WYMAGANIA EDUKACYJNE WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE ZAKRES ROZSZERZONY KLASA III Temat (rozumiany jako lekcja) Wymagania na ocenę dopuszczającą Uczeń: I. Ustrój polityczny Rzeczypospolitej Polskiej Znaczenie konstytucji wyjaśnia termin dla ustroju państwa konstytucja; konstytucji; zna procedurę zmiany konstytucji; Konstytucyjne zasady ustrojowe w Polsce zasady ustroju RP; wybraną zasadę ustroju RP; pośrednie i bezpośrednie formy realizacji zasady Wymagania na ocenę dostateczną Uczeń opanował wymagania na ocenę dopuszczającą, a ponadto: rodzaje konstytucji; wyjaśnia szczególną moc prawną konstytucji; podaje sposobu zmiany konstytucji; podaje elementy materialne i formalne zasady demokratycznego państwa prawnego; poszczególne zasady ustroju RP; omawia bezpośrednie i POLITYKA Wymagania na ocenę dobrą Uczeń opanował wymagania na ocenę dostateczną, a ponadto: omawia na przykładach rodzaje konstytucji; wyjaśnia szczególną treść i tryb uchwalania konstytucji; sposoby zmiany konstytucji; elementy materialne i formalne zasady demokratycznego państwa prawnego; wyjaśnia, w jaki sposób są realizowane poszczególne zasady Wymagania na ocenę bardzo dobrą Uczeń opanował wymagania na ocenę Dobrą, a ponadto: przyporządkowuje rodzaje konstytucji do odpowiednich kryteriów podziału; wyjaśnia szczególne znaczenia konstytucji; polegają poszczególne etapy tworzenia konstytucji; przyporządkowuje właściwe artykuły Konstytucji RP do zasad ustrojowych w Polsce; porównuje koncepcje sprawiedliwości społecznej z zapisami zawartymi w Konstytucji RP; Wymagania na ocenę celującą Uczeń opanował wymagania na ocenę bardzo dobrą, a ponadto: analizuje procedurę zmian w Konstytucji RP; ocenia znaczenie konstytucji; porównuje Konstytucję RP z innymi konstytucjami; ocenia, jak w Polsce są realizowane zasady ustroju RP; analizuje Konstytucję RP pod kątem naczelnych zasad ustrojowych; określa relacje
Sejm i Senat Rzeczypospolitej Polskiej Proces legislacyjny Prezydent RP suwerenności narodu w Polsce; kompetencje Sejmu i Senatu; podaje, w jakich sytuacjach może dojść do skrócenia kadencji Sejmu; zna skład liczbowy Sejmu i Senatu; wyjaśnia terminy: kworum, vacatio legis, większości zwykła, większość bezwzględna, większość kwalifikowana, większość ustawowa; organy posiadające inicjatywę ustawodawczą; zasady wyboru prezydenta w Polsce; wyjaśnia, czym są prerogatywa i pośrednie formy realizacji zasady suwerenności narodu w Polsce; kompetencje Sejmu i Senatu; wyjaśnia, w jakich sytuacjach może dojść do skrócenia kadencji Sejmu; polega zasada permanencji obrad obowiązująca w polskim parlamencie; podaje przykłady stosowania poszczególnych rodzajów większości w polskim parlamencie; uprawnienia Prezydenta RP w procesie ustawodawczym; określa główne kompetencje prezydenta; podaje okoliczności, w których prezydent może być zawieszony lub ustroju RP; przyporządkowuje poszczególne organy władzy w Polsce do odpowiednich elementów trójpodziału władzy; rozpoznaje funkcje Sejmu i Senatu; przedstawia zasady organizacji pracy Sejmu i Senatu; omawia strukturę polskiego parlamentu; uprawnienia Zgromadzenia Narodowego; przedstawia procedurę tworzenia prawa przez parlament; szczególne procedury ustawodawcze; wyjaśnia poszczególne zasady wyborów prezydenckich w Polsce; odpowiedzialność, jaką odróżnia funkcje Sejmu i Senatu od funkcji Zgromadzenia Narodowego; polega system d Hondta; obligatoryjne i fakultatywne przypadki skrócenia kadencji Sejmu; wyjaśnia różnice między procedurą uchwalania zwykłej ustawy i ustawy budżetowej; porównuje tryb zwykły i pilny w procesie ustawodawczym; wyjaśnia, jaką rolę w Polsce pełni głowa państwa; prezydentów Polski; pomiędzy klauzulami generalnymi a przepisami organizacyjnoproceduralnym; przedstawia i ocenia znaczenie obu izb oraz Zgromadzenia Narodowego w systemie władz Rzeczypospolitej Polskiej; porównuje funkcje Sejmu i Senatu; - ocenia system d Hondta; analizuje poszczególne etapy procesu ustawodawczego; wyjaśnia różnice między szczególnymi procedurami ustawodawczymi; różnice między ordynacjami wyborów parlamentarnych i prezydenckich w Polsce;
Rada Ministrów kontrasygnata; prezydentów III RP; premierów III RP; odpowiedzialności Rady Ministrów;, na czym polegają trzy próby utworzenia rządu; usunięty z urzędu; podaje rodzaj odpowiedzialności, jaką ponosi Prezydent RP; posługuje się terminami: wotum zaufania, konstruktywne wotum nieufności, wotum nieufności, kontrasygnata, rząd większościowy, rząd mniejszościowy; wyjaśnia, kiedy rząd ponosi odpowiedzialność konstytucyjną, a kiedy polityczną; stany nadzwyczajne w Polsce; ponosi Prezydent RP; przedstawia kompetencje Prezydenta RP; przedstawia skład i organizację pracy Rady Ministrów; uprawnienia Rady Ministrów; zasady obowiązujące w trakcie wprowadzania stanów nadzwyczajnych; przedstawia procedurę wprowadzania stanów nadzwyczajnych; przyporządkowuje poszczególne kompetencje prezydenta do odpowiednich rodzajów uprawnień; zasady powoływania i odwoływania Rady Ministrów i jej poszczególnych członków; omawia kompetencje Rady Ministrów; zakazy i nakazy możliwe do wprowadzenia w czasie stanów nadzwyczajnych; analizuje pozycję Prezydenta RP w systemie władzy; uzasadnia brak odpowiedzialności politycznej Prezydenta RP; analizuje procedurę powoływania Rady Ministrów; ocenia skuteczność polityki prowadzonej przez Radę Ministrów; porównuje sytuację rządów mniejszościowych i większościowych ze względu na możliwości działania; Administracja rządowa administracji publicznej; wyjaśnia, co rozumiemy pod pojęciem korpus służby cywilnej; kompetencje wojewody; urząd ministra; przedstawia uprawnienia wojewody; wyjaśnia, w jakim celu istnieje administracja publiczna w państwie; polega procedura powoływania wojewody; zadania administracji zespolonej i niezespolonej; określa wymogi stawiane przed kandydatem na pracownika służby cywilnej; przedstawia strukturę administracji publicznej; odróżnia urzędy administracji rządowej od urzędów samorządowych; analizuje strukturę korpusu służby cywilnej; ocenia funkcjonowanie służby cywilnej w Polsce; rozpoznaje organy administracji zespolonej i niezespolonej; uzasadnia konieczność funkcjonowania administracji publicznej; Organy kontroli organy omawia kompetencje organy wyjaśnia, jakie zadania ocenia znaczenie NIK-
