładzie tym do końca 2014 r. przewidziano wybrać dwie ściany: pilotującą otwierającą wybierkę złoża ścianę M-5 oraz kolejną ścianę M-4, która zakończy swój normalny bieg w trzeciej dekadzie października br. Przygotowując się do eksploatacji wspomnianej wyżej partii złoża, kopalnia przeprowadziła i zleciła ośrodkom naukowym szereg badań. Wyniki prognoz analitycznych wskazały na możliwości występowania wstrząsów górotworu w trakcie prowadzenia robót górniczych w pokładzie 712/1-2, których ogniska lokalizować się będą zarówno w stropie bezpośrednim, jak też w zalegających nad pokładem 703/1-2 wstrząsogennych warstwach piaskowców (tzw. wstrząsy wysokoenergetyczne). Maksymalne energie wstrząsów wysokoenergetycznych nie powinny przekroczyć energii sejsmicznej rzędu 106 J. Wstrząsy o energii rzędu 106 J mogą występować sporadycznie i z największym prawdopodobieństwem lokalizować się będą w warstwach odległych, grubych piaskowców, w obszarach nad obrzeżami eksploatacji dokonanej w pokładach 707/2, 703/1-2 i 626/2. Eksploatacja w pełnym zakresie pokładu 712/1-2 w partii Mn z uwagi na jego znaczną, sięgającą 3 m grubość i konieczność jej prowadzenia z zawałem stropu skutkowałaby wystąpieniem silnych deformacji powierzchni terenu, a także nasileniem wstrząsów górotworu. Aby zminimalizować powyższe wpływy, wstępnie założono wybierkę pokładu nie w pełnym zakresie, a z pozostawieniem pomiędzy polami (zrobami) kolejnych ścian pasów calizny węglowej filarów o szerokości 50 m, co miało zmniejszyć deformacje o 50 proc. Pozostawienie pasów calizny było możliwe, ponieważ pokład 712/1-2 jest ostatnim przewidzianym do eksploatacji w partii Mn złoża. Ostatecznie w Kompleksowym projekcie eksploatacji pokładów zagrożonych tąpaniami na lata 2010 2014 przyjęto szerokość filarów pomiędzy poszczególnymi ścianami wynoszącą około 70 m. Zmiana szerokości filarów wyniknęła z dodatkowego uwzględnienia tzw. przyociosowych stref wytężenia calizny węglowej w chodnikach przyścianowych. Została ona dobrana tak, by zachowując stateczność, przenosiły ciężar nadkładu i obciążenie, powodowane zaszłościami eksploatacyjnymi oraz bieżącymi robotami górniczymi. Ocenę wpływu eksploatacji projektowanej w pokładzie 712/1-2 na powierzchnię terenu przeprowadzono za pomocą programu EDBJ2, opracowanego w Instytucie Eksploatacji Złóż Politechniki Śląskiej. Programy 14

W YDARZENIA te wykonują obliczenia według wzorów teorii W. Budryka S. Knothego lub według wzorów opracowanych przez J. Białka stanowiących modyfikację teorii W. Budryka S. Knothego, co umożliwia uwzględnienie w obliczeniach efektu obrzeża eksploatacyjnego i tzw. wpływów dalekich. Głównym celem przyjętych stosunkowo niewielkich długości ścian, a zwłaszcza pozostawionych między nimi calizn węglowych jest ograniczenie deformacji górotworu i powierzchni terenu. Jednocześnie założona niewielka szerokość pozostawionych pasów węgla nie będzie prowadzić do powstania nierówności w obrębie dna wykształconej niecki obniżeniowej. Jak na razie osiadania są znacznie mniejsze od zakładanych, aczkolwiek przy eksploatacji kolejnej ściany M-3 mogą ulec nieznacznemu powiększeniu. Ściana M-4 kończy bieg w tym pokładzie. W ścianie M-4 w pokładach 712/1-2 i 712/1-2 713/1 na poziomie 1000 m fedruje załoga oddziału G-1. Ściana ma długość około 120 m, a jej wybieg początkowo wynosił