Ptaki a agrocenozy ROLNICTWO ZRÓWNOWAŻONE A WIELKOPRZEMYSŁOWA PRODUKCJA ZWIERZĘCA W KONTEKŚCIE PRZECIWDZIAŁANIA EUTROFIZACJI MORZA BAŁTYCKIEGO Kołobrzeg; 22 czerwca 2010 Marek Jobda - Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków
ZAKRES PREZENTACJI: Znaczenie UR dla ptaków w Polsce Trendy liczebności ptaków krajobrazu rolnego Czynniki wpływające na liczebność ptaków Wpływ instrumentów WPR na ptaki
Znaczenie UR dla ptaków
% populacji UE Znaczenie Polski dla ptaków krajobrazu rolnego 80 70 60 50 40 30 Ekstensywne użytki zielone w Polsce są miejscem występowania globalnie zagrożonych gatunków ptaków Polskie obszary wiejskie mają kluczowe znacznie dla ochrony gatunków, które nie występują lub są bardzo rzadkie na zachodzie UE. Polska jest jednym z najważniejszych miejsc występowania ptaków krajobrazu rolnego w UE i właśnie tutaj powinny być skoncentrowane działania dla ochrony tej zagrożonej grupy zwierząt 20 10 0 Wodniczka Bocian biały Orlik grubodzioby Ortolan Kuropatwa Pliszka żółta Świerszczak Derkacz Łozówka Pokląskwa Skowronek Strumieniówka Orlik krzykliwy Trznadel Dymówka Gąsiorek Opracowanie OTOP na podstawie BirdLife International, Birds in Europe: Population Estimates, Trends, and Conservation Status (BirdLife Conservation Series No. 12, BirdLife International, Cambridge, UK, 2004)
PODSTAWOWE INFORMACJE O ROLNICTWIE: Obszary wiejskie stanowią 50.8% terytorium kraju. Trwałe użytki zielone obejmują 21,1% użytków rolnych. Średnia powierzchnia gospodarstwa wynosi 10,02 ha. Charakter rolnictwa jest zróżnicowany regionalnie.
ZRÓŻNICOWANIE REGIONALNE ROLNICTWA: Źródło: www.geoportal.org.pl
Monitoring Pospolitych Ptaków Lęgowych Źródło: Sikora A., Chylarecki P., Archita B., Mroszczak-Jawińska D. (2008)
Monitoring Pospolitych Ptaków Lęgowych 1,05 1 0,95 0,9 0,85 0,8 0,75 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
Monitoring Pospolitych Ptaków Lęgowych 1,20 1,00 0,80 0,60 0,40 0,20 0,00 P okląs kwa S axic ola rubetra 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007
Monitoring Pospolitych Ptaków Lęgowych 1,40 1,20 1,00 0,80 0,60 0,40 0,20 0,00 S kowronek A lauda arv ens is 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007
Monitoring Pospolitych Ptaków Lęgowych 2,50 Derkacz Crex crex 2,00 1,50 1,00 0,50 0,00 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007
Monitoring Pospolitych Ptaków Lęgowych 1,40 1,20 1,00 0,80 0,60 0,40 0,20 0,00 C zajka V anellus v anellus 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007
Monitoring Pospolitych Ptaków Lęgowych Różnica w intensywności produkcji rolnej intensywna ekstensywna
Monitoring Pospolitych Ptaków Lęgowych Potencjalne występowanie czajki
Ptaki Krajobrazu Rolnego 60 50 40 Im większa mozaika tym więcej ptaków! Granica polno-leśna 30 20 10 0 0 50 100 Udział zbóż Źródło: Sanderson J., Kloch A., Sachanowicz K. & P. Donald 2008
High Nature Value Farming
Ptaki Krajobrazu Rolnego Udział zbóż, a zagęszczenie skowronka i pokląskwy
Zagrożenia w ostojach ptaków (IBA) w Polsce
Zagrożenia w ostojach ptaków (IBA) w Polsce
Zagrożenia w ostojach ptaków (IBA) w Polsce Źródło: Wilk T., Jujka M., Krogulec J., Chylarecki P. (red) 2010. Ostoje ptaków o znaczeniu międzynarodowym w Polsce. OTOP, Marki.
ZMIANY W ROLNICTWIE PO AKCESJI DO UE: Prawie 1.5 million rolników wnioskuje o dopłaty bezpośrednie Wpływ instrumentów WPR na zmianę krajobrazu wiejskiego
Zmiany w użytkowaniu rolniczym Przykład obszaru znacznie zmienionego (Pomorze Gdańskie) Przykład obszaru niewiele zmienionego (Równina Bielska)
GATUNKI KLUCZOWYCH PAKIETU 4(5).1: Pakiet ptasi został opracowany z myślą o zapewnieniu właściwego użytkowania miejsc gniazdowania błotniaka łąkowego, derkacza, czajki, rycyka, krwawodzioba, kszyka, dubelta, kulika wielkiego, biegusa zmiennego i wodniczki.
