Zaufanie do mediów. Warszawa, kwiecień 2002 roku

Zaufanie do mediów Warszawa, kwiecień 2002 roku Zaufanie do Polskiego Radia S.A. deklaruje 79% pytanych; nieufność 9%. Wskaźnik ufności netto w stosunku do tego nadawcy wynosi 70 punktów. Przed rokiem 74 pkt. (wówczas zaufanie deklarowało 82% osób, a nieufność 8%). Zaufanie do komercyjnych stacji radiowych deklaruje 65% Polaków; nieufność 17%. Wskaźnik ufności netto w stosunku do rozgłośni prywatnych wynosi 48 punktów; na początku 2001 r. były to 54 pkt. (zaufanie zgłaszało 70%, a nieufność 16% osób). Telewizji Polskiej S.A. ufa 73% pytanych; nie ufa 23%. Ocena netto telewizji publicznej wynosi 50 punktów; jeszcze rok temu były to 64 pkt. (o zaufaniu mówiło 79% pytanych, a o jego braku 15%) Prywatnym stacjom telewizyjnym ufa 64% osób; nie ufa 27%. Ocena netto telewizji komercyjnych kształtuje się na poziomie 37 punktów; przed rokiem wskaźnik ten wynosił 52 pkt. (zaufanie deklarowało 71% pytanych, a nieufność 19%). Zaufanie do prasy jest udziałem 71% Polaków; nieufność zgłasza 15%. Wskaźnik ufności netto w stosunku do prasy kształtuje się na poziomie 56 punktów; przed rokiem 58 pkt. (pozytywne opinie były wówczas udziałem 73% pytanych, a negatywne 15%). TNS OBOP ul. Dereniowa 11, 02 776 Warszawa Tel: (48 22) 648 2044 (-46), 644 9995 Fax: (48 22) 644 9947 e-mail: obop@obop.com.pl www.obop.com.pl Biura w ponad 50 krajach Grupa Taylor Nelson Sofres

Cytowanie, publiczne odtwarzanie, kopiowanie oraz wykorzystywanie w innej formie danych, informacji i opracowań zawartych w tej publikacji jest dozwolone pod warunkiem podania źródła. Zaufanie Polaków do różnych instytucji i organizacji było przedmiotem naszego marcowego sondażu. Przedstawione do tej pory wyniki pochodzące z tego badania dotyczyły instytucji władzy oraz związków zawodowych. Teraz postanowiliśmy przyjrzeć się opiniom Polaków na temat mediów 1. Badani proszeni byli o ustosunkowanie się do obu nadawców publicznych: Telewizji Polskiej S.A. i Polskiego Radia S.A., do nadawców prywatnych: prywatnych stacji telewizyjnych i radiowych rozgłośni komercyjnych oraz do prasy. Niewątpliwie uzyskiwane wyniki byłyby różne w przypadku każdego rodzaju medium gdyby pytać nie ogólnie, a szczegółowo o konkretne podmioty działające na tych rynkach; tym razem jednak zależało nam przede wszystkim na oszacowaniu właśnie ogólnego stosunku Polaków do poszczególnych typów środków przekazu i weryfikacji czy i jeśli tak, to jak stosunek ten zmienia się w czasie. Ranking mediów Polacy ufają mediom. Z największą ufnością odnoszą się do mediów publicznych przede wszystkim Polskiego Radia (zaufanie do niego deklaruje 79% pytanych), nieco rzadziej Telewizji Polskiej (73%). Niewiele gorszy wynik niż TVP uzyskuje prasa (71%). W porównaniu z tymi instytucjami społecznego komunikowania, mniej osób ale w dalszym ciągu jest to zdecydowana większość społeczeństwa (po dwie trzecie pytanych) deklaruje zaufanie do nadawców prywatnych: radiowych (65%) i telewizyjnych (64%) stacji komercyjnych. RÓŻNEGO RODZAJU INSTYTUCJE I ORGANIZACJE MOGĄ CIESZYĆ SIĘ W SPOŁECZEŃSTWIE RÓŻNYM ZAUFANIEM. CZY PAN(I) OSOBIŚCIE DARZY ZAUFANIEM: Zdecydowanie tak UFA Raczej tak Raczej nie NIE UFA Zdecydowanie nie Trudno powiedzieć Polskie Radio S.A. 20% 79% 59% 7% 