ŚLĄSKIE MONETY KRÓLÓW CZESKICH KATALOG

ŚLĄSKIE MONETY KRÓLÓW CZESKICH KATALOG Piotr Kalinowski KALETY 2006

Słowo wstępu Katalog, który macie Państwo przed sobą powstał na podstawie wydanego w 1988 dzieła Ivo Halački Mince Ziemí Koruny České. W katalogu tym zamieszczono monety (jak również medale talarowe) wybite przez śląskie mennice ( i Kłodzko) oraz przez mennice obce, ale na których uwzględniono śląską tytulaturę (Dux Silesiae). Katalog został ułożony nominałowo. Przy większości monet podano ich ceny w euro osiągane współcześnie na aukcjach zarówno stacjonarnych jak i internetowych (dane pochodzą z portali Coinarchives, WCN, Auero, e-bay, i Allegro). Wszystkie uwagi do wyszukanych odmian, układu katalogowego czy wyceny można składać pod adresem pk99@op.pl Piotr Kalinowski

MACIEJ KORWIN Maciej Korwin, Mátyás Corvinus (węg. Hunyadi Mátyás), zwany Sprawiedliwym (węg. Igazságos) (23 lutego 1443-26 kwietnia 1490), król Węgier od 1458 r. i Czech od 1469 r. Korwin był drugim synem Jana Hunyadiego, po jego śmierci więzionym w Pradze przez Władysława V Pogrobowca. Przydomek "Korwin" pochodzi od herbu, na którym umieszczony był kruk (łac. corvus). W wieku 15 lat Maciej został koronowany na króla Węgier. Studiował we Włoszech i zafascynowany ideami renesansu wprowadzał jego osiągnięcia na Węgrzech. Założył uniwersytet w Bratysławie (wówczas Pozsóny), znany był jako mecenas sztuki, nauki i kultury. Przeprowadził szereg reform administracyjnych, podatkowych i wojskowych. Założył zawodową armię zaciężną, tzw. "czarne szeregi" (Fekete Sereg). Za jego panowania Węgry były u szczytu potęgi. Po wojnie z Czechami przyłączył do Węgier Śląsk, Łużyce i Morawy (14681490), koronował się w Ołomuńcu na króla Czech (1469), a następnie po walkach z Fryderykiem III, zajął i przyłączył do Węgier Dolną Austrię (14771491). Rywalizował o tron czeski z Władysławem Jagiellończykiem. Bez powodzenia próbował zostać cesarzem, co miało mu pomóc w pokonaniu Turcji. Uważany jest za najwybitniejszego władcę Węgier. Zmarł w 1490 r.

Nr Nominał Rok Materiał Mennica Opis odmiany III 1. ---- 0,18 g 160,- 2. 3. Grosz ------- 125,- II

WŁADYSŁAW II JAGIELOŃSKI Władysław II Jagiellończyk (1456 1516) - król czeski od 1471, węgierski od 1490, syn króla polskiego Kazimierza IV Jagiellończyka. Król czeski Jerzy z Podiebradów w zamian za pośrednictwo Polski w rokowaniach czesko-papieskich uznał następstwo Władysława Jagiellończyka. Ten ostatni musiał jednak walczyć o tron czeski z panującym na Węgrzech Maciejem Korwinem, który przez Niemców zamieszkujących Czechy został wybrany na króla. Węgierski władca zajął Śląsk i inne czeskie prowincje. Zawarł pokój w Ołomuńcu (1479), przyznający Maciejowi Korwinowi rządy na Śląsku i Morawach. Wybrany królem Węgier w 1490, pokonał w bitwie pod Koszycami wyprawę wojsk polskich pod wodzą jego brata, pretendenta do korony węgierskiej, królewicza Jana Olbrachta. W 1500 nadał przywileje szlachcie czeskiej. Ustępliwy wobec magnatów, na początku panowania na Węgrzech musiał przezwyciężyć pretensje do tronu brata Jana Olbrachta i króla niemieckiego Maksymiliana I Habsburga. W 1506 urodził się jego jedyny syn Ludwik II Jagiellończyk. W 1515 r. uznał następstwo Habsburgów w Czechach i na Węgrzech po wymarciu swych męskich potomków - zjazd wiedeński.