WYMOGI PAKIETÓW PRZYRODNICZYCH: 3.1. Eksternsywna gospodarka na łąkach i pastwiskach 4 (5).1. Ochrona siedlisk lęgowych ptaków 4 (5).2. Mechowiska 4 (5).3. Szuwary wielkoturzycowe 4 (5).4. Łąki trzęślicowe i selernicowe Główne wymogi Termin koszenia od 1 czerwca od 1 sierpnia od 15 lipca od 15 lipca od 15 września Pow. do koszenia 90-95 % 90-95 % (50-70 %) 50% lub co 2 lata 20% lub co 5 lat 50% lub co 2 lata Obsada u. kośno pastwiskowe do 0,3 DJP/ha do 0,2 DJP/ha do 0,2 DJP/ha 0,5-1,0 DJP/ha do 0,5 (0,5 1,0) DJP/ha do 0,2 DJP/ha 10 DJP/ha 10 DJP/ha 5 DJP/ha do 60 kg N/ha/rok do 60 kg N/ha/rok Obsada Obciążenie wypasu Nawożenie Płatności (zł/ha) Poza Natura2000 500 1200 1200 800 1200 Natura2000 500 1370 1390 910 1390
WYMOGI PAKIETÓW PRZYRODNICZYCH: Termin koszenia Pow. do koszenia Obsada u. kośno - pastwiskowe Obsada Obciążenie wypasu Nawożenie 4 (5).5. Murawy ciepłolubne od 15 lipca 4 (5).6. Półnaturalne łąki wilgotne od 15 czerwca 4 (5).7. Półnaturalne łąki świeże Główne wymogi od 15 czerwca 4 (5).8. Bogate gatunkowo murawy bliźniczkowe 4 (5).9. Słonorośla od 1 lipca 80-85 % 90-95 % 90-95 % 100% 0,4-0,6 DJP/ha 0,4-0,6 DJP/ha do 1,0 DJP/ha do 1,0 DJP/ha 0,4-0,6 DJP/ha 0,5-1,0 DJP/ha 5 DJP/ha 10 DJP/ha 10 DJP/ha 5 DJP/ha brak do 60 kg N/ha/rok do 60 kg N/ha/rok Płatności (zł/ha) 4 (5).10. Użytki przyrodni-cze Poza Natura2000 1200 800 800 800 1190 550 Natura2000 1380 840 840 570 1190 550
ZBIOROWISKA ROŚLINNE I SIEDLISKA PTAKÓW Dana łąka lub pastwisko może kwalifikować się zarówno do pakietu ptasiego, jak i innych pakietów przyrodniczych. WYBÓR NALEŻY DO ROLNIKA!
Zbyt wczesne koszenie
L Przywrócenie koszenia na TUZ p. Gatunek liczba par na 10 ha 2000 liczba par na 10 ha 2001 1. Wodniczka Acrocephalus paludicola - 7,5 2. Kszyk Gallinago gallinago - 1,8 3. Rycyk Limosa limosa - 0,7 4. Czajka Vanellus vanellus - 0,5 5. Krwawodziób Tringa totanus - + 6. Kulik Numenius arquata - + Razem 12,7 19,7 Wpływ przywrócenia koszenia na ptaki na powierzchni Krynice w Biebrzańskim Parku Narodowym Źródło: Marczakiewicz P. (dane niepublikowane)
MIĘDZYPLONY
MIĘDZYPLONY 8 6 Średnia SE SD Zagęszczenie os./ha 4 2 0-2 -4 G M O R S Z Średnie zagęszczenia ptaków na Lubelszczyźnie i Pomorzu Gdańskim zimą 2009/2010 w 6 typach siedlisk w krajobrazie rolniczym. G- gorczyca, M-międzyplon inny, S O-zaorane pole, R -rzepak, S - ściernisko, Z-ozimina Źródło: Goławski A., Jobda M., Kasprzykowski Z. & Duer I. (w przygotowaniu)
Dobra Kultura Rolna
Ugorowanie Porównanie zagęszczenia na odłogu (2000) i odłogu koszonym zgodnie z wymogami dobrej kultury rolnej (2008) Źródło: Brzeziński M., Kucharz M., Jobda M. (w przygotowaniu)
Inne zmiany w rolnictwie
Inne zmiany w rolnictwie
Siedliska bez ptaków
Siedliska bez ptaków
Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków ul. Odrowąża 24; 05-270 Marki k. Warszawy tel: (22) 761 82 05 / 889 67 45 46 faks: (22) 761 90 51 www.otop.org.pl e-mail: Marek.jobda@otop.org.pl Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków podejmuje się licznych działań mających na celu właściwą ochronę ptaków krajobrazu rolniczego i miejsc ich występowania. Wszystkie te działania opatrzone są wspólnym logo kampanii Rolnictwo Przyjazne Przyrodzie. Podziękowania dla Anny Jobdy, Grzegorza Leśniewskiego, Jakuba Szymy i Tomasza Wilka za udostępnienie zdjęć!
Dziękuję za uwagę!