9% 2% 12% 70 Telewizję Polską S.A. 16% 73% 57% 15% 23% 8% 4% 50 Prasę 15% 71% 56% 11% 15% 4% 14% 56 Radiowe rozgłośnie komercyjne, prywatne 13% 65% 52% 13% 17% 4% 18% 48 Prywatne stacje telewizyjne 13% 64% 51% 21% 27% 6% 9% 37 Ufność netto 1 Sondaż TNS OBOP zrealizowany w dniach 9-11 marca 2002 r. na reprezentatywnej, losowej 1017- osobowej ogólnopolskiej próbie osób od 15 roku życia. Maksymalny błąd statystyczny dla takiej wielkości próby wynosi +/-3%, przy wiarygodności oszacowania równej 95%. 2

Najwięcej nieufności budzą prywatne stacje telewizyjne (27%), ale niewiele mniej wątpliwości zgłaszanych jest pod adresem Telewizji Polskiej (23%). Deklaracje dotyczące braku zaufania najrzadziej pojawiają się w stosunku do radia publicznego (9%). Pod względem ufności netto eliminującej różnice wynikające z kontrowersyjności opinii oraz dysproporcji braków zadania najkorzystniej prezentuje się wizerunek Polskiego Radia różnica między opiniami pozytywnymi a negatywnymi wynosi 70 punktów. Na drugim miejscu znajduje się prasa (56 pkt.). Na trzecim jest Telewizja Polska (50 pkt.); podobny rezultat uzyskują prywatne rozgłośnie komercyjne (48 pkt.). Relatywnie najmniejsza przewaga zwolenników nad przeciwnikami była udziałem komercyjnych stacji telewizyjnych (37 pkt.). * * * Ogólny stosunek do mediów Brak zaufania w stosunku do przynajmniej jednego z pięciu typów mediów, o które pytaliśmy zadeklarowało 40% pytanych (w większości wobec jednego 13% lub dwóch 15%; pojedyncze przypadki 3% - wskazywały na nieufność wobec wszystkich pięciu), co oznacza, że 60% osób pytanych o stosunek do pięciu instytucji społecznego komunikowania ani razu nie odpowiedziało nie ufam. Wszystkim zarówno nadawcom prywatnym, komercyjnym jak i prasie ufa 42% Polaków (wśród pozostałych osób, najwięcej ufa czterem - 15% lub trzem - 18% - spośród pięciu typów mediów, o które zapytaliśmy). Nadawcy publiczni a prywatni Zaufanie do publicznego radia i jednocześnie publicznej telewizji zadeklarowało 64% pytanych (w sumie, do przynajmniej jednego spośród nich 87%), z kolei zaufanie w stosunku do obu typów nadawców komercyjnych było udziałem nieco mniejszej liczby osób (53%, przy czym w stosunku do przynajmniej jednego: 76%). Pojawiająca się nieufność do środków przekazu, nieco częściej zgłaszana była w stosunku do właścicieli anten prywatnych (do radia i telewizji prywatnych nieufność zadeklarowało 13% osób, a przynajmniej do jednego spośród nich 31%) niż publicznych (do radia i telewizji publicznego nieufność zadeklarowało 7% osób, przynajmniej do jednego z nich 25%). Brak opinii na temat obu typów instytucji społecznego komunikowania nieco częściej też występował w przypadku stacji 3

prywatnych (6%, a w stosunku do przynajmniej jednego: 21%) niż publicznych (3%, w przypadku przynajmniej jednego: 14%). Radio contra telewizja Trzy piąte Polaków (60%) ufa radiu publicznemu jak i komercyjnym rozgłośniom radiowym (przynajmniej jednemu 84%). Zaufanie do telewizji: publicznej i prywatnej jest udziałem 58% Polaków (zaufanie do przynajmniej jednego z tych nadawców towarzyszy 79% pytanym). Nieufność nieco częściej pojawia się w odniesieniu do nadawców telewizyjnych (17%, przy czym nieufność wobec przynajmniej jednego zgłaszana jest przez 33% osób) niż radiowych (analogicznie: 7%, do 20%). Więcej kłopotów z oceną sprawiły badanym stacje radiowe (8%, przy czym odsetek osób, które przynajmniej raz nie potrafiły zająć stanowiska wyniósł w sumie 21%) niż telewizyjne (3% do 10%). * * * Prywatnym stacjom telewizyjnym ufa najczęściej najmłodsze pokolenie Polaków (74% nastolatków), bezrobotni, gospodynie domowe, rolnicy (po 72%) oraz robotnicy (70%). Pozytywne opinie na temat tego nadawcy częściej niż inni wypowiadają ludzie o sympatiach lewicowych (72%) i centrolewicowych (71%), osoby które w ostatnich wyborach głosowały na koalicję SLD-UP (70%). Brak zaufania do telewizji komercyjnych najczęściej zgłaszają ludzie z wykształceniem wyższym (41%), mieszkańcy dużych i największych miast (w miastach o ludności 100-500 tys. 31%, w ponad 500 tys. aglomeracjach 40%, podczas gdy w mniejszych ośrodkach 23%), kierownicy i specjaliści (46%) oraz prywatni przedsiębiorcy (33%). Częstszej nieufności wobec tych nadawców sprzyja lepsza sytuacja materialna ludzi (wśród osób znajdujących się w złej sytuacji materialnej 23%, w średniej 27%, a w dobrej 33%). Postawa taka częściej niż innych wyróżnia ludzi bardzo zainteresowanych polityką (35%), sympatyzujących z prawicą (39%), osoby, które w ostatnich wyborach głosowały na PO (48%), PiS i LPR (po 37%). Ocena prywatnych stacji telewizyjnych sporo trudności sprawiła ludziom starszym (18% osób w wieku 60. i więcej lat), rolnikom (20%), emerytom i rencistom (po 15%). 4

Zaufanie do telewizji publicznej najczęściej charakteryzuje rolników (85%), gospodynie domowe oraz bezrobotnych (po 79%). Nieufność natomiast najczęściej zaobserwować można wśród mieszkańców największych miast (w ponad 500 tys. aglomeracjach 41%), ludzi z wykształceniem wyższym (39%), kierowników i specjalistów (42%), prywatnych przedsiębiorców (29%) oraz osób znajdujących się w dobrej sytuacji materialnej (31%). Czynnikiem najsilniej różnicującym stosunek do Telewizji Polskiej są przekonania polityczne ludzi. Im bardziej na lewo skierowane, tym większe zaufanie (wśród prawicowców 54%, centroprawicowców 69%, centrolewicowców 75%, a lewicowców 84%). Im bardziej na prawo tym więcej nieufności (wśród osób określających swoje przekonania jako lewicowe 13%, centrolewicowe 23%, centroprawicowe 31%, a prawicowe już 43%). TVP S.A. w największym stopniu ufają ludzie, którzy w ostatnich wyborach głosowali na koalicję SLD-UP (83%) oraz na PSL (81%). Natomiast nie ufa tej instytucji przede wszystkim niedawny elektorat PiS (49%), PO (43%), LPR (34%) oraz Samoobrony (31%). Zaufaniu do radiowych rozgłośni komercyjnych sprzyja młody wiek pytanych: o ile wśród najstarszego pokolenia Polaków ufność deklaruje 47% osób, wśród pięćdziesięciolatków 54%, a czterdziestolatków 67%, to wśród młodszych odsetek ten oscyluje już wokół trzech czwartych populacji (75% wśród trzydziestolatków, 79% - dwudziestolatków i 74% - nastolatków). Częściej niż inni radiu prywatnemu ufają uczniowie i studenci, prywatni przedsiębiorcy (po 74%), bezrobotni, robotnicy (po 73%), rolnicy (72%), ludzie z wykształceniem średnim (70%), osoby zamieszkujące w dużych miastach (70% w miastach o ludności 100-500 tys.). Pozytywnym opiniom sprzyja lepsza sytuacja materialna pytanych (61% osób znajdujących się w złej sytuacji