lek. wet. Luiza Seredyńska Wojewódzki Inspektorat Weterynarii we Wrocławiu
Wywoływany przez wirus należący do rodziny Asfaviridae rodzaju Asfivirus; Wirus ten nie jest spokrewniony z wirusem klasycznego pomoru świń. Różnią się one genetycznie i antygenowo; Świnie uodpornione przeciw CSF są w pełni wrażliwe na ASF; Rezerwuarem wirusa mogą być dziki europejskie dzikie świnie afrykańskie, guźce, oraz kleszcze z gatunku Ornithodorus; Pozostałe gatunki zwierząt są na zakażenie ASFV niewrażliwe;
Kleszcze z gatunku Ornithodoros W EUROPIE: O. ERRATICUS Brak transmisji transowarialnej Wirus może przetrwać 3-5 lat!
Głównym źródłem zarazy dla świń domowych są dziki europejskie. Zakażenia mają charakter bezobjawowy lub latentny. Zakażone dziki są okresowymi siewcami wirusa w tym czasie zakażeniu mogą ulec świnie domowe, co prowadzi do szerzenia się zarazy. Zakażenia latentne - wirus jest przyżyciowo praktycznie nie wykrywalny mimo tego, że zwierzę jest nosicielem zarazka. Zakażenie latentne pod wpływem stresu może ulec uczynnieniu. W tym okresie dochodzi do masowego bezobjawowego wydalania wirusa. Jeśli w tym czasie świnie domowe zetkną się z dzikami dochodzi do wybuchu zarazy.
Wirus wykazuje znaczną oporność na działanie czynników środowiskowych np. temperatury czy czynników chemicznych (w chłodzonym mięsie stwierdzany po 5 miesiącach); Wirus oporny jest na warunki środowiskowe, a szczególnie na wysychanie i gnicie oraz na zmiany ph (od 1,9 do 13,4); Najsilniej na zarazek działa 2% roztwór sody żrącej;
Najczęstszą bramą wejścia zarazka jest przewód pokarmowy. Zakażenie może nastąpić również przez drogi oddechowe, uszkodzoną skórę lub odbyt (np. w czasie mierzenia temperatury). Po przedostaniu się do organizmu, wirus drogą naczyń krwionośnych i limfatycznych przedostaje się do monocytów i makrofagów tkanek (migdałki węzły chłonne żuchwowe) miejsce pierwotnej replikacji patogenu. Następnie przedostaje się do węzłów chłonnych trzewnych, szpiku kostnego, śledziony, płuc, wątroby, nerek miejsca wtórnej replikacji. Zarazek namnaża się intensywnie, ponownie wraca do układu krwionośnego, gdzie utrzymuje się do śmierci zwierzęcia.
Wirus ASF namnaża się głownie w cytoplazmie monocytów i makrofagów, ale również w hepatocytach, komórkach nabłonka kanalików nerkowych, trombocytach i neutrofilach. Nie ma zdolności replikacji w limfocytach T i B.
W przebiegu choroby można wyróżnić 2 cykle zakażeń: 1. Cykl stary wirus krąży miedzy afrykańskimi świniami dzikimi, a zachorowania zwierząt domowych stanowią wynik przypadkowych zakażeń. Zakażenia mają charakter bezobjawowy lub latentny. 2. Cykl nowy choroba utrzymuje się i szerzy wyłącznie między świniami domowymi (wysoka śmiertelność).
Siewstwo wirusa rozpoczyna się około 7 10 dni po wystąpieniu gorączki. Największe ilości wirusa siane są z kałem oraz drogą aerozolową z układu oddechowego; Wirus może być przenoszony przez kontakt bezpośredni lub pośredni - np. przez zakażone pasze zawierające mączki mięsno kostne z surowca pochodzącego od zwierząt chorych, wodę, środki transportu, żywiące się krwią owady. Bardzo ważnym źródłem są odpadki kuchenne i poubojowe pochodzące od świń chorych lub nosicieli.
Stwierdza się występowanie zakażeń latentych, w przebiegu których wirus jest przyżyciowo nie wykrywalny, zwierze jest nosicielem zarazka ale go nie rozsiewa nie ma mozliwosci zakazenia przez kontakt. Zakażenie latentne pod wpływem stresu może ulec uczynnieniu. Dochodzi do bezobjawowego wydalania wirusa. Dochodzi do zakażenia zdrowych zwierząt.
