Komentarz tygodniowy 2006-09-09 Eur/Usd potwierdzony KLIN Po wielu dniach konsolidacji wreszcie doczekaliśmy się mocniejszego ruchu na Euro-Dolarze. Spadek kursu poniżej ważnego poziomu 1,2700-1,2710 potwierdził formację KLINA, o której wspominałem w kilku poprzednich raportach tygodniowych. Jeśli teraz na rynku nie pojawią się jakieś nieoczekiwane informacje (na przykład atak terrorystyczny na terenie Stanów Zjednoczonych, huragany niszczące wybrzeża Ameryki, itp.), to powinniśmy być świadkami stopniowego osuwania się kursu w kierunku poziomu 1,24, który wynika z wysokości formacji KLINA (patrz pionowa zielona linia na poniższym wykresie świecowym). Korzystając ze spadku kursu Euro względem Dolara udało nam się wreszcie zamknąć na poziomie 1,2710 długo przetrzymywaną krótką pozycję spekulacyjną (otwieraną dwa tygodnie temu po kursie 1,2830). Wraz z dodatnimi punktami SWAP udało się więc zarobić 138 pips (czyli 13 800 Dolarów przy transakcji o wartości 1 milion Euro). Na parze Gbp/Usd także udało się zarobić ponad 100 pips, lecz tutaj punkty SWAP były mniejsze, a ponadto pozycję tę utrzymywaliśmy krócej niż na parze Eur/Usd. Więcej informacji na temat pary Gbp/Usd oraz zysku osiągniętego z krótkiej pozycji można znaleźć na końcu raportu. Wróćmy do Euro-Dolara. Opublikowana parę dni temu informacja o odkryciu wielkich złóż ropy naftowej u wybrzeży Stanów Zjednoczonych może spowodować potężny spadek cen ropy naftowej, a w ślad za tym pozostałych surowców. Wieloletnie prawidłowości statystyczne wskazują, iż spadek cen surowców towarzyszy umacniającemu się Dolarowi. Umacniający się Dolar przy wysokich stopach procentowych w tym kraju skłania zaś fundusze inwestycyjne do zamykania swych aktywów w takich krajach jak Polska, Czechy czy Węgry szczególnie gdy wcześniej zarobiło się tam na akcjach i obligacjach kilkadziesiąt procent. Być może jesteśmy teraz świadkami zakończenia kilkuletniej hossy surowcowej, która nie pozwalała na umacnianie się waluty amerykańskiej. Gdyby na rynkach surowców zagościł teraz niedźwiedź, powrót do Dolara byłby wielce prawdopodobny. Z uwagą więc obserwujmy zachowanie się cen miedzi, złota, ropy naftowej, gdyż to co dzieje się na tych rynkach może być wyznacznikiem trendów na rynkach walutowych. Sadze, iż członkowie OPEC mogą wręcz na wyścigi zacząć pompować większe ilości ropy łamiąc w ten sposób swoje ustalenia. Oprócz zwiększenia ilości ropy naftowej na rynku możliwy jest także scenariusz, w którym kraje wydobywające ropę zaczną otwierać krótkie pozycje o wielkiej wartości w kontraktach futures na ten surowiec. Są oni bowiem w uprzywilejowanej pozycji w porównaniu do zwykłego inwestora. Wystawienie krótkiej pozycji w kontrakcie futures nie niesie ze sobą żadnego ryzyka, gdyż w każdej chwili kraj taki może dokonać fizycznej dostawy, a nadmiarowe futures rolować na dalsze terminy. Podobnie jak krótkie pozycje futures kraje takie mogą zacząć bezkarnie wystawiać krótkie pozycje w opcjach CALL na ropę. W razie wejścia tych opcji w cenę, zamienią się one w krótkie pozycje futures, o których wspominaliśmy przed chwilą. Oznacza to, iż na rynku terminowym może nas czekać wielka podaż i spychanie cen w dół. Jeśli do tej grupy uczestników rynku przyłączą się fundusze hedgingowe widzące szanse na zarobek i również zaczną wystawiać duże ilości krótkich pozycji, to może wręcz dojść do załamania cen ropy. Jak zwykle czas zweryfikuje tę tezę i wtedy się przekonamy, czy faktycznie czeka nas odwrócenie wieloletniego trendu na tamtejszym rynku. Jeśli chodzi o rynek walutowy, to na chwilę obecną powinniśmy szukać jedynie okazji do spekulacji na umacnianie Dolara (czyli krótkie pozycje Eur/Usd, Gbp/Usd, długie pozycje Usd/Chf, Usd/Jpy czy Usd/Pln). Gra przeciwko Dolarowi może być teraz zbyt ryzykowna. Nie Strona 1 z 25