państwowej i ochrony prawnej Samorząd gminny kontroli państwowej i ochrony prawa; wybrany organ kontroli i ochrony prawa; podaje aktualnego Rzecznika Praw Obywatelskich i Rzecznika Praw Dziecka; formy demokracji; przedstawicielskiej i bezpośredniej w gminie; przedstawia rodzaje gmin; opisuje instytucję referendum lokalnego; NIK-u; przedstawia uprawnienia i sposób działania Rzecznika Praw Obywatelskich; Rzeczników Praw Obywatelskich i Praw Dziecka; omawia formy demokracji przedstawicielskiej i bezpośredniej w gminie; rozpoznaje, kiedy na czele gminy stoi wójt, burmistrz, prezydent miasta; wyjaśnia, czym jest dotacja, a czym subwencja; kontroli państwowej i ochrony prawa w Polsce; przedstawia formy kontroli realizowane przez NIK; osoby podlegające oświadczeniu lustracyjnemu; zasady, na jakich oparta jest działalności samorządu w Polsce; przedstawia zadania i kompetencje samorządu gminnego; polega niezależność samorządu lokalnego; realizują organy kontroli państwowej i ochrony prawa w Polsce; określa procedurę powoływania poszczególnych organów kontroli państwowej i ochrony prawa w Polsce; opisuje procedurę lustracyjną i wskazuje kategorie osób, które jej podlegają; kompetencje organu wykonawczego w gminie; odróżnia zadania własne gminy od zadań zleconych; wyjaśnia, jakie są źródła dochodów samorządów; u dla funkcjonowania instytucji publicznych; wyjaśnia różnicę pomiędzy organami kontroli państwowej i ochrony prawa a innymi organami państwowymi; ocenia efektywność działania poszczególnych organów kontroli państwowej i ochrony prawa w Polsce; analizuje zasady tworzenia budżetu gminy; uzasadnia konieczność funkcjonowania organów pomocniczych w gminie; ocenia wpływ mieszkańców gminy na jej funkcjonowanie; Samorząd powiatowy i wojewódzki formy demokracji przedstawicielskiej i bezpośredniej w powiecie i województwie przedstawia rodzaje powiatów omawia formy demokracji przedstawicielskiej i bezpośredniej w powiecie i województwie; miasta stołeczne poszczególnych województw; przedstawia strukturę samorządu terytorialnego w Polsce; wyjaśnia różnice między powiatem grodzkim i ziemskim; organy odpowiedzialne za nadzór kompetencje samorządu powiatowego i wojewódzkiego; odróżnia organy samorządowe w województwie od organów rządowych; analizuje politykę rozwoju województwa; ocenia wpływ mieszkańców powiatu i województwa na ich funkcjonowanie; ocenia skuteczność funkcjonowania
województwa przedstawia sposób powoływania organów samorządu terytorialnego; nad samorządem terytorialnym; wyjaśnia w jaki sposób prowadzony jest nadzór nad samorządem; powiatu i województwa; Powtórzenie wiadomości na poziomie poziomie 55% - 69% poziomie 70% - 85% poziomie 86% - 98% na poziomie 99% - 100% Analiza tekstów źródłowych 55% -69%; 70% -85%; 86% -98%; 99% - 100%; Sprawdzian wiadomości dział) na poziomie 55% - 69% dział) na poziomie 70% - 85% dział) na poziomie 86% - 98% 99% - 100% II. System prawny Rzeczypospolitej Polskiej Prawo jako system norm norm prawnych; funkcje prawa; jeden wybrany system prawny; Podstawowe zasady systemu prawnego zasady istotne dla rodzaje norm prawnych; polega wykładnia prawa; źródła prawa; znaczenie zasad w systemie PRAWO omawia funkcje prawa; odróżnia prawo zwyczajowe, precedensowe, religijne, pozytywne; opisuje podstawowe cechy prawa; podaje, jakie zasady oraz instytucje stoją na korzenie prawa; wyjaśnia różnicę między normą prawną a przepisem prawnym; postawy wobec prawa; polegają zasady analizuje normę prawną pod kątem jej budowy; analizuje systemy prawa dominujące w państwach współczesnego świata; ocenia, która z postaw względem prawa jest najwłaściwsza; uzasadnia rolę gwarancji
Źródła prawa Gałęzie i dziedziny prawa prawidłowego funkcjonowania systemu prawnego; zasadę hierarchiczności prawa; źródła prawa w Polsce; aktów prawnych funkcjonujących w Polsce; wybrany akt prawny; gałęzie prawa; wybrany rodzaj prawa; przedstawia formy nieprzestrzegania prawa; prawnym; polega praworządność; gwarancji praworządności; opisuje źródła prawa w Polsce; przedstawia hierarchię aktów prawnych; gałęzie prawa; wyjaśnia, czym jest prawo naturalne, a czym prawo pozytywne; specyfikę obywatelskiego nieposłuszeństwa; straży praworządności; polega spójność prawa; gwarancje praworządności; wyjaśnia, gdzie i w jaki sposób są publikowane akty normatywne; przyporządkowuje akty normatywne do organów upoważnionych do ich wydawania; akty prawne; rozpoznaje rodzaje prawa (międzynarodowe, krajowe, miejscowe, prywatne, publiczne, materialne, formalne, cywilne, karne, administracyjne); wyjaśnia różnicę między prawem pozytywnym a prawem naturalnym; hierarchiczności, spójności i zupełności w systemie