Biuletyn Informacyjny 6/2004

Biuletyn Informacyjny 6/2004 Warszawa, listopad 2004

Na podstawie materia ów NBP opracowano w Departamencie Statystyki Wed ug stanu na dzieƒ 4.0.2004 r. Projekt graficzny: Oliwka s.c. Zdj cie na ok adce: Corbis/Free Sk ad i druk: Drukarnia NBP Wyda : Narodowy Bank Polski Departament Komunikacji Spo ecznej 00-99 Warszawa, ul. Âwi tokrzyska /2 Telefon (22) 653 23 35 Fax (22) 653 3 2 www.nbp.pl Copyright Narodowy Bank Polski, 2004 ISSN 230-0020 2

Spis treêci. Sytuacja spo eczno-gospodarcza kraju.................................. 5.. Produkcja sprzedana przemys u............................................ 5.2. Poziom cen............................................................ 6.3. Rynek pracy........................................................... 8.4. Wynagrodzenia i Êwiadczenia spo eczne....................................... 9.5. Bud et paƒstwa....................................................... 0 2. Poda pieniàdza i czynniki jego kreacji.................................. 2 2.. Struktura poda y pieniàdza............................................... 2 2.2. Czynniki kreacji pieniàdza................................................ 4 2.2.. Nale noêci od pozosta ych sektorów krajowych........................... 5 2.2.2. Zad u enie netto instytucji rzàdowych szczebla centralnego................... 8 2.2.3. Aktywa zagraniczne netto........................................... 8 2.2.4. Saldo pozosta ych pozycji (netto)...................................... 9 3. Polityka monetarna banku centralnego................................. 20 3.. Stopy procentowe...................................................... 20 3.2. Rezerwy obowiàzkowe.................................................. 22 3.3. Kursy walutowe....................................................... 22 3.4. Rynek pierwotny bonów skarbowych........................................ 23 3.5. Operacje otwartego rynku................................................ 24 4. Bilans p atniczy za I kwarta 2004 r..................................... 25 4.. Podstawowe tendencje w bilansie p atniczym w I kwartale 2004 r.................... 25 4.2. Rachunek bie àcy...................................................... 26 4.2.. Poprawa salda rachunku bie àcego.....................................26 4.2.2. Poprawa salda obrotów towarowych................................... 27 4.2.3. Obroty handlu zagranicznego wed ug statystyki celnej....................... 28 4.2.3..Wzrost eksportu towarów..................................... 28 4.2.3.2. Wzrost importu towarów...................................... 29 4.2.4. Saldo us ug...................................................... 30 4.2.4.. Podró e zagraniczne......................................... 3 4.2.4.2 Us ugi transportowe.......................................... 3 4.2.4.3. Pozosta e us ugi............................................ 32 4.2.5. Poprawa ujemnego salda dochodów.................................... 32 4.2.6 Wzrost dodatniego salda transferów bie àcych i kapita owych.................. 34 4.3. Rachunek finansowy.................................................... 35 4.3.. Inwestycje nierezydentów w Polsce..................................... 36 4.3... Nap yw zagranicznych inwestycji bezpoêrednich..................... 36 4.3..2. Wzrost nap ywu kapita u portfelowego........................... 37 4.3..3. Nap yw pozosta ych inwestycji.................................. 38 4.3.2. Inwestycje rezydentów za granicà...................................... 38 4.3.2..Wzrost inwestycji rezydentów za granicà........................... 38 4.3.3. Pochodne instrumenty finansowe...................................... 40 4.4. Oficjalne aktywa rezerwowe.............................................. 40 3

5. Najwa niejsze decyzje Rady Polityki Pieni nej........................... 42 6. Aneks statystyczny..................................................... 43 6.. Tabele.............................................................. 44 6.2. Wykresy............................................................. 87 6.3. Szeregi czasowe pozbawione wahaƒ sezonowych............................... 92 6.4. Uwagi metodyczne.................................................... 0 4

Sytuacja spo eczno-gospodarcza kraju Sytuacja spo eczno-gospodarcza kraju Tabela.0. Wybrane kategorie sfery realnej (w %) Wyszczególnienie Przyrost w miesiàcu Przyrost w 2004 Produkcja sprzedana przemys u -2,9-6,7 2,7. Ceny towarów i us ug konsumpcyjnych 0,8,0 0,9 3,5 Ceny produkcji sprzedanej przemys u 2,,3-0,2 6,2 Ceny produkcji budowlano-monta owej,0 0,8 0,7 3,4 Przeci tne zatrudnienie w sektorze przedsi biorstw 0,2 0, 0,2. Przeci tne miesi czne wynagrodzenie nominalne brutto w sektorze przedsi biorstw 0,0-3,0 2,2. Przeci tna miesi czna nominalna emerytura i renta z pozarolniczego systemu ubezpieczeƒ spo ecznych brutto -0, 0,0 0,2. * Dane niepublikowane przez GUS. èród o: dane GUS... Produkcja sprzedana przemys u Na prze omie I i kwarta u br. gospodarka krajowa wesz a w faz szybkiego wzrostu. W marcu br. wskaênik 2-miesi cznych zmian produkcji sprzedanej przemys u osiàgnà maksymalny poziom 23,8%. W nast pnym miesiàcu tempo przyrostów przekroczy o 20%. W porównaniu z marcem produkcja spad a o 2,9%. Dobre wyniki odnotowano w przetwórstwie przemys owym szczególnie w dziale pojazdów mechanicznych przyrost roczny produkcji o 76%, wyrobów z metali przyrost o 43%, wyrobów z surowców niemetalicznych pozosta ych oko o 59%. W maju br. produkcja przemys owa zmniejszy a si o 6,6%, a w przetwórstwie przemys owym o 5,9%. Pomimo wyraênego spadku miesi cznego, wskaêniki przyrostów rocznych tych kategorii utrzyma y si na wysokim poziomie odpowiednio 2,3% i 4,3%. Wy szy od przeci tnego wzrost produkcji wystàpi w dziale pojazdy mechaniczne, przyczepy i naczepy wzrost o 58,3%, wyroby z metali o 24,3% oraz maszyny i urzàdzenia o 22,7%. Majowy spadek sprzeda y przemys owej by zgodny z przewidywaniami. Zdecydowa y o tym m.in. zmiany podatkowe, które wiàza y si z przystàpieniem Polski do Unii Europejskiej. Wzrost stawek podatków poêrednich i w konsekwencji wzrost cen ostudzi y wysoki popyt z okresu przedakcesyjnego. Podobnie zadzia a a zmiana zasad odliczania AT-u. Korzystniejsze przepisy obowiàzujàce przed akcesjà powodowa y przyspieszenie decyzji o zakupach. W maju natomiast nastàpi o zahamowanie tego zjawiska. Po chwilowym spowolnieniu gospodarki, w czerwcu br. przedsi biorstwa przemys owe ponownie wróci y na Êcie k wzrostu. Produkcja zwi kszy a si o 2,7% w skali miesi cznej, a jej roczny wskaênik wzrós z 2,3% do 5,7%. W porównaniu z tym samym okresem poprzedniego roku wzrost produkcji sprzedanej przemys u odnotowano w 25 (spoêród 29) dzia ach przemys u naj- W przedsi biorstwach o liczbie pracujàcych powy ej 9 osób. BIULETYN INFORMACYJNY 6/2004 5

