Mgr Dagmara Budek Szczecin PAM punktacja publikacji naukowych w uczelniach medycznych próba ujednolicenia zasad W maju 2008 roku w Bibliotece Głównej Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie odbyło się spotkanie robocze poświęcone zasadom punktacji publikacji naukowych pracowników uczelni medycznych, którego inicjatorami byli dyrektorzy książnic uczelnianych a miała ona na celu ujednolicenie zasad punktacji przygotowywanych w mniejszym lub większym stopniu przez wszystkie biblioteki. Efektem tego spotkania było opracowanie projektu Ujednoliconych zasad punktacji publikacji indywidualnego dorobku naukowego w uczelniach medycznych (zwanego dalej ujednoliconymi zasadami zamieszczony poniżej). Próba wprowadzenia ujednoliconego systemu oceny dorobku indywidualnego w zakresie publikacji miała na celu zobiektywizowanie jego oceny oraz całkowite wyeliminowanie rozbieżności w punktacjach przeprowadzanych w różnych ośrodkach spowodowanych odmienną interpretacją zapisów. Ilość wykazów czasopism punktowanych oraz częste zmiany i uzupełnienia do nich (od 1999 r. ukazało się 7 wykazów oraz kilka aktualizacji) oraz brak szczegółowych zasad punktowania publikacji były i nadal są przyczyną różnej interpretacji przez poszczególne uczelnie, regulowane wewnętrznymi przepisami. Najwięcej wątpliwości pojawia się w odniesieniu do publikacji wydanych przed rokiem 1999, tzn. przed ukazaniem się pierwszej Listy polskich czasopism medycznych niepublikowanych w Liście Filadelfijskiej Zespołu Nauk Medycznych. W celu uproszczenia w ujednoliconych zasadach zaproponowano zastosowanie wykazu Index Copernicus Master List 2004 dla czasopism polskich bez wskaźnika impact factor (IF) dla publikacji wydanych do roku 2004, uznając tę listę za najbardziej kompletną, uwzględniającą największą liczbę czasopism (dla porównania lista z 1999 roku zawierała 214 tytułów czasopism, lista z 2000 roku - 345 tytułów, z roku 2002-361, z roku 2003-501, a z roku 2004-653). Kolejnym dylematem było rozstrzygnięcie, od którego roku należy stosować punktację wprowadzoną Rozporządzeniem Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 17 października 2007 roku w sprawie kryteriów i trybu przyznawania oraz rozliczania środków finansowych na działalność statutową z wykazem wybranych 21
czasopism wraz z liczbą punktów za umieszczoną w nich publikację naukową z dnia 19 listopada 2007 r. Czy mimo, że rozporządzenie ukazało się pod koniec roku punktacja powinna zostać zastosowana dla wszystkich publikacji wydanych w tymże roku, czyli często już po opublikowania większości numerów czasopism? O przyjęciu rozwiązania dotyczącego zastosowania tego wykazu dla publikacji od 2007 roku przesądził fakt, że wytyczne zawarte w tym rozporządzeniu miały być wykorzystane do przyszłej oceny parametrycznej jednostki, której publikacje naukowe są częścią. W późniejszym okresie wystąpił kolejny problem związany z pojawiającymi się poprawkami i uzupełnieniami do wykazu, i podjęciem decyzji czy ta sama publikacja po raz kolejny w przeciągu ostatniego 1,5 roku powinna mieć zmienioną punktację (np. czasopismo Neurologia i Neurochirurgia Polska w wykazie opublikowanym 28 listopada 2007 r. otrzymało 4 punkty, w komunikacie nr 23 z dnia 28 listopada 2008 r. 10 punktów, a w ujednoliconym wykazie z dnia 5 maja 2009 r. 6 punktów). Wprowadzenie całkowicie jednolitych zasad wymaga rozstrzygnięcia jeszcze wielu kwestii, jak choćby jednoznaczne ustalenie co należy rozumieć pod pojęciem suplementu (rzecz o tyle istotna, że cytowane wyżej rozporządzenie wymieniło publikacje w suplementach i materiałach konferencyjnych jako niepodlegające punktacji). W pewnym stopniu wątpliwości rozwiewa Oświadczenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w sprawie naruszania zasad dobrej praktyki naukowej przy stosowaniu bibliometrycznego wskaźnika impact factor do oceny dorobku jednostek naukowych z dnia 11 lipca 2008 roku precyzujące iż warunkiem koniecznym do uznawania dorobku publikowanego w takich suplementach musi być pewność, że w stosunku do niego stosowane są przez redakcje identyczne procedury peer review, jak wobec materiałów publikowanych w głównym czasopiśmie. Pozostaje pytanie czy ta zasada ma być stosowana dla publikacji od 2007 roku czy również wydanych wcześniej? W ujednoliconych zasadach zastosowane to zostało dla publikacji od 2007 roku. Niestety, ustalenia poczynione przez zespoły bibliograficzne