Nr 4. Nominał Rok ---- Materiał Mennica Opis odmiany III II

LUDWIK JAGIELOŃSKI Ludwik II Jagiellończyk (ur. 1 lipca 1506 w Pradze, zm. 29 sierpnia 1526 pod Mohaczem) ostatni król Czech i Węgier z dynastii Jagiellonów. Syn króla Czech i Węgier Władysława II Jagiellończyka i Anny de Foix. W 1515 r. został adoptowany przez cesarza Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego Maksymiliana I Habsburga, a w 1522 r. ożenił się z jego wnuczką Marią Habsburżanką, wypełniając postanowienia zjazdu wiedeńskiego. Był władcą nieudolnym, nie interesował się polityką, w jego imieniu rządzili walczący o władzę możni, zwłaszcza niemieccy. Zginął w bitwie z Turkami pod Mohaczem. Po jego śmierci władzę w Czechach i na Węgrzech, zgodnie z układem z 1515 r., objął Ferdynand I Habsburg, przyrodni brat Marii Habsburżanki i mąż siostry Ludwika - Anny Jagiellonki.

Nr Nominał Rok Materiał 5. ---- 6. ---- 7. 8. ------- 0,2 g Au 0,23 g 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 1521 1521 1522 1522 1522 1523 1523 1523 1523 1523 1524 1524 1524 1524 1524 1524 1524 1524 1524 28. 29. 30. 31. 1525 1525 1525 1525 Mennica Opis odmiany III 150,- Próba w złocie 260,625,- 30,- II

FERDYNAND I Ferdynand I Habsburg (ur. 10 marca 1503 w Alcali de Henares, zm. 23 lipca 1564 w Wiedniu) arcyksiążę austriacki, książę Styrii, Krainy i Karyntii w latach 1521-1564, hrabia Tyrolu w latach 1522-1564, król Czech i Węgier w latach 1526-1564, cesarz Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego w latach 1556-1564 (król rzymski w latach 1531-1564) z dynastii Habsburgów. Syn króla Kastylii Filipa I Piękny i królowej Kastylii Joanny Szalonej. Brat i następca Karola V Habsburga na tronie cesarskim. Mąż Anny Jagiellonki, córki króla Czech i Węgier Władysława II Jagiellończyka. Ojciec cesarza Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego, króla Czech i Węgier Maksymiliana II Habsburga oraz królowych polskich Elżbiety Habsburżanki i Katarzyny Habsburżanki. W 1521 r. został samodzielnym władcą, kiedy brat, cesarz Karol V, nadał mu we władanie austriackie posiadłości Habsburgów. W tym samym roku pojął za żonę Annę Jagiellonkę, córkę króla Czech i Węgier Władysława II. Po bitwie pod Mohaczem (1526 r.) i śmierci teścia odziedziczył trony obu tych państw. Rozpoczęło to epokę panowania Habsburgów w Czechach i na Węgrzech, a także zmagań między nimi a książętami Siedmiogrodu o koronę Świętego Stefana. Jeszcze w 1526 r. Jan Zápolya, władca siedmiogrodzki, został wybrany na króla Węgier przez niechętne Habsburgom stronnictwo tamtejszej szlachty. W 1526 r. Ferdynand odniósł zwycięstwo w bitwie pod Tokaj, po czym koronował się na króla Węgier. Ponieważ jednak Zápolya uznał się wasalem sułtana Sulejmana Wspaniałego, uwikłało to Habsburgów w wojnę z Turcją. W 1529 r. Ferdynand I, z pomocą hiszpańskich i niemieckich armii Karola V, pokonał Turków pod Wiedniem. W 1538 r. w Wielkim Waradynie (węg. Nagyvárad, niem. Grosswardein) podpisano traktat rozbiorowy pomiędzy Ferdynandem a Zàpolyą. Zachodnią część Węgier, Słowację i Chorwację zachowali Habsburgowie, natomiast środkowe Węgry i Siedmiogród wraz z dożywotnim tytułem królewskim zatrzymał Jan Zápolya. Po jego śmierci wszystkie ziemie węgierskie wraz z Siedmiogrodem miały trafić w ręce Ferdynanda. W 1540 r. wybrano jednak na króla węgierskiego syna Jana Zápolyi i Izabeli Jagiellonki, małoletniego Jana Zygmunta Zápolyię. Dało to początek nowej wojnie z Siedmiogrodem i