prawnym; reguły kolizyjne w prawie; wyjaśnia, w jaki sposób jest realizowana zupełność prawa; źródła prawa międzynarodowego; wyjaśnia relację między prawem międzynarodowym (w tym unijnym) a prawem krajowym; wskazuje gałęzie prawa i kodeksy, w których należy szukać odpowiednich przepisów; dokonuje podziału prawa ze względu na treść i zasięg oddziaływania; wyjaśnia skutki nieprzestrzegania prawa; praworządności; wyjaśnia różnice między praworządnością formalną i materialną; ocenia znaczenie zasad hierarchiczności, spójności i zupełności prawa dla prawidłowego funkcjonowania systemu prawa; uzasadnia zależność między prawem międzynarodowym i krajowym; polega materialne, instytucjonalne, formalne i poznawcze rozumienie źródeł prawa; analizuje prawo pod względem treści i zasięgu oddziaływania; uzasadnia konieczność przestrzegania prawa; Sądy powszechne i sądy strukturę przedstawia sposób wyjaśnia, w jaki sposób ocenia rolę ławników
szczególne Trybunał Konstytucyjny i Trybunał Stanu Powtórzenie wiadomości funkcjonujące w Polsce; zadania wybranego sądu; zasady funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości; trybunały w Polsce; jeden z trybunałów; na poziomie sądownictwa w Polsce; posługuje się takimi terminami, jak apelacja, kasacja, zażalenie; status sędziego i ławnika; zadania Trybunału Konstytucyjnego i Trybunału Stanu; wyjaśnia, czym jest skarga konstytucyjna; kary nakładane przez Trybunał Stanu; poziomie 55% - 69% powoływania i zadania Sądu Najwyższego; zasady funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości; działalność Krajowej Rady Sądownictwa; sposób powoływania Trybunału Konstytucyjnego i Trybunału Stanu; wyjaśnia, przed jakim trybunałem ponosi się odpowiedzialność konstytucyjną; osoby pociągane do odpowiedzialności konstytucyjnej przed Trybunałem Stanu; poziomie 70% - 85% realizuje się w Polsce zasadę niezależności sądów i niezawisłości sędziego; przedstawia różnicę między sędziami a ławnikami; wyjaśnia, jaką rolę odgrywają Sąd Najwyższy i Krajowa Rada Sądownictwa; odróżnia kompetencje Trybunału Konstytucyjnego od kompetencji Trybunału Stanu; wyjaśnia, kiedy można złożyć skargę konstytucyjną; czyny, za które można być pociągniętym do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu; poziomie 86% - 98% w wymiarze sprawiedliwości; uzasadnia konieczność funkcjonowania zasady instancyjność w sądownictwie; uzasadnia konieczność funkcjonowania Krajowej Rady Sądownictwa; ocenia znaczenie skargi konstytucyjnej dla funkcjonowania państwa prawa; uzasadnia zasadność funkcjonowania Trybunału Stanu; omawia procedurę działania Trybunału Konstytucyjnego na podstawie konkretnej sprawy; na poziomie 99% - 100% Analiza tekstów źródłowych 55% -69%; 70% -85%; 86% -98%; 99% - 100%;
Sprawdzian wiadomości dział) na poziomie 55% - 69% dział) na poziomie 70% - 85% dział) na poziomie 86% - 98% 99% - 100% III. Wybrane zagadnienia głównych gałęzi prawa w RP Prawo karne prawa karnego; jeden z rodzajów prawa karnego; wybrane przestępstwo; prawo karne; wyjaśnia, czym są zbrodnia, występek, wykroczenie; formy popełniania przestępstw; Postępowanie przed sądem karnym stadia procesu karnego; wyjaśnia takie terminy, jak oskarżyciel publiczny, oskarżyciel prywatny, oskarżony, pokrzywdzony, biegły sądowy, świadek koronny, świadek incognito; podaje przykłady przestępstw ściganych z oskarżenia publicznego i prywatnego; proces karny; zasady obowiązujące w procesie karnym; środków odwoławczych; dokonuje klasyfikacji przestępstw; polega odpowiedzialność karna; wykroczenie; organy i strony uczestniczące w postępowaniu karnym; przedstawia prawa przysługujące ofierze, oskarżonemu i świadkowi; polega postępowanie przygotowawcze; odróżnia zbrodnię od występku; wyjaśnia różnice między przestępstwem a wykroczeniem; formy stadialne i zjawiskowe popełniania przestępstw; odróżnia śledztwo od dochodzenia; wyjaśnia, w jaki sposób przebiega postępowanie jurysdykcyjne; wyjaśnia rolę oskarżyciela posiłkowego; zasady wnoszenia apelacji i kasacji w sprawach karnych; uzasadnia, dlaczego określone osoby nie ponoszą odpowiedzialności karnej; nauki pokrewne prawa karnego; wyjaśnia, w jaki sposób napisać zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa; polega postępowanie wykonawczolikwidacyjne; analizuje etapy procesu karnego; Polityka karna państwa kary i środki karne obowiązujące w polskim prawie kary i środki karne obowiązujące w polskim prawie wyjaśnia czym jest rozróżnia rodzaje sankcji; środki zapobiegawcze; odróżnia amnestię od abolicji; rodzaje zakładów karnych; uzasadnia traktowanie kary jako odpłaty lub jako sposobu resocjalizacji;
Prawo cywilne Postępowanie przed sądem cywilnym Prawo rodzinne wybraną karę i środek karny funkcje kar podstawowe pojęcia związane z prawem cywilnym; wyjaśnia, czym jest prawo cywilne materialne; prawa cywilnego; podstawowe zasady postępowania cywilnego; definiuje podstawowe pojęcia związane z prawem cywilnym takie jak pozwany, powód, pozew; prawa stron procesu cywilnego; przeszkody w zawarciu małżeństwa; prawa i prewencja, represja, kompensacja funkcje kar wyjaśnia pojęcia związane z prawem cywilnym; zasady prawa cywilnego; rodzaje prawa cywilnego; podstawowe zasady postępowania cywilnego; braki formalne pism procesowych; prawa stron procesu cywilnego; zasady zawierania związku małżeńskiego; stosuje terminy: sankcja, kara, środek karny, środek zapobiegawczy, prewencja, represja, kompensacja; rozpoznaje sprawy regulowane przez prawo cywilne; zasady prawa