INFORMATOR EUROPEJSKI NR 34 (49) (31 sierpnia 6 września 2009 r.)

INFORMATOR EUROPEJSKI NR 34 (49) (31 sierpnia 6 września 2009 r.) WAśNE INFORMACJE Aktualizacja Ramowego harmonogramu naboru wniosków w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Opolskiego na lata 2007-2013 (RPO WO 2007-2013) 25 sierpnia 2009 r. Zarząd Województwa Opolskiego dokonał zmiany Ramowego harmonogramu naboru wniosków w ramach RPO WO 2007-2013. http://rpo.opolskie.pl/rpo/index.php?id=2166&idd=3598 Wybór do dofinansowania z listy rezerwowej projektu złoŝonego w ramach Poddziałania 5.1.1 RPO WO 2007-2013 Ze względu na oszczędności poprzetargowe w ramach poddziałania 5.1.1 Wsparcie regionalnej infrastruktury edukacyjnej Typ I Szkoły wyŝsze RPO WO 2007-2013 w dniu 25 sierpnia 2009 r. Zarząd Województwa Opolskiego jako Instytucja Zarządzająca RPO WO 2007-2013 podjął uchwałę w sprawie wyboru do dofinansowania projektu z listy rezerwowej projektu. http://rpo.opolskie.pl/rpo/index.php?id=2166&idd=3601 Aktualizacja Zasad dokonywania wyboru projektów w zakresie procedury odwoławczej w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL) Aktualizacja jest wynikiem zmian wprowadzonych 11 sierpnia 2009 r. do Wytycznych w zakresie wymogów, jakie powinny spełniać procedury odwoławcze ustalone dla programów operacyjnych, dla konkursów ogłaszanych od 20 grudnia 2008 r. Zapraszamy do zapoznania się z dokumentem. Zmienione zapisy Zasad mają zastosowanie w konkursach ogłoszonych od 15 września 2009 r. http://www.efs.gov.pl/dokumenty/zmianywdokumentach/strony/aktualizacja_zasad_dok_wyb_projektow_pokl_240809. aspx 1

Aktualizacja harmonogramu naboru wniosków w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka (PO IG) Na podstawie analizy stanu przygotowań w poszczególnych instytucjach, zaktualizowany został orientacyjny harmonogram naborów wniosków w ramach PO IG. http://www.poig.gov.pl/naborwnioskow/konkursyterminy/strony/aktualizacja_harmonogramu_naborow_wnioskow_poig_ 250809.aspx Postępy w realizacji Narodowej Strategii Spójności - stan na 23 sierpnia 2009 r. Według danych wygenerowanych z Krajowego Systemu Informatycznego KSI SIMIK 07-13 od początku uruchomienia programów do 23 sierpnia 2009 r. złoŝono 79,4 tys. wniosków (poprawnych pod względem formalnym) na całkowitą kwotę dofinansowania (zarówno środki unijne jak i środki krajowe) 168,4 mld zł. http://www.funduszeeuropejskie.gov.pl/analizyraportypodsumowania/poziom/strony/postepy_w_realizacji_nss_stan_na_ 230809.aspx Wytyczne horyzontalne konsultacje Ministerstwo Rozwoju Regionalnego (MRR) przedstawiło projekt zmian Wytycznych w zakresie jednolitego systemu zarządzania i monitorowania projektów indywidualnych. Uwagi moŝna składać do 25 września 2009 r. http://www.mrr.gov.pl/fundusze/wytyczne_mrr/konsultacje/horyzontalne/strony/horyzontalne.aspx NABORY WNIOSKÓW / KONKURSY Nabór wniosków o dofinansowanie w ramach Działania 4.4 RPO WO 2007-2013 Zarząd Województwa Opolskiego ogłasza nabór wniosków w ramach Działania 4.4 Ochrona bioróŝnorodności Opolszczyzny RPO WO 2007-2013. Wnioski moŝna składać w terminie od 1 do 15 września 2009 r. http://rpo.opolskie.pl/rpo/index.php?id=5141&idd=555 2