materialnej, 65% - w średniej i 75% - w dobrej). Nieufność najczęściej wyrażają ludzie z wykształceniem wyższym (30%), mieszkańcy największych aglomeracji (w ponad 500 tys. miastach - 27%), kierownicy i specjaliści (31%), osoby bardzo zainteresowane polityką (23%). Przekonania polityczne ludzi już w niewielkim stopniu różnicują opinie na temat prywatnych stacji radiowych (nieznacznie bardziej niż respondenci o przekonaniach lewicowych i centrolewicowych po 16% - sceptycznie nastawieni są badani o poglądach prawicowych 24% - i centroprawicowych 23%). 5

Podobnie, jak to miało miejsce w przypadku telewizji prywatnych, ocena prywatnych stacji radiowych sprawiała problem często emerytom (32%) i rencistom (27%), rolnikom (22%), częściej osobom starszym niż młodszym (34% osób w wieku 60. i więcej lat oraz 24% pięćdziesięciolatków, podczas gdy w pozostałych grupach było to co najwyżej kilkanaście procent) Większe od przeciętnego zaufanie do radia publicznego wyróżnia mieszkańców wsi (84%), rolników (92%), prywatnych przedsiębiorców (85%), gospodynie domowe (84%), osoby z wykształceniem średnim (83%). Na tle pozostałych elektoratów partyjnych wyróżnia się niedawny elektorat PSL (87%), Samoobrony (85%), koalicji SLD-UP (83%) oraz LPR (83%). Nieufność wobec Polskiego Radia S.A. pojawiała się bardzo rzadko w żadnej z analizowanych grup nie osiągnęła 20%. Postawa taka nieco częściej niż wśród innych pojawiała się wśród ludzi z wykształceniem wyższym (17%), kierowników i specjalistów (18%); jej występowaniu sprzyjały bardziej na prawo skierowane przekonania polityczne ludzi (5% wśród osób o przekonaniach lewicowych, 7% - centrolewicowych, 10% - centroprawicowych i 19% - o prawicowych). Do prasy zaufanie częściej zgłaszają mężczyźni (75%) niż kobiety (68%), najczęściej dwudziestolatkowie (80%), osoby ze średnim wykształceniem (79%), prywatni przedsiębiorcy (83%), pracownicy administracji i usług, robotnicy, gospodynie domowe (po 78%), bezrobotni (77%), częściej ludzie zainteresowani polityką (76%) niż nią nie zainteresowani (68%), częściej badani o poglądach lewicowych (83%), centrolewicowych (81%) lub centroprawicowych (80%) niż prawicowych (58%). Nie ufa prasie z kolei przede wszystkim najmłodsze pokolenie Polaków (31% nastolatków), uczniowie i studenci (25%), kierownicy i specjaliści (20%), ludzie z wykształceniem wyższym (24%), mieszkańcy największych miast (22% w miastach pow. 500 tys. ludności), osoby znajdujące się w dobrej sytuacji materialnej (25%). Nieufność wobec tego środka przekazu częściej niż inni zgłaszają ludzie o poglądach prawicowych (28%), elektorat PiS (25%) i PO (25%). 6

Zmiany w stosunku Polaków do mediów W przypadku żadnego ze środków masowej informacji, o które pytaliśmy, nie odnotowaliśmy poprawy opinii w stosunku do roku ubiegłego. W porównaniu z tamtym rokiem, w najmniejszym stopniu zmieniły się opinie na temat prasy. Wyraźnie pogorszył się wizerunek stacji telewizyjnych: zarówno komercyjnych jak i publicznych. Wskaźnik ufności netto Telewizji Polskiej S.A. obniżył się o 14 punktów (o 6 pkt. zmniejszyło się zaufanie i o 8 pkt. wzrosła nieufność), a telewizji prywatnej o 15 pkt. (spadek zaufania o 7 pkt., przy wzroście nieufności o 8 pkt.). Nieznacznie gorsze wyniki uzyskują radiowe rozgłośnie