INFORMACJA LOKALNA O ZAWODZIE INŻYNIER TECHNOLOGII CHEMICZNEJ kod 214502 Zakres tematyczny informacji 1) Zadania zawodowe oraz profil kompetencyjny 2) Sytuacja zawodu na rynku pracy 3) Prognozy dla rynku pracy-barometr Zawodów 4) Kształcenie i doskonalenie w zawodzie 5) Informacje dodatkowe 6) Możliwości i warunki zatrudnienia w zawodzie w krajach Unii Europejskiej ANEKS STATYSTYCZNY Wojewódzki Urząd Pracy w Toruniu, Centrum Informacji i Planowania Kariery Zawodowej w Bydgoszczy, Aktualizacja: Bydgoszcz, październik 2018 r. 1
1) Zadania zawodowe oraz profil kompetencyjny Zawód inżynier technologii chemicznej (kod 214502) to jeden z 2455 zawodów ujętych w obowiązującej od 1 stycznia 2015 r. klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy (tekst jedn. Dz. U. z 2018, poz. 227). W poprzedniej klasyfikacji obowiązującej w okresie od 1 lipca 2010 r. do 31 grudnia 2014 r. zawód ten miał tą samą nazwę oraz kod. Zadania zawodowe 1 : - organizowanie i nadzorowanie procesów technologicznych otrzymywania związków chemicznych, przy zachowaniu warunków prowadzenia tych procesów zawartych w instrukcjach technologicznych, zgodnie z normami technicznymi oraz z zachowaniem bezpiecznych warunków pracy; - ustalanie i usuwanie przyczyn awarii aparatury i urządzeń oraz zakłóceń procesów; - uczestniczenie w opracowywaniu nowych technologii otrzymywania związków lub ulepszaniu i modernizacji technologii istniejących; - prowadzenie badań oraz wdrożeń dotyczących racjonalizacji procesów technologicznych: poprawy wskaźników technicznych i ekologicznych; - opracowywanie instrukcji technologicznych, instrukcji bezpiecznego prowadzenia procesów i eksploatacji aparatury, urządzeń i instalacji; - uczestniczenie w opracowywaniu norm zużycia surowców i materiałów, wymagań jakościowych, metod badań i kontroli surowców i produktów; - uczestniczenie w opracowywaniu założeń techniczno-technologicznych budowy nowych zakładów chemicznych, rozbudowy i modernizacji zakładów istniejących; - współpraca ze specjalistami zakładowymi i pozazakładowymi, placówkami naukowobadawczymi przy rozwiązywaniu różnych problemów technicznych, dotyczących otrzymywania i kontroli substancji organicznych oraz wdrażania postępu techniczno-ekonomicznego; - opracowywanie analiz techniczno-ekonomicznych nadzorowanych procesów, raportów z badań i wdrożeń, a także referatów naukowych; - systematyczne śledzenie specjalistycznej literatury naukowo-technicznej; - uczestniczenie w zjazdach naukowych, sympozjach, seminariach itp.; - planowanie i nadzorowanie remontów oraz wymiany aparatury i urządzeń w kierowanych procesach technologicznych; - szkolenie podległych pracowników, określanie im zadań, organizowanie i nadzorowanie ich wykonania. PROFIL KOMPETENCYJNY 2 dla grupy Specjaliści nauk fizycznych, matematycznych i technicznych (grupa duża 3 21) 1 http://psz.praca.gov.pl/rynek-pracy/bazy-danych/klasyfikacja-zawodow-i-specjalnosci/wyszukiwarka-opisow-zawodow/- /klasyfikacja_zawodow/zawod/214502?_jobclassificationportlet_war_nnkportlet_backurl=http%3a%2f%2fpsz.praca.gov.pl%2f rynek-pracy%2fbazy-danych%2fklasyfikacja-zawodow-i-specjalnosci%2fwyszukiwarka-opisowzawodow%3fp_p_id%3djobclassificationportlet_war_nnkportlet%26p_p_lifecycle%3d0%26p_p_state%3dnormal%26p_p_mod e%3dview%26p_p_col_id%3dcolumn- 1%26p_p_col_count%3D1%26_jobclassificationportlet_WAR_nnkportlet_query%3D214502 portal Publicznych Służb Zatrudnienia 2 NBK Narzędzie do badania kompetencji. Podręcznik dla doradców zawodowych, Warszawa 2014 r. 2