Imperium Osmańskim. W 1541 r., po tym jak Sulejman zdobył Budę, zawarto nowy układ. Potwierdzał podziały terytorialne z 1538 r. Tytuł królewski pozostał przy Habsburgach. W 1547 r. na mocy rozejmu z Turkami Ferdynand I musiał zobowiązać się do płacenia haraczu sułtanowi. W sprawy węgierskie mieszał się król Polski Zygmunt August, wuj Jana Zygmunta. W 1549 r. w Pradze zawarto jednak traktat, na mocy której polski monarcha zoobowiązywał się do neutralności w tych kwestiach. W Brukseli układ zatwierdził cesarz Karol V. W tym samym roku Zygmunt August poślubił Elżbietę Habsburg, córkę Ferdynanda, a po jej śmierci, w 1553 r. Katarzynę Habsburg, jej siostrę. Zwrot w polityce polskiej podyktowany był zagrożeniem przez ewentualny sojusz między Habsburgami a Moskwą. W 1551 r. Izabela Jagiellonka, siostra Zygmunta Augusta i matka małego Jana Zygmunta Zàpolyi, zawarła z Habsburgami pakt w Gyulafehérvár, na mocy którego zrzekała się w imieniu syna Księstwa Siedmiogrodzkiego. W zamian za to miała otrzymać odszkodowanie i księstwo opolskie. Ponieważ Ferdynand I zobowiązań nie dotrzymał, Izabela z synem wyjechała do Polski. Po kilku latach sułtan osmański Sulejman zażądał powrotu Zàpolyów do Siedmiogrodu. Zagrożony przez Turków cesarz poprosił króla polskiego o zawrócenie Jana Zygmunta do ojczyzny. W 1556 r. pod eksortą polskiego wojska Izabela i Jan Zygmunt powrócili na ziemie rumuńskie. Po śmierci księżnej (1559 r.) Zygmunt August poczuwał się do obowiązku dbania o interesy i bezpieczeństwo siostrzeńca, wdał się więc w długie i trudne negocjacje z nieustępliwym Ferdynandem. W 1557 r. Ferdynand I jako cesarz i zwierzchnik Zakonu Krzyżackiego wystąpił w obronie niezależności Zakonu Kawalerów Mieczowych i ich państwa w Inflantach. W tym czasie o wpływy i faktyczną kontrolę nad podupadającym państwem zakonnym rywalizowali król Polski Zygmunt August i car Moskwy Iwan IV Groźny. Gdy w 1559 r., po moskiewskim najeździe na Inflanty, Zakon zwrócił się z prośbą o pomoc do cesarza, Ferdynand nie był w stanie przeprowadzić żadnych działań, nie chciał też otwarcie występować przeciw Moskwie, szczególnie że car głosił ideę krucjaty przeciw protestantom inflanckim. Karol V angażował brata do pomocy w prowadzeniu spraw Rzeszy. W 1521 r. został mianowany przewodniczącym Rady Cesarskiej (Reichsregiment), organu pomagającemu cesarzowi w zarządzaniu Świętym Cesarstwem. W styczniu 1531 r., wskutek zabiegów brata, został wybrany przez elektorów na króla Rzymian, czyli króla Niemiec. Tytuł ten czynił go następcą Karola na tronie cesarskim. W 1524 r. jako arcyksiążę Austrii Ferdynand I uczestniczył w zjeździe katolickich książąt Rzeszy w Ratyzbonie. Potwierdzono na nim zakaz czytania dzieł Marcina Lutra. Później, jako król i cesarz rzymski, prowadził jednak politykę kompromisu na szczeblu ogólnoniemieckim. W 1552 r. działał na rzecz zawarcia rozejmu w Passawie, potem prowadził w zastępstwie brata negocjacje, które zakończyły się podpisaniem i uchwaleniem pokoju religijnego w Augsburgu w 1555 r. W 1522 r. Karol V nadał Ferdynandowi Księstwo Wirtembergii, które odebrał protestanckiemu księciu Ulrichowi. W 1534 r. Ferdynand musiał jednak zrzec się tego władztwa, po tym jak został pokonany pod Lauffen