Nabór wniosków o dofinansowanie w ramach Poddziałania 1.4.1 RPO WO 2007-2013 Opolskie Centrum Rozwoju Gospodarki (OCRG) ogłasza nabór wniosków o dofinansowanie w ramach Poddziałania 1.4.1 Wsparcie usług turystycznych i rekreacyjno-sportowych świadczonych przez przedsiębiorstwa RPO WO 2007-2013. Wnioski moŝna składać w terminie od 31 sierpnia do 15 września 2009 r. http://ocrg.opolskie.pl/index.php?p=art&id=243 Nabór wniosków o dofinansowanie w ramach Poddziałania 1.3.1 PO KL Władza WdraŜająca Programy Europejskie (WWPE) ogłasza nabór wniosków w ramach Poddziałania 1.3.1 Projekty na rzecz społeczności romskiej PO KL. Wnioski moŝna składać w terminie od 15 lipca 2009 r. do wyczerpania alokacji. http://www.wwpe.gov.pl/index.php?params%5bsection_id%5d=31&params%5bcategory_id%5d=185 Nabór wniosków o dofinansowanie projektów w ramach Poddziałania 5.5.2 PO KL Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej wznawia konkurs otwarty w ramach Poddziałania 5.5.2 Wzmocnienie uczestników dialogu społecznego PO KL. Wnioski moŝna składać w terminie od 21 lipca 2009 r. do wyczerpania alokacji. http://www.kapitalludzki.gov.pl/nabory-wnioskow/ Konkurs zamknięty w ramach Priorytetu VI PO KL projekty innowacyjne testujące Wojewódzki Urząd Pracy (WUP) w Opolu ogłasza konkurs na składanie wniosków o dofinansowanie w ramach Priorytetu VI Rynek pracy otwarty dla wszystkich PO KL. Przedmiotem konkursu są projekty innowacyjne testujące realizowanych zgodnie z celami ww. Priorytetu, wpisujących się w temat: Poszukiwanie metod zmniejszania emigracji zarobkowej i wspierania powrotu migrantów na polski rynek pracy. Wnioski moŝna składać w terminie od 26 sierpnia do 30 października 2009 r. http://www.pokl.opole.pl/cms/php/strona.php3?cms=cms_poklo&lad=a&id_dzi=1&id_dok=880&id_men=1&powrot=1&slow o_szuk=&gdzie_szuk=&id_men_szuk=0 Konkurs zamknięty w ramach Priorytetu VIII PO KL projekty innowacyjne testujące WUP w Opolu ogłasza konkurs na składanie wniosków o dofinansowanie w ramach Priorytetu VIII Regionalne kadry gospodarki PO KL. Przedmiotem konkursu są projekty 3

innowacyjne testujące realizowanych zgodnie z celami ww. Priorytetu, wpisujących się w temat: Metody utrzymania aktywności zawodowej pracowników w grupie wiekowej 50 +. Wnioski moŝna składać w terminie od 26 sierpnia do 5 listopada 2009 r. http://www.pokl.opole.pl/cms/php/strona.php3?cms=cms_poklo&lad=a&id_dzi=1&id_dok=879&id_men=1&powrot=1&slow o_szuk=&gdzie_szuk=&id_men_szuk=0 Nabór wniosków o dofinansowanie projektów systemowych w ramach Poddziałania 7.1.1 PO KL Wojewódzki Urząd Pracy (WUP) w Opolu ogłasza nabór na składanie wniosków o dofinansowanie projektów systemowych w ramach Podziałania 7.1.1 Rozwój i upowszechnianie aktywnej integracji przez ośrodki pomocy społecznej PO KL. Okres realizacji projektu systemowego trwa od 1 stycznia do 31 grudnia 2009 r. http://www.pokl.opole.pl Nabór wniosków o dofinansowanie projektów systemowych w ramach Poddziałania 7.1.2 PO KL WUP w Opolu ogłasza nabór na składanie wniosków o dofinansowanie projektów systemowych w ramach Podziałania 7.1.2 Rozwój i upowszechnianie aktywnej integracji przez powiatowe centra pomocy rodzinie PO KL. Okres realizacji projektu systemowego trwa od 1 stycznia do 31 grudnia 2009 r. http://www.pokl.opole.pl Nabór wniosków o dofinansowanie projektów w ramach Poddziałania 8.1.3 PO KL WUP w Opolu ogłasza nabór na składanie wniosków o dofinansowanie projektów w ramach Poddziałania 8.1.3 Wzmacnianie lokalnego partnerstwa na rzecz adaptacyjności - projekty konkursowe realizowane przez partnerów społecznych PO KL. Wnioski moŝna składać od 26 czerwca 2009 r. do wyczerpania alokacji na 2009 r. http://www.pokl.opole.pl Konkurs zamknięty w ramach Priorytetu IX POKL projekty innowacyjne testujące WUP w Opolu ogłasza konkurs na składanie wniosków o dofinansowanie w ramach Priorytetu IX Rozwój wykształcenia kompetencji w regionach PO KL. Przedmiotem konkursu są projekty innowacyjne testujące realizowanych zgodnie z celami ww. Priorytetu, wpisujących się w temat: Modernizacja oferty kształcenia zawodowego 4