Kompetencje to cechy/dyspozycje osoby, w zakresie wiedzy, umiejętności i postaw, pozwalające realizować zadania zawodowe na wymaganym poziomie/efekty. Kompetencje są obserwowalne i mierzalne dzięki temu, że przejawiają się w zachowaniu. Podlegają procesowi uczenia się, są dynamiczne, zmienne w czasie, rozwijają się w ramach zdobywanego doświadczenia. Pozwalają określić, w jakich zadaniach, na jakim stanowisku, przyszły pracownik będzie mógł efektywnie wykorzystać swój potencjał. Tempo ich rozwoju zależy od zmiennych zewnętrznych (otoczenia) oraz względnie trwałych dyspozycji (osobowość, inteligencja). 4 Są uniwersalne (transferowalne), wykorzystywane w różnych zadaniach i różnych obszarach funkcjonowania. Dla grupy Specjaliści nauk fizycznych, matematycznych i technicznych określono 4 kompetencje, tj.: Kompetencja 1 Zdolności analityczne i podejmowanie decyzji: to rozumienie złożonych sytuacji relacji zachodzących pomiędzy różnymi elementami. Analizowanie informacji i danych, dostrzeganie zależności, wyciągania na ich podstawie wniosków i podejmowanie trafnych decyzji. Kompetencja 2 Sumienność w dążeniu do rezultatów: rozumiana jako wysoka efektywność realizacji zadań w ściśle określonym terminie z należytą starannością, uwzględniającą własne kompetencje i możliwości. Determinacja w działaniu i osiąganie zakładanych rezultatów przez utrzymanie odpowiedniego tempa oraz jakości pracy, nawet w obliczu trudności. Kompetencja 3 Gotowość do podnoszenia kwalifikacji: otwartość na wiedzę i na zadania umożliwiające jej zdobycie. Wykorzystywanie napotkanych problemów jako okazji do rozwoju. Chęć eksperymentowania i podejmowania nowych zadań. Staranna analiza sukcesów i porażek oraz traktowanie tych drugich jako cennej lekcji. Kompetencja 4 Obsługa komputera z wykorzystaniem Internetu: to korzystanie z dostępnych urządzeń technicznych (np. komputerów, drukarek, skanerów) i aplikacji komputerowych do usprawnienia realizacji zadań. Swobodne przeglądanie stron internetowych w celu szybkiego dotarcia do informacji przydatnych ze względu na wykonywane obowiązki. Skuteczne wyszukiwanie w sieci potrzebnych wiadomości, formułowanie poleceń wyszukiwania w taki sposób, aby zapewniały szybkie dotarcie do źródeł na odpowiednim poziomie merytorycznym, bez konieczności sprawdzania przypadkowych rezultatów wyszukiwania. Zestaw kompetencji może się różnić od podanych wyżej kompetencji, w zależności od wymagań pracodawcy w konkretnym zawodzie i na konkretnym stanowisku. Zróżnicowane będzie również natężenie każdej z kompetencji. Kto i w jaki sposób może wiedzę o naszych kompetencjach można wykorzystać? Odpowiedź jest prosta My Sami oraz pracodawca. Coraz więcej pracodawców wykorzystuje analizę kompetencyjną w procesie rekrutacji. W niektórych firmach dodatkowo jest ona wykorzystywana podczas: okresowej oceny pracowników - jako narzędzie do oceny efektywności pracy; ustalania indywidualnych planów rozwoju - dostarcza informacji, jakie właściwości predysponują do np. awansów. Jest również źródłem informacji odnośnie obecnych i przyszłych potrzeb szkoleniowych. Jeśli stwierdzimy, że nie posiadamy dostatecznej wiedzy i umiejętności, które są wymagane przez 3 Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 7 sierpnia 2014r. w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy oraz zakresu jej stosowania, DZ.U. z 2014r. poz.1145, z późn. zm. 4 Jurek P., Analiza wybranych metod oceny kompetencji zawodowych, artykuł w książce pod red. A. Witkowski, T. Listwan, Kompetencje a sukces zarządzania organizacją, Wydawnictwo Difin, Warszawa 2008 3