przez sojusznika Ulricha, landgrafa Hesji Filipa. Na mocy zawartej ugody, Ulrich odzyskał swoje księstwo, ale uznał się formalnym lennikiem Ferdynanda I jako arcyksięcia Austrii. W 1556 r., po abdykacji Karola V, Ferdynand I objął tron cesarski. Angażował się w obrady soboru trydenckiego. Ponieważ odnosił się przychylnie do żądań protestantów uznania komunii pod dwiema postaciami, papież Paweł IV odmawiał uznania jego tytułu cesarskiego. Dopiero następca Pawła, papież Pius IV uznał Ferdynanda prawowitym cesarzem i w 1564 r. na prośbę Ferdynanda zgodził się, aby w Czechach i niektórych państwach niemieckich przyjmowano komunię pod dwiema postaciami. W 1559 r. na wniosek Ferdynanda I Sejm Cesarstwa uchwalił ordynację menniczą, której celem było uporządkowanie spraw monetarnych w Rzeszy po zakończeniu długich wojen. W tym samym roku Sąd Nadworny Cesarstwa (Reichshofrat) z siedzibą w Wiedniu został zreorganizowany przez cesarza, a Sejm uznał go oficjalnie za organ państwowy Świętego Cesarstwa Rzymskiego. W 1546 r. wybuchła w Niemczech wojna szmalkaldzka. Ferdynand I zwołał czeskie pospolite ruszenie, jednak ogromna część szlachty czeskiej i czeskich miast nie zamierzała walczyć przeciw niemieckim protestantom. Na początku 1547 r. w Pradze zebrał się czeski sejm, bez zgody Ferdynanda. Sejm zażądał potwierdzenia elekcyjnego ustroju monarchii, przestrzegania praw i wolności stanów czeskich i przywrócenia wolności wyznania. Wybrano też radę złożoną z dwunastu szlachciców, wszyscy należeli do wspólnoty braci czeskich. Rada powołała armię i powierzyła dowództwo Kasparowi Pflugowi. Ten wyruszył z zebranymi jednostkami na granicę czesko saską, ale odmówił przyjmowania rozkazów od króla i czekał na instrukcje sejmu. Tymczasem po zwycięstwie cesarza Karola V pod Mühlbergiem Habsburgowie zdobyli groźną przewagę. Armia czeska się rozeszła, a stany zaproponowały Ferdynandowi ugodę. Ten latem 1547 r. powrócił do Pragi w asyście hiszpańskich wojsk swojego brata i zajął miasto prawie w ogóle nie napotykając oporu. Król aresztował i skonfiskował majątki przywódców opozycji (sześciu skazano na śmierć i ścięto w sierpniu podczas obrad sejmu stąd mówiono o krwawym sejmie roku 1547 ). Ferdynand I narzucił miastom kontrolę w postaci królewskich sędziów miejskich nadzorujących całość spraw danych miast, anulował wiele miejskich przywilejów. Dużą część własności komunalnej czeskich miast przejęła wtedy Korona. W Pradze utworzono królewski sąd apelacyjny, który stanowił wyższą instancję dla miejskiego wymiaru sprawiedliwości w całych Czechach. Po 1547 r. szlachta zdobyła dużą przewagę polityczną nad czeskim mieszczaństwem. W 1527 r. Ferdynand I wydał ordynację dla Austrii, Czech i Węgier Hofstaatsordnung. Określała ona ustrój państ naddunajskich. M.in.: wprowadzała instytucję Tajnej Rady. Ferdynand powołał w Czechach, na Śląsku i na Węgrzech urzędy identyczne do austriackich: rady dworskie (hofrat), kancelarie dworskie (hofkanzlei) i kamery dworskie (hofkammer). W 1537 r. podporządkował austriackiej Kamerze Dworskiej odpowiadające jej kamery na Węgrzech (w Preszburgu), w Czechach (w Pradze) i na Śląsku (we iu). Dążył wyraźnie do unifikacji podległych sobie ziem i budowy

