MARTYNA WASIUTA STRUKTURA ETNICZNA ZAOLZIA (19912011) 1. Granice Zaolzia W niniejszym opracowaniu pod pojęciem Zaolzia rozumiemy obszar byłych 1 powiatów (okresy) Karwina i część powiatu FrydekMistek, leżące w granicach współczesnej Republiki Czeskiej. Poddana analizie została populacja gmin (obce) wchodzących w skład tych powiatów, a w przypadku drugiego z nich, uznanych przez uczestników projektu Zaolzie Teraz 2, wraz z gminą Hnojnik, która również zaliczana jest do obszaru Zaolzia 3 i która podobnie do pozostałych, jest zamieszkiwana przez mniejszość polską w pewnym, znaczącym dla tego opracowania, odsetku. Są to więc wszystkie gminy z powiatu Karwina (pisownia oryginalna): Albrechtice, Bohumín, Chotěbuz, Český Těšín, Dětmarovice, Dolní Lutyně, Doubrava, Havířov, Horní Suchá, Karviná, Karviná, Orlová, Petrovice u Karviné, Petřvald, Rychvald, Stonava, Těrlicko; oraz gminy z powiatu FrydekMistek: Bocanovice, Bukovec, Bystřice, Dobratice, Dolní Domaslavice, Dolní Lomná, Dolní Tošanovice, Hnojník, Horní Domaslavice, Horní Lomná, Horní Tošanovice, Hrádek, Hrčava, Jablunkov, Komorní Lhotka, Košařiska, Milíkov, Mosty u Jablunkova, Návsí, Nýdek, Písečná, Písek, Řeka, Třinec. 2. Struktura etniczna ziem czeskich w latach 19912011 W niniejszym opracowaniu pod uwagę wzięte zostały dane pochodzące ze spisów powszechnych (sčítání lidu), przeprowadzanych w Czechosłowacji w 1991 r., oraz w Republice Czeskiej w 2001 i 2011 r. przez Czeski Urząd Statystyczny (Český statistický úřad ). Podczas spisu w 1991 r. po raz pierwszy zaistniała możliwość zadeklarowania narodowości (národnost) morawskiej i śląskiej. 1 147/2000 Sb. o okresních úřadech 2 http://www.zaolzieteraz.kccieszyn.pl/index.php/content,675/ (06.07.2013 r.) 3 D. Gawrecki, Studie o Těšínsku. Politické a národnostní poměry v Těšínském Slezsku 19181938, Český Těšín 1999, s. 12.
Porównując wyniki spisów powszechnych przeprowadzanych na ziemiach czeskich od początku lat 90. aż do 2011 r., zauważamy wyraźny spadek odsetka ludności, deklarującej narodowość polską, a wzrost odsetka osób o innych bądź nieokreślonych identyfikacjach, na niekorzyść także deklaracji narodowości czeskiej (Tabela 1). Tabela 1 Struktura etniczna na ziemiach czeskich w latach 19912011 1991 2001 2011 % liczbowo % liczbowo % liczbowo czeska 81,2 8 363 768 90,4 9 249 777 64,3 6 711 624 morawska 13,2 1 362 313 3,7 380 474 5 521 801 śląska 0,4 44 446 0,1 10 878 0,1 12 214 słowacka 3,1 314 877 1,9 193 190 1,4 147 152 romska 0,3 32 903 0,1 11 746 0,0 5 135 ukraińska 0,1 8 220 0,5 22 112 0,5 53 253 rosyjska 0,1 5 062 0,1 12 369 0,2 17 872 polska 0,6 59 383 0,5 51 968 0,4 39 096 niemiecka 0,5 48 556 0,4 39 106 0,2 18 658 inna 0,2 18 812 0,7 69 835 4 2,5 257 430 5 nieokreślona 0,2 22 017 1,7 172 827 25,3 2 642 666 Źródło: www.csu.cz Zadaniem niniejszego opracowania jest prezentacja struktury etnicznej Zaolzia na podstawie wyników spisów powszechnych na ziemiach wchodzących w skład Zaolzia w latach 19912011, by wykazać, że jest ona dynamiczna. 