pracodawców warto zatem zastanowić się nad skorzystaniem z różnych form działań rozwojowych (szkolenia, wsparcie innych, literatura, uczestniczenie w coachingu, itp.). 2) Sytuacja zawodu na rynku pracy 5 W I pół. 2018 r. w powiatowych urzędach pracy województwa kujawsko-pomorskiego zarejestrowano 29 bezrobotnych z zawodem inżynier technologii chemicznej. W tym czasie zgłoszono 6 ofert pracy dla tego zawodu. Na koniec tego okresu zarejestrowanych było 22 bezrobotnych. Bezrobotni oraz wolne miejsca pracy wg zawodu inżynier technologii chemicznej w latach: 2013-2017 Od 2015r. ma miejsce spadek liczby rejestracji bezrobotnych w zawodzie inżynier technologii chemicznej. W 2017 r. zarejestrowano 51 bezrobotnych z tym zawodem (o 21 os. mniej niż w 2016r.). W 2017 r. pracodawcy zgłosili do PUP 8 ofert pracy dla zawodu inżynier technologii chemicznej (tyle samo co w 2016 r.) Bezrobotni do 12 miesięcy od dnia ukończenia nauki wg zawodu inżynier technologii chemicznej w latach: 2013-2017 5 Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych w województwie kujawsko-pomorskim w poszczególnych latach dostępny jest na stronie: http://wup.torun.pl/urzad/publikacje/publikacje-dotyczace-rynku-pracy/ 4
W 2017 r. w powiatowych urzędach pracy zarejestrowało się 14 bezrobotnych w okresie do 12 miesięcy od dnia ukończenia nauki w zawodzie inżynier technologii chemicznej (o 13 osób mniej niż w 2016 r.). Na koniec 2017 r. w statystykach urzędów pracy pozostawał 1 bezrobotny. Z uwagi na większą liczbę osób nowozarejestrowanych niż zgłoszonych wolnych miejsc pracy i miejsc aktywizacji zawodowej w latach 2013-2014 zawód inżynier technologii chemicznej sklasyfikowano jako zawód nadwyżkowy 6. Od 2015 r. Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej (obecnie Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej) zmieniło metodologię prowadzenia monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych. Według niej zamiast wskaźnika intensywności nadwyżki/ deficytu, dokonuje się wyboru zawodów deficytowych i nadwyżkowych na podstawie trzech wskaźników: dostępności ofert pracy, długotrwałego bezrobocia oraz płynności bezrobotnych 7. Zmiana ta spowodowała, że sytuacja znacznej części zawodów pozostaje nieokreślona nie przynależą do żadnej z grup. Zawód inżynier technologii chemicznej w 2015 r., 2016 r., 2017 r. i w I pół. 2018 r. nie został zakwalifikowany do grupy zawodów deficytowych, zrównoważonych lub nadwyżkowych. Dane statystyczne dotyczące zawodu inżynier technologii chemicznej umieszczono w aneksie. 3) Prognozy dla rynku pracy-barometr Zawodów Z badania pt. Barometr zawodów 8, prognozującego zapotrzebowanie na zawody w województwie wynika, że zapotrzebowanie na zawód inżynier inżynierii materiałowej, ujęty w grupie barometrowej pod nazwą inżynierowie chemicy i chemicy, w 2018 r. został zaklasyfikowany w Regionie do zawodów zrównoważonych. 