zwartej, scentralizowanej monarchii. W 1556 r. przekazał Cesarskiej Nadwornej Radzie Wojennej (Kaiserliche Hofkriegrat) odpowiedzialność za sprawy obrony wszystkich krajów monarchii. W ten sposób stała się ona instytucją stojącą ponad odpowiednimi organami krajowymi. Cesarz mianował do rady jedynie Niemców, co wywoływało niezadowolenie Czechów i Węgrów. Mimo to przestrzegał większość praw stanów czeskich i węgierskich. Ferdynand I proponował także wspólne obrady sejmów Austrii, Czech i Węgier, jednak stany czeskie i węgierskie odmówiły. W 1559 r. rosnący opór elit węgierskich i czeskich zmusił Ferdynanda I do decentralizacji i utworzenia osobnych kancelarii nadwornych dla Czech i Węgier. W 1528 r. Ferdynand I wydał edykt przeciw protestantom na Śląsku. Odprawianie nabożeństw niezgodnie z rytem rzymskim i organizowanie tajnych zgromadzeń dysydenckich groziło karą. Kazał nawet niszczyć domy, w których odbywały się takie zgromadzenia. W praktyce edyktu jednak nie wykonano. W 1535 r. wypowiedział się przeciwko uznaniu przez Koronę wspólnoty Braci Czeskich. W 1551 r. król sprowadził jezuitów do Wiednia. Przejęli oni kontrolę nad wiedeńskim uniwersytetem i mieli zająć się wychowaniem dzieci cesarskich. W 1552 r. Ferdynand zajął dla Korony kompetencje w kwestii mianowania członków konsystorza utrakwistów, przez co stany utraciły kontrolę nad tą instytucją. W 1556 r. sprowadził jezuitów także do Pragi, gdzie w 1561 r. reaktywował arcybiskupstwo (niobsadzone od ponad osiemdziesięciu lat). Ferdynand nie zgodził się na to, by utrakwiści utworzyli odrębną organizację kościelną wzorowaną na protestanckiej. W latach 1536 1563 r. wzniesiono w Pradze Belweder letni pałac cesarzowej dla Anny Jagiellonki, żony Ferdynanda I. Jest to piękny zabytek renesansowej architektury. W 1562 r. Ferdynand I przeprowadził wybór swojego syna, Maksymiliana II Habsburga, na króla Czech zapewniając dynastii sukcesję w tym kraju. W 1564 r. cesarz podzielił austriackie ziemie Habsburgów pomiędzy swoich synów. Austrię otrzymał Maksymilian II, późniejszy cesarz, król Węgier i Czech. Syrię, Karyntię i Karniolę otrzymał arcyksiążę Ferdynand II, a Tyrol i szwabskie posiadłości Habsburgów arcyksiążę Karol.

Nr Nominał Rok Materiał Mennica 32. ---- 0,31 g 33. 1546 0,31 g 34. 1547 0,31 g 35. 1548 0,31 g 36. 37. 1549 1549 0,31 g 38. 1550 0,31 g 39. 40. 1561 1562 0,31 g 0,72 g Krnov 41. 1562 0,31 g 42. 1563 0,72 g Krnov Opis odmiany III 30,- 30,- II

43. 1563 0,31 g 44. 1564 0,31 g 45. ---- 46. ---- 0,36 g 47. 1527 48. 1527 49. 1527 50. 1528 51. 1529 52. 53. 1530 1530 Krnov

54. 55. 1531 1532 56. 57. 58. 1533 1534 1534 59. 1535 60. 1536 61. 62. 1537 1539 63. 1540 0,36 g 64. 65. 1541 1563 0,36 g 0,36 g Krnov 66. 2 i 1530 67. 2 i 1531 90,-

68. 2 i 1532 69. 2 i 1534 70. Krajcar 1561 0,89 g 71. Krajcar 1562 0,89 g 72. Krajcar 1562 0,89 g 73. Krajcar 1563 0,89 g 74. Krajcar 1564 0,89 g 75. 2 Krajcary 1561 1,42 g 65,- 40,- 50,-

76. 2 Krajcary 1562 1,42 g 77. 78. 2 Krajcary 2 Krajcary 1563 1563 1,42 g 4,20 g 79. Grosz 1546 1,96 g 80. Grosz 1546 1,96 g 81. Grosz 1546 1,96 g 82. 83. Grosz Grosz 1547 1547 1,96 g 1,96 g 84. Grosz 1548 1,96 g 100,- 35,- 60,-

85. 1/2 a ---- 14,31 g 86. 1/2 a ---- 14,22 g 1300,- 87. 1/2 a ---- 14,22 g 1750,- 88. 1/2 a ---- 14,22 g

89. 1/2 a ---- 14,22 g 90. 1/2 a ---- 14,22 g 91. 92. 1/2 a 1/2 a 1530 1530 14,22 g 14,22 g 93. ---- 28,71 g 2500,- 6750,-

94. ---- 28,71 g 95. ---- 28,77 g 96. ---- 28,77 g 97. 98. ------- 28,77 g 28,77 g

99. 100. 101. 102. 103. 104. 105. ------------------1528 28,77 g 28,77 g 28,77 g 28,77 g 28,77 g 28,77 g 28,77 g 106. 1529 28,77 g 107. 1529 28,77 g 108. 1529 28,77 g 2000,-