cywilnego; prawa rzeczowego; rodzaje postępowań cywilnych przedstawia rodzaje odwołań w postępowaniu cywilnym; wyjaśnia czym się różni postępowanie polubowne od pozostałych postępowań cywilnych; wyjaśnia, w jakich przypadkach można unieważnić małżeństwo; wyjaśnia, w jakim celu funkcjonuje Krajowy Rejestr Karny; rodzaje prawa rzeczowego; polega różnica między zdolnością prawną a zdolnością do czynności prawnych; polega różnica między odpowiedzialnością kontraktową a odpowiedzialnością deliktową; wyjaśnia, w jaki sposób zaskarżyć orzeczenia sądowe; porównuje postępowanie procesowe z nieprocesowym; wyjaśnia, co powinna zawierać apelacja; wyjaśnia różnice między ustawową i umowną wspólnotą majątkową; wyjaśnia wpływ polityki państwa na politykę karną; analizuje argumenty za stosowaniem i przeciw stosowaniu kary śmierci; stosuje w analizie przypadku pojęcia i zasady prawa cywilnego; interpretuje kazus prawny; analizuje umowy pod kątem ich zgodności z prawem cywilnym; uzasadnia, do jakich instytucji i osób można się zwrócić o pomoc prawną w konkretnych sytuacjach; wyjaśnia zasady pisania pozwu; analizuje pisma procesowe pod względem formalnym; analizuje małżeństwo jako instytucję prawną; ocenia politykę
Postępowanie w sprawach rodzinnych Prawo administracyjne Postępowanie administracyjne obowiązki małżonków; podaje elementy stanowiące majątek osobisty małżonków; podaje przypadki, kiedy dochodzi do zawieszenia, ograniczenia lub pozbawienia władzy rodzicielskiej; wskazuje osoby objęte obowiązkiem alimentacyjnym; przebieg wybranego postępowania w sprawach rodzinnych; podstawowe pojęcia związane z prawem administracyjnym; podaje przykłady organów administracji publicznej; aktów administracyjnych; zasady postępowania administracyjnego; polega wspólnota majątkowa; rodzaje umownej wspólności majątkowej; przebieg postępowania rozwodowego; przebieg postępowania alimentacyjnego; polega mediacja rodzinna; wyjaśnia podstawowe pojęcia związane z prawem administracyjnym; prawo administracyjne; rodzaje decyzji administracyjnych; zasady postępowania administracyjnego; prawa i obowiązki rodziców; polega władza rodzicielska oraz jakie prawa i obowiązki mają dzieci; zasady postępowania alimentacyjnego; zasady postępowania rozwodowego; wyjaśnia, gdzie szukać pomocy w sprawach rodzinnych; działy prawa administracyjnego; klasyfikuje organy administracji publicznej w Polsce; wady aktów prawnych; przebieg postępowania administracyjnego; wyjaśnia, czym się różni separacja od rozwodu; wyjaśnia aspekty prawne macierzyństwa i ojcostwa; polega zawieszenie, ograniczenie lub pozbawienie władzy rodzicielskiej; przedstawia typy mediatorów w sprawach rodzinnych; korzyści wynikające z oddania sprawy do mediacji rodzinnych; rozpoznaje rodzaje prawa administracyjnego; odróżnia akty administracyjne od innego rodzaju dokumentów; formy aktów administracyjnych; polega procedura administracyjna; sądowe prorodzinną państwa; wyjaśnia przyczyny stosowania polityki prorodzinnej przez państwo; uzasadnia korzyści wynikające z oddania sprawy do mediacji rodzinnych; uzasadnia znaczenie orzeczenia o winie w postępowaniu rozwodowym; analizuje sytuację dziecka w przypadku orzeczenia rozwodu; wyjaśnia zasady napisania odwołania od decyzji administracyjnych; analizuje akt administracyjny pod kątem jego ważności; porównuje decyzję z postanowieniem administracyjnym;
Powtórzenie wiadomości strony postępowania administracyjnego; wybraną zasadę postępowania administracyjnego; na poziomie wyjaśnia prawa stron postępowania administracyjnego; sprawy rozpatrywane przez sądy administracyjne; poziomie 55% - 69% przykładowe administracyjne organy odwoławcze; wyjaśnia rolę organizacji społecznych w postępowaniu administracyjnym; poziomie 70% - 85% postępowanie administracyjne; zasady wnoszenia środków odwoławczych w sprawach administracyjnych; poziomie 86% - 98% analizuje procedury odwoławcze przed organami administracyjnymi; na poziomie 99% - 100% Analiza tekstów źródłowych 55% -69%; 70% -85%; 86% -98%; 99% - 100%; Sprawdzian wiadomości dział) na poziomie 55% - 69% dział) na poziomie 70% - 85% dział) na poziomie 86% - 98% 99% - 100% IV. Prawa człowieka w Polsce i na świecie Geneza praw człowieka fakty historyczne świadczące o rozwoju praw wkład wybranej epoki historycznej w rozwój praw przedstawia ideę praw źródła praw dokumenty, w których podjęto się regulacji praw cechy praw podaje ustawowe przypadki ograniczania praw i wolności jednostek w Polsce; wkład poszczególnych epok historycznych w rozwój praw przedstawia historyczny rodowód praw działalność myślicieli oświeceniowych; polegają szczególne cechy praw analizuje wkład państwa polskiego w rozwój praw wyciąga wnioski na temat wpływu poszczególnych epok na współczesne prawa