wdawajmy się więc w tego typu spekulacje cierpliwie czekając na korekcyjne osłabienie waluty amerykańskiej, by podczas takiej korekty otwierać pozycje. Ewentualne odbicie w górę w kierunku 1,2720-1,2730 może być właśnie taką okazją do zajęcia krótkiej pozycji. W raportach dziennych będziemy na bieżąco tego pilnować. Na razie musimy poczekać, aż fala spadków ulegnie wyczerpaniu pozostając w tym czasie poza rynkiem. Od strony analizy technicznej sytuacja wygląda następująco. Zarówno na wykresie świec dziennych, jak też tygodniowych wskaźnik MACD (określający kierunek trendu) sugeruję grę na spadek kursu. W chwili obecnej oscylator dzienny dotarł do strefy wyprzedania, co może zachęcić najbardziej aktywnych inwestorów do zamykania krótkich pozycji i realizowania zysków, co może przełożyć się na korekcyjny wzrost kursu. Na taki właśnie wzrost warto zaczekać, by w chwili dotarcia oscylatora w okolice strefy wykupienia otwierać pierwsze krótkie pozycje. Strona 2 z 25
Spójrzmy teraz na wykresy z rynku pieniężnego. Tydzień temu prawy kraniec krzywej FORWARD (czyli FRA 11x12) osiągnął wartość 5,080%. 5,450% Oczekiwana przyszła wartość stawki LIBOR USD 1M 5,404% 5,366% Oprocentowanie roczne 5,350% 5,250% 5,150% 5,330% 5,358% 5,353% 5,348% 5,242% 5,209% Current FED Rate = 5,25% granica obszaru prognozy 5,176% 5,144% 5,112% 5,080% 5,050% Wartość bieżąca 2006-10-01 2006-11-01 2006-12-01 2007-01-01 2007-01-31 2007-03-03 2007-04-02 2007-05-03 2007-06-02 2007-07-03 2007-08-02 Obecnie (dane z piątku 8 września 2006) prawy kraniec krzywej poszedł w górę o 1,9 punktów bazowych, czyli do poziomu 5,099%. Co ciekawe krzywa zaczęła się odwracać, co oznacza, iż uczestnicy rynku spodziewają się końca cyklu podwyżek stóp po osiągnięciu poziomu 5,50%, po czym stopy procentowe w Stanach miałyby zacząć spadać, lecz nie wcześniej jak na wiosnę 2007. Strona 3 z 25
Za rok stopy miałyby być jednak na poziomie 5,00%, czyli o 25 punktów bazowych niżej, niż obecnie. 5,450% Oczekiwana przyszła wartość stawki LIBOR USD 1M 5,402% 5,366% Oprocentowanie roczne 5,350% 5,250% 5,150% 5,330% 5,358% 5,354% 5,349% Current FED Rate = 5,25% granica obszaru prognozy 5,249% 5,219% 5,188% 5,158% 5,128% 5,099% 5,050% Wartość bieżąca 2006-10-08 2006-11-08 2006-12-08 2007-01-08 2007-02-07 2007-03-10 2007-04-09 2007-05-10 2007-06-09 2007-07-10 2007-08-09 Spójrzmy teraz na dynamikę krótkich stóp terminowych dla Euro. Prawy kraniec krzywej FORWARD dla stóp Euro wzrósł z 3,832% tydzień temu 3,950% Oczekiwana przyszła wartość stawki EURIBOR 1M Oprocentowanie roczne 3,650% 3,350% granica obszaru prognozy 3,301% 3,377% 3,496% 3,613% 3,742% 3,729% 3,696% 3,650% 3,603% 3,787% 3,832% 3,096% Current EBC Rate = 3,00% 3,050% Wartość bieżąca 2006-10-01 2006-11-01 2006-12-01 2007-01-01 2007-01-31 2007-03-03 2007-04-02 2007-05-03 2007-06-02 2007-07-03 2007-08-02 do poziomu 3,939% obecnie, czyli o 10,7 punktów bazowych. Oznacza to, iż uczestnicy tego rynku nadal spodziewają się serii dalszych podwyżek stóp dla Euro nawet do poziomu 4,00% na przestrzeni 12 miesięcy. Strona 4 z 25
Oprocentowanie roczne 3,950% 3,650% 3,350% Oczekiwana przyszła wartość stawki EURIBOR 1M 3,939% 3,887% granica obszaru prognozy 3,834% 3,783% 3,781% 3,727% 3,662% 3,672% 3,362% 3,417% 3,540% 3,097% Current EBC Rate = 3,00% 3,050% Tym samym prawy kraniec różnicy dwóch krzywych przesunął się tym razem w górę o 8,8 punktów bazowych (z 1,248% do 1,160%). Prognoza rynkowa różnicy w oprocentowaniu EUR1M i USD1M -1,248% -1,350% -1,650% -1,950% -2,065% granica obszaru prognozy -1,620% -1,740% -1,862% -2,027% -1,559% -1,639% -1,325% -1,402% -1,480% -2,234% -2,250% Wartość bieżąca 2006-10-01 2006-11-01 2006-12-01 2007-01-01 2007-01-31 2007-03-03 2007-04-02 2007-05-03 2007-06-02 2007-07-03 2007-08-02 Wartość bieżąca 2006-10-08 2006-11-08 2006-12-08 2007-01-08 2007-02-07 2007-03-10 2007-04-09 2007-05-10 2007-06-09 2007-07-10 2007-08-09 Różnica w oprocentowaniu Current EBC - FED Rate = -2,25% Strona 5 z 25