w powiązaniu z potrzebami lokalnego/regionalnego rynku pracy. Wnioski moŝna składać w terminie od 26 sierpnia do 6 października 2009 r. http://www.pokl.opole.pl/cms/php/strona.php3?cms=cms_poklo&lad=a&id_dzi=1&id_dok=882&id_men=1&powrot=1&slow o_szuk=&gdzie_szuk=&id_men_szuk=0 Nabór wniosków w ramach PROW ARiMR ogłasza nabór wniosków w ramach Działania Korzystanie z usług doradczych przez rolników i właścicieli lasów PROW. Wnioski moŝna składać od 15 kwietnia 2009 r. Termin składania wniosków o przyznanie pomocy w tegorocznym naborze upływa z końcem dnia roboczego następującego po dniu podania do publicznej wiadomości informacji, Ŝe zapotrzebowanie na środki finansowe wynikające ze złoŝonych wniosków osiągnęło co najmniej 120% dostępnych środków. http://www.arimr.gov.pl/index.php?id=1&zaj=1&kol=848 Nabór wniosków w ramach PROW ARiMR ogłasza nabór wniosków w ramach Działania Uczestnictwo rolników w systemach jakości Ŝywności PROW. Wnioski moŝna składać od 15 kwietnia 2009 r. Termin składania wniosków w ramach tego działania, upływa z końcem dnia roboczego następującego po dniu podania do publicznej wiadomości informacji, Ŝe zapotrzebowanie na środki finansowe wynikające ze złoŝonych wniosków osiągnęło co najmniej 110% dostępnych środków finansowych. http://www.arimr.gov.pl/index.php?id=1&zaj=1&kol=848 Nabór wniosków w ramach PROW ARiMR ogłasza nabór wniosków w ramach Działania RóŜnicowanie w kierunku działalności nierolniczej PROW. Wnioski moŝna składać od 15 kwietnia 2009 r. Ostatnim dniem przyjmowania wniosków przez dany Oddział Regionalny ARiMR będzie dzień następujący po dniu, w którym ARiMR poda do publicznej wiadomości, Ŝe w danym województwie zapotrzebowanie na środki finansowe wynikające z juŝ złoŝonych wniosków osiągnęło co najmniej 120% limitu środków przewidzianych dla tego województwa. http://www.arimr.gov.pl/index.php?id=1&zaj=1&kol=848 5