Sytuacja spo eczno-gospodarcza kraju Wykres... Produkcja sprzedana przemys u (analogiczny okres poprzedniego roku = 00) 29 25 2 7 3 09 05 0 97 93 89 % I I I I 2003 2004 Produkcja sprzedana przemys u ogó em Przetwórstwo przemys owe Górnictwo i kopalnictwo Wytwarzanie i zaopatrywanie w energi elektrycznà, gaz, wod wy szy w produkcji pojazdów mechanicznych, przyczep i naczep o 79,6%, sprz tu i urzàdzeƒ radiowych, telewizyjnych i telekomunikacyjnych o 42,3%, pozosta ego sprz tu transportowego o 38,9%, maszyn i aparatury elektrycznej o 26,0% oraz maszyn i urzàdzeƒ o 22,2%. Spadek produkcji sprzedanej wystàpi w produkcji odzie y i wyrobów futrzarskich o 4,7%, w wytwarzaniu i zaopatrywaniu w energi elektrycznà, gaz, par wodnà i goràcà wod o 3,5%. W okresie I pó rocza 2004 r. produkcja sprzedana przemys u by a o 7,6% wy sza w porównaniu z analogicznym okresem ubieg ego roku. Wkwartale br. nie nastàpi a poprawa w budownictwie. Produkcja budowalno-monta owa 2 spad a w I pó roczu br. w stosunku do tego samego okresu poprzedniego roku o 3,2%. O stosunkowo niewielkim spadku w I pó roczu br. zadecydowa wysoki przyrost miesi czny produkcji budowlano-monta owej w marcu i w kwietniu br. wzrost odpowiednio 3,8% i 45,7%. W maju przedsi biorstwa budowlane odnotowa y spadek produkcji o 7,2%. Ogólnego obrazu na rynku robót budowlanych nie poprawi y lepsze wyniki w czerwcu br. Pomimo miesi cznego wzrostu produkcji w tym okresie o 4,6%, roczny wskaênik tej kategorii wyniós na koniec kwarta u 4,2%..2. Poziom cen Wraz z wejêciem gospodarki krajowej na Êcie k szybkiego wzrostu, coraz bardziej przybiera na sile presja inflacyjna. Podniesienie cen przez producentów dóbr i us ug zarówno konsumpcyjnych, jak te w przemyêle, by o konsekwencjà wysokiego popytu, szczególnie na prze omie I i kwarta u br. W kwartale br. zjawisko to w najwi kszym stopniu dotkn o cen w przemyêle. Ich roczny wskaênik zmian (PPI) zwi kszy si pomi dzy marcem a czerwcem br. o 4,3 pkt. proc do 9,2% wykres.2.. G ównie podwy ki cen produkcji sprzedanej przemys u wystàpi y w maju br. W nast pnym miesiàcu ceny ustabilizowa y si, a miesi czny wskaênik obni y si o 0,2%. W okresie 2 miesi cy do koƒca czerwca 2004 r. najwy szy wzrost cen wystàpi w górnictwie i w kopalnictwie o 29,9%. Ceny w przetwórstwie przemys owym ros y wolniej o 8,8% i by y zbli one do poziomu wskaênika PPI dla ogó u produkcji sprzedanej przemys u. W sekcji tej wzros y zw aszcza ceny koksu i produktów rafinacji ropy naftowej o 48,7% oraz metali o 36,3%. W wytwarzaniu i zaopatrywaniu w energi elektrycznà, gaz, wod w czerwcu br. ceny by y o 2,8% wy sze ni rok wczeêniej. Ceny produkcji budowlano monta owej ros y w tym okresie stosunkowo wolno w tempie 2,8% wobec spadku o,0% przed rokiem, co wynika o z nadal utrzymujàcej si stagnacji na rynku budowlanym. Pomi dzy styczniem a czerwcem br. najbardziej wzros y koszty przygotowa- 2 Obejmujàca roboty o charakterze inwestycyjnym i remontowym na terenie kraju, realizowana przez przedsi biorstwa budowlane o liczbie pracujàcych powy ej 9 osób. 6 N a r o d o w y B a n k P o l s k i

Sytuacja spo eczno-gospodarcza kraju Wykres.2.. Wskaêniki cen produkcji sprzedanej przemys u (analogiczny okres poprzedniego roku = 00) % 33 28 23 8 3 08 03 98 I I I I 2003 2004 Produkcja sprzedana przemys u ogó em Górnictwo i kopalnictwo Przetwórstwo przemys owe Wytwarzanie i zaopatrywanie w energi elektrycznà, gaz, wod nia terenu pod budow o 4,8%, wynajmu sprz tu budowlanego i burzàcego z obs ugà operatorskà o 3,3% oraz koszty wznoszenia obiektów budowlanych, in ynierii làdowej i wodnej o 3,%. Wzrost cen towarów i us ug konsumpcyjnych (CPI) na koniec kwarta u 2004 r. o 4,4% w skali rocznej by g ównie podyktowany podro eniem ywnoêci oraz wzrostem kosztów transportu wykres.2.2. W czerwcu br. ceny ywnoêci i napojów bezalkoholowych w skali roku zwi kszy y si o8,% wobec spadku o 0,6% przed rokiem. Najszybciej dro a cukier o 59,5%, oleje i pozosta e t uszcze o 2,7%, w tym zwierz ce o 2,6%, a przede wszystkim, majàce du y wp yw na wartoêç wskaênika, ceny mi sa o 2,%. O 6% wi cej konsumenci p acili za produkty z grupy mleko, sery i jaja. Pieczywo i produkty zbo owe zdro a y o 5,3%. W czerwcu br. nie pojawi si, obserwowany w latach ubieg ych, sezonowy spadek cen warzyw i owoców, w konsekwencji ich roczne wskaêniki ukszta towa y si na poziomie odpowiednio 8,5% i 2,9%. Napoje bezalkoholowe zdro a y w czerwcu br. o,8% w skali rocznej. Wzrost cen towarów i us ug w zakresie transportu wyniós 9,7% wobec 3,7% przed rokiem. Najbardziej zdro a y koszty paliwa do prywatnych Êrodków transportu o 7,8%, samochody osobowe o 4,%, a us ugi transportowe o 3,5%. Wzrost cen towarów i us ug zwiàzanych z mieszkaniem wyniós w czerwcu br. 4,6% w skali rocznej wobec 2,8% odpowiednio przed rokiem. Najbardziej podro a y materia y do konserwacji Wykres.2.2. Wskaêniki cen wybranych grup towarów i us ug konsumpcyjnych (analogiczny okres poprzedniego roku = 00) % 09 07 05 03 0 99 97 95 I 2003 2004 Towary i us ugi konsumpcyjne ogó em U ytkowanie mieszkania i noêniki energii Odzie i obuwie Transport I ywnoêç i napoje bezalkoholowe I I àcznoêç Napoje alkoholowe i wyroby tytoniowe Opieka zdrowotna BIULETYN INFORMACYJNY 6/2004 7

Sytuacja spo eczno-gospodarcza kraju Wykres.2.3. Wskaêniki cen towarów i us ug konsumpcyjnych ( poprzedniego roku = 00) % 04,0 03,5 03,0 02,5 02,0 0,5 0,0 00,5 00,0 I I I I 2002 2003 2004 mieszkania lub domu o 3,7%. Wzrost cen noêników energii by umiarkowany i wyniós 3,9%. Za wynajem mieszkania trzeba by o zap aciç o 2,8% wi cej ni rok wczeêniej. Towary i us ugi zwiàzane z wyposa eniem mieszkania i prowadzeniem gospodarstwa domowego zdro a y o 2,%. Odniesienie wzrostu cen towarów i us ug konsumpcyjnych do wzrostu przeci tnego wynagrodzenia brutto w sektorze przedsi biorstw wskazuje, e pomimo wyraênego przyspieszenia inflacji, si a nabywcza p ac wipó roczu br. w stosunku do tego samego okresu poprzedniego roku wzros a w odniesieniu do wielu towarów. Relatywnie taƒsze by y warzywa, ryby, napoje, odzie i obuwie oraz wi kszoêç towarów i us ug zwiàzanych z utrzymaniem mieszkania. Realny spadek cen dotyczy równie us ug transportowych, towarów i us ug w zakresie àcznoêci, zdrowia, edukacji, higieny osobistej, us ug ubezpieczeniowych i opieki spo ecznej, a tak e wi kszoêci towarów i us ug zwiàzanych z rekreacjà i kulturà. Relatywnie dro sze ni przed rokiem by y niektóre artyku y ywnoêciowe, m.in. jaja, cukier, mas o, drób, mi so wo owe, màka, owoce i pieczywo. Zdro a y równie us ugi kanalizacyjne oraz paliwo do prywatnych Êrodków transportu..3. Rynek pracy Pomimo utrzymujàcych si pozytywnych trendów w gospodarce krajowej, w kwartale nie nastàpi a wyraêna poprawa na rynku pracy. Przedsi biorstwa zwi kszy y swojà produkcj poprzez popraw wydajnoêci pracy, w ramach posiadanych zasobów si y roboczej. W I pó roczu br. przeci tne zatrudnienie w sektorze przedsi biorstw ukszta towa o si na poziomie 4.674,8 tys. osób, i by o o,% ni sze ni w poprzednim roku. Spadek zatrudnienia dotknà takie dzia y jak górnictwo i kopalnictwo 0,8% w skali roku, transport, gospodark magazynowà, àcznoêç 2,0%, wytwarzanie i zaopatrywanie w energi elektrycznà, gaz, wod 2,6% oraz budownictwo 2,6%. W przetwórstwie przemys owym zatrudnienie pozosta o na poziomie zbli onym do notowanego przed rokiem. Najwy szy przyrost zatrudnienia wystàpi przy produkcji pojazdów mechanicznych, przyczep i naczep oraz wyrobów gumowych i z tworzyw sztucznych. Spad o natomiast zatrudnienie przy produkcji odzie y i wyrobów futrzarskich, maszyn i urzàdzeƒ, wyrobów z surowców niemetalicznych pozosta ych, artyku ów spo ywczych i napojów oraz wyrobów chemicznych. Na koniec czerwca br. liczba zarejestrowanych bezrobotnych obni y a si o 63,4 tys. osób w skali roku, co wp yn o na niewielki spadek stopy bezrobocia z 9,7% do 9,5%. Liczba nowo zarejestrowanych bezrobotnych w I pó roczu br. wynios a.270, tys. osób i by a o 82,2 tys. wi ksza ni rok wczeêniej. Bez prawa do zasi ku pozostawa o w koƒcu czerwca br. 2.63,3 tys. osób, co stanowi o 85,7% ogó u zarejestrowanych bezrobotnych przed rokiem 84,9%. 8 N a r o d o w y B a n k P o l s k i