Generacje praw człowieka Historyczne i współczesne przykłady łamania praw człowieka System ochrony praw człowieka Organizacji Narodów Zjednoczonych generacje praw wybraną generację praw czynniki, które mają wpływ na prawidłowe funkcjonowanie praw przyczyny łamania praw wybrany przykład łamania praw polega system ochrony praw podstawowe dokumenty ochrony praw człowieka wydane przez ONZ; generacje praw rozróżnia prawa i wolności osobiste, polityczne oraz ekonomiczne, społeczne i kulturalne; wyjaśnia rolę Karela Vasaka w zakresie praw podaje przykłady łamania praw przedstawia przypadki łamania praw człowieka w Turcji, Jugosławii, RPA i Polsce; organizacje zajmujące się ochroną praw człowieka w ramach ONZ; ciała traktatowe powołane do ochrony praw analizuje działalność Rady Praw Człowieka; przyporządkowuje prawa człowieka do odpowiednich generacji; dokumenty, w których zostały zawarte prawa wyjaśnia, co to jest triada praw; na wybranych przykładach przypadki łamania praw człowieka na świecie; polega apartheid; wyjaśnia, jakie działania zostały podjęte przez społeczność międzynarodową, aby przestrzegano praw w Turcji, RPA, Jugosławii; system ochrony praw człowieka funkcjonujący na mocy Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka oraz Międzynarodowych Paktów Praw Człowieka Narodów Zjednoczonych; przedstawia misje i dziedziny nauk, w których mają źródła prawa różne koncepcje podziału praw wyjaśnia, z czego wynikają prawa wyjaśnia przyczyny łamania praw analizuje z punktu widzenia międzynarodowych standardów praw człowieka przypadki naruszania praw i wolności w różnych państwach; przykłady łamania praw człowieka w XXI w.; przedstawia trybunały karne przy ONZ; wyjaśnia rolę Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców; etapy składania skargi do Rady Praw Człowieka; uzasadnia uniwersalność praw analizuje zastrzeżenia formułowane przez przeciwników uniwersalności praw ocenia, jak prawa człowieka są przestrzeganie przez wybrane państwa; rozważa, odwołując się do historycznych i współczesnych przykładów, dlaczego dochodzi do łamania praw człowieka na wielką skalę przez reżimy autorytarne; analizuje współczesne przykłady łamania praw ocenia znaczenie Międzynarodowego Trybunału Karnego w Hadze dla systemu ochrony praw człowieka na świecie; ocenia rolę misji i operacji pokojowych ONZ;
Europejski system ochrony praw człowieka Polski system ochrony praw i wolności Organizacje pozarządowe w walce o prawa człowieka organizacje zajmujące się ochroną praw człowieka w Europie; wybraną organizację zajmującą się ochroną praw podstawowe dokumenty dotyczące ochrony praw prawa i wolności zagwarantowane w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej; środki i mechanizmy ich ochrony w Polsce; wybraną instytucję zajmującą się ochroną praw i wolności organizacje pozarządowe zajmujące się ochroną praw europejski systemy ochrony praw przedstawia prawa zagwarantowane w podstawowych dokumentach dotyczących ochrony praw polski system ochrony praw organy ochrony prawnej i kontroli w Polsce; wyjaśnia rolę wymiaru sprawiedliwości w ochronie praw działania organizacji pozarządowych zajmujących się ochroną operacje pokojowe ONZ; działalność Rady Europy, OBWE i Unii Europejskiej w zakresie ochrony praw instytucje działające przy Radzie Europy, OBWE i Unii Europejskiej, zajmujące się ochroną praw wyjaśnia, gdzie szukać pomocy w przypadku łamania praw i wolności człowieka w Polsce; przedstawia prawa socjalne zagwarantowane w Konstytucji RP; zadania Trybunału Konstytucyjnego w zakresie ochrony praw wyjaśnia, w jaki sposób doszło do rozwoju działalności organizacji wyjaśnia, jak działa i jakie sprawy rozpatruje Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu; warunki, jakie należy spełnić aby złożyć skargę do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu; instytucje działające przy Radzie Europy, OBWE i Unii Europejskiej, zajmujące się ochroną praw klasyfikuje do odpowiednich generacji prawa człowieka zapisane w konstytucji; analizuje stan przestrzegania praw mniejszości narodowych, etnicznych i religijnych; wyjaśnia, w jaki sposób może się zwrócić o pomoc do Rzecznika Praw Obywatelskich; szczegółowo analizuje działalność Międzynarodowego ocenia skuteczność ochrony praw człowieka w Europie; wyjaśnia, jak napisać skargę do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu lub Komitetu Praw Człowieka w Genewie; rozważa dylematy związane z prawami socjalnymi i sposobem ich realizacji przez państwo; ocenia skuteczność polskiego systemu ochrony praw ocenia działania organizacji pozarządowych
Powtórzenie wiadomości wybraną organizację pozarządową zajmującą się ochroną praw na poziomie praw osiągnięcia organizacji walczących o prawa poziomie 55% - 69% pozarządowych; uzasadnia konieczność funkcjonowania organizacji pozarządowych walczących o prawa poziomie 70% - 85% Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca, Amnesty International, Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka Human Rights Watch, Polskiej Akcji Humanitarnej; ocenia metody działań stosowane przez organizacje pozarządowe; poziomie 86% - 98% zajmujących się ochroną praw analizuje możliwości prowadzenia akcji humanitarnych, współpracy rozwojowej oraz interwencji pokojowych na obszarach dotkniętych konfliktami zbrojnymi; na poziomie 99% - 100% Analiza tekstów źródłowych 55% -69%; 70% -85%; 86% -98%; 99% - 100%; Sprawdzian wiadomości dział) na poziomie 55% - 69% dział) na poziomie 70% - 85% dział) na poziomie 86% - 98% 99% - 100% I. Polityka międzynarodowa i problemy współczesnego świata Zasady prowadzenia polityki międzynarodowej źródła prawa międzynarodowego; wybraną zasadę prawa międzynarodowego; podmioty prawa międzynarodowego; zasady obowiązujące państwa w działaniach międzynarodowych; STOSUNKI MIĘDZYNARODOWE zasady prawa międzynarodowego (zasadę suwerenności, wzajemności, pacta sunt servanda); wyjaśnia, jaką rolę w stosunkach międzynarodowych odgrywa prawo międzynarodowe; rodzaje ocenia, na ile są respektowane poszczególne zasady prawa międzynarodowego; ocenia skuteczność