109. 1529 28,77 g 110. 1529 28,77 g 111. 112. 113. 114. 115. 116. 1529 1529 1529 1529 1529 1530 28,77 g 28,77 g 28,77 g 28,77 g 28,77 g 28,77 g

117. 1564 28,71 g 118. 1564 28,71 g 119. 120. 2 y Dukat 1529 1562 59,49 g Au 121. Dukat 1563 Au 3,37 g 15000,-

MAKSYMILIAN II Maksymilian II Habsburg (ur. 31 lipca 1527 w Wiedniu, zm. 12 października 1576 w Ratyzbonie) cesarz Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego, król Czech i Węgier w latach 1564-1576 z dynastii Habsburgów. Syn cesarza Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego, króla Czech i Węgier Ferdynanda I Habsburga i Anny Jagiellonki, córki króla Czech i Węgier Władysława II Jagiellończyka. Ojciec cesarzy Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego: Rudolfa II Habsburga i Macieja Habsburga. W 1562 r. wybrany przez elektorów za życia ojca (vivente imperatore) na króla rzymskiego. Maksymilian II przejawiał niewielkie zainteresowanie sporami religijnymi. Nie kontynuował kontrreformacyjnych działań ojca, ale z drugiej strony nie udzielał protestantom poparcia. Wydał natomiast dekrety przeciw braciom czeskim, tradycyjnie nastawionym wrogo wobec Habsburgów. Popierał też reformę Kościoła katolickiego. Kiedy papież i sobór trydencki wypowiedzieli się za celibatem księży i przeciw komunii pod obiema postaciami, Maksymilian II zakazał publikowania uchwał soborowych (mimo że niemieccy katolicy przyjęli konstytucje soboru w 1566 r.). W 1566 r. pod naciskiem książąt uznał kalwinistyczne wyznanie wiary palatyna reńskiego Fryderyka III Pobożnego, które stało się podstawą dla Katechizmu Heidelberskiego. Nigdy nie rozszerzył jednak artykułów pokoju religijnego na kalwinizm. Cesarz opierał się również żądaniom luteranów dotyczącym poszerzenia wolności religijnych i sekularyzacji dóbr kościelnych.

W 1571 r. wydał "edykt asekuracyjny", w którym zezwolił protestantom w Austrii na odprawianie nabożeństw w ich domach i prywatnych dobrach. W 1567 r. na żądanie luteranów anulował kompakty praskie, pochodzące jeszcze z czasów wojen husyckich. W 1575 r. przyrzekł sejmowi czeskiemu wydanie edyktu tolerancyjnego dla protestantów i utrakwistów (w zamian za co sejm czeski wybrał jego syna, Rudolfa, na króla), czego jednak nie zrealizował. Władcy niemieccy rozumieli, że walki Habsburgów z Imperium Osmańskim na Węgrzech to sprawa dotycząca także Niemiec. W 1566 r. Sejm Rzeszy w Augsburgu uchwalił podatki i wystawienie armii w celu obrony Cesarstwa przed Turkami. W 1570 r. cesarz Maksymilian II zaproponował Sejmowi Rzeszy obradującemu w Spirze wzmocnienie obronności Cesarstwa, zwłaszcza wschodnich granic (co wiązało się z wojną z Turkami). Książęta jednak obawiali się wzrostu siły cesarza w Rzeszy i Sejm uchwalił ustawę ograniczającą kompetencje cesarskie w sprawach wojskowych. Żadnych działań zmierzających do poprawy obronności Niemiec nie podjęto. Bezskutecznie walczył z Turkami na Węgrzech. W 1568 r. zawarł rozejm z rządem sułtana Selima II. Na jego mocy Habsburgowie mieli płacić Porcie Ottomańskiej trybut. W 1570 r. zawarł traktat w Spirze z księciem Siedmiogrodu Janem Zygmuntem Zàpolyą. Postanawiał on, że Habsburgowie zostaną dziedzicami Siedmiogrodu w razie bezpotomnej śmierci Jana Zygmunta. Tak się jednak nie stało: tron siedmiogrodzki przejął Stefan Batory. Próby popierania zbrojnych wystąpień przeciw władzy Batorego nie przyniosły Maksymilianowi II żadnych korzyści. W 1573 r. kandydatem na tron polsko-litewski był arcyksiążę Ernest Habsburg, syn cesarza. W 1575 r., rywalizując ze Stefanem Batorym, Maksymilian II sam kandydował do korony Rzeczpospolitej. Po stronie Habsburga stanęli katoliccy magnaci polscy. 7 listopada 1575 został ogłoszony przez prymasa Jakuba Uchańskiego królem Polski, lecz kandydatura jego przepadła niezaakceptowana przez rzeszę szlachecką. Sam Maksymilian z resztą ociągał się z przyjęciem i zaprzysiężeniem przedstawionych mu pacta conventa. Tymczasem Batory, wybrany wraz z Anną Jagiellonką przez szlachtę przeciwną Habsburgom, ubiegł cesarza i dotarł szybciej do Krakowa.