3. Struktura etniczna Zaolzia w 1991 r. W 1991 r. ziemie czeskie zamieszkiwało 10 302 215 ludności, w tym, 59 383 Polaków, z czego 43 949 na samym Zaolziu. Wyniki spisu powszechnego dla gmin zaolziańskich 6 zebrane zostały w Tabeli 2. Na jej podstawie można dokonać następujących obserwacji, ze szczególnym uwzględnieniem pozycji mniejszości polskiej: 4 w tym podwójna 5 w tym podwójna 6 gminy w rozumieniu jednostek branych pod uwagę w spisie, czyli miejscowości Strona 2
w żadnej z gmin nie występowała przewaga mniejszości polskiej nad czeską, nawet w gminach, gdzie osób deklarujących swoją narodowość jako polską (dalej Polaków) było najwięcej, odsetek ten wyniósł maksymalnie 48,47 proc., zaś w 3 gminach o najwyższym odsetku Polaków występuje ogólna przewaga mniejszości narodowościowych nad większością czeską, największy odsetek Polaków stwierdzono w gminie Hrádek (pol. Gródek), która jest wsią i liczy 1671 mieszkańców, (średnia badanych wynosi 8774 mieszkańców), najwyższe wartości określające wielkość populacji Polaków, czyli przekraczające 40 proc. odnotowane zostały także w małych miejscowościach (trzech wsiach ), czego przykładem była gmina Košařiska, licząca zaledwie 374 mieszkańców, z czego 47 proc. to Polacy, w 5 największych ośrodkach w regionie, odsetek Polaków wynosił zaledwie od 4,38 proc. do 22,36 proc., w gminach znajdujących się w granicach powiatu FrydekMistek odnotowano najwyższe odsetki Polaków, zaś dla całego Zaolzia frydeckomisteckiego (południowego 7 ) wyniosła 24 proc., dla powiatu Karwina 8,35. Tabela 2 Skład etniczny populacji Zaolzia w 1991 r. (w %) 8 czeska słowacka morawska śląska romska polska niemiecka ukraińska inne lub nieokreślono 9 całość (l. osób) Hrádek 47,70 1,02 1,08 1,62 48,47 0,18 0,06 0,48 1 671 Milíkov 48,88 0,48 1,28 2,16 47,76 1 248 Košařiska 48,13 1,07 0,00 2,94 47,33 374 Bukovec 57,10 1,04 1,26 1,86 38,74 0,15 1 345 Dolní Lomná 55,94 1,86 1,86 2,35 37,87 0,25 808 Bocanovice 56,01 3,01 0,55 3,83 0,27 37,43 0,27 366 Bystřice 58,68 1,44 1,07 3,25 0,04 34,88 0,06 0,04 0,27 4 865 Stonava 54,24 8,07 0,75 2,50 0,00 32,69 0,12 0,75 1 722 Smilovice 60,11 1,23 1,76 4,22 32,51 0,18 569 Nýdek 64,14 1,26 1,05 2,84 30,81 0,05 1 902 Horní Lomná 61,02 4,18 1,16 4,18 29,23 0,00 431 Horní Suchá 56,69 6,60 4,04 2,09 0,63 29,08 0,07 0,19 0,42 4 306 Albrechtice 58,65 5,85 1,99 3,17 28,95 0,13 0,18 0,54 3 913 Komorní Lhotka 64,16 2,11 1,61 3,01 28,21 0,30 0,10 0,40 996 Třanovice 63,25 4,84 1,38 5,53 24,88 0,23 868 7 B. Małysz, Od většiny k menšině. Poláci na Těšínsku ve světle statistiky, w: B. Małysz, R. Kaszper (red.), Poláci na Těšínsku, Český Těšín 2009, s. 119. 