Prognoza rynkowa różnicy w oprocentowaniu EUR1M i USD1M -1,160% Różnica w oprocentowaniu -1,350% -1,650% -1,950% -2,004% granica obszaru prognozy -1,567% -1,692% -1,818% -1,985% -1,492% -1,577% -1,241% -1,324% -1,408% -2,233% Current EBC - FED Rate = -2,25% -2,250% Wartość bieżąca 2006-10-08 2006-11-08 2006-12-08 2007-01-08 2007-02-07 2007-03-10 2007-04-09 2007-05-10 2007-06-09 2007-07-10 2007-08-09 Na zamieszczonym poniżej wykresie możemy zobaczyć dynamikę prawego krańca krzywej z poprzedniego wykresu. Na kolejnym zaś wykresie przedstawiłem to samo w dłuższym horyzoncie. -1,000% Różnica dla FRA11X12 dla EUR i USD Różnica dla FRA11X12 dla EUR i USD -1,200% -1,400% -1,600% -1,800% -2,000% -2,200% -2,400% 2004-12-06 2005-01-03 2005-01-31 2005-02-28 2005-03-30 2005-04-27 05/26/2005 06/23/2005 07/21/2005 08/18/2005 09/15/2005 10/13/2005 2005-11-10 2005-12-08 2006-01-06 2006-02-03 2006-03-03 2006-03-31 2006-04-28 2006-05-26 2006-06-23 2006-07-21 2006-08-18 Strona 6 z 25
1,4000 Kurs Eur/Usd na tle różnicy FRA 11X12 dla Eur i Usd 8,000% 1,3000 1,2000 Eur/Usd 1,1000 1,0000 Eur/Usd Spot Rożnica FRA 11X12 6,000% Różnica FRA 11X12 dla Eur i Usd 4,000% 2,000% 0,000% 0,9000-2,000% 0,8000 Niepewność na rynku stóp procentowych F-X kontynuuje trend główny; nstępnie trend ulega odwróceniu Przecięcie poziomu ZERO Przyszłe stopy procentowe dla Euro niższe niż dla Dolara -4,000% 1989-01-03 1989-10-16 1990-08-01 1991-05-16 1992-02-27 1992-12-10 1993-09-28 1994-07-14 1995-05-01 1996-02-13 1996-11-27 1997-09-15 1998-07-01 1999-04-16 2000-02-17 2000-12-06 2001-09-24 2002-07-25 2003-05-21 2004-03-01 2004-12-08 09/19/2005 2006-06-27 Koszyk/Pln dalsze osłabienie Złotego Diagnoza: Piąty tydzień z rzędu Złoty traci na wartości i wszystko wskazuje na to, iż tendencja ta może się utrzymać aż do grudnia. W końcówce roku Złoty od wielu lat umacniał się, więc również teraz możemy oczekiwać zadziałanie tej prawidłowości. Zanim to jednak nastąpi kursy Euro, Dolara oraz całego Koszyka mogą podnieść się jeszcze o kilkanaście groszy, czyli do poziomu 3,30 za Dolara oraz 4,20 za Euro. Wewnętrznymi czynnikami osłabiającymi naszą walutę są: zbliżające się wybory samorządowe, batalia o kształt przyszłorocznego budżetu oraz nadchodząca zmiana na stanowisku szefa NBP oraz przewodniczącego Rady Polityki Pieniężnej. Czynnikiem zewnętrznym zaś jest umacniający się stopniowo Dolara na rynkach światowych, co zwykle stanowi zapowiedź osłabiania walut krajów gospodarek wschodzących. Zalecenia: 1. Krótkoterminowo: Krótkoterminowe zabezpieczenie się przed ryzykiem dla eksporterów - po przeprowadzeniu odświeżających transakcji zabezpieczenia przy cenie 3,94-3,95 Złotego za Euro oraz 3,10-3,11 za Dolara teraz warto cierpliwie poczekać aż kurs Euro zbliży się do poziomu 4 Złotych, by tam powiększyć wartość krótkich pozycji futures. W razie pokonania poziomu 4 Złotych warto będzie zacząć zabezpieczać się przy pomocy opcji PUT lub tez otwierając zero-kosztowe korytarze opcyjnie. Zabezpieczenia na rynku dolarowym warto powiększyć dopiero przy cenie 3,21-3,22. Krótkoterminowe zabezpieczenie się przed ryzykiem dla importerów po przeprowadzeniu licznych transakcji zabezpieczających przy poziomach 3,00 za Dolara oraz 3,86 za Euro w dalszym ciągu czekamy aż rynek zakończy obecną falę deprecjacji Złotego. W razie wystąpienia zwyżki kursów w okolice 4,08 za Euro oraz 3,22 za Dolara można będzie zastanowić się nad częściowym zredukowaniem portfela zabezpieczeń i zrealizowaniem 20 groszy zysku z posiadanych długich pozycji futures oraz opcji CALL. 2. Długoterminowo: Strona 7 z 25