6 Do 2015 r. podziału na zawody deficytowe, zrównoważone i nadwyżkowe dokonywało się na podstawie wskaźnika intensywności nadwyżki (deficytu) wyrażonego jako iloraz liczby zgłoszonych wolnych miejsc pracy i miejsc aktywizacji zawodowej w badanym okresie, w danym zawodzie i liczby zarejestrowanych bezrobotnych w badanym okresie, w danym zawodzie. Zawody deficytowe to takie, dla których wskaźnik przekracza wartość 1,1; zawody zrównoważone to te, dla których wartość wskaźnika mieści się w przedziale od 0,9 do 1,1; natomiast zawody nadwyżkowe to te, w których przypadku wskaźnik wynosi poniżej 0,9. 7 Wskaźnik dostępności ofert pracy : iloraz średniomiesięcznej liczby bezrobotnych danej grupie zawodów, w badanym okresie i średniomiesięcznej liczby wolnych miejsc pracy dostępnych w PUP i Internecie w danej grupie zawodów, w badanym okresie. Wskaźnik długotrwałego bezrobocia : iloraz liczby długotrwale bezrobotnych w danej grupie zawodów, w końcu okresu i liczby zarejestrowanych bezrobotnych w danej grupie zawodów, w końcu okresu Wskaźnik płynności bezrobotnych : iloraz odpływu bezrobotnych w danej grupie zawodów, w badanym okresie i napływu bezrobotnych w danej grupie zawodów, w badanym okresie. 8 Barometr zawodów jest prognozą zapotrzebowania na pracowników w 2018 r. Badanie zostało przeprowadzone na przełomie III i IV kwartału 2017 r. W przypadku wystąpienia nieprzewidzianych zdarzeń, sytuacja w niektórych zawodach może ulec zmianie. 5
Największe szanse na zatrudnienie w województwie kujawsko-pomorskim w tej grupie zawodów mają osoby z 3 powiatów: inowrocławskiego, rypińskiego i radziejowskiego. Z uwagi na nadwyżkę osób poszukujących pracy trudności ze znalezieniem zatrudnienia w w/w zawodach będą miały osoby z 6 powiatów: bydgoskich (ziemskiego i grodzkiego), grudziądzkich (ziemskiego i grodzkiego), toruńskiego (grodzkiego), inowrocławskiego i radziejowskiego. 4) Kształcenie i doskonalenie w zawodzie Podstawa prawna w kształceniu W odniesieniu do studiów wyższych, zasady kształcenia są regulowane m.in. przez następujące przepisy 9 : Ustawa z dnia 3 lipca 2018 r. - Przepisy wprowadzające ustawę Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz. U. z 2018r. poz. 1669); Ustawa o z dnia 20 lipca 2018 r. Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz. U. z 2018r. poz. 1668); Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 12 września 2018 r. w sprawie kryteriów oceny programowej (Dz.U. z 2018 poz. 1787); 9 Opracowanie własne na podstawie bip Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego http://www.bip.nauka.gov.pl/ustawy-akty-sw/ i internetowego systemu aktów prawnych 6
Ustawa z dnia 22 grudnia 2015 r. o Zintegrowanym Systemie Kwalifikacji (Dz. U. z 2017 r. poz. 986 i 1475 oraz z 2018 r. poz. 650); Ustawa z dnia 22 grudnia 2015 r. o zasadach uznawania kwalifikacji zawodowych nabytych w państwach członkowskich Unii Europejskiej (tekst ujednolicony Dz.U. z 2016r, poz.65 oraz z 2018r poz. 650); Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 26 września 2016 r. w sprawie charakterystyk drugiego stopnia Polskiej Ramy Kwalifikacji typowych dla kwalifikacji uzyskiwanych w ramach szkolnictwa wyższego po uzyskaniu kwalifikacji pełnej na poziomie 4 poziomy 6 8 (D.U. z 2016r, poz. 