8 W tabeli zastosowano następujące sposoby podkreślania dot. struktury etnicznej Zaolzia w 1991 r.: wytłuszczone nazwy gmin gminy z powiatu Karwina; wytłuszczone liczby mieszkańców ośrodki o najwyższej liczbie mieszkańców; podkreślenie (underline) ośrodki o najniższej liczbie mieszkańców. Odnosi się do kolejnych. 9 Kategoria oryginalna, za: CSU (ostatní a nezj.) Strona 3
czeska słowacka morawska śląska romska polska niemiecka ukraińska inne lub nieokreślono 9 całość (l. osób) Jablunkov 67,20 2,28 1,73 3,76 24,70 0,06 0,16 10 406 Písek 68,06 0,60 3,04 3,22 24,42 0,12 1 675 Vělopolí 72,00 1,50 1,50 0,00 24,00 0,50 200 Řeka 68,90 2,68 1,12 4,47 23,27 0,22 0,00 447 Třinec 66,04 4,87 2,44 3,22 0,17 22,36 0,12 0,02 0,52 45 230 Střítež 69,98 3,89 1,02 4,92 20,49 0,10 0,41 976 Mosty u Jablunkova 71,14 2,64 2,54 3,07 20,28 0,03 0,13 3 975 Český Těšín 67,23 6,31 3,08 4,08 0,28 17,79 0,30 0,03 0,63 28 667 Těrlicko 72,72 2,52 3,30 4,07 0,00 16,82 0,05 0,23 3 882 Petrovice u Karviné 74,12 4,54 2,65 4,59 0,02 13,58 0,07 0,05 0,37 4 072 Hnojník 74,15 4,54 5,88 1,74 0,00 12,49 0,07 0,00 0,13 1 497 Karviná 68,52 12,08 4,20 2,34 0,40 10,22 0,18 0,07 0,92 68 533 Doubrava 76,75 6,01 1,38 4,85 0,83 9,09 0,28 0,06 0,06 1 815 Horní Tošanovice 70,76 10,71 8,48 1,79 0,00 8,04 0,45 448 Dolní Lutyně 83,50 3,50 2,24 3,19 0,13 7,38 0,02 0,11 4 455 Bohumín 77,01 6,61 4,79 3,17 1,52 4,69 0,36 0,05 1,01 23 705 Orlová 73,42 8,88 7,42 4,10 0,57 4,57 0,10 0,07 0,46 36 301 Havířov 77,52 7,77 6,89 1,90 0,19 4,38 0,16 0,07 0,54 86 305 Rychvald 82,68 5,78 4,07 2,64 0,13 3,59 0,13 0,07 0,19 6 676 Dětmarovice 86,23 3,46 3,46 3,40 2,95 0,09 0,20 3 529 Hrčava 89,74 6,23 0,37 1,10 2,56 273 Petřvald 83,62 6,97 3,84 2,47 0,16 1,99 0,03 0,06 0,18 6 790 Dolní Domaslavice 88,06 2,93 3,40 4,10 1,87 0,12 854 Dobratice 88,14 1,46 6,87 1,66 1,87 0,10 961 Horní Domaslavice 82,63 5,15 6,87 2,29 1,72 0,76 524 Dolní Tošanovice 93,09 2,03 2,85 0,41 1,63 246 Soběšovice 86,14 5,29 7,86 0,71 0,71 0,14 0,14 0,14 700 Źródło: opracowanie własne na podstawie Český statistický úřad Strona 4