około 1255 mb. Furta ściany ma wysokość około 3 m. Średnie nachylenie wynosi 3 8 stopni, lokalnie do 10 stopni. Dobowe wydobycie oscyluje w granicach 3 tys. t węgla koksowego typu 34.1 i 34.2. Pokłady 712/1-2 i 712/1-2 713/1 zaliczane są do III kategorii zagrożenia metanowego, klasy B zagrożenia wybuchem pyłu węglowego oraz do I i II stopnia zagrożenia wodnego. Pokłady 712/1-2 i 712/1-2 713/1 w obrębie ściany M-4 zaliczone są do I i II stopnia zagrożenia tąpaniami. Ściana została wyposażona w 81 szt. sekcji obudowy zmechanizowanej typu Glinik 14/34-POz. Węgiel urabiany jest za pomocą kombajnu typu FS-400/1.0, z organami o średnicy 1800 mm i zabiorze 0,8 m. Urobek ze ściany transportowany jest za pomocą przenośnika zgrzebłowego ścianowego Rybnik-850 na przenośnik podścianowy Grot-850 i dalej na odstawę zbiorczą. Załoga oddziału G-1 liczy 68 osób. Oddziałem kierował Mariusz Gajdosz, od sierpnia br. obowiązki sztygara oddziałowego pełni Jan Tomas. Sztygarami zmianowymi są: Janusz Kurkowski, Jarosław Karnówka, Łukasz Wróblowski i Grzegorz Małek. Przodowymi w oddziale są: Andrzej Grzonka, Mirosław Daszkiewicz, Wiesław Kiermaszek, Aleksander Świerczek. Eksploatacja pokładu 712/1-2 pozwoliła wydłużyć żywotność części macierzystej Marcela do roku 2020. fot. Jan Czypionka 15

W YDARZENIA W ścianie M-4 w kopalni Marcel pracuje załoga oddziału G-1. Na zdjęciu w pierwszym rzędzie, od lewej: Mariusz Student, Adam Sładkowski, Marek Kowalicki, Paweł Brenk, Marcin Mamcarczyk, Michał Tront. W drugim rzędzie, od lewej: Sławomir Łasiewicki, sztygar oddziałowy Jan Tomas, Mirosław Daszkiewicz, Zbigniew Warzecha, Jacek Jambor, Krystian Stompel, Józef Wagan, Marcin Kijowski. 16

W YDARZENIA W trzecim rzędzie, od lewej: Tomasz Polnik, Damian Szołtys, Marek Cybulski, Grzegorz Mika, Krzysztof Gawlok, Dorian Klapuch, Piotr Sładkowski, Dariusz Miler. fot. Rafał Jastrzębski 17

WITRYNA INNOWACYJNOŚCI Bezpieczne schody Na zdjęciu, od lewej: Robert Bryja kierownik robót górniczych ds. robót przygotowawczych, Andrzej Ryszka główny mechanik ds. szybów, Damian Tomiczek główny energetyk. fot. ARC 18

WITRYNA INNOWACYJNOŚCI Statystyki bhp wskazują na to, że większość wypadków, którym ulegają górnicy na dole w kopalni, ma miejsce podczas chodzenia i przenoszenia materiałów. Dlatego tak ważną rolę odgrywają bezpieczne szlaki komunikacyjne opr.: JC Inżynierowie z kopalni Marcel opracowali projekt racjonalizatorski, którego celem jest z jednej strony podniesienie poziomu bezpieczeństwa pracy właśnie podczas przemieszczania się górników, z drugiej znaczna oszczędność materiałów. Schody górnicze, zwane potocznie w żargonie górniczym deptakami, są nieodłącznym elementem wyposażenia wszystkich nachylonych wyrobisk, w których odbywa się pieszy ruch załogi. Ich zadaniem jest ułatwienie, a w niektórych przypadkach, przy większym nachyleniu, wręcz umożliwienie poruszania się załogi. Spąg wyrobisk może być suchy i czysty, ale również zanieczyszczony i wilgotny, co w dużej mierze stanowi utrudnienie dla poruszających się nim pracowników. Dlatego też stosowanie schodów górniczych jest tak istotne dla zapewnienia bezpieczeństwa na drogach transportowych. Obecnie stosowane schody górnicze dostępne są w kilku wariantach wykonania: począwszy od gotowych elementów ze stalowych kratownic, kupowanych w ramach dostawy materiałów