Polska polityka zagraniczna Międzynarodowe stosunki polityczne Zależności między państwami bogatymi i biednymi podmioty prawa międzynarodowego; wyjaśnia, jak można zdefiniować rację stanu; relacje Polski z wybranym państwem; podmioty odpowiedzialne za prowadzenie polityki zagranicznej; typy ładów światowych; polega polaryzacja w stosunkach międzynarodowych; cechy mocarstwa; najważniejsze państwa zaliczane do bogatej Północy i biednego Południa; źródła prawa międzynarodowego; główne kierunki polskiej polityki zagranicznej po 1989 r.; wyjaśnia, jaki wpływ na polską politykę zagraniczną ma członkostwo w Unii działalności Polski w organizacjach międzynarodowych; typy ładów światowych; wyznaczniki dominacji międzynarodowej; pozycję USA na świecie; wskazuje odstępstwa od geograficznego podziału świata na bogatą Północ i biedne Południe; czynniki traktatów międzynarodowych; sposoby prowadzenia polskiej polityki zagranicznej; przedstawia relacje Polski z sąsiadami; polegają mechanizmy polskiej polityki zagranicznej; polega ład światowy oparty na systemie jednobiegunowym i dwubiegunowym; wyznaczniki dominacji międzynarodowej; wyjaśnia przyczyny dysproporcji między bogatą Północą i biednym Południem; traktatów międzynarodowych; wyjaśnia, jakie działania można podjąć wobec państwa, które łamie zasady prawa międzynarodowego; wyjaśnia, jakie znaczenie w polityce zagranicznej państwa odgrywa racja stanu; przedstawia działania Polski w dziedzinie pomocy rozwojowej; ministrów spraw zagranicznych III RP; wyjaśnia znaczenie strategicznych zasobów naturalnych w polityce Międzynarodowej; klasyfikuje państwa pod względem ich pozycji międzynarodowej; państwa pod względem ich sił strategicznych; wyjaśnia mechanizmy i działania, które zmniejszają lub powiększają dysproporcje między bogatą Północą i biednym działań wobec państw łamiących prawo międzynarodowe; analizuje system udzielania pomocy rozwojowej; ocenia skuteczność polskiej polityki zagranicznej; analizuje na przykładach znaczenie supermocarstw i mocarstw regionalnych dla ładu światowego; określa pozycję Polski w stosunkach międzynarodowych; analizuje na przykładach wzajemne zależności pomiędzy państwami biednymi i bogatymi w polityce,
Konflikty zbrojne Terroryzm współczesny zależności pomiędzy państwami biednymi i bogatymi w jednej z wybranych dziedzin; organizacje i dokumenty z zakresu ochrony środowiska; przyczyny konfliktów zbrojnych we współczesnym świecie; jeden z rodzajów konfliktów; konflikty, którym towarzyszy terroryzm; terroryzmu; jeden rodzaj terroryzmu; hamujące i ułatwiające rozwój społecznogospodarczy; problem ochrony środowiska naturalnego w krajach bogatych i biednych; przyczyny konfliktów zbrojnych we współczesnym świecie; konfliktów; skutki wojen; konflikty, którym towarzyszy terroryzm; sposoby działania terrorystów; organizacje terrorystyczne; inicjatywy i wynalazki na rzecz państw rozwijających się; wyjaśnia, jaką rolę pełni kultura w relacjach pomiędzy państwami bogatymi i biednymi; wyjaśnia przyczyny konfliktów zbrojnych we współczesnym świecie; arabską wiosnę; wyjaśnia wpływ Internetu na współczesne konflikty; wyjaśnia przyczyny konfliktów, którym towarzyszy terroryzm; rodzaje terroryzmu; organizacje terrorystyczne; Południem; polegają zależności między bogatą Północą i biednym Południem; rodzaje konfliktów; odróżnia konflikty symetryczne od konfliktów asymetryczne; analizuje skutki arabskiej wiosny; wyjaśnia motywy działania terrorystów; strategie zwalczania terroryzmu; polega cyberterroryzm; ekonomii, kulturze i ekologii; ocenia, w jakim stopniu członkostwo państw w G-7, G-20 i G- 77 pokrywa się z podziałem świata na bogatą Północ i biedne Południe; analizuje skutki wojen; ocenia przebieg i skutki arabskiej wiosny; wyjaśnia specyfikę współczesnych konfliktów zbrojnych; ocenia strategie zwalczania terroryzmu; analizuje wątpliwości, jakie może budzić walka z terroryzmem; Sposoby rozwiązywania sporów między państwami najczęściej stosowane metody rozwiązywania sporów między państwami; wybraną metodę rozstrzygania sporów; najczęściej stosowane metody rozwiązywania sporów między państwami; metody działań dyplomatycznych; działania organy międzynarodowe powołane do rozstrzygania sporów międzynarodowych; polegają sądowe środki metody działań dyplomatycznych; działania podejmowane w ramach pomocy rozwojowej i humanitarnej; opisuje działania ocenia skuteczność stosowanych metod rozwiązywania sporów między państwami; analizuje zasady udzielania pomocy humanitarnej w
Wymiary globalizacji Powtórzenie wiadomości podstawowe formy pomocy rozwojowej; globalizacji; wyjaśnia pojęcie globalizacji; jeden z rodzajów globalizacji; cechy mcdonaldyzacji; na poziomie podejmowane na rzecz pokoju, demokracji i praw rodzaje globalizacji; wyjaśnia na czym polega globalizacja ekonomiczna; cechy mcdonaldyzacji; poziomie 55% - 69% rozstrzygania sporów; procesy globalizacyjne; wyjaśnia na czym polega globalizacja polityczna; wyjaśnia na czym polega rola transnarodowych korporacji we współczesnym świecie; poziomie 70% - 85% podejmowane na rzecz pokoju, demokracji i praw szanse i zagrożenia jakie niesie ze sobą globalizacja; wyjaśnia na czym polega globalizacja społecznokulturowa; uzasadnia stanowisko alterglobalistów; poziomie 86% - 98% strukturach ONZ; przedstawia laureatów Pokojowej Nagrody Nobla; analizuje wieloaspektowy charakter procesów globalizacji (polityka, gospodarka, kultura, komunikacja, ekologia); ocenia stanowisko państw, organizacji i ruchów społecznych dotyczące globalizacji; na poziomie 99% - 100% Analiza tekstów źródłowych 55% -69%; 70% -85%; 86% -98%; 99% - 100%; Sprawdzian wiadomości dział) na poziomie 55% - 69% dział) na poziomie 70% - 85% dział) na poziomie 86% - 98% 99% - 100% II. Światowy system bezpieczeństwa i współpracy Przemiany na świecie państwa, po 1989 roku które powstały w wyniku rozpadu ZSRR; przemiany, jakie nastąpiły w Europie po upadku wyjaśnia przyczyny przemian w Europie po 1989 r.; wyjaśnia wpływ reform Michaiła Gorbaczowa na przemiany w Europie; analizuje procesy integracyjne w Europie Środkowej i