4. Struktura etniczna Zaolzia w 2001 r. W 2001 r. Republikę Czeską zamieszkiwało 10 230 060 ludności, z czego 51 968 osób zadeklarowało narodowość polską, w tym 38 337 na Zaolziu. Dane ze spisu powszechnego przeprowadzonego w 2001 r. w okresach Karwina i częściowo Frydek Mistek, które zaliczyliśmy do obszaru Zaolzia, wskazywały nadal na najwyższy w porównaniu z innymi częściami Republiki Czeskiej odsetek zamieszkujących je Polaków. Podobnie do poprzedniej części opracowania dot. składu etnicznego Zaolzia w 1991 r., przedstawione dane odnoszące się do struktury etnicznej regionu w 2001 r. znajdują się w Tabeli 3, a na ich podstawie można sformułować podobne wnioski. Należy też zwrócić uwagę, na dodanie do spisu gmin frydeckomisteckich w 2001 przez Czeski Urząd Statystyczny 5 miejscowości (Chotěbuz, Návsí, Písečná, Ropice, Vendryně) oraz uwzględnienie narodowości wietnamskiej, która w poprzednim spisie znajdowała się pod kategorią "Inne". Ponadto: podobnie do wyników za 1991 r., w 2001 w żadnej z gmin zaolziańskich nie odnotowano przewagi Polaków, charakteryzowała ona Czechów, a w 3 gminach o najwyższym odsetku Polaków występuje przewaga ponad 50 proc. obywateli o narodowości czeskiej, czyli mieliśmy do czynienia ze zmianą sytuacji na niekorzyść odsetka mniejszości, tym bardziej, że dotyczy to tych samych miejscowości (Hrádek, Milíkov, Košařiska), największy odsetek Polaków stwierdzono ponownie w gminie Hrádek, najwyższe wartości określające wielkość populacji Polaków, czyli przekraczające 40 proc. odnotowane zostały już tylko w dwóch w ośrodkach, w 5 największych ośrodkach miejskich w regionie, odsetek Polaków wyniósł zaledwie od 3,36 proc. do 17,69 proc., w każdym z nich zaobserwowano przewagę liczebną Czechów, w gminach znajdujących się w granicach powiatu FrydekMistek odnotowano najwyższe odsetki Polaków, dla Zaolzia południowego odsetek wyniósł 21,43 (czyli mniej niż w 1991 24 proc.), dla powiatu Karwina 6,81 proc., (także mniej w porównaniu z rokiem 1991 8,35 proc.). Tabela 3. Skład etniczny populacji Zaolzia w 2001 r. czeska morawska śląska słowacka romska polska niemiecka rosyjska ukraińska wietnamska inna 10 całość (l. osób) Hrádek 53,59 0,91 1,14 0,85 0,06 42,77 0,1 0,46 1 756 Milíkov 55,77 0,08 1,69 0,85 41,08 0,31 1 300 Košařiska 57,26 0,27 1,10 0,82 38,63 0,55 365 Vendryně 60,10 0,34 0,81 1,56 35,22 0,10 0,08 0,26 3 842 Bukovec 63,64 0,07 0,96 1,18 33,55 0,07 0,1 0,07 1 356 Dolní Lomná 65,05 0,23 0,12 2,19 31,03 0,12 0,1 0,23 867 Bocanovice 65,89 0,23 2,10 30,84 428 10 Kategoria oryginalna, za: CSU (ostatní) Strona 5