1594); Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 26 września 2016 r. w sprawie warunków prowadzenia studiów( Dz.U. 2016 poz. 1596 oraz Dz.U.z 2017 poz 1515). Liczba absolwentów kierunku technologia chemiczna w województwie kujawsko - pomorskim W 2017 roku kierunek technologia chemiczna na terenie województwa kujawsko pomorskiego ukończyło 60 osób (o 34 os. mniej niż w 2016 r.). W województwie kujawsko-pomorskim kształcenie na kierunku technologia chemiczna odbywa się na Uniwersytecie Technologiczno-Przyrodniczym w Bydgoszczy. Adres szkoły kształcącej w zawodzie inżynier technologii chemicznej przedstawiono w aneksie do opracowania. 5) Informacje dodatkowe. Literatura POMOCNE ADRESY www.psz.praca.gov.pl Wortal Publicznych Służb Zatrudnienia zawiera szereg informacji dotyczących różnego rodzaju zawodów, w tym także zawodów informatycznych. Można znaleźć opisy zawodów (w zakładce Publikacje znajduje się np. Przewodnik po Zawodach), informacje o ofertach pracy w urzędach pracy, standardy kwalifikacyjne i inne. http://wup.torun.pl strona Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Toruniu, http://tujestpraca.eu Portal poświęcony zagadnieniom związanym z poszukiwaniem zatrudnienia, serwis prowadzony jest przez urzędy pracy województwa kujawsko-pomorskiego 7
KSIĄŻKI Krzysztof Schmidt-Szałowski, Mikołaj Szafran, Ewa Bobryk, Jan Sentek Technologia chemiczna Wydawnictwo Naukowe PWN, 2013, Piotrowski Jerzy Podstawy teoretyczne technologii chemicznej rok wydania: 2010, Molenda Jacek Technologia podstawowych syntez organicznych Rok wydania: 2008. Opracował: Adam Mickiewicz doradca zawodowy Akceptowała: Elżbieta Słowińska kierownik CIiPKZ w Bydgoszczy WUP w Toruniu, Centrum Informacji i Planowania Kariery Zawodowej w Bydgoszczy. 6) Możliwości i warunki zatrudnienia w zawodzie w krajach Unii Europejskiej Inżynier technologii chemicznej 1. Dostęp do rynków pracy krajów Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG). W państwach należących do Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG) swobodny przepływ pracowników jest prawem podstawowym pozwalającym obywatelom danego państwa EOG podjąć pracę w innym państwie należącym do EOG na tych samych warunkach jak obywatele wybranego państwa. Polacy, podejmujący legalną pracę w innym państwie EOG, mają takie same prawa i obowiązki jak pracownicy lokalni. 2. Informacja dla osób poszukujących pracy w zawodzie inżynier technologii chemicznej w krajach EOG: Osoba chcąca podjąć pracę jako inżynier technologii chemicznej w jednym z krajów EOG, powinna sprawdzić czy zawód ten nie jest w tym kraju regulowany, co wiąże się z oficjalnym uznaniem kwalifikacji i doświadczenia zawodowego. Każdy kraj EOG decyduje o uregulowaniu zawodu, dlatego też może się zdarzyć, że dany zawód jest regulowany w jednym kraju, podczas gdy w innych nie będzie regulowany. Aby sprawdzić, czy zawód inżynier technologii chemicznej jest regulowany należy skorzystać z wyszukiwarki na portalu Twoja Europa prowadzonym przez Komisję Europejską: http://ec.europa.eu/internal_market/qualifications/regprof/index.cfm?action=homepage Obecnie w 4 krajach EOG zawód inżynier technologii chemicznej jest regulowany, są to: Grecja, Portugalia, Wielka Brytania i Cypr. W przypadku braku informacji o danym zawodzie w powyższej wyszukiwarce lub w razie