do kopalni, poprzez wykonane we własnym zakresie na bazie zużytych odcinków taśm przenośnikowych, do których mocowane są w różny sposób (gwoździami lub śrubami) drewniane szczebelki, stanowiące faktyczne trepy schodów. W niektórych przypadkach (szczególnie przy dużych nachyleniach) stosowane są wręcz drewniane drabiny, które połączone ze sobą również spełniają swoje zadanie. W przypadku zakupu gotowych schodów nie wykorzystujemy materiałów odpadowych, ale już we wszystkich innych przypadkach elementy te wykonywane są we własnym zakresie i często dostosowywane konstrukcyjnie do lokalnych warunków, w których mają być stosowane. Materiałem odpadowym jest tylko i wyłącznie stara taśma przenośnikowa, cięta na pasy o odpowiedniej długości i szerokości. Mając na względzie konieczność szukania oszczędności w bieżącej działalności i prowadzeniu ruchu zakładu górniczego, inżynierowie z Marcela zaproponowali wykorzystanie liny wyrównawczej stalowo-gumowej SAG jako materiału do wykonania schodów górniczych. Lina ta pochodzi z wymiany w górniczych urządzeniach wyciągowych, która to wymiana odbywa się cyklicznie, w zależności od decyzji uprawnionego rzeczoznawcy. Lina po jej zdjęciu i wydaniu na powierzchnię podlega utylizacji, która niestety z jednej strony jest konieczna, a z drugiej generuje określone koszty. Materiał, z którego jest wykonana, to zawulkanizowane w kilku warstwach kwasoodpornej, antystatycznej i bardzo wytrzymałej gumy cztery linki stalowe o różnej średnicy. Wynika z tego, że jest praktycznie niezniszczalna i odporna na wszystkie możliwie występujące w górnictwie podziemnym warunki. Dlatego też wykonane z niej elementy nie tylko są bardzo wytrzymałe i trwałe, ale również bezpieczne ze względu na zastosowany materiał. Zaproponowane rozwiązanie to nic innego jak propozycja wykonania gotowej drabiny (schodów górniczych deptaku) z pociętych na odpowiednią długość odcinków liny, skręconych śrubami. Schody mogą być wykonane w dwóch wariantach, różniących się między sobą podziałką pomiędzy stopniami (330 lub 380 mm), a z kolei każdy wariant dostępny może być w wersji normalnej pojedyncza wysokość stopnia lub w wersji podwyższonej, przeznaczonej do większych nachyleń podwójna wysokość stopnia. Schody zaprojektowane zostały jako powtarzalne segmenty o długości 2720 mm (dobrane do możliwości i wymiarów jednostek transportowych), które pasują do siebie niezależnie od kierunku ich odwrócenia, z zachowaniem wybranej podziałki stopnia. W celu uniknięcia złożenia się drabiny podczas niesymetrycznego jej obciążenia, do połączenia pierwszego i ostatniego stopnia zastosowano podwójne śruby. Racjonalizatorzy przewidują uzyskanie następujących korzyści, wynikających z wprowadzenia i zastosowania ich pomysłu: dostęp do darmowego materiału, którym jest zdemontowana lina wyrównawcza, do wykonania schodów górniczych (materiał bardzo dobrej jakości, odporny na działanie czynników zewnętrznych, zarówno mechanicznych, jak i chemicznych praktycznie niezniszczalny; eliminacja kosztownej utylizacji wymienionej z górniczego wyciągu szybowego liny stalowo-gumowej SAG; uzyskanie gotowych, powtarzalnych elementów schodów, które z racji zastosowanego materiału gwarantują długoletnią pracę; łatwość montażu i ergonomia użytkowania; poprawa poziomu bhp przy poruszaniu się na trasach transportowych precyzja i ergonomia wykonania. Schemat projektu racjonalizatorskiego. 19