czeska morawska śląska słowacka romska polska niemiecka rosyjska ukraińska wietnamska inna 10 całość (l. osób) Bystřice 65,38 0,44 1,18 1,16 0,02 29,67 0,02 0,70 4 991 Ropice 65,65 0,37 0,96 3,12 28,86 0,22 1 348 Horní Lomná 66,50 0,25 0,76 3,30 28,43 394 Písečná 69,28 0,75 1,49 0,75 26,74 804 Nýdek 69,21 0,41 1,74 1,13 26,54 0,05 0,41 1 952 Smilovice 68,33 1,03 0,86 1,03 26,33 0,17 581 Stonava 61,14 0,61 0,66 7,74 25,76 0,11 0,06 2,21 1 809 Návsí 71,66 0,40 1,59 1,65 23,96 0,13 0,19 3 765 Albrechtice 69,91 0,88 0,74 3,56 23,51 0,05 0,25 0,34 4 071 Horní Suchá 67,28 0,98 0,53 4,62 0,09 23,18 0,02 0,05 0,02 0,89 4 370 Komorní Lhotka 72,84 1,55 2,28 21,42 0,09 0,73 1 097 Chotěbuz 74,35 0,19 1,06 1,74 21,30 0,1 0,1 0,77 1 033 Řeka 72,96 1,72 1,29 21,24 0,43 0,64 466 Třanovice 70,60 1,39 2,25 3,65 21,14 0,11 0,11 932 Písek 75,27 0,56 0,62 0,50 20,92 0,11 0,50 1 783 Jablunkov 73,71 0,52 1,53 2,04 20,69 0,07 0,17 5 934 Vělopolí 78,16 0,49 0,49 18,93 206 Střítež 74,70 0,70 0,60 2,21 18,78 0,30 0,20 996 Mosty u Jablunkova 77,71 0,43 0,98 1,93 18,24 0,23 3 997 Třinec 74,38 0,49 1,33 3,77 0,05 17,69 0,15 0,03 0,02 0,1 0,75 38 953 Petrovice u Karviné 77,88 0,44 1,08 2,97 0,02 16,21 0,11 0,04 0,07 0,46 4 517 Český Těšín 74,6 0,83 1,48 4,37 0,08 16,11 0,26 0,02 0,02 0,09 0,76 26 429 Těrlicko 81,31 0,95 0,99 2,13 12,92 0,07 0,8 4 126 Karviná 78,68 1,07 0,7 8,51 0,15 8,06 0,15 0,04 0,08 0,02 1,21 65 141 Doubrava 86,25 0,11 0,28 4,2 6,68 0,06 0,22 0,77 1 811 Horní Tošanovice 86,12 1,63 6,53 5,31 0,20 0,20 490 Dolní Lutyně 88,53 1,34 0,96 2,28 5,28 0,13 0,02 0,04 0,54 4 771 Dolní Tošanovice 92,47 0,36 2,15 3,58 0,36 1,08 279 Orlová 85,63 1,41 0,54 6,16 0,12 3,49 0,13 0,04 0,1 0,07 0,69 Havířov 84,66 1,72 0,51 5,26 0,05 3,36 0,17 0,09 0,1 0,02 0,88 34 856 85 855 Bohumín 87,24 1,19 0,63 4,45 0,27 3,25 0,32 0,01 0,06 0,03 1,15 23 284 Strona 6
czeska morawska śląska słowacka romska polska niemiecka rosyjska ukraińska wietnamska inna 10 całość (l. osób) Rychvald 89,6 1,05 1,02 3,6 0,07 2,78 0,16 0,03 0,1 0,68 6 769 Dětmarovice 89,98 1,11 0,77 3,15 2,75 0,11 0,05 0,45 3 783 Hrčava 88,85 8,27 2,16 278 Dolní Domaslavice Horní Domaslavice 91,96 0,54 1,85 1,74 1,85 0,65 0,98 920 92,81 0,54 3,96 1,44 0,90 556 Petřvald 88,99 1,44 0,47 3,96 0,06 1,39 0,04 0,06 0,06 0,66 6 811 Dobratice 93,92 0,97 0,68 1,35 1,35 0,10 0,19 1 036 Soběšovice 88,49 2,45 1,22 3,67 1,22 0,12 0,12 0,49 817 361 925 Źródło: opracowanie własne na podstawie www.csu.cz 5. Struktura etniczna Zaolzia w 2011 r. Wyniki ostatniego spisu powszechnego, przeprowadzonego w 2011 r. wskazują na znaczące zmiany w strukturze etnicznej Republiki Czeskiej, co ma przełożenie również na sytuację na Zaolziu. Kraj zamieszkiwało 10 436 560 osób, z czego już tylko 39 096 deklarowało polską tożsamość etniczną, a 26 553 z nich na Zaolziu. Na podstawie danych w poniższej Tabeli 4, można dokonać następujących obserwacji: podobnie do wyników z poprzednich lat, w żadnej z gmin zaolziańskich nie odnotowano przewagi Polaków, charakteryzowała