bibliotek medycznych nie zostały w pełni przyjęte przez władze poszczególnych uczelni, z wyjątkiem Warszawy i Szczecina. W niektórych uczelniach wybiórczo stosuje się niektóre zapisy zaproponowane w projekcie ujednoliconych zasad. Z perspektywy roku należy stwierdzić, że problem ujednolicenia punktacji jest nadal aktualny. Szczególnie w kontekście ostatnich wytycznych Centralnej Komisji ds. Stopni i Tytułów wprowadzającej wzory formularzy dotyczących szczegółowej analizy bibliometrycznej publikacji kandydatów w postępowaniu o nadanie stopnia naukowego doktora habilitowanego oraz tytułu naukowego profesora. Przedstawione przez Komisję wytyczne zawierają wiele niejasności, a co za tym idzie stwarzają możliwość różnej ich interpretacji w poszczególnych ośrodkach, co dodatkowo utrudnia obiektywną ocenę przeprowadzaną przez recenzentów. W sytuacji niejednolitej punktacji zdarzają się też przypadki podważania przez recenzentów 22
prawidłowości przedstawionej punktacji, choć są one przygotowywane zgodnie z zasadami przyjętymi w poszczególnych uczelniach. Nie bez znaczenia jest również fakt, że wszystkie uczelnie medyczne udostępniają na swoich stronach internetowych bibliografie publikacji swoich pracowników wraz z punktacją, co daje możliwość porównywania punktacji za określone publikacje w różnych uczelniach. Staje się to często powodem zarzucania nieżyczliwości czy wręcz nierzetelności w przygotowywaniu punktacji przez pracowników biblioteki. Końcowy wniosek nasuwa się jeden: środowisko bibliotekarzy (jako najbardziej narażone na niezadowolenie pracowników naukowych wobec niejednoznacznych i ciągle zmieniających się zasadach punktacji publikacji) nie powinno być jedynym, któremu zależy na jasnych, przejrzystych, a przede wszystkim jednolitych zasadach oceny publikacji. Wspólne podjęcie działań z pracownikami administracji i prorektorami ds. nauki i współpracy z zagranicą w celu jak najszybszego wprowadzenia ich w życie powinno stać się priorytetem w zakresie analiz bibliometrycznych. Ujednolicone zasady punktacji publikacji indywidualnego dorobku naukowego w uczelniach medycznych projekt szczeciński (maj 2008) Publikacje w czasopismach Uwagi ogólne: Wartość wskaźnika IF należy podawać wg zasady: rok publikacji zgodny z rokiem edycji bazy JCR. W przypadku braku informacji dot. wysokości IF w danym roku należy podawać najbliższą chronologicznie znaną wartość IF (z roku kolejnego). Punktacji nie podlegają: komentarze, recenzje, sprawozdania, komunikaty, głosy w dyskusji, wspomnienia pośmiertne, biogramy, tłumaczenia streszczenia, postery; prace wieloośrodkowe, jeżeli autor nie jest wymieniony w polu autorskim. Zasady punktacji: 1. Dla publikacji do 2004 r. włącznie należy stosować punktację: dla czasopism z IF wg przelicznika zastosowanego w Szczegółowych zasadach oceny parametrycznej jednostek naukowych wchodzących w zakres działań Zespołu Nauk Medycznych P05 z 2001 r. (Załącznik nr 1) dla czasopism polskich bez IF - zgodnie z listą zaaprobowaną przez Zespół Medyczny P-05 za 2004 rok Index Copernicus Master List 2004, czasopisma polskie z innych dziedzin wg list czasopism innych Zespołów KBN. 2. Dla publikacji z lat 2005 i 2006 należy stosować punktację na podstawie Rozporządzenia Ministra Nauki i Informatyzacji z dnia 4 sierpnia 2005 r. 23
w sprawie kryteriów i trybu przyznawania i rozliczania środków finansowych na naukę (zgodnie z wykazem wybranych czasopism wraz z liczbą punktów za umieszczoną w nich publikację naukową uwzględniający korekty wprowadzone przez Ministra Nauki i Informatyzacji komunikatem nr 5 z dnia 3 listopada 2005 r.). 3. Dla publikacji od roku 2007 należy stosować punktację na podstawie Rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 17 października 2007 r., w sprawie kryteriów i trybu przyznawania i rozliczania środków finansowych na działalność statutową (zgodnie z wykazem wybranych czasopism wraz z liczbą punktów za umieszczoną w nich publikację naukową z dnia 19 listopada 2007 r., z uzupełnieniami). Punktacji nie podlegają publikacje w suplementach, zeszytach specjalnych, artykuły popularnonaukowe oraz materiały konferencyjne. Monografie Uwagi ogólne: Punktacji nie podlegają: skrypty, ćwiczenia, hasła encyklopedyczne, rozprawy doktorskie, wstępy, przedmowy, tłumaczenia. Kolejne wydania uaktualnione/poprawione/uzupełnione/unowocześnione/ poszerzone otrzymują 50% wartości punktowej; wyjątek stanowi autorstwo