WITRYNA INNOWACYJNOŚCI Projekt poprawi bezpieczeństwo pracy Zakład Remontowo-Produkcyjny wykonuje remonty, modernizacje oraz produkuje zmechanizowane obudowy ścianowe wyłącznie dla Kompanii Węglowej SA, zabezpieczając w ten sposób ponad 80 proc. jej potrzeb w tym zakresie opr.: AR Jan Kaczmarczyk, jeden z autorów projektu wynalazczego kontroler spawalniczy warsztatu WRP3 Zakładu Remontowo-Produkcyjnego. fot. ARC Wzwiązku z pracami, prowadzonymi w poszczególnych oddziałach Zakładu Remontowo-Produkcyjnego, istnieje silna potrzeba zmian istniejącego parku maszynowego, wpływająca na polepszenie warunków pracy, usprawnienie procesu produkcyjnego, a przede wszystkim zwiększenie bezpieczeństwa pracowników na danych stanowiskach. Odpowiedzią na tę potrzebę jest m.in. ostatni projekt wynalazczy pt. Opracowanie stanowiska do montażu osłon bocznych i lemniskatów osłony odzawałowej obudowy zmechanizowanej. Projekt ten został zgłoszony przez Kazimierza Niemca sztygara zmianowego oraz Jana Kaczmarczyka kontrolera spawalniczego, pracowników oddziału WRP3, podczas Giełdy Wynalazczości, zorganizowanej przez Zakład Remontowo-Produkcyjny. Główną ideą projektu było stworzenie nowego stanowiska do montażu osłon bocznych i lemniskatów w osłonie odzawałowej, wchodzącej w skład sekcji obudowy zmechanizowanej, które doposażone w dodatkowy żuraw o nośności 1 t w znaczny sposób odciążyłoby pracę głównej suwnicy transportowej hali spawalniczej WRP3, służącej również do załadunku i rozładunku środków transportowych; usprawniło proces montażu oraz poprawiło warunki pracy i bezpieczeństwa pracowników. Zaprojektowane urządzenie można w uproszczeniu podzielić na konstrukcję stałą, która zawiera trasę jezdną, oraz konstrukcję ruchomą, złożoną z tzw. wózka, poruszającego się po trasie jezdnej wraz z hydraulicznym urządzeniem zaciskowym. W skład hydraulicznego urządzenia zaciskowego wchodzą trzy siłowniki hydrauliczne wraz ze specjalnie zaprojektowanymi dociskaczami, którymi można sterować bezpośrednio przy urządzeniu. Proces montażu na urządzeniu wygląda następująco: gotowa osłona odzawałowa zostaje przetransportowana główną suwnicą transportową i umieszczona na płycie montażowej urządzenia, następnie przy użyciu żurawia znajdującego się na stanowisku przechodzimy do montażu osłon bocznych wraz z prowadnikami w ten sposób, aby zapewnić współosiowość prowadników z otworami w osłonie odzawałowej. W kolejnym etapie montażu konstrukcja ruchoma zostaje ręcznie przesunięta na odległość zapewniającą symetryczny punkt podparcia osłon bocznych względem osłony odzawałowej i przy użyciu hydraulicznego urządzenia zaciskowego osłony boczne zostają dociśnięte do osłony odzawałowej. Stanowisko umożliwia również montaż lemniskatów. Urządzenie pomimo swej prostej konstrukcji idealnie wpisuje się w proces produkcyjny warsztatu. Dzięki jego zastosowaniu i możliwości montowania dwóch osłon jednocześnie proces montażu został znacząco skrócony, a bezpieczeństwo i komfort pracy pracowników znacznie się poprawiły. Obecnie urządzenie wykorzystywane jest do montażu małych i średniogabarytowych osłon odzawałowych, ale przewidziana jest jego modernizacja, dzięki której stanowisko zostanie m.in. dostosowane do montażu wielkogabarytowych osłon odzawałowych. 20