ona Czechów w większości zaolziańskich miejscowości; natomiast na 3 gminy o najwyższym odsetku Polaków, w jednej nie występuje nawet przewaga ponad 50 proc. obywateli o narodowości czeskiej, za to obserwujemy duże odsetki osób, które nie określiły swojej narodowości (12,86 15,96 proc.), największy odsetek Polaków stwierdzono ponownie w gminie Hrádek, choć spadł z 48,47 w 1991 r. do 31,33 proc., najwyższe wartości określające wielkość populacji Polaków, czyli przekraczające 40 proc. nie zostały już odnotowane w żadnym z ośrodków, maksymalny wyniósł bowiem 31,33 proc., w 5 największych ośrodkach w regionie, odsetek Polaków wyniósł zaledwie od 2,44 proc. do tylko 13,66 proc., w każdym z nich zaobserwowano przewagę liczebną Czechów, oraz duży odsetek większy niż odnoszący się do Polaków osób które nie określiły swojej tożsamości etnicznej, najwyższe odsetki Polaków odnotowano ponownie w gminach znajdujących się w granicach powiatu FrydekMistek, Zaolzie południowe zamieszkuje wg danych za 2011 r. 16,13 proc. Polaków, a powiat Karwina 5, 17 proc. Strona 7
Tabela 4. Skład etniczny populacji Zaolzia w 2011 r. czeska morawska śląska słowacka niemiecka polska rosyjska ukraińska wietnamska nie określono 11 Całość (l. osb) Hrádek 47,34 0,79 1,92 0,85 0,00 31,33 13,80 1 768 Milíkov 52,39 0,16 1,33 0,63 0,00 30,35 12,86 1 275 Bocanovice 53,99 0,23 0,70 0,70 0,00 27,93 15,96 426 Košařiska 48,59 0,85 2,26 0,85 0,56 27,12 15,82 354 Vendryně 53,13 0,41 1,47 1,21 0,02 26,06 14,19 4 137 Bukovec 56,01 0,07 0,97 0,82 25,39 14,79 1 339 Ropice 54,98 0,27 0,74 1,75 24,16 15,55 1 486 Bystřice 55,69 0,42 1,39 1,12 0,02 24,13 0,02 0,02 13,97 5 197 Dolní Lomná 51,96 0,47 1,78 1,78 0,00 22,42 18,39 843 Smilovice 57,98 1,12 0,70 0,84 0,00 21,71 14,15 714 Stonava 45,78 1,27 1,27 2,95 0,06 19,39 25,12 1 728 Horní Lomná 57,10 2,56 0,85 19,32 17,05 352 Návsí 59,44 0,69 2,03 1,31 19,08 0,03 13,89 3 743 Nýdek 58,19 0,35 1,11 0,85 18,99 16,38 1 990 Písečná 59,29 1,00 2,56 1,11 18,58 14,35 899 Albrechtice 55,57 2,00 1,08 2,45 17,63 0,03 18,39 3 795 Horní Suchá 54,56 1,85 0,53 2,91 0,05 17,10 0,09 0,12 19,50 4 333 Třanovice 58,47 0,66 1,89 1,80 16,75 0,09 0,09 17,88 1 057 Písek 59,82 0,63 1,54 0,28 16,45 0,06 17,81 1 757 Chotěbuz 60,07 0,18 1,25 1,96 0,09 15,86 18,81 1 122 Jablunkov 61,86 0,59 1,57 1,40 0,05 15,74 0,02 0,10 15,35 5 732 Komorní Lhotka Mosty u Jablunkova 64,16 0,64 2,08 1,76 0,24 14,88 0,08 12,88 1 250 63,24 0,55 1,36 1,54 0,03 14,60 15,87 3 830 Řeka 64,65 0,81 0,40 2,42 13,94 15,96 495 Český Těšín 57,57 1,49 1,60 2,99 0,09 13,66 0,02 0,19 18,55 24 394 Třinec 60,92 0,50 1,37 2,57 0,04 13,42 0,02 0,01 0,13 17,86 36 263 Vělopolí 54,45 0,00 1,07 1,78 13,17 19,93 281 Střítež 59,84 0,31 2,24 1,22 13,05 0,20 20,80 981 Petrovice u Karviné 55,42 1,56 1,71 2,13 0,06 12,76 0,02 0,02 22,93 5 446 Hnojník 65,31 1,01 1,01 1,96 0,07 10,89 17,65 1 479 Těrlicko 59,86 3,32 1,81 1,60 0,07 9,73 0,02 20,48 4 243 11 Kategoria oryginalna, za: CSU (nezj.). Strona 8