Oszczędności. W dalszym ciągu trzymamy w swych portfelach Funty oraz Dolary zgodnie z zaleceniami z ostatnich tygodni czyli w proporcji 2/3 Funt i 1/3 Dolar kupione odpowiednio po kursach 5,55 oraz 3,15. Tym razem na rynku Złotego nie przeprowadzaliśmy żadnych transakcji spekulacyjnych czekając na pojawienie się korekcyjnego spadku kursu Dolara, który będziemy się starać wykorzystać do odnowienia długich pozycji Usd/Pln zamykanych 1 września po kursie 3,0950. Przeprowadzaliśmy za to transakcje zabezpieczające na razie tylko na rynku Usd/Pln przy cenie 3,12 Złotego za Dolara. Były to krótkie pozycje futures. W piątek Złoty nie tracił już na wartości tak dynamicznie, jak w poprzednich dwóch dniach. Widać wyraźnie, iż zapał inwestorów do pozbywania się naszej waluty lekko zmalał. Mimo to Koszyk oraz Dolar ustanowiły nowe maksima cenowe (3,5660/90 oraz 3,1475/3,1505). Jedynie kurs Euro stał niemal w miejscu głównie dzięki spadku wartości tej waluty na rynkach światowych. Sytuacja staje się powoli bardzo napięta. Koszyk oraz Dolar przełamały swe istotne poziomy oporów, które tylko na krótko przyhamowały wzrost ich kursów. Na wykresie Koszyka widzimy, iż teraz najbliższym oporem jest dopiero poziom 3,64, a na wykresie Dolara podobny opór znajduje się na wysokości 3,21-3,22. Odpowiadałoby to poziomowi Euro 4,08 (przy założeniu stałości kursu Eur/Usd 1,2670). Scenariusz taki ma spore szanse na realizację. Potrzebny jest teraz tylko jeden jedyny element przełamanie kursu 4 Złotych za Euro, które wyzwoliłoby całą masę zleceń stop-loss ze strony tych uczestników rynku, którzy posiadają stratne krótkie pozycje spekulacyjne. Czyli na przykład inwestorzy indywidualni, którzy otworzyli krótkie pozycje w Eur/Pln licząc na odbicie w dół od ceny 4 Złotych, czy też importerzy którzy nie zabezpieczyli swych płatności importowych i teraz widząc szybko kurczące się marże handlowe postanowią kupić walutę bez względu na cenę zamykając w ten sposób Kredyty. Unikamy zaciągania kredytów, a jeśli jest to konieczne, to wyłącznie złotowe. Dopiero w razie ewentualnego wzrostu kursu Franka w okolice 2,65 można będzie zaryzykować i przewalutować kredyty złotowe na kredyty denominowane we Franku. swe krótkie pozycje spekulacyjne (brak zabezpieczenia płatności importowej jest bowiem tym samym co utrzymywanie krótkiej pozycji spekulacyjnej przez inwestora indywidualnego!). Gdyby jednak opór 4 Złotych zatrzymał wzrost kursu Euro, to możliwe jest wystąpienie korekcyjnego spadku kursu w okolice 3,93-3,94 oraz jednocześnie Dolara w okolice 3,09-3,10. Taką ewentualną korektę powinni wykorzystać wtedy importerzy w celu uzupełnienia swych zabezpieczeń czyli otworzyć nowe długie pozycje zabezpieczające (niestety po cenach gorszych o 10 groszy niż zabezpieczenia otwierane miesiąc temu). Umacniający się na rynku światowym Dolar przy wysokich stopach procentowych w Stanach Zjednoczonych skłania fundusze inwestycyjne do zamykania swych aktywów w takich krajach jak Polska, Czechy czy Węgry szczególnie gdy wcześniej zarobiło się tam na akcjach i obligacjach kilkadziesiąt procent. Widzimy więc, iż Złoty narażony jest na spore osłabienie. Z jednej strony działać tutaj będzie czynnik zewnętrzny (umacniający się Dolar i odpływ inwestycji w kierunku Ameryki) oraz czynnik wewnętrzny (koniec kadencji Balcerowicza na stanowisku szefa NBP i RPP, spodziewana awantura polityczna w trakcie wyborów samorządowych, spodziewane powiększenie deficytu budżetowego na rok 2007, itp.). Importerzy mają więc powody do obaw. Na szczęście miesiąc temu, gdy Euro kosztowało 3,85-3,86, a Dolar 2,99-3,00 zabezpieczyliśmy się na okres sierpieńgrudzień, czyli wszystkie wydatki przewidziane do końca roku zostały zabezpieczone przy wspomnianych cenach lub troszkę wyżej. Gdyby więc w grudniu Złotych choć na 2-3 tygodnie odzyskał siłę (tak, jak tradycyjnie dzieje się to od kilku już lat), to importerzy ponownie się zabezpieczą i żadna krzywda im się nie stanie. Problem Strona 8 z 25