Sytuacja spo eczno-gospodarcza kraju Wykres.3.. Liczba bezrobotnych i stopa bezrobocia tys. osób 3.500 3.000 2.500 % 2,0 20,5 20,0 9,5 2.000 I I I I 2003 2004 9,0 Bezrobotni ogó em Stopa bezrobocia W I pó roczu br. do urz dów pracy zg oszono wi kszà liczbà ofert zatrudnienia ni w tym samym okresie 2003 r. 405,6 tys., wobec 340, tys. przed rokiem..4. Wynagrodzenia i Êwiadczenia spo eczne Przeci tne miesi czne wynagrodzenie brutto w sektorze przedsi biorstw w I pó roczu br. wynios o 2.387,98 z i by o o 5,% wy sze ni przed rokiem. Wzrost p ac powy ej Êredniego poziomu odnotowano w górnictwie i kopalnictwie 9,7%, przetwórstwie przemys owym 5,7% oraz handlu i naprawach 5,4% Wolniej ros y p ace przy obs udze nieruchomoêci i firm,2%, hotelach i restauracjach, a tak e transporcie, gospodarce magazynowej i àcznoêci 3,7%. W przetwórstwie przemys owym przeci tne wynagrodzenia brutto wzros y najbardziej w dzia ach charakteryzujàcych si najwy szymi przyrostami produkcji przemys owej w tym okresie. P ace w przedsi biorstwach produkujàcych pojazdy mechaniczne, przyczepy i naczepy by y wy sze o 9,5%, maszyny i urzàdzenia o 8,%, wyroby z metali o 7,4%. Przeci tne miesi czne wynagrodzenie realne brutto w sektorze przedsi biorstw w I pó roczu br. zwi kszy o si w porównaniu z analogicznym okresem ubieg ego roku o 2,7%. Wkwartale br. wzrost si y nabywczej p ac wyniós,6% w skali roku i by znacznie ni szy ni wikwartale br. 3,8%. Najlepiej wynagradzanymi pracownikami pozostawa y osoby zatrudnione w sektorze publicznym. W okresie szeêciu miesi cy br. ich przeci tne miesi czne wynagrodzenie brutto wynios o 2.73,35 z o 6,3% wi cej ni w analogicznym okresie ubieg ego roku, i znacznie przewy sza o p ace w przedsi biorstwach prywatnych oraz w sektorze przedsi biorstw. Wykres.4.. Wynagrodzenia i Êwiadczenia spo eczne 2.700 2.650 2.600 2.550 2.500 2.450 2.400 2.350 2.300 2.250 2.200 z I I I I 2003 2004 z.50.40.30.20.0.00.090 Przeci tne wynagrodzenie brutto w przemyêle (lewa skala) Przeci tna miesi czna emerytura i renta z pozarolniczego systemu ubezpieczeƒ spo ecznych (prawa skala) BIULETYN INFORMACYJNY 6/2004 9

Sytuacja spo eczno-gospodarcza kraju W sektorze prywatnym przeci tna p aca brutto w okresie styczeƒ czerwiec br. wynios a 2.288,57 z, tj. o 5,% wi cej ni rok wczeêniej. Relacja przeci tnego wynagrodzenia brutto w sektorze prywatnym do przeci tnej p acy w sektorze publicznym wynios a w okresie szeêciu miesi cy br. 83,8%. Przeci tna miesi czna emerytura i renta brutto z pozarolniczego systemu ubezpieczeƒ spo ecznych ukszta towa a si w okresie szeêciu miesi cy br. na poziomie.3,74 z, tj. o 4,8% wy szym ni przed rokiem, a jej si a nabywcza wzros a o,9%. Kwota brutto zasi ków dla bezrobotnych (bez sk adki na ubezpieczenie spo eczne) wynios a wokresie szeêciu miesi cy br..375,8 mln z i by a o 8,5% ni sza ni w tym samym okresie ub.r. Z tytu u zasi ków i Êwiadczeƒ przedemerytalnych w I pó roczu br. wyp acono 2.823,2 mln z, tj. o 4,5% wi cej ni w okresie styczeƒ czerwiec ub.r..5. Bud et paƒstwa Tabela.5.. Szacunkowe wykonanie bud etu paƒstwa za okres styczeƒ czerwiec 2004 r. (w mln z ) Wyszczególnienie Plan po zmianach na 2004 r. Wykonanie % realizacji ustawy bud etowej. DOCHODY 54.552,6 74.523,8 48,2 z tego : podatki poêrednie 03.676,7 47.852,5 46,2 podatek dochodowy od osób prawnych 9.585,9 5.77,9 60,2 podatek dochodowy od osób fizycznych 22.059,8 8.787,2 39,8 dochody paƒstwowych jednostek bud etowych 0.945, 7.034,7 64,3 w tym: wp ywy z c a.924,0.668,4 86,7 pozosta e dochody 8.285, 5.077,5 6,3 w tym: wp aty z zysku NBP 4.22,7 4.056,8 96,3 2. WYDATKI 99.85,9 94.399,9 47,2 w tym : obs uga d ugu krajowego 2.02,4 9.067,5 43,2 obs uga zad u enia zagranicznego 5.737,6 2.398,6 4,8 dotacja dla Funduszu Pracy 3.44,0 404,0 2,8 dotacja dla funduszu emerytalno-rentowego 5.065,7 7.609,7 50,5 dotacja dla Funduszu Ubezpieczeƒ Spo ecznych 20.836,4 3.360,0 64, subwencje ogólne dla jednostek samorzàdu terytorialnego 3.429,5 8.445,8 58,7 3. DEFICYT -45.299,3-9.876, 43,9 èród o: dane Ministerstwa Finansów. W okresie styczeƒ-czerwiec 2004 r. dochody bud etu wynios y 74.523,8 mln z, co stanowi- o 48,2% kwoty za o onej w ustawie bud etowej o 2 pkt. proc. wi cej ni przed rokiem. Po stronie dochodów, najwi ksze wp ywy do bud etu pochodzi y z podatków poêrednich 47.852,5 mln z i z podatku dochodowego od osób fizycznych 8.787,2 mln z. W porównaniu z tym samym okresem poprzedniego roku, dochody bud etu z podatków poêrednich zwi kszy y si o 6,2%, a z podatku dochodowego od osób fizycznych zmniejszy y si o 4,8%. Ich udzia w àcznej kwocie dochodów wyniós odpowiednio 64,2% i,8%, wobec 62,6% i 4,4% w analogicznym okresie ub.r. 0 N a r o d o w y B a n k P o l s k i