czeska morawska śląska słowacka niemiecka polska rosyjska ukraińska wietnamska nie określono 11 Całość (l. osb) Karviná 59,43 2,00 0,83 5,39 0,07 5,67 0,03 0,04 0,03 22,77 56 897 Horní Tošanovice 62,45 0,80 1,00 3,61 0,20 4,02 25,70 498 Dolní Lutyně 64,98 2,72 1,41 2,03 0,04 3,91 21,97 4 966 Doubrava 59,62 1,91 0,38 3,36 3,74 0,08 0,15 28,93 1 310 Hrčava 75,20 0,00 0,80 2,80 3,60 16,00 250 Dolní Tošanovice 73,85 0,62 0,31 2,77 3,08 16,62 325 Orlová 61,78 3,38 0,82 3,92 0,05 2,51 0,03 0,07 0,07 24,11 29 896 Havířov 63,46 2,76 0,68 3,44 0,07 2,44 0,06 0,06 0,02 23,99 76 694 Dětmarovice 65,85 3,85 1,04 2,48 0,13 2,18 21,38 3 953 Bohumín 63,83 2,57 1,13 2,55 0,09 2,17 0,03 0,05 0,08 24,28 21 649 Rychvald 66,83 2,34 1,03 2,11 0,06 1,93 0,03 0,00 0,00 23,04 7 093 Dolní Domaslavice Horní Domaslavice Horní Bludovice 72,38 0,42 1,01 1,10 0,08 1,77 0,08 21,28 1 184 75,11 0,60 1,05 2,70 1,05 17,69 667 70,55 3,45 0,54 1,97 0,05 0,99 19,78 2 027 Petřvald 66,68 3,42 0,85 2,51 0,01 0,93 0,09 0,07 22,42 6 848 Soběšovice 67,33 2,60 0,99 2,72 0,12 0,62 23,76 808 Dobratice 69,38 3,13 0,72 1,07 0,00 0,36 0,09 23,19 1 117 341 903 Źródło: opracowanie własne na podstawie Český statistický úřad Oprócz statystyk dotyczących poszczególnych miejscowości położonych na Zaolziu, w 2011 r., można sporządzić kolejne zestawienie z uwzględnieniem podziału administracyjnego tego obszaru na tzw. gminy z rozszerzonymi kompetencjami 12, które obejmują poszczególne miejscowości w większe agregaty. Tabela 5. Polacy w gminach o rozszerzonych kompetencjach w 2011 r. 13 l.p. Gmina l. mieszkańców ogółem l. Polaków % Polaków 1 Třinec 14770 3241 21,94 2 Jablunkov 22214 4297 19,34 3 Český Těšín 25516 3511 13,76 4 Karviná 68024 4342 6,38 5 Havířov 91092 3716 4,08 12 314/2002 Sb. o stanovení obcí s pověřeným obecním úřadem a stanovení obcí s rozšířenou působností 13 Tabela stanowi Legendę mapy na Rysunku 1. Strona 9
7 Orlová 43020 1058 2,46 7 Bohumin 28742 607 2,11 8 FrydekMistek 97266 479 0,49 9 Frýdlant nad Ostravicí 17701 15 0,08 Źródło: opracowanie własne na podstawie: Český statistický úřad Największy odsetek Polaków zanotowano w gminie Třinec, następnie w gminie Jablunkov, które należą do powiatu frydeckomisteckiego, co zgadza się też z tendencją zaobserwowaną w przypadku analizy struktury etnicznej poszczególnych gmin we wcześniejszych