pojawi się, gdy taka fala umacniające Złotego nie przyjdzie i Złoty będzie cały czas tracić na wartości. Wtedy zakupy walut przewidziane na styczeń-luty 2007 trzeba będzie przeprowadzić po znacznie wyższych cenach od obecnych. Mając jednak zabezpieczenia poczynione na początku sierpnia będzie można na spokojnie przygotować się do wyższych poziomów cen i do przekalkulowania swych cenników oraz marż handlowych. Nie będziemy więc zaskoczeni nagle, gdyż kupiliśmy sobie 4-5 miesięcy spokoju podczas których możemy przygotować się do innej rzeczywistości (wyższych kursów walut). Podobnie jakiś czas temu czynili eksporterzy i dzięki dobrze przeprowadzonym strategiom zabezpieczającym udało im się przeżyć okres silnego Złotego bez szwanku. Tak więc importerzy powinni teraz cierpliwie czekać. W razie pojawienia się korekcyjnego umocnienia Złotego, warto będzie odświeżyć część wygasłych (rozliczonych dostawą waluty) zabezpieczeń. Transakcje takie warto przeprowadzić przy ewentualnym spadku kursu Euro do poziomu 3,93-3,94 oraz kursu dolara do poziomu 3,09-3,10. Posiadanych obecnie długich pozycji zabezpieczających oczywiście NIE ZAMYKAMY. Dopiero ewentualny szybki wzrost kursu Dolara w okolice 3,22 oraz Euro w okolice 4,08 może skłonić nas do takiego spekulacyjnego przymknięcia części zabezpieczeń w nadziei na ich odnowienie po niższych cenach. Dopóki taki gwałtowny wzrost kursów wal8ut nie nastąpi, nie pozbywajmy się zabezpieczeń i nie spekulujmy na umocnienie Złotego. Wróćmy do analizy technicznej. Najbliższym oporem mogącym przynajmniej na chwilę powstrzymać pęd inwestorów do kupna walut jest poziom 3,64, a następnym dopiero poziom 3,71. Wsparcia zaś zatrzymujące korekcyjne spadki to 3,55, 3,42, oraz 3,49. Ciekawie wygląda wykres świec tygodniowych. Tutaj pozwoliłem sobie na odrobinę wróżenia z fusów, które należy traktować raczej jako ciekawostkę, niż prognozę. Otóż w moim odczuciu rynek ma zamiar wyrysować formację DIAMENTU. Gdyby faktycznie miał zacząć się realizować taki właśnie scenariusz, to w chwili obecnej powinniśmy być świadkami gasnących oscylacji pomiędzy opadającą pogrubiona niebieską linia a wznoszącą się przerywaną linią zieloną. Cztery tygodnie temu dotarliśmy w pobliże linii kreskowanej, by następnie silnie odbić w górę. Na końcu wykresu zaznaczyłem dwiema prawie pionowymi liniami zielonymi potencjalny zasięg ruchu po wyjściu z formacji DIAMENTU. Oczywiście wyłamanie z formacji może nastąpić wcześniej przed osiągnięciem wierzchołka rombu. Ja modelowo przyjąłem, iż wyłamanie nastąpi dopiero na samym końcu formacji. Wtedy to, po odłażeniu wysokości diamentu pojawiają się dwa poziomy albo wzrost w okolice 3,90 za Koszyk (scenariusz możliwy do zrealizowania jedynie w razie pojawienia się jakiejś zawieruchy politycznej w trakcie wyborów samorządowych na jesieni lub wytypowania na stanowisko szefa NBP takiej osoby, która nie będzie mile przyjęta przez inwestorów), albo spadek w okolice 3,25, co pokrywa się z dolną linią opadającego kanału. Ten scenariusz jest dodatkowo podparty zasięgiem spadku wynikającym z formacji KLINA (wspominałem o tym w archiwalnych raportach). Widzimy, iż prognozy długoterminowe są wielce niejasne. Lepiej jest nieco w perspektywie średnioterminowej do jesieni. Rynek powinien moim zdaniem nadal iść w górę. Strona 9 z 25
Strona 10 z 25
Zerknijmy teraz na rynek lokat międzybankowych. Tydzień temu prawy kraniec krzywej FORWARD (FRA 11X12) znajdował się na poziomie 4,80% Oczekiwana przyszła wartość stawki WIBOR 1M granica obszaru prognozy 4,75% 4,85% 4,70% 4,75% 4,80% Oprocentowanie roczne 4,70% 4,40% 4,25% 4,29% 4,34% 4,64% 4,39% 4,12% 4,19% Stopa referencyjna NBP = 4,00% 4,10% Wartość bieżąca 2006-10-01 2006-11-01 2006-12-01 2007-01-01 2007-01-31 2007-03-03 2007-04-02 2007-05-03 2007-06-02 2007-07-03 2007-08-02 Natomiast w piątek 8 września przesunął się w górę o 1 punkt bazowy, czyli do poziomu 4,81%. Takiego poziomu stóp procentowych (30 dniowych) w Polsce spodziewają się za rok inwestorzy w dniu dzisiejszym. Strona 11 z 25