Nr Nominał Rok Materiał Mennica 122. 123. 124. 1671 1675 1564 Cu Cu 125. 126. 127. 128. 1565 1566 1567 1568 0,34 g 0,34 g 129. 130. 131. 132. 133. 134. 1569 1570 1571 1572 1573 1575 0,34 g 0,34 g 0,34 g 0,34 g 0,34 g 135. Krajcar 1567 0,86 g 136. Krajcar 1569 0,86 g 137. 2 Krajcary 1573 1,38 g Opis odmiany III II 90,-

138. 30 Krajcarów 1573 139. 140. 60 Krajcarów 60 Krajcarów 1573 1575 141. 142. Dukat Dukat 1567 1672 Au 3,44 g Au

RUDOLF II Rudolf II Habsburg (ur. 18 lipca 1552 w Wiedniu, zm. 20 stycznia 1612 w Pradze) cesarz Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego i król Czech w latach 1576-1611, król Węgier w latach 1576-1608 z dynastii Habsburgów. Syn cesarza Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego, króla Czech i Węgier Maksymiliana II Habsburga i Marii Habsburg, córki cesarza Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego i króla Hiszpanii Karola V Habsburga. W 1593 r., w odpowiedzi na najazd tureckiego beja Serbii na Chorwację, zaprzestał płacenia Imperium osmańskiemu trybutu z Węgier i rozpoczął III wojnę austriacko-turecką. W latach 1608-1609 wydał akty gwarantujące swobody wyznaniowe dla protestantów w Czechach i na Morawach (tzw. List Majestatyczny). Nie przestrzegał ich w praktyce, czym przyczynił się do wybuchu wojny trzydziestoletniej. Prowadził pertraktacje z królem Polski Zygmuntem III Wazą w sprawie przekazania korony polskiej Habsburgom (Zygmunt liczył na odzyskanie tronu Szwecji). Został pozbawiony tronów: Węgier, cesarskiego i Czech na rzecz brata, Macieja Habsburga.

Nr 143. 144. Nominał Rok 1584 1585 Materiał Cu Cu 145. 146. 147. 1588 1604 1607 Cu Cu Cu 148. 149. 1580 1583 150. 151. 152. 153. 154. 155. 156. 157. 158. 159. 160. 161. 1584 1584 1588 1592 1594 1596 1597 1598 1599 1602 1603 1604 0,29 g Au 0,85 g 162. 163. 164. 165. 166. 1605 1606 1608 1609 1610 167. 1/2 Grosza 1584 Mennica Opis odmiany Próba w złocie III II

168. ---- 28,45 g 169. ---- 28,45 g 170. ---- 28,45 g 171. 1587 28,45 g

172. 1587 28,45 g 173. 2 y 1587 174. Dukat ---- Au 3,50 g 175. Dukat 1584 Au 3,50 g 176. Dukat 1587 Au 3,50 g 4000,-

177. 5 Dukatów 1587 Au 178. 6 Dukatów 1587 Au 20,55 g

MACIEJ II Maciej Habsburg (ur. 24 lutego 1557 w Wiedniu, zm. 20 marca 1619 w Wiedniu) król Węgier w latach 1608-1619, Czech w latach 1611-1619, cesarz Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego w latach 16121619 z dynastii Habsburgów. Syn cesarza Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego Maksymiliana II Habsburga i Marii Habsburg, córki cesarza Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego i króla Hiszpanii Karola V Habsburga. Następca cesarza Rudolfa II Habsburga. Jego rządy pogłębiły antagonizmy wyznaniowe w krajach habsburskich i doprowadziły do wojny trzydziestoletniej.