komercyjne (spadek oceny netto o 6 pkt.: deklaracje zaufania o 5 pkt. proc. rzadsze, a nieufności o 1 pkt. częstsze); zmiany w wynikach radia publicznego oscylują na granicy błędu statystycznego (ocena netto o 4 pkt. niższa, różnica w deklaracjach zaufania: -3 pkt., a nieufności: 1 pkt.). DEKLAROWANE ZAUFANIE DO MEDIÓW W LATACH 1996-2002 II. 96 III. 97 I. 98 III. 99 III. 00 I. 01 III. 02 Telewizję Polską S.A. 73% 67% 77% 77% 76% 79% 73% Prywatne stacje telewizyjne - - 69% 67% 70% 71% 64% Polskie Radio S.A. 80% 76% 81% 83% 83% 82% 79% Radiowe rozgłośnie komercyjne, prywatne - - 63% 60% 63% 70% 65% Prasę - - - - - 73% 71% DEKLAROWANA NIEUFNOŚĆ WOBEC MEDIÓW W LATACH 1996-2002 II. 96 III. 97 I. 98 III. 99 III. 00 I. 01 III. 02 Telewizję Polską S.A. 21% 24% 16% 18% 18% 15% 23% Prywatne stacje telewizyjne - - 16% 22% 19% 19% 27% Polskie Radio S.A. 12% 13% 8% 8% 7% 8% 9% Radiowe rozgłośnie komercyjne, prywatne - - 17% 21% 18% 16% 17% Prasę - - - - - 15% 15% BRAK OPINII W STOSUNKU DO MEDIÓW W LATACH 1996-2002 II. 96 III. 97 I. 98 III. 99 III. 00 I. 01 III.02 Telewizję Polską S.A. 6% 9% 7% 5% 6% 6% 4% Prywatne stacje telewizyjne - - 15% 11% 11% 10% 9% Polskie Radio S.A. 8% 11% 11% 9% 10% 10% 12% Radiowe rozgłośnie komercyjne, prywatne - - 20% 19% 19% 14% 18% Prasę - - - - - 12% 14% 7

OCENA NETTO ZAUFANIA DO MEDIÓW W LATACH 1996-2002 II. 96 III. 97 I. 98 III. 99 III. 00 I. 01 III.02 Telewizję Polską S.A. 52 43 61 59 58 64 50 Prywatne stacje telewizyjne - 53 45 51 52 37 Polskie Radio S.A. 68 63 73 75 76 74 70 Radiowe rozgłośnie komercyjne, prywatne - - 46 39 45 54 48 Prasę - - - - - 58 56 Podsumowanie Polacy ufają mediom, przy czym generalnie większym zaufaniem darzą radio niż telewizję. Wysokie pozycje w rankingu zajmuje także prasa. Większym zaufaniem cieszą się nadawcy publiczni niż komercyjni. Można przypuszczać, że ma to swoje źródła po pierwsze: w zasięgu dotarcia do odbiorców, po drugie może tu także działać siła przyzwyczajeń i magia skojarzeń z sektorem publicznym: bardziej oswojonym, zadomowionym, stabilnym i pewnym, postrzeganym przez pryzmat misyjności niż sektor prywatny, komercyjny w społecznym odczuciu przede wszystkim nastawiony na zysk. Odnotowane w stosunku do sytuacji sprzed roku zmiany, pokazują raczej pogorszenie niż poprawę wizerunku mediów. Dotyczy to wszystkich za wyjątkiem prasy środków masowego przekazu, o które zapytaliśmy, przy czym najbardziej pogorszenie dotknęło stacji telewizyjnych i to zarówno publicznych jak i komercyjnych. Czym różni się obecna sytuacja od tej sprzed roku, czy wydarzyło się coś co mogło zmienić postawy Polaków wobec tego nadawcy? Pojawił się pierwszy, a za nim kolejne programy typu reality show, pojawiły się oskarżenia i wątpliwości co do wiarygodności i niezależności mediów w związku z ujawnieniem różnych, często bardzo kontrowersyjnych informacji. Spadek społecznego zaufania do telewizji może być efektem ogólnego pogorszenia nastrojów (wywołanego przede wszystkim sytuacją w kraju) jak wynika z innych badań, to właśnie telewizja pozostaje dla Polaków najważniejszym źródłem informacji o wydarzeniach (krajowych jak i zagranicznych). Nie wydaje się, by społecznemu zaufaniu wobec mediów sprzyjały teraz ostatnie dyskusje nad nowelą ustawy o radiofonii i telewizji. 8