Oczekiwana przyszła wartość stawki WIBOR 1M Oprocentowanie roczne 4,70% 4,40% 4,13% granica obszaru prognozy 4,45% 4,36% 4,26% 4,20% 4,53% 4,70% 4,91% 4,81% 4,81% 4,77% 4,72% Stopa referencyjna NBP = 4,00% 4,10% Wartość bieżąca 2006-10-08 2006-11-08 2006-12-08 2007-01-08 2007-02-07 2007-03-10 2007-04-09 2007-05-10 2007-06-09 2007-07-10 2007-08-09 Kształt krzywej FORWARD wyraźnie wskazuje, iż uczestnicy rynku pieniężnego obstawiają scenariusz sporej podwyżki stóp o 100 punktów (do poziomu 5,00%) w ciągu najbliższych 7-8 miesięcy. Na rynku polskich obligacji osiem tygodni temu pojawił nam się sygnał sprzedaży w tym również sygnał do otwarcia krótkich pozycji w kontraktach futures na obligacje (o czym wspominałem na bieżąco). AT wskazywała nam, iż wysoce prawdopodobny był ponowny wzrost rentowności (czyli spadek cen obligacji). I tak też się działo. Tydzień temu jednak oscylator na wykresie rentowności zbliżył się do strefy wykupienia, dając sygnał do zamknięcia krótkich pozycji futures i do zrealizowania zysków. Długich pozycji (czyli zakupu obligacji) na razie jeszcze nie powinniśmy otwierać, gdyż obecny wzrost cen (spadek rentowności) wydaje się być jedynie korektą w trendzie. Po tej korekcjie powinniśmy ponownie wrócić do trendu spadku cen, czyli do wzrostu rentowności w kierunku poziomu 6,70% dla obligacji 5-letnich, co wynika z zasięgu formacji podwójnego dna. Na rynku obligacji amerykańskich wzrost cen (czyli spadek rentowności) nadal dynamiczny Przełamaliśmy właśnie linię trendu wzrostowego (na wykresie rentowności). Powinno to zapoczątkować nowa hossę na tym rynku po prawie półtora rocznym okresie bessy, podczas której rentowności obligacji 10-letnich wzrosły z poziomu 3,80% do 5,20% - przełożyło się to na prawie 15- procentowy spadek cen tych papierów na rynku wtórnym. Teraz zaś spadek rentowności z poziomu 5,25 do 4,72 oznacza, iż ceny tych papierów wzrosły już o prawie 6% w ciągu dwóch miesięcy! Powrotu hossy na amerykański rynek obligacji, powinien przyczynić się do umocnienia Dolara, gdyż inwestorzy zaczną więcej kapitału lokować w Stanach Zjednoczonych. Gdyby jeszcze na rynku akcji również zagościła hossa (raczej nie w tym roku), to proces umacniania waluty amerykańskiej mógłby przybrać na sile. Jedynie malejąca różnica pomiędzy krótkimi stopami procentowym dla Euro i Dolara stoi w opozycji do przedstawionej tezy. Strona 12 z 25
Strona 13 z 25
Eur/Pln tuz pod poziomem 4 Złotych Dwa tygodnie temu wspominałem, iż: Teraz ważą się losy dalszego krótkoterminowego trendu. Jeśli rynek zdoła wybić się powyżej opadającej linii trendu spadkowego oraz pokona poziom 3,94-3,95, otworzy się droga do dalszych wzrostów w kierunku 3,99-4,00. Tam też eksporterzy powinni ponownie przeprowadzić transakcje zabezpieczające o wartości podobnej do tych transakcji, jakie przeprowadzaliśmy poprzednio czyli dwukrotność średniomiesięcznych przychodów eksportowych. I taki właśnie mamy plan na najbliższe tygodnie. Zlecenia otwarcia krótkich pozycji futures z limitami 3,9950 powinny być już złożone do dyspozycji maklerów/brokerów/dealerów. W ubiegłym tygodniu zabrakło dosłownie 30-40 pips, by zlecenia te zostały wykonane. Póki co bądźmy cierpliwi. Jeśli któremuś z eksporterów poziom zabezpieczeń skurczył się do niskich stanów, powinniśmy przeprowadzić transakcje krótkich futures nawet przy cenie 3,99 lub tuż poniżej. Eksporterzy, którzy mają zabezpieczenia o większej wartości mogą cierpliwie poczekać na 3,9950. Dodam jeszcze, iż ceny z okolic 3,98-3,99 można wykorzystywać do sprzedaży waluty na bieżąco i nie wykonywać dostawy z wygasających 20 