Sytuacja spo eczno-gospodarcza kraju Wp ywy z podatku dochodowego od osób prawnych ukszta towa y si na poziomie 5.77,9 mln z i by y wy sze ni przed rokiem o 9,6%. Ich udzia w dochodach ogó em wyniós 7,7% wobec odpowiednio 7,3% rok wczeêniej. Dochody paƒstwowych jednostek bud etowych zwi kszy y si o 20,%, a ich udzia w àcznej kwocie dochodów wyniós 9,4% 8,2% w ub.r. Najwy szy udzia wp ywów w stosunku do za o eƒ na 2004 r. dotyczy dochodów paƒstwowych jednostek bud etowych, których realizacja wynios a 64,3%. Wydatki bud etu paƒstwa w tym okresie wynios y 94.399,9 mln z i stanowi y 47,2% kwoty za o onej w ustawie bud etowej na 2004 r. o 2,0 pkt. proc. mniej ni przed rokiem. Wysoki procent realizacji wydatków zosta osiàgni ty przy dotacji dla Funduszu Ubezpieczeƒ Spo ecznych 64,%. W I pó roczu przeznaczono na ten cel o 9,5% mniej Êrodków ni w analogicznym okresie 2003 r. Równie wysoki stopieƒ realizacji wydatków zosta zrealizowany przy subwencjach dla jednostek samorzàdu terytorialnego 58,7%. Udzia subwencji w wydatkach ogó em wyniós 9,5%, wobec odpowiednio 9,4% w ub.r. Wydatki na obs ug d ugu krajowego i zagranicznego stanowi y 2,% wydatków ogó em przed rokiem 2,8%. Wzrost w stosunku do I pó rocza ub.r. wykaza y dotacje dla Funduszu Emerytalno-Rentowego o 5,2%, natomiast dla Funduszu Pracy zmniejszy y si o 86,7%. Deficyt bud etu paƒstwa w I pó roczu br. wyniós 9.876, mln z, co stanowi o 43,9% kwoty za o onej w ustawie bud etowej na 2004 r. BIULETYN INFORMACYJNY 6/2004

Poda pieniàdza i czynniki jego kreacji 2 2 Poda pieniàdza i czynniki jego kreacji 2.. Struktura poda y pieniàdza W okresie kwarta u br. poda pieniàdza M3 wzros a o 0,7 mld z do 350,0 mld z. Po wyeliminowaniu wp ywu zmian kursowych wzrost ten by wi kszy o,9 mld z. Aprecjacja z otego o 2,9% w stosunku do dolara amerykaƒskiego i o 4,4% w stosunku do euro spowodowa a spadek walutowych komponentów M3 zobowiàzaƒ bie àcych o 0,8 mld z i zobowiàzaƒ terminowych z terminem pierwotnym do 2 lat o,2 mld z. Wysoki przyrost poda y pieniàdza w kwartale, kreowany g ównie wzrostem zad u enia osób prywatnych, prze o y si na wy sze tempo 2-miesi cznych zmian tej kategorii, które na koniec czerwca osiàgn o wartoêç 7,2%. Tak wysokiego poziomu wskaênika nie notowano od poczàtku 2002 r. Depozyty i inne zobowiàzania 3 zaliczane do pieniàdza M3 osiàgn y na koniec czerwca 2004 r. wartoêç 294,6 mld z, co oznacza ich wzrost kwartalny o 7,7 mld z (2,7%) tabela 2..2. W tym okresie stan depozytów na rachunkach przedsi biorstw zwi kszy si o 9,2 mld z (8,0%). Przyrost kwartalny depozytów przedsi biorstw by w rzeczywistoêci jeszcze wy szy. Zmiany kursowe, a ÊciÊle aprecjacja z otego w stosunku do g ównych walut zani y a wartoêç depozytów o ponad 0,5 mld z. Banki odnotowa y stosunkowo wysoki spadek o 4,0 mld z (2,2%) oszcz dnoêci osób prywatnych. O wzroêcie depozytów przedsi biorstw w kwartale zdecydowa g ównie wysoki przyrost kwietniowy o 6,2 mld z. By on nast pstwem silnego wzrostu produkcji sprzedanej przemys u, której tempo roczne przekroczy o w marcu i w kwietniu 20%. W maju dynamika sprzeda y zosta- a wyhamowana do 2,2%, co wyraênie prze o y o si na stan bankowych rachunków przedsi - Tabela 2... Poda pieniàdza zmiana w kwartale 2004 r. Wyszczególnienie Stan na 30 2004 r. Zmiana w kwartale Zmiana do analogicznego okresu poprzedniego roku w mld z % w mld z %. PIENIÑDZ GOTÓWKOWY W OBIEGU (POZA KASAMI BANKÓW) 50,5 0,6,2 3, 6,6 2. Depozyty i inne zobowiàzania bie àce 8,3 7,0 6,3 9,3 9,5. PIENIÑDZ M(+2) 68,8 7,6 4,7 22,4 5,3 3. Depozyty i inne zobowiàzania z terminem pierwotnym do 2 lat (w àcznie) i zablokowane 76,3 0,7 0,4-0, -0, 4. Depozyty z terminem wypowiedzenia do 3 miesi cy (w àcznie) 0,0 0,0-0,2 0,0-44,3 5. Operacje z przyrzeczeniem odkupu 2,7 2,7. 2,7. 6. D u ne papiery wartoêciowe z terminem pierwotnym do 2 lat (w àcznie) 2, -0,3 -,3 -,6-43,2. PIENIÑDZ M3 (+2+3+4+5+6) 350,0 0,7 3,2 23,4 7,2 3 Depozyty bie àce, z terminem pierwotnym do 2 lat (w àcznie), zablokowane oraz depozyty z okresem wypowiedzenia do 3 miesi cy w àcznie stanowià 99% zobowiàzaƒ wobec pozosta ych sektorów krajowych zaliczanych do pieniàdza M3. 2 N a r o d o w y B a n k P o l s k i

Poda pieniàdza i czynniki jego kreacji Tabela 2..2. Zobowiàzania wobec pozosta ych sektorów krajowych zaliczane do pieniàdza M3 Wyszczególnienie Stan na 30 2004 r. Zmiana w kwartale Zmiana do analogicznego okresu poprzedniego roku w mld z % w mld z % DEPOZYTY I INNE ZOBOWIÑZANIA ZALICZANE DO PIENIÑDZA M3 294,6 7,7 2,7 9, 6,9 Gospodarstwa domowe 88,2-3,3 -,7-3,4 -,8 w tym osoby prywatne 77,8-4,0-2,2-5,4-3,0 Niemonetarne instytucje finansowe 8,5 0,,6,3 7,9 Przedsi biorstwa 75,3 9,2 3,9 8,6 32,8 Instytucje niekomercyjne dzia ajàce na rzecz gospodarstw domowych 8,7 0,2 2,4 0,3 4,0 Instytucje samorzàdowe 2, 0,9 8,2 2,2 2,6 Fundusze ubezpieczeƒ spo ecznych,8 0,5 33,7 0,2,8 2 biorstw, których wartoêç obni y a si o 0,9 mld z. Spadek wolumenu depozytów by jednak krótkotrwa y. W czerwcu Êrodki na rachunkach bankowych zwi kszy y si o 3,9 mld z. Na koniec kwietnia banki odnotowa y najwi kszy wzrost o 8,0 mld z na kontach terminowych do miesiàca w àcznie, przy jednoczesnym spadku depozytów bie àcych o 2, mld z. Przesuni cie Êrodków na rachunki terminowe by o zwiàzane z d ugim weekendem majowym. W maju przedsi biorstwa ponownie dokona y przesuni cia Êrodków, tym razem z rachunków terminowych spadek o 6, mld z na rachunki bie àce wzrost o 4,6 mld z. W sumie w ca ym kwartale przyrost depozytów terminowych do miesiàca wyniós 4,2 mld z. Wkwartale 2004 r. nadal pog bia a si zapaêç na rynku depozytów osób prywatnych. Znaczenie lokat bankowych jako sposobu alokacji wolnych Êrodków przez osoby prywatne stopniowo maleje. W przypadku depozytów terminowych banki odnotowujà ujemny przyrost od kwietnia 2002 r. Na koniec maja 2004 r. tempo spadku tych depozytów wynios o 6,8% w skali rocznej. Najwi kszy spadek od poczàtku roku wystàpi na kontach terminowych od do 3 miesi cy w àcznie 4,6 mld z oraz na kontach od 6 miesi cy do roku w àcznie 3,0 mld z. Przyczyn spadku depozytów osób prywatnych nale y upatrywaç zarówno w czynnikach d ugotrwa ych, jak i bie àcych, zwiàzanych z przystàpieniem Polski do Unii Europejskiej. Przy utrzymujàcym si niskim oprocentowaniu lokat, osoby prywatne nie majà bodêca do wi kszej sk onnoêci do oszcz dzania. Realna dochodowoêç lokat bankowych stale maleje od po- owy 2002 r. W okresie kwarta u obni y a si o dalsze 2,6 pkt. proc. W maju br. po raz pierwszy od grudnia 996 r. by a ona ujemna wykres 3.. w rozdziale 3.. Niska dochodowoêç lokat bankowych i w konsekwencji spadek wartoêci depozytów osób prywatnych nie spowodowa y wzrostu zainteresowania osób prywatnych alternatywnymi mo liwo- Êciami alokacji oszcz dnoêci. Jak wynika z danych przedstawionych przez Stowarzyszenie Towarzystw Funduszy Inwestycyjnych, w kwietniu stan aktywów netto ogó u funduszy inwestycyjnych ukszta towa si na poziomie zbli onym do zarejestrowanego w marcu br. W maju i w czerwcu saldo wp at nowych Êrodków i umorzeƒ wczeêniej zainwestowanych osiàgn o wartoêç ujemnà. Na prze omie I i kwarta u spadek poziomu depozytów pog bi wzrost wydatków osób prywatnych, g ównie mieszkaniowych, wynikajàcych z oczekiwanego wzrostu cen w nast pstwie wprowadzenia z dniem maja 2004 r. 22-procentowego AT-u na materia y budowlane. Kwiecieƒ by równie ostatnim miesiàcem rozliczenia podatku od osób fizycznych za 2003 r. z urz dami skarbowymi, co zwi kszy o zapotrzebowanie osób fizycznych na pieniàdz gotówkowy. W analizowanym okresie utrzymywa a si tendencja wzrostu p ynnoêci pieniàdza M3, na co wskazuje wzrost udzia u komponentów agregatu M w pieniàdzu M3 z 47,5% do 48,2% wykres 2... W porównaniu z I kwarta em 2004 r. inna by a przyczyna wzrostu stopnia p ynnoêci. W pierwszych miesiàcach roku o wzroêcie agregatu M zadecydowa g ównie przyrost Êrodków na kontach BIULETYN INFORMACYJNY 6/2004 3