Rola ONZ we współczesnym świecie Organizacje wyspecjalizowane i agendy ONZ przyczyny upadku komunizmu; przemiany w wybranym państwie europejskim; cele ONZ; metody działania ONZ; działalność wybranego organu ONZ; organizacje wyspecjalizowane i agendy ONZ; wybraną organizację wyspecjalizowaną lub agendę ONZ; komunizmu; wyjaśnia takie pojęcia, jak Jesień Ludów, okrągły stół, aksamitna rewolucja, trójkątny stół; przemiany w Polsce po 1989 r.; cele działania ONZ; przedstawia metody działania ONZ; organy ONZ; działalność organizacji wyspecjalizowanych ONZ (ILO, FAO, IMF, UNESCO); wyjaśnia, w jakim celu powołano do życia organizacje wyspecjalizowane ONZ; przemiany, jakie nastąpiły na świecie po upadku komunizmu; reformy Michaiła Gorbaczowa; przedstawia strukturę ONZ; kompetencje organów ONZ; podaje przykłady misji pokojowych prowadzonych przez ONZ; rozwija skrótowce organizacji wyspecjalizowanych ONZ; działalność organizacji wyspecjalizowanych ONZ (WHO, UNIDO, IAEA, UNICEF, UNHCR); przedstawia przebieg Jesieni Ludów; wyjaśnia, dlaczego Białoruś nie uczestniczy w procesach integracyjnych w Europie; przedstawia genezę ONZ; organy ONZ; podaje przykłady udziału polskich sił zbrojnych w operacjach ONZ; sukcesy organizacji wyspecjalizowanych ONZ; rozpoznaje organizacje wyspecjalizowane ONZ po ich logo; działalność innych organizacji, funduszy i agencji działających przy ONZ; Wschodniej; ocenia, czy członkostwo w organizacjach międzynarodowych jest potwierdzeniem rzeczywistej sytuacji w dziedzinie demokracji i praw analizuje inicjatywy na rzecz pokoju, demokracji i praw uzasadnia konieczność udziału polskich sił zbrojnych w operacjach ONZ; sekretarzy generalnych ONZ; uzasadnia znaczenie organizacji wyspecjalizowanych dla utrzymania pokoju, demokracji i praw ocenia skuteczność działań podejmowanych przez organizacje wyspecjalizowane ONZ; Organizacje polityczne we współczesnym regionalne systemy wyjaśnia znaczenie międzynarodowej działalność takich działalność takich ocenia znaczenie regionalnych systemów
świecie Organizacje ekonomiczne we współczesnym świecie System bezpieczeństwa międzynarodowego oraz rola NATO Rola Rady Europy i OBWE w Europie bezpieczeństwa i współpracy; wybraną organizację międzynarodową; organizacje ekonomiczne; wybraną organizację ekonomiczną; funkcje Międzynarodowego Funduszu Walutowego; organy NATO; operacje wojskowe NATO; jeden z modeli bezpieczeństwa międzynarodowego; główne działania podejmowane przez Radę Europy; główne działania podejmowane współpracy politycznej; państwa należące do poszczególnych regionalnych organizacji międzynarodowych; działanie następujących organizacji: WHO, IBRD, WTO, OECD, OPEC; organy poszczególnych organizacji; funkcje Międzynarodowego Funduszu Walutowego; wyjaśnia, jakie są cele NATO; modele bezpieczeństwa międzynarodowego; wyjaśnia istotę bezpieczeństwa międzynarodowego; cele działania Rady Europy; opisuje cele Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie; organizacji, jak CEI, Rada Nordycka, Rada Państw Morza Bałtyckiego, Rada Bałtycka, WNP, GUAM; państwa, w których znajdują się siedziby organizacji międzynarodowych; wyjaśnia cele, które stawiają sobie takie organizacje, jak WHO, IBRD, WTO, OECD, OPEC; wyjaśnia znaczenie międzynarodowej ekonomii politycznej; siedziby poszczególnych organizacji; działalność poszczególnych organów NATO; podaje przykłady udziału polskich sił zbrojnych w operacjach NATO; wyjaśnia rolę USA w NATO; zasady działania Rady Europy; opisuje sposób działania Organizacji Bezpieczeństwa organizacji, jak ASEAN, Unia Afrykańska, OPA; lokuje w czasie i przestrzeni organizacje międzynarodowe; organy organizacji międzynarodowych; rolę organizacji ekonomicznych w gospodarce po II wojnie światowej; przedstawia działalność Polski w organizacjach ekonomicznych; najważniejsze państwa będące członkami poszczególnych organizacji; genezę NATO; państwa członkowskie NATO; operacje wojskowe NATO; przedstawia genezę Rady Europy; opisuje genezę Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie; bezpieczeństwa i współpracy dla danego regionu i świata; ocenia aktywność Polski na forum wybranej organizacji międzynarodowej; uzasadnia znaczenie organizacji ekonomicznych we współczesnym świecie; ocenia rolę Polski w organizacjach ekonomicznych; ocenia operacje wojskowe NATO; uzasadnia, jaki wpływ na bezpieczeństwo Polski ma członkostwo w NATO; analizuje skutki ewentualnego rozszerzenia NATO; ocenia znaczenie Rady Europy; ocenia znaczenie OBWE; wyjaśnia, dlaczego