Nr 179. 180. 181. Nominał Rok 1613 1614 1617 Materiał Mennica Opis odmiany III II

FRYDERYK Z PALATYNATU Fryderyk V Wittelsbach, zw. Królem Zimowym (ur. 16 sierpnia 1596 w dworku myśliwskim Deinschwang niedaleko Amberga, zm. 29 listopada 1632 w Mainz) elektor Palatynatu Reńskiego w latach 1610-1623, król Czech w latach 1619- jako Fryderyk I Wittelsbach z dynastii Witellsbachów. Syn elektora Palatynatu Reńskiego Fryderyka IV Wittelsbacha i Ludwiki Julianny Orańskiej, córki księcia Oranii, namiestnika Niderlandów Wilhelma I Orańskiego. Mąż Elżbiety Stuart, córki króla Anglii, Szkocji i Irlandii Jakuba I Stuarta. Ojciec Zofii Wittelsbach, matki króla Wielkiej Brytanii i Irlandii Jerzego I Hanowerskiego i Zofii Szarlotty Hanowerskiej (żony elektora brandenburskiego, księcia a następnie króla Prus Fryderyka I Hohenzollerna i matki króla Prus Fryderyka Wilhelma I Hohenzollerna).

Nr Nominał Rok Materiał Mennica Opis odmiany III II 182. 12 Krajcarów 3,56 g Kutna Hora 183. 184. 185. 12 Krajcarów 12 Krajcarów 24 Krajcary 3,44 g Au 6,95 g 5,96 g Praga Praga Oleśnica 186. 24 Krajcary 6,80 g Opava 187. 24 Krajcary 6,80 g Opava 190,- 188. 24 Krajcary 6,80 g Opava 100,- Próba w złocie 75,- 400,-

189. 24 Krajcary 6,80 g Opava 190. 24 Krajcary 6,80 g Opava 191. 24 Krajcary 6,80 g Opava 192. 24 Krajcary 7,32 g 193. 24 Krajcary 7,32 g 85,- 170,- 100,- 1650,-

194. 24 Krajcary 7,32 g 195. 24 Krajcary 7,32 g 196. 24 Krajcary 7,58 g Kutna Hora 75,- 260,- 197. 24 Krajcary 7,58 g Kutna Hora 50,- 140,- 198. 24 Krajcary 7,58 g Kutna Hora 75,- 100,-

199. 24 Krajcary 7,58 g Kutna Hora 200. 24 Krajcary 7,58 g Kutna Hora 350,- 201. 24 Krajcary 15,05 g Kutna Hora 100,- 202. 24 Krajcary 7,48 g Praga 160,- 320,- 203. 24 Krajcary 7,48 g Praga 150,- 450,- 380,- 600,-

204. 205. 206. 24 Krajcary 24 Krajcary 24 Krajcary 7,48 g 10,25 g Au 6,93 g Praga Praga Praga 207. 24 Krajcary 1621 5,96 g Oleśnica 208. 209. 24 Krajcary 1621 5,96 g 13,74 Oleśnica Opava 210. 14,63 g Próba w złocie 1400,-

211. 14,63 g 2300,- 212. 15,2 g 4200,- 213. 15,2 g 214. 14,65 g Kutna Hora 170,- 270,-

215. 14,65 g Kutna Hora 200,- 216. 14,65 g Kutna Hora 180,- 217. 14,65 g Kutna Hora 218. 14,65 g Kutna Hora 85,- 290,- 700,-

219. 14,65 g Kutna Hora 220. 14,65 g Kutna Hora 250,- 221. 14,65 g Kutna Hora 500,- 222. 14,65 g Kutna Hora 325,- 400,- 575,-

223. 14,65 g Kutna Hora 224. 14,55 g Praga 225. 14,55 g Praga 100,- 320,- 226. 14,55 g Praga 250,- 410,- 230,-

227. 14,55 g Praga 228. 229. 14,55 g 14,55 g Praga Praga 230. 1621 14,8 g Oleśnica 231. 1621 14,8 g Oleśnica 65,- Klipa

232. 1621 13,74 Opava 233. 1621 13,74 Opava 234. 1621 13,74 Opava 235. 60 Krajcarów Kutna Hora 250,-

236. 70 Krajcarów 14,26 g Kutna Hora 237. 70 Krajcarów 14,28 g Praga 238. 239. 240. 241. 28,67 g Sn Au 17,29 g Au 34,57 g Praga Praga Praga Praga 242. Dukat Au 3,42 g Praga Próba w cynie Próba w złocie Próba w złocie 5600,-

243. 244. Dukat Dukat Au 3,42 g Au 3,42 g Praga Praga