Poda pieniàdza i czynniki jego kreacji Wykres 2... Udzia gotówki poza kasami banków i zobowiàzaƒ bie àcych pozosta ych sektorów krajowych w agregacie M3 na tle 2-miesi cznych zmian procentowych pieniàdza M i M3 2 tys. osób % 25 49 20 47 45 5 43 0 4 5 39 37 0 35-5 33 I I I I I I I I I I I I 200 2002 2003 2004 M M3 Udzia gotówki i zobowiàzaƒ bie àcych w M3 Wykres 2..2. Udzia gotówki poza kasami banków w agregacie M % 36 35 34 33 32 3 30 29 I I I I I I I I I I I I 200 2002 2003 2004 bie àcych ludnoêci, zwiàzany z wyp atà dodatkowych wynagrodzeƒ pracowniczych. W kwartale wàski pieniàdz rós w nast pstwie wysokiego poziomu produkcji sprzedanej przemys u szczególnie w kwietniu, co prze o y o si na przyrost Êrodków na rachunkach bie àcych przedsi biorstw. Wzrost p ynnoêci pieniàdza M3 by równie konsekwencjà post pujàcego spadku poziomu lokat terminowych osób prywatnych, wynikajàcego z utrzymywania si od d u szego czasu niskiej dochodowoêci lokat bankowych. W kwartale nastàpi dalszy spadek stopnia p ynnoêci pasywów w ramach pieniàdza M, mierzonego udzia em gotówki w obiegu poza kasami banków w pieniàdzu M. W czerwcu 2004 r. wartoêç tego wskaênika osiàgn a nienotowany do tej pory poziom 29,9%. Redukcja udzia u gotówki w wàskim agregacie wynika a z proporcjonalnie wy szego przyrostu mniej p ynnego komponentu agregatu M depozytów i zobowiàzaƒ bie àcych pozosta ych sektorów krajowych, które wzros y od poczàtku roku o 9,6 mld z, podczas gdy przyrost gotówki poza kasami banków wyniós w tym czasie, mld z. Po najwy szym w roku kwietniowym przyroêcie pieniàdza gotówkowego o,6 mld z, w maju nastàpi nienotowany od lat spadek tej kategorii o,3 mld z. Ni szy popyt na gotówk w maju przyczyni si do wycofania wyemitowanego wczeêniej pieniàdza do skarbca NBP w kwocie 2, mld z. JednoczeÊnie stan gotówki w bankach zmniejszy si w maju o 0,9 mld z. W czerwcu nie nastàpi a istotna zmiana poziomu tej kategorii. Wskaênik 2-miesi cznego przyrostu pieniàdza gotówkowego w obiegu spad na koniec czerwca do 6,6% poziomu nie notowanego od wrzeênia 200 r. 2.2. Czynniki kreacji pieniàdza Przyrost poda y pieniàdza M3 w kwartale 2004 r. by efektem wzrostu nale noêci pozosta ych sektorów krajowych o,7 mld z (0,6%), aktywów zagranicznych netto o,3 mld z 4 N a r o d o w y B a n k P o l s k i

Poda pieniàdza i czynniki jego kreacji Tabela 2.2.. Czynniki kreacji pieniàdza zmiana w I kwartale 2004 r. Wyszczególnienie Stan na 30 2004 r. Zmiana w kwartale Zmiana do analogicznego okresu poprzedniego roku w mld z % w mld z % PODA PIENIÑDZA M3 350,0 0,7 3,2 23,4 7,2 Czynniki kreacji:. Aktywa zagraniczne netto 55,2,3 0,9 6,9 2,3 2. Nale noêci 274,6,7 0,6 4,3 5,5 3. Zad u enie netto instytucji rzàdowych szczebla centralnego 59,8-0,5-0,8-5,0-7,7 4. D ugoterminowe zobowiàzania finansowe 08,7 2,2 2, 4,0 3,8 5. Aktywa trwa e (bez aktywów finansowych) 30,8 0,0 0,,5 5,0 6. Saldo pozosta ych pozycji netto -6,7 0,4-4,4-0,3 0,5 2 (0,9%) oraz redukcji ujemnego salda pozosta ych pozycji netto o 0,4 mld z (4,4%). W kierunku obni enia zasobów pieni nych na rynku dzia a spadek zad u enia netto instytucji rzàdowych i samorzàdowych o 0,5 mld z (0,8%). Zmiany poszczególnch pozycji kreujàcych pieniàdz prezentuje tabela 2.2.. 2.2.. Nale noêci od pozosta ych sektorów krajowych WartoÊç nale noêci od pozosta ych sektorów krajowych 4 wzros a w kwartale 2004 r. o,4 mld z (0,5%), osiàgajàc na koniec czerwca wartoêç 263,3 mld z. Na stosunkowo niewielkà kwartalnà zmian tej kategorii z o y si wzrost zad u enia gospodarstw domowych o 5,3 mld z (5,%) przy równoczesnym spadku zad u enia przedsi biorstw o 3,7 mld z (2,8%). Zmiany poszczególnch pozycji nale noêci od pozosta ych sektorów krajowych w podziale na sektory prezentuje tabela 2.2.2. Tabela 2.2.2. Nale noêci od pozosta ych sektorów krajowych Wyszczególnienie Stan na 30 2004 r. Zmiana w kwartale Zmiana do analogicznego okresu poprzedniego roku w mld z % w mld z % KREDYTY, PO YCZKI I INNE NALE NOÂCI 263,3,4 0,5 4,5 5,8 Gospodarstwa domowe 09,5 5,3 5, 5,3 6,2 w tym osoby prywatne 79,6 4, 5,5 3,0 9,4 Niemonetarne instytucje finansowe 0,8 0,3 3,3,0 0,5 Przedsi biorstwa 28,4-3,7-2,8-3,3-2,5 Instytucje niekomercyjne dzia ajàce na rzecz gospodarstw domowych 0,8 0,0-2,8-0,2-6,2 Instytucje samorzàdowe 0,0-0, -,0 0,8 8,9 Fundusze ubezpieczeƒ spo ecznych 3,8-0,4-9,6 0,8 26,4 Kredyty i po yczki przedsi biorstw Przyrost kredytów bankowych dla przedsi biorstw w pierwszych trzech miesiàcach br. o 2, mld z dawa nadziej na o ywienie w tym segmencie rynku kredytowego. Oczekiwania te jednak e nie potwierdzi y si w nast pnym kwartale. Przedsi biorstwa obni y y swoje zobowiàzania wobec banków w tym okresie o 3,7 mld z, z czego wi kszoêç z tytu u zaciàgni tych kredytów i po yczek. 4 Pozosta e sektory krajowe obejmujà: niemonetarne instytucje finansowe, podmioty sektora niefinansowego, instytucje samorzàdowe oraz fundusze ubezpieczeƒ spo ecznych. BIULETYN INFORMACYJNY 6/2004 5