partiach opracowania. Tylko w jednej z gmin odnotowano powyżej 20 proc. mieszkańców narodowości polskiej. Gminy, także te o rozszerzonych kompetencjach, do celów statystycznych 14 są przyporządkowywane do tzw. okresów, które niegdyś stanowiły jeden ze szczebli samorządu terytorialnego i były odpowiednikiem powiatów. Jak wspomniane zostało na początku, Zaolzie znajduje się na obszarze dwóch z nich: Karwiny w całości i wschodniej części okresu FrydekMistek, które zamieszkiwali obywatele narodowości polskiej w zaprezentowanych niżej proporcjach (Tabela 6). Tabela 6 Odsetek mniejszości polskiej w powiatach Zaolzia FrydekMistek Karwina 1991 24% 8 % 2001 21% 7% 2011 16 % 5 % Źródło: opracowanie własne na podstawie www.csu.cz 6. Podsumowanie Mniejszość polska na Zaolziu jest jedyną z mniejszości narodowych zamieszkujących ten obszar, którą od 1991 r. aż do chwili obecnej, której odsetek jest dwucyfrowy. Pozostałe z nich, z wyjątkiem słowackiej w 1991 r. i w nielicznych gminach, zajmują ogólnie rzecz ujmując, pozycję marginalną pod tym względem. Mimo, iż w dalszym ciągu obserwujemy kilkudziesięcioprocentowy udział mniejszości polskiej w populacji Zaolzia w wielu gminach, to jednak należy zwrócić uwagę, iż co dekadę od 1991 r. liczby te topnieją. Zmniejsza się również odsetek obywateli Republiki Czeskiej, którzy deklarują narodowość czeską, wzrasta zaś liczebnie i procentowo grupa osób, które nie utożsamiają się z żadną z narodowości. W 2011 r. w skali całego kraju było to 25 proc. Ponad 2,5 mln osób nie deklarowało swojej identyfikacji narodowej bądź etnicznej, a na samym Zaolziu 21 proc. Osób, co stanowi około dwudziestokrotny wzrost w porównaniu z danymi za rok 1991, kiedy to w Bohuminie odnotowano najwięcej osób, które nie określiły swojej narodowości 1,01 proc. 14 http://www.czso.cz/csu/klasifik.nsf/i/ciselnik_okresu_lau1_nuts_2008 (11.07.2014). Strona 10
Powyższa, ogólna analiza stanowić może, i powinna, wstęp do badań zarówno nad przyczynami zjawiska odchodzenia od identyfikacji narodowych, jak też nad jego wpływem oraz wpływem specyficznej sytuacji mniejszości polskiej na Zaolziu, na zachowania wyborcze. Bibliografia: Gawrecki D., Studie o Těšínsku. Politické a národnostní poměry v Těšínském Slezsku 19181938, Český Těšín 1999, s. 12 Małysz B., Od většiny k menšině. Poláci na Těšínsku ve světle statistiky, w: B. Małysz, R. Kaszper (red.), Poláci na Těšínsku, Český Těšín 2009, s. 119 Akty prawne: 147/2000 Sb. o okresních úřadech, 314/2002 Sb. o stanovení obcí s pověřeným obecním úřadem a stanovení obcí s rozšířenou působností Strony intrnetowe: www.csu.cz www.zaolzieteraz.kccieszyn.pl www.zemepis.com Strona 11