Nabór wniosków w ramach PROW ARiMR ogłasza nabór wniosków w ramach Działania Ułatwianie startu młodym rolnikom PROW. Wnioski są przyjmowane w Oddziałach Regionalnych ARiMR od 25 marca 2009 r. Termin składania wniosków o przyznanie pomocy w 2009 r. upływa z końcem dnia roboczego następującego po dniu podania do publicznej wiadomości na stronie internetowej www.arimr.gov.pl informacji określającej, Ŝe zapotrzebowanie na środki finansowe wynikające z juŝ złoŝonych wniosków w danym Oddziale Regionalnym ARiMR osiągnęło co najmniej 120% dostępnych środków w danym województwie, nie później niŝ w dniu 31 grudnia 2009 r. http://www.arimr.gov.pl/index.php?id=1&zaj=1&kol=811 Nabór wniosków do Poddziałania 5.4.2 Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko (PO IiŚ) CKPS ogłasza nabór wniosków w ramach Poddziałania 5.4.2 Działania edukacyjne skierowane do społeczności lokalnych na obszarach chronionych PO IiŚ. Wnioski moŝna składać od 17 sierpnia do 28 września 2009 r. http://www.mrr.gov.pl/aktualnosci/strony/20090716_nabor_5_4_2_pois_160709.aspx Nabór wniosków do Poddziałania 1.3.2 Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka (PO IG) Ośrodek Przetwarzania Informacji (OPI) ogłasza nabór wniosków o dofinansowanie projektów w ramach Poddziałania 1.3.2 Wsparcie ochrony własności przemysłowej tworzonej w jednostkach naukowych w wyniku prac B+R PO IG. Wnioski moŝna składać w terminie od 1 do 30 września 2009 r. http://www.opi.org.pl/pl/aktualnosci4/art85,drugi-nabor-wnioskow-w-2009-r-poddzialanie-1-3-2.html Nabór wniosków do Poddziałania 3.3.2 PO IG Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP) ogłosiła konkurs w ramach Poddziałania 3.3.2. Wsparcie dla MSP PO IG. Wnioski moŝna składać od 16 lutego 2009 r. Nabór prowadzony jest w trybie ciągłym do wyczerpania środków przewidzianych na dofinansowanie projektów na 2009 r. i jednocześnie nie dłuŝej niŝ do 30 grudnia 2009 r. http://www.parp.gov.pl/index/index/626 6

Nabór wniosków do Działania 4.3 PO IG Bank Gospodarstwa Krajowego (BGK) ogłasza nabór wniosków do Działania 4.3 Kredyt technologiczny PO IG. Wnioski moŝna składać od 1 lipca 2009 r. do wyczerpania alokacji na 2009 r. http://www.bgk.com.pl/index.php?module=site&artid=1015&pl Nabór wniosków do Poddziałania 4.5.1 PO IG Ministerstwo Gospodarki ogłasza konkurs w ramach Działania 4.5 Wsparcie inwestycji o duŝym znaczeniu dla gospodarki, Poddziałanie 4.5.1 Wsparcie inwestycji w sektorze produkcyjnym PO IG. Wnioski moŝna składać od 2 marca 2009 r. Nabór prowadzony jest w trybie ciągłym do wyczerpania środków przewidzianych na dofinansowanie projektów na 2009 r. http://www.mg.gov.pl/fundusze/poig/dzialania/dzialanie+45/skladanie+wnioskow/ Nabór wniosków do Działania 5.1 PO IG PARP ogłasza nabór wniosków do Działania 5.1 Wspieranie rozwoju powiązań kooperacyjnych o znaczeniu ponadregionalnym PO IG. Wnioski moŝna składać od 23 marca 2009 r. Nabór prowadzony jest w trybie ciągłym do wyczerpania środków przewidzianych na dofinansowanie projektów na 2009 rok i jednocześnie nie dłuŝej niŝ do 30 grudnia 2009 r. http://www.parp.gov.pl/index/more/8111 Nabór wniosków do Działania 5.2 PO IG PARP ogłosiła konkurs w ramach Działania 5.2 Wspieranie instytucji otoczenia biznesu świadczących usługi proinnowacyjne oraz ich sieci o znaczeniu ponadregionalnym PO IG. Nabór wniosków prowadzony jest od dnia 27 marca 2009 r., w trybie ciągłym do wyczerpania środków przewidzianych na dofinansowanie projektów z zakresu wzmocnienia potencjału instytucji i wspólnych przedsięwzięć. http://www.parp.gov.pl/index/index/632 Nabór wniosków do Poddziałania 5.4.1 PO IG PARP ogłasza konkurs w ramach Poddziałania 5.4.1 Wsparcie na uzyskanie/realizację ochrony własności przemysłowej PO IG. Wnioski moŝna składać od 13 marca 2009 r. 7