Poda pieniàdza i czynniki jego kreacji Wykres 2.2.. 2-miesi czne zmiany nale noêci od przedsi biorstw z tytu u kredytów i po yczek 2 35 30 25 20 5 0 5 0-5 -0-5 % I I I I I I I I 2002 2003 2004 Ogó em W rachunku bie àcym Na inwestycje Operacyjne O wysokim spadku zad u enia przedsi biorstw zadecydowa a przede wszystkim redukcja o 3,5 mld z kredytów operacyjnych 5. W maju ich wartoêç obni y a si o 2,4 mld z, z czego 0,4 mld z by o wynikiem zmian kursowych. Udzia kredytów operacyjnych w portfelu kredytowym banków maleje od poczàtku 2004 r. W okresie od grudnia 2003 r. do czerwca 2004 r. ich stan zmniejszy si o 4,6 mld z, a 2-miesi czne tempo zmian wynios o na koniec czerwca 2004 r. -3,%. Nadal jednak stanowià one ponad 30% wszystkich kredytów udzielonych przedsi biorstwom. Przedsi biorstwa do regulowania bie àcych zobowiàzaƒ coraz cz Êciej wykorzystujà Êrodki pochodzàce z kredytów w rachunku bie àcym, których znaczenie roênie kosztem kredytów operacyjnych. W pierwszym pó roczu br. udzia kredytów w rachunku bie àcym wzrós z 6,6% do 20,%, podczas gdy kredytów operacyjnych spad w tym czasie z 33,7% do 30,3%. Banki nie odnotowa y wzrostu zainteresowania firm kredytami inwestycyjnymi. Po spadku ich wartoêci w I kwartale o 0,4 mld z, w kolejnym okresie obni enie ich wolumenu by o ponad 3-krotnie wy sze. Najwy szy spadek wystàpi w grupie kredytów udzielonych na okres od 5 do 0 lat w àcznie 0,9 mld z. Niskiemu popytowi na kredyty bankowe ze strony przedsi biorstw towarzyszy stosunkowo niski koszt ich obs ugi. Ârednie wa one oprocentowanie kredytów -rocznych w najwi kszych bankach wynios o na koniec maja 7, %, a kredytów powy ej 5 lat, wykorzystywanych do finansowania inwestycji, 7,8%. Bioràc pod uwag wskaênik cen produkcji sprzedanej przemys u równy 9,6%, realne oprocentowanie kredytów by o ujemne wykres 3.2 w rozdziale 3.. Przyjmujàc do analizy Êrednie wa one oprocentowanie kredytów, nale y mieç ÊwiadomoÊç o istniejàcych dysproporcjach w warunkach kredytowych oferowanych poszczególnym przedsi biorstwom. Jak wynika z badaƒ ankietowych NBP 6, banki oferujà ni szà cen kredytu przede wszystkim przedsi biorstwom du ym pod wzgl dem przychodów i zatrudnienia oraz jednostkom sektora publicznego. Dro szy kredyt oferowany jest przedsi biorstwom mniejszym, zatrudniajàcym do 00 osób oraz przedsi biorcom nieinwestujàcym. Poziom oprocentowania skorelowany jest równie z kondycjà ekonomicznà i ocenà ryzyka dzia alnoêci prowadzonej przez kredytobiorców. Wed ug wyników badaƒ ankietowych, podmiotom s abszym ekonomicznie, choç rokujàcym popraw, banki oferowa y w I kwartale 2004 r. o po ow wy sze stawki za wykorzystywane kredyty krótkoterminowe ni przedsi biorcom b dàcym w dobrej sytuacji ekonomicznej. Dla najgorszych kredytobiorców narzut ten wynosi nawet 200%. 5 Kredyty operacyjne kredyty na finansowanie codziennej dzia alnoêci firmy, czyli transakcji stanowiàcych podstawowe interesy firmy; s u àcy finansowaniu nale noêci wobec dostawców w dniu ich p atnoêci, wyp at wynagrodzeƒ, kosztów bie àcych, odsetek oraz rat kapita owych od po yczek terminowych, to znaczy wszystkich tych p atnoêci, które muszà byç dokonane, aby mo na by o prowadziç bie àcà dzia alnoêç. 6 Wst pna informacja o kondycji sektora przedsi biorstw ze szczególnym uwzgl dnieniem stanu koniunktury w kwartale 2004 r. Departament Statystyki NBP (dost pne na stronie www.nbp.pl). 6 N a r o d o w y B a n k P o l s k i

Poda pieniàdza i czynniki jego kreacji W badanej próbie przedsi biorstw poprawi a si ocena dost pnoêci kredytów bankowych. Nadal wprawdzie istnia o ujemne saldo ocen, oznaczajàcych odczucia pogorszenia si dost pnoêci kredytów ni jego poprawy, to jednak przewaga firm êle oceniajàcych dost pnoêç kredytów systematycznie maleje. Pomimo atwiejszego dost pu do kredytów oraz niewygórowanego kosztu ich obs ugi przynajmniej dla najlepszych kredytobiorców, tylko niespe na po owa przedsi biorstw deklarujàcych rozpocz cie nowych inwestycji, planowa o sfinansowaç je za pomocà kredytu bankowego. G ównym êród em finansowania zarówno bie àcej dzia alnoêci, jak te inwestycji pozostawa- y Êrodki w asne przedsi biorstw. Sprzyja a temu systematycznie rosnàca poprawa p ynnoêci w niemal wszystkich grupach firm poddanych badaniu. Innym sposobem bie àcego finansowania by y zobowiàzania handlowe, czyli zobowiàzania wobec innych przedsi biorstw. WÊród badanych jednostek, tylko 7% zadeklarowa o finansowanie potrzeb bie àcych kredytem bankowym, a 6% korzysta oby z kredytu prowadzàc dzia alnoêç inwestycyjnà. 2 Brak spodziewanego o ywienia na rynku kredytowym wskazuje równie, e wysoki wzrost produkcji sprzedanej przemys u w kwietniu nie przekona przedsi biorców do trwa oêci tego zjawiska w d u szym okresie, co z kolei nie prze o y o si na wzrost inwestycji finansowanych kredytem bankowym. Kredyty i po yczki osób prywatnych Wkwartale nale noêci od osób prywatnych wzros y o 4, mld z (5,5%), z tego 2, mld z z tytu u kredytów i po yczek. Podobnie jak w okresie wczeêniejszym, osoby prywatne wykorzystywa y Êrodki z kredytów bankowych na finansowanie wydatków mieszkaniowych. Okres najwy szego popytu na kredyty mieszkaniowe przypad na kwiecieƒ, kiedy to wzrost ich wolumenu wyniós,6 mld z. Przyczynà tego zjawiska by y wzmo one zakupy zwiàzane z oczekiwanym wzrostem cen mieszkaƒ i artyku- ów budowlanych po przystàpieniu Polski do Unii Europejskiej. W kolejnym dwóch miesiàcach przyrost kredytów mieszkaniowych zmniejszy si i wyniós w sumie 0,6 mld z. Obraz zmian na rynku kredytów mieszkaniowych osób prywatnych zaciemnia wp yw zmian kursowych, który dla tej kategorii jest dosyç istotny, poniewa oko o 60% kredytów mieszkaniowych zosta o udzielonych w walutach obcych. W kwietniu deprecjacja z otego w stosunku do g ównych walut spowodowa a wzrost wartoêci kredytów o 0,4 mld z. W maju iwczerwcu kierunek zmian kursowych by przeciwny, przez co wartoêç kredytów mieszkaniowych spad a w okresie dwóch miesi cy o, mld z. Uwzgl dniajàc wp yw kursów, nale y stwierdziç, e spadek popytu na te kredyty w maju i w czerwcu by wyraêny, lecz rynek ten nie za ama si gwa townie, jak wskazywa aby na to analiza zmian miesi cznych. Pomimo obni enia si popytu na kredyty mieszkaniowe, ich 2-miesi czne tempo przyrostów procentowych w ca ym kwartale przekracza o granic 40%. Wykres 2.2.2. 2-miesi czne zmiany nale noêci od osób prywatnych z tytu u kredytów i po yczek % 60 50 40 30 20 0 0-0 -20-30 I I I I I 2002 2003 Ogó em Na zakupy w systemie sprzeda y ratalnej I I I 2004 Mieszkaniowe W rachunku bie àcym BIULETYN INFORMACYJNY 6/2004 7