września kontraktów futures, lecz zrolować je na dalsze terminy. W piątek 15 września wygasają opcje wrześniowe. Kursem rozliczeniowym tej serii opcji będzie kurs spot z rynku międzybankowego zanotowanego o godzinie 16:00. Eksporterzy, którzy mają korytarze 4,00-4,20 powinni wzmocnić czujność. Jeśli bowiem kurs Euro znajdzie się w piątek o godzinie 16 pomiędzy kursem wykonania opcji PUT 4,00 a kursem wykonania opcji CALL 4,20, opcje te znikną z rachunku i przestaniemy być chronieni przed ryzykiem spadku kursu. Dlatego też warto będzie wtedy otworzyć krótkie pozycje futures w miejsce wygasających opcji. Jeśli zaś kurs Euro w piątek będzie poniżej poziomu 4,00, to opcja PUT zamieni nam się na rachunku w krótką pozycję futures 4,00, który wygaśnie w środę 20 września. Wtedy to od poniedziałku aż do środy eksporter będzie mógł wybrać jedną z trzech metod: 1) dostarczyć fizycznie Euro i wymienić je na Złote w środę, przy czym ostatecznym kursem rozliczeniowym (po którym nastąpi zamiana Euro na Złote) będzie kurs średni NBP ogłoszony w środę 20 września, 2) pozwolić wygasnąć kontraktom bez dostawy waluty i osiągnąć jedynie zysk/stratę z otwartej pozycji, 3) zrolować kontrakty futures na grudzień lub marzec. Ponadto warto w nadchodzącym tygodniu wystawić opcje CALL (krótkie pozycje) z wysokim kursem wykonania na przykład 4,08 lub 4,10, za które dostaniemy premię, a które najprawdopodobniej w ciągu tych pięciu dni wygasną bez wartości. Nawet gdyby opcje te jakimś zrządzeniem losu jednak weszły w cenę (czyli gdyby kurs Euro wzrósł do poziomu 4,08-4,10), to opcje te zamienią się w krótkie pozycje futures 4,08-4,10, co w żadnym wypadku nie może być uznane za niebezpieczne. Wystawiajmy więc opcje CALL, gdyż łatwy pieniądz leży na ulicy i wystarczy się po niego schylić. Zainteresowanych takimi transakcjami proszę o kontakt telefoniczny. Jeśli chodzi o AT, to, na wykresie świec dziennych MACD wskazuje na trend rosnący. Oscylator ponownie wszedł w strefę wykupienia zachęcając najbardziej aktywnych inwestorów do zamykania długich pozycji spekulacyjnych czyli również do zajmowania krótkich pozycji zabezpieczających przez eksporterów. Na wykresie świec tygodniowych zaś MACD wskazuje na trend spadkowy a oscylator wszedł do strefy wykupienia. Jeszcze tydzień i pojawi się sygnał do otwierania krótkich pozycji spekulacyjnych dla inwestorów indywidualnych oraz do spekulacyjnego zamknięcia części długich pozycji zabezpieczających przez importerów (jest to tożsame o czym wspominałem wielokrotnie). Przygotujmy się więc do przeprowadzenia w nadchodzącym tygodniu całej gamy transakcji: otwarcie krótkich pozycji spekulacyjnych, otwarcie krótkich pozycji zabezpieczających eksport, zamknięcie długich pozycji zabezpieczających import. Strona 14 z 25
Strona 15 z 25
Usd/Pln nadal w górę Cztery tygodnie temu przypomniałem, iż: Transakcje zabezpieczające ZAWSZE przeprowadza się nieco wcześniej niż transakcje spekulacyjne! Otwarcie zabezpieczenia jest bowiem realizacją zysku, czyli zamknięciem istniejącej wcześniej pozycji spekulacyjnej; otwarcie pozycji spekulacyjnej jest zaś tym samym, co zamknięcie zabezpieczenia. Niestety nadal spora grupa osób nie odróżnia tych dwóch spraw, przez co pojawiają się nieporozumienia i niepotrzebna strata pieniędzy na przeprowadzanie niepotrzebnych transakcji. Osoby mające bieżący kontakt z AFS zdecydowanie lepiej rozumieją te dwa pojęcia z uwagi na częste rozmowy telefoniczne, podczas których można wszystko uszczegółowić i wyjaśnić. Wkrótce może pojawić się właśnie taka sytuacja otwarcie krótkiej pozycji spekulacyjnej oraz zamknięcie części zabezpieczeń importowych. Jeśli bowiem kurs Euro wzrośnie w okolice 4,08 lub Dolara w okolice 3,22 najprawdopodobniej pojawi nam się sygnał do otwarcia krótkiej pozycji spekulacyjnej. Jeśli taki sygnał się pojawi, to