Powtórzenie wiadomości przez OBWE; działalność Rady Europy lub OBWE; na poziomie organy Rady Europy i OBWE; poziomie 55% - 69% i Współpracy w Europie; organy Rady Europy i OBWE; państwa pozaeuropejskie należące do Rady Europy i OBWE; poziomie 70% - 85% etapy rozszerzania Rady Europy; państwa należące do Rady Europy i OBWE; poziomie 86% - 98% Białoruś nie jest członkiem Rady Europy; porównuje cele i działania Rady Europy i OBWE; na poziomie 99% - 100% Analiza tekstów źródłowych 55% -69%; 70% -85%; 86% -98%; 99% - 100%; Sprawdzian wiadomości dział) na poziomie 55% - 69% dział) na poziomie 70% - 85% dział) na poziomie 86% - 98% 99% - 100% III. Unia Europejska Geneza integracji europejskiej najważniejsze traktaty obowiązujące w Unii podaje przykłady integracji na przestrzeni dziejów; jedną ze wspólnot europejskich; najważniejsze postanowienia traktatów obowiązujących w Unii etapy integracji europejskiej; wyjaśnia znaczenie deklaracji Schumana państwa założycielskie EWWiS; genezę integracji europejskiej; przedstawia ojców zjednoczonej Europy; wspólnoty europejskie EWWiS, EWG, Euratom; przedstawia ideę integracji europejskiej na przestrzeni wieków; państwa członkowskie Unii proces kształtowania się instytucji kierowniczych Wspólnot Europejskich i Unii analizuje szanse i zagrożenia dla idei integracji; wyjaśnia jako rolę pełniły filary Unii
Instytucje Unii Europejskiej najważniejsze postanowienia traktatów obowiązujących w Unii organy Unii krótko charakteryzuje najważniejsze instytucje Unii zasady funkcjonowania instytucji UE; wyjaśnia, w jaki sposób przeprowadza się wybory do Parlamentu Europejskiego; polega procedura współdecydowania w UE; zasady funkcjonowania instytucji UE; polegają funkcje Parlamentu Europejskiego; skład, kadencję i kompetencje instytucji UE; polega szczególna pozycja Rady przedstawia strukturę sądownictwa Unii ocenia pozycję Polski w poszczególnych instytucjach UE; uzasadnia rolę instytucji o charakterze pomocniczym i doradczym; Prawo Unii Europejskiej Gospodarka Unii Europejskiej wybraną instytucję Unii wymienia zasady prawa w Unii akty prawa wtórnego w Unii zwykłą procedurę prawodawczą w UE; zasady gospodarki budżetowej UE; zasady wspólnego rynku; wybraną zasadę przedstawia sposoby podejmowania decyzji politycznych w Unii zasady prawa w Unii przedstawia hierarchię aktów prawnych w UE; zasady gospodarki budżetowej UE; omawia zasady wspólnego rynku; instytucje powołane do realizacji unii gospodarczo-walutowej; przedstawia sposoby podejmowania decyzji gospodarczych w Unii akty prawa wtórnego w Unii akty prawa pierwotnego; polega procedura budżetowa; główne dochody i wydatki budżetowe; - wyjaśnia na czym polegają mechanizmy decyzyjne w Unii - wyjaśnia, jak tworzone jest prawo unijne; - charakteryzuje najważniejsze zmiany wprowadzone traktatem lizbońskim; unię gospodarczo-walutową; polega swobodny przepływ osób, kapitału, towarów i usług w Unii; państwa - wyjaśnia różnice między prawem pierwotnym a wtórnym; - wyjaśnia na czym polega rozkład głosów ważonych w Radzie; - analizuje podobieństwa i różnice w procesach decyzyjnych, w poszczególnych instytucjach UE; analizuje fazy integracji gospodarczej; rozważa korzyści i straty związane z wejściem Polski do strefy euro;
Obywatel w Unii Europejskiej Polska w Unii Europejskiej Perspektywy rozwoju Unii Europejskiej Unia Europejska wśród światowych mocarstw wspólnego rynku; prawa obywatela UE; obowiązki obywatela UE; wybrane prawo i obowiązek obywatela UE; etapy integracji Polski z Unią Europejską; wybrany etap integracji Polski z UE; koncepcje jednoczenia Europy wybraną koncepcję jednoczenia Europy organy powołane do prowadzenia wspólnej polityki zagranicznej i prawa obywatela UE; obowiązki obywatela UE; fundusze europejskie; etapy integracji Polski z Unią Europejską; polegał proces negocjacyjny; podstawy prawne przystąpienia Polski do UE; koncepcje jednoczenia Europy cele Strategii Europa 2020 działania UE w zakresie polityki regionalnej; strukturę polegają kryteria kowergencji; fundusze europejskie; przedstawia zasady przekraczania granic wewnętrznych i zewnętrznych UE; dokumenty wchodzące w skład Europass; wyjaśnia, co to są kryteria kopenhaskie; pozycję Polski w UE; zasady, na podstawie których wydawane są środki z funduszy europejskich; program Partnerstwa Wschodniego cele Strategii Europa 2020 działania UE w zakresie pomocy humanitarnej; organy należące do strefy euro; polega swobodny przepływ osób; politykę edukacyjną UE; dokumenty wchodzące w skład Europass; analizuje nadzieje i obawy związane z wejściem Polski do UE; zmiany, jakie nastąpiły w Polsce po wejściu do Unii ocenia, które zmiany w Polsce po wejściu do UE należy uznać za pozytywne, a które za negatywne; Europejską Politykę Sąsiedztwa przedstawia perspektywy dalszej integracji ekonomicznej w UE polega wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa w UE; analizuje zasady korzystania z funduszy europejskich; analizuje możliwości podejmowania nauki i pracy w państwach Unii wyjaśnia, jaki wpływ na polską politykę zagraniczną ma członkostwo w Unii ocenia skutki członkostwa Polski w Unii ocenia perspektywy rozwoju Polski w Unii rozważa dylematy związane z dalszym rozszerzaniem Unii Europejskiej rozważa dylematy związane z reformą Unii Europejskiej wskazuje możliwości odgrywania przez Unię Europejską roli światowego mocarstwa;
Powtórzenie wiadomości bezpieczeństwa UE; wybrane działania UE, które mogą świadczyć o jej pozycji międzynarodowej; na poziomie Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych; poziomie 55% - 69% powołane do prowadzenia wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa UE; poziomie 70% - 85% pozycję Unii Europejskiej na świecie; poziomie 86% - 98% ocenia pozycję UE na arenie międzynarodowej; na poziomie 99% - 100% Analiza tekstów źródłowych 55% -69%; 70% -85%; 86% -98%; 99% - 100%; Sprawdzian wiadomości dział) na poziomie 55% - 69% dział) na poziomie 70% - 85% dział) na poziomie 86% - 98% 99% - 100%