Poda pieniàdza i czynniki jego kreacji Utrzymujàcy si od d u szego czasu brak stabilizacji na rynku walutowym sprzyja wzrostowi popytu na kredyty z otowe. Udzia kredytów mieszkaniowych denominowanych w z otych w tym segmencie rynku wzrós od poczàtku roku z 36,9% do 4,%. 2 W maju w bilansie skonsolidowanym banków zosta wykazany spadek kredytów walutowych na zakupy w systemie sprzeda y ratalnej o oko o,9 mld z. O t kwot zwi kszy y si skupione wierzytelnoêci osób prywatnych. Zmiana ta mia a neutralny wp yw na kreacj pieniàdza. 2.2.2. Zad u enia netto instytucji rzàdowych szczebla centralnego Drugi kwarta 2004 r. by kolejnym, w którym mala o zad u enie netto instytucji rzàdowych szczebla centralnego. Skala spadku by a jednak e znacznie mniejsza ni w poprzednich okresach. Na redukcj zad u enia wp ynà g ównie wykup bonów i obligacji skarbowych na sum 5,4 mld z, z tego 5,0 mld z z portfela banków komercyjnych. Ponadto, na poczàtku kwietnia nastàpi wykup z NBP obligacji nominowanych w USD o wartoêci bie àcej 0,4 mld z, wyemitowanych w 99 r. Redukcja zad u enia z tytu u papierów d u nych by a kompensowana wzrostem zad u enia kredytowego o,3 mld z, jak równie obni eniem poziomu Êrodków bud etu na rachunkach w bankowych komercyjnych o,7 mld z i w NBP o,9 mld z. Podobnie jak w poprzednich miesiàcach, g ównym elementem przyrostu nale noêci kredytowych od sektora bud etowego by kredyt konsorcjalny banków dla Ministerstwa Gospodarki, Pracy i Polityki Spo ecznej z przeznaczeniem dla Funduszu Pracy. Na spadek wartoêci depozytów bud etu z o y o si przede wszystkim wycofanie w maju br. Êrodków o wartoêci 3,0 mld z z rachunków bie àcych w NBP oraz,9 mld z z rachunków terminowych w bankach komercyjnych w ca oêci z kont walutowych. Potrzeby bud etu wynika y m.in. z koniecznoêci odprowadzania sk adki cz onkowskiej do bud etu Unii Europejskiej. Na poczàtku maja bud et przes a na ten cel 730 mln z. 2.2.3. Aktywa zagraniczne netto Zasadniczy wp yw na poziom aktywów zagranicznych netto wkwartale mia y zmiany kursowe. WartoÊç nominalna aktywów zagranicznych wzros a w kwartale br. o 2,8 mld z. Po uwzgl dnieniu aprecjacji z otego w stosunku do g ównych walut, aktywa wzros yby o 0,3 mld Tabela 2.2.3. Nale noêci od pozosta ych sektorów krajowych Wyszczególnienie Stan na 30 2004 r. Zmiana w kwartale Zmiana do analogicznego okresu poprzedniego roku w mld z % w mld z % A. AKTYWA ZAGRANICZNE (+2) 24,0 2,8,3 29,6 6,. AKTYWA ZAGRANICZNE NBP 4,3-6,2-4,2,3 8,7 w tym: nale noêci od pozosta ych monetarnych instytucjach finansowych 30,0 4,2 6,5,2 60,0 papiery wartoêciowe 93,5-8,6-8,4,2,3 2. AKTYWA ZAGRANICZNE POZOSTA YCH MONETARNYCH INSTYTUCJI FINANSOWYCH 72,6 9,0 4,2 8,3 33,7 w tym: nale noêci od sektora finansowego 55,6 9,3 20,0 4,3 34,5 B. PASYWA ZAGRANICZNE (3+4) 58,8,5 2,6 2,7 27,5 3. PASYWA ZAGRANICZNE NBP 9,2-0,5-5,3 2, 29,9 w tym: depozyty monetarnych instytucji finansowych 3,5 -,3-26,3,3 54,9 4. PASYWA ZAGRANICZNE POZOSTA YCH MONETARNYCH INSTYTUCJI FINANSOWYCH 49,6 2,0 4,2 0,6 27, w tym: zobowiàzania wobec sektora finansowego 35,5 2,6 7,8 0,4 4,2 AKTYWA ZAGRANICZNE NETTO (A-B) 55,2,3 0,9 6,9 2,3 8 N a r o d o w y B a n k P o l s k i

Poda pieniàdza i czynniki jego kreacji z. W wyniku zmian kursowych najwi kszy spadek wartoêci dotknà papiery wartoêciowe w portfelu NBP, których stan obni y si o 8,6 mld z tabela 2.2.3. Spadek ten zosta cz Êciowo zrekompensowany wzrostem nale noêci walutowych od banków z tytu u zdeponowanych Êrodków pieni nych. W sumie poziom aktywów zagranicznych NBP zmniejszy si w tym okresie o 6,2 mld z. Banki komercyjne natomiast powi kszy y stan aktywów zagranicznych o 9 mld z. Przyrost kwartalny pasywów zagranicznych systemu bankowego wyniós w kwartale br.,5 mld z. Gdyby uwzgl dniç zmiany kursowe, by by on dwukrotnie wy szy. O wzroêcie tej pozycji zadecydowa przyrost na pozycjach pasywnych w bankach komercyjnych, a konkretnie dotyczy zobowiàzaƒ wobec sektora finansowego. WartoÊç pasywów zagranicznych w NBP spad a w tym okresie o 0,5 mld z. 2 2.2.4. Saldo pozosta ych pozycji netto Spadek poziomu ujemnego salda pozosta ych pozycji netto o 0,4 mld z (4,4%) w kwartale by przede wszystkim spowodowany aprecjacjà waluty krajowej. WartoÊç wp ywu ró nic kursowych wyra ona w z otych znalaz a swoje odzwierciedlenie w zmniejszeniu pasywnych sk adników salda pozosta ych pozycji netto. Poza zmianami kursowymi na wysoki wzrost salda pozosta- ych pozycji netto wp yn o przekazanie w czerwcu br. przez NBP zysku do bud etu paƒstwa. BIULETYN INFORMACYJNY 6/2004 9

Polityka monetarna banku centralnego 3 Polityka monetarna banku centralnego 3 3.. Stopy procentowe Na posiedzeniu Rady Polityki Pieni nej w dniach 29-30 czerwca br., na którym analizowano m.in. rozwój procesów inflacyjnych w gospodarce krajowej, zapad a decyzja o podwy szeniu, utrzymywanych od roku na niezmienionym poziomie, podstawowych stóp NBP. BezpoÊrednim powodem podwy ki by wysoki wzrost cen zarówno konsumpcyjnych, jak te w przemyêle. Roczna inflacja, mierzona wskaênikiem zmian cen towarów i us ug konsumpcyjnych wzros a pomi dzy kwietniem a majem br. z 2,2% do 3,4% poziomu znacznie wy szego od oczekiwaƒ, zbli ajàc si do górnej granicy dopuszczalnych odchyleƒ od celu inflacyjnego. Wzrost cen w przemyêle by jeszcze wy szy na koniec maja osiàgnà poziom 9,6%. Wzrost inflacji potwierdza y równie wskaêniki inflacji bazowej. Przyspieszenie tempa inflacji by o spowodowane g ównie czynnikami o charakterze przejêciowym, które w przysz oêci nie muszà prowadziç do trwale podwy szonej inflacji, o ile nie wp ynà na wzrost oczekiwaƒ inflacyjnych. Znaczàcy wzrost oczekiwaƒ inflacyjnych po àczony z rosnàcym prawdopodobieƒstwem utrzymania si wysokiego tempa wzrostu gospodarczego zwi ksza presj na ceny. Istotny wp yw na kszta towanie si oczekiwaƒ inflacyjnych ma równie dynamika wynagrodzeƒ w gospodarce. Mimo e wzrost wynagrodzeƒ pozostawa do tej pory na umiarkowanym poziomie, pojawi y si sygna y Êwiadczàce o nasilaniu si àdaƒ p acowych, co mo e prowadziç do nacisku na wzrost p ac. Majàc powy sze na uwadze, Rada Polityki Pieni nej, dà àc do obni enia poziomu inflacji po wygaêni ciu czynników nadzwyczajnych, zdecydowa a si podwy szyç od lipca br. stopy NBP o 0,5 pkt. proc. do poziomu: stopa referencyjna 5,75% w skali rocznej, stopa lombardowa 7,25%, stopa redyskonta weksli 6,25%, stopa depozytowa 4,25%. Chocia decyzja Rady Polityki Pieni nej dotyczàca podwy ki stóp NBP, zacz a obowiàzywaç od poczàtku lipca 2004 r., banki ju wczeêniej zdà y y uwzgl dniç je w swojej polityce stóp procentowych. Proces dostosowawczy bankowych stóp procentowych do oczekiwanej podwy ki stóp NBP rozpoczà si w kwietniu br. W tym okresie koszt kredytów dla przedsi biorstw zwi kszy o 0,2-0,3 pkt. proc 7. W maju skala wzrostu oprocentowania by a wyraênie ni sza, by w nast pnym miesiàcu ustabilizowaç si na niezmienionym poziomie. Podobny przebieg adaptacyjny dotyczy równie kredytów dla przesi biorców indywidualnych z tym, e skala wzrostu oprocentowania by a wy sza i wynios a 0,3-0,5 pkt. proc. Banki zwi kszy y równie oprocentowanie kredytów konsumenckich. Najwi kszy wzrost dotyczy kredytów Êrednioterminowych od 2 do 3 lat w àcznie, dla których stopy procentowe wzros y od 0,2-0,6 pkt. proc. Podwy ki nie obj y kredytów udzielanych na cele mieszkaniowe. Ich Êrednie oprocentowanie by o ponad dwukrotnie ni sze ni kredytów konsumenckich odpowiednio 7,8% i 5,5%. 7 Ârednie wa one oprocentowanie, liczone dla grupy najwi kszych banków. 20 N a r o d o w y B a n k P o l s k i