potrzeby uzyskania dodatkowych informacji, należy zgłosić się do jednego z punktów informacyjnych utworzonych w tym celu w każdym z krajów EOG (tzw. contact points): http://ec.europa.eu/internal_market/qualifications/contact/national_contact_points_en.htm 3. Zapotrzebowanie na osoby z zawodem inżynier technologii chemicznej wg Europejskiego Portalu Mobilności Zawodowej http://eures.europa.eu Z danych dostępnych na portalu EURES wynika, że dla osób z tym zawodem zgłoszonych zostało 765 ofert pracy z 20 krajów EOG. Najwięcej ofert pracy dla inżynierów chemików znajduje się w 8
Niemczech (507 ofert), Szwecji (49 ofert), Szwecji (42 oferty) i Republice Czeskiej (33 oferty) - dane wg stanu na dzień 22.03.2018 r. Do podjęcia pracy w zawodzie inżynier technologii chemicznej wymagane jest wykształcenie wyższe o kierunkach: technologia chemiczna, inżyniera chemiczna, chemia procesowa, inżynieria materiałowa i pokrewne. Mile widziane będzie także doświadczenie w pracy w laboratorium oraz bardzo dobra znajomość języka angielskiego (w mowie i piśmie). Ponadto potrzebne będą wysoko rozwinięte umiejętności analityczne, umiejętność rozwiązywania problemów technicznych, umiejętność szybkiego podejmowania decyzji, umiejętność organizowania pracy własnej, komunikatywność, umiejętność pracy w grupie, odpowiedzialność i zaangażowanie Opracowała: Beata Baranowska pośrednik pracy, WUP w Toruniu, Wydział Pośrednictwa Pracy OZ WUP w Bydgoszczy 9
Tabela 1. Bezrobotni oraz wolne miejsca pracy w zawodzie inżynier technologii chemicznej w latach: 2013-2017 Bezrobotni zarejestrowani w ciągu roku Bezrobotni według stanu na koniec roku Osoby do 12 miesięcy od dnia ukończenia nauki w ciągu roku ogółem Osoby do 12 miesięcy od dnia ukończenia nauki na koniec okresu Wolne miejsca pracy i miejsca aktywizacji zawodowej zgłoszone w ciągu roku Wolne miejsca pracy i miejsca aktywizacji zawodowej na koniec roku lata 2017 51 23 14 1 8 1 2016 72 27 27 4 8 1 2015 97 34 41 6 16 1 2014 112 42 34 5 10 4 2013 98 55 42 8 3 0 10
Tabela 2. Absolwenci i studenci uczelni wyższych w województwie kujawsko-pomorskim w latach 2013-2017 - kierunek technologia chemiczna Liczba absolwentów - rok akademicki Liczba studentów - stan na dzień 30 listopada lata Wyszczególnienie Uniwersytet Techniczno Przyrodniczy w Bydgoszczy 2017 Ogółem 60 Brak danych tytułem inżyniera 40 83 tytułem licencjata X X studia magisterskie jednolite X X studia drugiego stopnia 54 45 po ostatnim roku bez egzaminu X X 2016 Ogółem 94 128 tytułem inżyniera 33 136 tytułem licencjata X X studia magisterskie jednolite X X studia drugiego stopnia 57 59 po ostatnim roku bez egzaminu X X 2015 Ogółem 90 195 11
tytułem inżyniera 49 143 tytułem licencjata X X studia magisterskie jednolite X X studia drugiego stopnia 48 70 po ostatnim roku bez egzaminu X 5 2014 Ogółem 97 218 tytułem inżyniera 84 196 tytułem licencjata X X studia magisterskie jednolite X X studia drugiego stopnia 107 66 po ostatnim roku bez egzaminu X 7 2013 Ogółem 191 269 12
Uczelnie wyższe województwa kujawsko-pomorskiego kształcące na kierunku technologia chemiczna 1. Uniwersytet Technologiczno Przyrodniczy im. Jana i Jędrzeja Śniadeckich ul. Ks. A. Kordeckiego 20, 85-225 Bydgoszcz telefon: 52 373 27 06, 52 374 94 11 www.utp.edu.pl technologia chemiczna - studia I i II stopnia 13