Nabór wniosków prowadzony jest w trybie ciągłym do wyczerpania środków przewidzianych na dofinansowanie projektów na 2009 rok lub do końca roku 2009. http://www.parp.gov.pl/index/index/636 Nabór wniosków do Poddziałania 6.2.2 PO IG Ministerstwo Gospodarki ogłasza konkurs w ramach Poddziałania 6.2.2 Wsparcie działań studyjno-koncepcyjnych w ramach przygotowania terenów inwestycyjnych dla projektów inwestycyjnych PO IG. Wnioski moŝna składać w terminie od 3 do 31 sierpnia 2009 r. http://www.mg.gov.pl/fundusze/poig/aktualnosci/ Nabór wniosków do Działania 8.3 PO IG Władza WdraŜająca Programy Europejskie (WWPE) ogłasza nabór wniosków w ramach Działania 8.3 Przeciwdziałanie wykluczeniu cyfrowemu einclusion PO IG. Wnioski moŝna składać w terminie od 13 lipca do 11 września 2009 r. http://www.wwpe.gov.pl/index.php?params[section_id]=24&params[category_id]=207 Bon na innowacje PARP ogłasza II edycję naboru wniosków do Programu pilotaŝowego na lata 2008-2013 Bon na innowacje. Wnioski będą przyjmowane od 18 maja do 15 września 2009 r. http://www.parp.gov.pl/index/index/759 Nabór wniosków w ramach programu Team Fundacja na rzecz Nauki Polskiej (FNP) rozpoczyna nabór wniosków do kolejnej edycji programu TEAM. O udział w nim mogą starać się liderzy zespołów naukowych (pracujących w obszarach tematycznych Bio, Info, Techno), którzy zamierzają zatrudnić w swych zespołach młodych uczonych: studentów (po ukończeniu 3 roku studiów), doktorantów lub młodych doktorów (do 4 lat po uzyskaniu stopnia naukowego). Finansowaniu w ramach programu podlegają imienne stypendia naukowe dla członków zespołu oraz grant badawczy. Wnioski moŝna składać w terminie od 31 lipca do 30 września 2009 r. http://www.fnp.org.pl/aktualnosci/aktualnosci/rok_2009/rozpoczynamy_nabor_wnioskow_do_iv_edycji_programu_team 8

Nabór wniosków w ramach programu Welcome FNP ogłasza nabór wniosków do III edycji programu Welcome. Program adresowany jest do polskich jednostek naukowych zatrudniających naukowców innych narodowości lub polskich naukowców powracających do kraju z zagranicy, którzy prowadzić będą w Polsce projekty m.in. we współpracy z młodymi naukowcami. Wnioski moŝna składać w terminie od 27 lipca 2009 r. do 15 kwietnia 2010 r. http://www.fnp.org.pl/index.php?navi=017,001,002,007 Nabór wniosków w ramach instrumentu LIFE+ Komisja zaprasza podmioty zarejestrowane w Unii Europejskiej do składania wniosków dotyczących instrumentu LIFE+ w turze na 2009 r. Wnioski dotyczące projektów naleŝy składać właściwym organom krajowym do 15 września 2009 r. http://www.nfosigw.gov.pl/site/main/podstrony_bis.php?id=1216978111 WYDARZENIA W dniach 7 oraz 10 września 2009 r. odbędą się spotkania informacyjne dotyczące Działania 2.2 Moduły informacyjne, platformy e-usług i bazy danych RPO WO 2007-2013 w ramach spotkań informacyjnych dla beneficjentów RPO WO 2007-2013. Spotkania organizuje, na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Opolskiego, Dom Współpracy Polsko-Niemieckiej w Opolu. http://www.haus.pl/pl/opis/20090714.html Informujemy, iŝ rozpoczął się cykl szkoleń specjalistycznych dla potencjalnych beneficjentów i beneficjentów RPO WO 2007-2013. Szkolenia będą realizowane cyklicznie od września do grudnia 2009 r. http://rpo.opolskie.pl/rpo/index.php?id=2166&idd=3607 Od dnia 11 sierpnia 2009 r. we wtorki i czwartki w godz. 8.30 12.30 odbywać się będą spotkania informacyjne dla beneficjentów RPO WO 2007-2013 w zakresie postępowania w sprawie Ocen Oddziaływania na Środowisko (OOŚ). Spotkania będą się odbywać w Urzędzie Marszałkowskim Województwa Opolskiego, po wcześniejszym 9