Okres inkubacji, w zależności od stopnia zjadliwości zarazka wynosi od 4 8 dni. Najdłuższy czas wylęgania choroby wynosi 21 dni. Wyróżnia się postacie: nadostrą ostrą, podostrą przewlekłą utajoną;
Postać nadostra przebiega bez objawów klinicznych, charakteryzują ją nagłe padnięcia; Postać ostra - zachorowalność i śmiertelność sięga 100%. Pierwszym i jedynym objawem klinicznym jest wzrost wewnętrznej ciepłoty ciała do 41 42 C, któremu w przeciwieństwie do CSF nie towarzyszą inne objawy. Świnie mają zachowany apetyt, poruszają się normalnie; Po 3 4 dniach następuje spadek temperatury poniżej normy, który ma miejsce na 24 godziny przed śmiercią. Wtedy pojawia się sinica skóry uszu, brzucha i boków ciała, wybroczyny w skórze, duszność, pienisty wypływ z nosa, wypływ z worka spojówkowego, biegunka z domieszką krwi, wymioty, niedowład zadu.
Postać podostra objawy kliniczne są podobne lecz słabiej wyrażone i wydłużone; Postać przewlekła trwa 20 40 dni do kilku miesięcy i kończy się śmiercią lub niekiedy wyzdrowieniem. Świnie są wychudzone, obserwuje się na przemian okresy poprawy i pogorszenia stanu zdrowia. Śmiertelność jest niewielka.
Stężenie pośmiertne oraz rozkład gnilny następują bardzo szybko sekcja wykonana w krótkim czasie; Skóra ma zabarwienie sinoczerwone i usiana jest wybroczynami; Zmiany sekcyjne w postaci ostrej wskazują na posocznicę: silna wybroczynowość i wylewy krwawe pod błoną surowiczą na wszystkich narządach 2 4 krotnie powiększona śledziona, silnie przekrwiona, Węzły chłonne powiększone z wybroczynami lub wylewami krwawymi, W nerkach przekrwienie kory, wybroczyny i wylewy krwawe, Obrzęk tkanki międzypłacikowej pęcherzyków płucnych bezpośrednia przyczyna śmierci zwierząt;
Do badan laboratoryjnych pobiera się próbki od: Zwierząt żywych wykazujących objawy chorobowe; Zwierząt zabitych lub martwych; Miejsca z których pobierane są próbki nie mogą być odkażane, ponieważ nieznaczna ilość środka odkażającego może inaktywować zarazek;
Od zwierząt żywych pobiera się: Krew - w zależności czy chodzi o wykrycie wirusa we krwi czy wykrycie swoistych przeciwciał pobieramy krew do probówek z antykoagulantem lub do probówek bez środka konserwującego Od zwierząt padłych lub poddanych eutanazji pobiera się: śledzionę, migdałki, nerki, węzły chłonne, płuca lub szpik kostny W odróżnieniu od CSF swoiste przeciwciała można wykrywać już w 4 dniu po infekcji, utrzymują się one bardzo długo a maksimum osiągają w 5 6 tygodniu po zakażeniu, przy czym we krwi może znajdować się jednocześnie wirus.
Dotychczas nie opracowano szczepionki przeciwko ASF duża zmienność wirusa; Zwalczanie choroby odbywa się wyłącznie metodami administracyjnymi poprzez wybijanie zwierząt chorych oraz znajdujących się w strefie zapowietrzonej; W Polsce do tej pory nie odnotowano przypadku wystąpienia ASF; Postępowanie przy podejrzeniu oraz zwalczaniu afrykańskiego pomoru świń odbywa się na podstawie:
Ustawy z dnia 11 marca 2004r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt (Dz.U.08.213.1342); Rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 23 czerwca 2004 r. w sprawie zwalczania afrykańskiego pomoru świń (Dz.U.04.158.1658); Rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 21 listopada 2008 r. w sprawie wykazu chorób zakaźnych zwierząt dla których sporządza się plany gotowości ich zwalczania (Dz.U.08.218.1397).
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