Polityka monetarna banku centralnego Wykres 3.. Ârednie wa one oprocentowanie realne depozytów terminowych z otowych i kredytów ogó em podmiotów gospodarczych na tle minimalnej stopy 4-dniowych operacji otwartego rynku deflowane wskaênikiem cen produkcji sprzedanej przemys u % 20 5 0 5 0-5 -0 2000 200 2002 2003 2004 Depozyty terminowe z otowe Kredyty z otowe powy ej 5 lat Kredyty z otowe -roczne Minimalna stopa rentownoêci 4-dniowych operacji otwartego rynku 3 Wykres 3.2. Ârednie wa one oprocentowanie realne depozytów terminowych z otowych i kredytów ogó em gospodarstw domowych na tle minimalnej stopy 4-dniowych operacji otwartego rynku deflowane wskaênikiem zmian cen towarów i us ug konsumpcyjnych 8 6 4 2 0 % 8 6 4 2 0-2 2000 200 2002 2003 Depozyty terminowe z otowe Kredyty z otowe ogó em Minimalna stopa rentownoêci 4-dniowych operacji otwartego rynku 2004 Koszt realny kredytów dla przedsi biorstw, po uwzgl dnieniu inflacji 8, by w kwartale ujemny wykres 2. Pomimo relatywnej atrakcyjnoêci oferty kredytowej, przedsi biorstwa obni y y w tym okresie swoje zad u enie w bankach wi cej na ten temat w rozdziale 2.2.. Zdecydowanie wy szy by koszt obs ugi kredytów konsumenckich, których realne oprocentowanie przekracza o poziom 0% wykres. Wkwartale praktycznie nie zmieni o si oprocentowanie depozytów bankowych. Na niskim poziomie dochodowoêci 0,3% utrzymywa y si rachunki oszcz dnoêciowo-rozliczeniowe osób prywatnych. Banki nie zmieni y swojej polityki w zakresie wi kszego ró nicowania oprocentowania pomi dzy poszczególnymi terminami lokat terminowych. Ârednie oprocentowanie depozytów -miesi cznych wynios o podobnie jak 3-miesi cznych 2,7%. By o tylko o 0,2 pkt. proc. ni sze od oprocentowania lokat pó rocznych i o 0,8 pkt. proc. od lokat deklarowanych na okres jednego roku. W konsekwencji, podobnie jak w poprzednim kwartale, zmniejszy a si wartoêç oszcz dnoêci na lokatach osób prywatnych wi cej na ten temat w rozdziale 2.. Podobnie jak w poprzednich okresach, przedsi biorstwa mia y silnà motywacj do aktywnego zarzàdzaniu Êrodkami na rachunkach bankowych. Ró nica pomi dzy oprocentowaniem lokat bie àcych 8 Ârednie wa one oprocentowanie zosta o zdeflowane wskaênikiem zmian cen towarów i us ug konsumpcyjnych (CPI) w przypadku gospodarstw domowych i wskaênikiem zmian cen produkcji sprzedanej przemys u (PPI) w przypadku przedsi biorstw. BIULETYN INFORMACYJNY 6/2004 2

Polityka monetarna banku centralnego i krótkoterminowych do miesiàca w àcznie wynios a 2,8 pkt. proc. oprocentowanie odpowiednio 0,% i 2,9%. Jak pokazujà wyniki bilansów banków, przedsi biorcy nie pozostawali bierni w tym zakresie, co szczególnie by o widoczne przed d ugim weekendem majowym, kiedy to wolne Êrodki z rachunków bie àcych zosta y tymczasowo przesuni te na bardziej dochodowe lokaty terminowe. 3.2. Rezerwy obowiàzkowe 3 Wkwartale 2004 r. stopa rezerwy obowiàzkowej od wszystkich rodzajów wk adów pieni nych pozostawa a na niezmienionym poziomie i wynosi a 3,5%. Od 30 czerwca br. stopa rezerwy obowiàzkowej od Êrodków uzyskanych z tytu u sprzeda y papierów wartoêciowych z udzielonym przyrzeczeniem odkupu (repo) wynosi 0%. 3.3. Kursy walutowe Proces umacniania z otego na rynku walutowym, u podstaw którego le a y opublikowane w marcu dane makroekonomiczne, zosta pod koniec marca zahamowany na skutek niepokojàcych wydarzeƒ na krajowej scenie politycznej. W konsekwencji rosnàcych obaw co do mo liwoêci wdro- enia programu oszcz dnoêciowego wicepremiera Jerzego Hausnera, kurs euro osiàgnà 4 kwietnia swój maksymalny poziom w kwartale 4,839 z, a kurs dolara po ponad miesi cznej przerwie przekroczy poziom 4 z. Spadek wartoêci z otego zosta wyhamowany w drugiej po owie kwietnia po zapowiedzi poparcia przez Platform Obywatelskà ustawy o Êwiadczeniach emerytalnych oraz ustawy o KRUS. Z oty, wsparty pozytywnymi sygna ami p ynàcymi z gospodarki, dotyczàcymi produkcji przemys owej i sprzeda y detalicznej, szczególnie zaczà zyskiwaç na wartoêci z chwilà przystàpienia Polski do Unii Europejskiej. Czerwiec przyniós dalsze umocnienie z otego. Kurs euro spad pod koniec miesiàca do poziomu 4,5422 z najni szego od paêdziernika 2003 r., a dolara amerykaƒskiego do 3,7327 z poziomu ze stycznia br. Istotne znaczenie dla rynku walutowego mia o przekonanie jego uczestników o polepszajàcej si koniunkturze w gospodarce krajowej. Rozwój wydarzeƒ na rynku eurodolarowym, majàcy istotny wp yw na kszta towanie si kursu z otego w relacji do dolara i euro, charakteryzowa si w kwartale br. znacznymi wahaniami notowaƒ. Kurs EUR/USD oscylowa w przedziale,798,2325. Pomimo du ych wahaƒ kursu EUR/USD, mo na wyró niç dwie zasadnicze fazy zmian. Do po owy kwarta u dolar zyskiwa na wartoêci wzgl dem euro, osiàgajàc 4 maja ekstremalny poziom,798. Wykres 3.3.. Kurs Êredni PLN do USD i EUR oraz relacje USD/EUR w I kwartale 2004 r. 4,9000 4,8000 4,7000 4,6000 4,5000 4,4000 4,3000 4,2000 4,000 4,0000 3,9000 3,8000 3,7000.04 PLN 5.04 7.04 9.04 4.04 6.04 20.04 22.04 26.04 28.04 30.04 5.05 7.05.05 3.05 7.05 9.05 2.05 25.05 27.05 3.05 2.06 4.06 8.06.06 5.06 7.06 2.06 23.06 USD/EUR,2400 25.06 29.06,2300,2200,200,2000,900,800 PLN/USD PLN/EUR USD/EUR 22 N a r o d o w y B a n k P o l s k i