telefonicznym zgłoszeniu i uzgodnieniu godziny pod numerem telefonu: 0-77 54-16-207 (zgłoszeń moŝna dokonywać w godz. od 8.00 do 15.00) http://rpo.opolskie.pl/rpo/index.php?id=2166&idd=3552 W związku z duŝym zainteresowaniem szczegółami dotyczącymi zasad przygotowywania wniosków o dofinansowanie w ramach poddziałania 1.3.2 Inwestycje w innowacje w przedsiębiorstwach RPO WO 2007-2013, Opolskie Centrum Rozwoju Gospodarki zaprasza na spotkanie informacyjne, które odbędzie się 8 września 2009 r. o godz. 10:00, w Opolskiej Izbie Gospodarczej. http://ocrg.opolskie.pl/index.php?p=art&id=256 Regionalny Ośrodek EFS działający w ramach Domu Współpracy Polsko-Niemieckiej w partnerstwie z Fundacją Rozwoju Śląska oraz Wspierania Inicjatyw Lokalnych zaprasza na bezpłatne szkolenie: Tworzenie i funkcjonowanie partnerstw międzysektorowych. Partnerstwo w projektach EFS w praktyce. Szkolenie odbędzie się w terminie 31 sierpnia 1 września 2009 r. http://www.pokl.opole.pl/cms/php/strona.php3?cms=cms_poklo&lad=a&id_dzi=1&id_dok=891&id_men=1&powrot=1&slowo _szuk=&gdzie_szuk=&id_men_szuk=0 W dniu 22 września 2009 r. w polskim mieście Wisła odbędzie się Roczna Konferencja w ramach Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej Republika Czeska- Rzeczpospolita Polska (PO WT RCz-RP). W konferencji wezmą udział przedstawiciele Komisji Europejskiej, Instytucji Zarządzającej, Koordynatora Krajowego, Wspólnego Sekretariatu Technicznego, Urzędów krajskich i Marszałkowskich, Euroregionów, wnioskodawcy, beneficjenci oraz przedstawiciele opinii publicznej. http://www.cz-pl.eu/pl/aktualno-ci.html Krajowa Sieć Obszarów Wiejskich, za pośrednictwem Zarządu Województwa Opolskiego, ogłasza Konkurs Przyjazna Wieś na najlepszy projekt w zakresie infrastruktury zrealizowany na terenach wiejskich przy wsparciu środków unijnych. Zgłoszenia naleŝy składać do 31 sierpnia 2009 r. http://umwo.opole.pl/serwis/index.php?id=7165 10

Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej we współpracy z MRR i Przedstawicielstwem Komisji Europejskiej w Polsce ogłosiło III edycję konkursu Ludzka twarz EFS, skierowanego do przedstawicieli mediów zainteresowanych promowaniem Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS). Prace naleŝy nadsyłać między 8 czerwca 2009 r. a 16 października 2009 r. http://www.efs.gov.pl/dzialaniapromocyjne/aktualnosci/strony/iii_edycja_ludzka_twarz_efs_240609.asp Rozstrzygnięty został Konkurs Dobre Praktyki EFS 2009. Spośród 274 zgłoszeń wyłoniono 15 projektów, które uzyskały tytuł Najlepsza inwestycja w człowieka 2009. Wśród laureatów znalazły się aŝ dwa projekty Powiatowego Urzędu Pracy w Nysie. http://umwo.opole.pl/serwis/index.php?id=467&idd=3579 SŁOWNICZEK POJĘĆ E USŁUGI usługi świadczone drogą elektroniczną. Zgodnie z ustawą z 18 VII 2002 r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną (Dz. U nr 144, poz. 1204 z późn. zm.), za usługi takie uwaŝa się te, których wykonanie następuje przez wysyłanie i odbieranie danych za pomocą systemów teleinformatycznych, na indywidualne Ŝądanie usługobiorcy, bez jednoczesnej obecności stron, przy czym dane te są transmitowane za pośrednictwem sieci publicznych. E-usługi to np.: dokonywanie zakupów w sklepach internetowych, zakładanie kont bankowych i dokonywanie operacji bankowych, pobieranie programów, uczestniczenie w licytacjach, aukcjach. * w przypadku braku moŝliwości bezpośredniego połączenia z podanych linków do stron, prosimy skopiować adres do pola adresowego przeglądarki internetowej 11