nowych rozdziałów, dla których przyjmuje się 100% wartości punktowej. Łączna liczba punktów za poszczególne rozdziały nie może przekroczyć liczby punktów za autorstwo monografii. Zasady punktacji (Załącznik nr 2): Monografie naukowe i podręczniki akademickie opublikowane do roku 2004 włącznie podlegają punktacji zgodnie ze Szczegółowymi zasadami oceny parametrycznej jednostek naukowych wchodzących w zakres działań Zespołu Nauk Medycznych P05 z 2001 r. Monografie naukowe i podręczniki akademickie opublikowane w latach 2005 i 2006 podlegają punktacji zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Nauki i Informatyzacji z dnia 4 sierpnia 2005 r. w sprawie kryteriów i trybu przyznawania i rozliczania środków finansowych na naukę. Monografie naukowe i podręczniki akademickie opublikowane od roku 2007 podlegają punktacji zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 17 października 2007 r. w sprawie kryteriów i trybu przyznawania oraz rozliczania środków finansowych na działalność statutową. 24
Załącznik nr 1 Publikacje w czasopismach do 2004 roku 1.1 Publikacje recenzowane zawarte w czasopismach i suplementach do czasopism zawartych na liście filadelfijskiego Instytutu Informacji Naukowej IF 0.000 6 IF 0.001-0.500 7 IF 0.501-1.000 8 IF 1.001-1.500 9 IF 1.501-2.000 10 IF 2.001-2.500 11 IF 2.501-3.000 12 IF 3.001-3.500 13 IF 3.501-4.000 14 IF 4.001-4.500 15 IF 4.501-5.000 16 IF 5.001-5.500 17 IF 5.501-6.000 18 IF 6.001-6.500 19 IF 6.501-7.000 20 IF 7.001-7.500 21 IF 7.501-8.000 22 IF 8.001-8.500 23 IF 8.501-24 1.2 Publikacje w recenzowanych czasopismach zagranicznych (państwa Unii Europejskiej, Kanada, USA, Japonia) zawarte na innych listach informatycznych o zasięgu międzynarodowym: Medline, Excerpta Medica/Embase, Chemical Abstract, 6 Analytical Abstract, oraz zawarte w zagranicznych wydawnictwach zbiorowych typu proceedings lub syllabus wydrukowane w formie pełnej pracy 1.3 Publikacje recenzowane zawarte w czasopismach polskich punktowane zgodnie z listą czasopism Zespołu P05 zgodnie z listą zaaprobowaną przez Zespół Medyczny P-05 za 2004 rok Index Copernicus Master List 2004, czasopisma polskie z innych dziedzin wg list czasopism innych Zespołów KBN 25
Załącznik nr 2 Punktacja monografii naukowych i podręczników akademickich 1.1 1.2 1.3 Autorstwo monografii naukowej lub podręcznika akademickiego 1) publikowanym w języku: angielskim 3) innym niż angielski Autorstwo rozdziału w monografii naukowej lub podręczniku akademickim publikowanym w języku: angielskim 3) innym niż angielski Redakcja naukowa monografii lub podręcznika akademickiego Monografie naukowe i podręczniki akademickie opublikowane do roku 2004 włącznie zgodnie ze Szczegółowymi zasadami oceny parametrycznej jednostek naukowych wchodzą cych w zakres dzia łań Zespołu Nauk Medy cznych P05 z 2001 r. 24 18 12 3 Monografie naukowe i podrę czniki akademickie opublikowane w latach 2005 i 2006 zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Nauki i Informatyzacji z dnia 4 sierpnia 2005 r. w sprawie kryteriów i trybu przyznawania i rozliczania środków finansowych na naukę 24 20 12 6 10 10 Monografie naukowe i podręczniki akademickie opublikowane od roku 2007 zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 17 października 2007 r. w sprawie kryteriów i trybu przyznawania oraz rozliczania środków finansowych na działalność statutową. 24 12 7 3 Redaktor naczelny wieloautorskich: monografii, podręcznika akademickiego lub serii wydaw. w języku: 5 angielskim 3) 3 polskim i innym niż angielski 26
1) Definicja podręcznika akademickiego nie obejmuje: skryptów, wykładów i ćwiczeń, poradników zawodowych, książek popularyzujących wiedzę naukową. Za podręczniki uznaje się encyklopedie złożone z rozdziałów tematycznych oraz słowniki o charakterze naukowym (nie popularnonaukowym). Przez monografię należy rozumieć opracowanie naukowe (minimum 3 arkusze wydawnicze) opublikowane jako książka lub odrębny tom, omawiający jakieś zagadnienie w sposób wyczerpujący, oryginalny i twórczy. Za monografię mogą być uznane: edycje tekstów źródłowych, leksykografie. Za monografię nie uznaje monograficznych artykułów opublikowanych w czasopismach. Obowiązuje od roku 2007. 2) Przez rozdział w monografii lub podręczniku akademickim należy rozumieć opracowanie naukowe (minimum 0,5 arkusza wydawniczego). Obowiązuje od roku 2007. 3) lub podstawowym dla danej dyscypliny. Obowiązuje od roku 2007. 27