importerzy, którzy pozabezpieczali się na długie terminy przy poziomach 3,85-3,86 oraz 2,99-3,00 będą mogli w ten sam sposób zagrać na umocnienie Złotego poprzez zredukowanie części długich zabezpieczających pozycji futures. Niedawno podobną sytuację mieli eksporterzy. W chwili, gdy otwieraliśmy długie pozycje spekulacyjne Usd/Pln po kursie 3,0700 a potem na niższym poziomie po 3,0050 eksporterzy mogli zamknąć część swoich krótkich pozycji futures otwieranych wcześniej na dużo wyższych poziomach (3,21-3,22 Usd/Pln). Nie musieli jednak tego wcale robić, gdyż nie zawsze każdy sygnał do spekulacji musi być wykorzystany. Eksporterzy korzystający z usług AFS często nie uczestniczą w tego typu spekulacjach, ale czasami transakcje takie przeprowadzają opisywałem to w ostatnich raportach. Przypominam też wszystkim o terminie wygasania opcji wrześniowych notowanych na WGT. W piątek 15 września opcje te wygasną zgodnie ze schematem opisanym dla Euro. Eksporterzy mogą więc wystawiać opcje CALL z kursem wykonania 3,20-3,22 a importerzy opcje PUT z kursem wykonania 3,08-3,10. W ten sposób istnieje spore prawdopodobieństwo, że opcje tak wystawione wygasną w piątek bez wartości a premia uzyskana z ich sprzedaży będzie czystym przychodem. Nawet gdyby opcje te weszły w cenę (czyli gdyby kurs Dolara spadł w piątek poniżej 3,08-3,10 lub wzrósł powyżej 3,20-3,22), to i tak krzywda nikomu żadna się nie stanie. Importerzy zastaną wtedy zmuszeni do kupienia dolarów po 3,08-3,10, a eksporterzy zmuszeni do sprzedania Dolarów po 3,20-3,22. Warto skorzystać z takich okazji. Szczegóły podam podczas rozmowy telefonicznej. Spójrzmy teraz na rynek pod kątem analizy technicznej. Na wykresie świec dziennych Usd/Pln obecna sytuacja do złudzenia przypomina tę z początku maja bieżącego roku. Wtedy poziom 2,98 skutecznie zapobiegł dalszemu umacnianiu się Złotego. Co ciekawe po mocnym wzroście do poziomu 3,08 nastąpiło strząśnięcie do 3,00 (pamiętny dzień, kiedy to wyrzuciło nas z długiej pozycji zleceniem stop-loss; pozycja była wtedy otwierana po 2,9900 a zamknęła się po 3,0000 i zarobiliśmy tylko 1 grosz ), po czym rynek ponownie gwałtownie ruszył do góry. Czy historia się powtórzy? Zobaczymy Na razie wszystko przebiega zgodnie z planem. Gdyby scenariusz nadal miał się realizować, to teraz powinniśmy być świadkami nieco głębszej korekty (nie koniecznie już w nadchodzącym tygodniu) w okolice 3,08-3,09 (bid), po czym powinniśmy mocno ruszyć w górę w kierunku 3,30! Wydaje się, iż tak mocna zwyżka kursu Dolar-Złoty możliwa jest tylko przy jednoczesnym silnym spadku na rynku Euro- Dolara do poziomu 1,25. A tam jak wiemy szanse na taki właśnie scenariusz znacząco wzrosły w ostatnich dniach. Strona 16 z 25
Strona 17 z 25
Gbp/Pln opór 5,90 zadziałał Tydzień temu wspomniałem, iż: MACD wskazuje na trend rosnący, lecz oscylator dotarł już do strefy wykupienia. Możliwa jest więc korekta notowań na początku tygodnia i spadek w kierunku wsparcie 5,80.. Jak widzimy opór 5,90 faktycznie zadziałał, choć korekta nie sięgnęła poziomu 5,80, lecz zatrzymała się dwa grosze wyżej (minimum było na 5,8190 bid). Teraz najprawdopodobniej czeka nas konsolidacja w zakresie 5,80-5,90. Gdyby wsparcie 5,80 pękło, to powinniśmy szybko spaść do 5,70 gdzie znajduje się niżej położone wsparcie. Ewentualne przełamanie oporu 5,90 otworzyłoby zaś drogę do wzrostu w kierunku 6,00. Strona 18 z 25
Chf/Pln nadal na rozdrożu Dwa tygodnie temu wspomniałem, iż: Teraz znajdujemy się na rozdrożu. Zarówno wzrost w kierunku 2,57, jak tez spadek w kierunku 2,45 wydają się być równie prawdopodobne. A to oznacza, iż w takiej sytuacji lepiej pozostać poza rynkiem nie wdając się w niepotrzebną spekulację.. Od tego czasu niewiele nowego. Nadal stoimy na rozdrożu ślizgając się po zewnętrznej stronie wznoszącej się linii trendu wzrostowego (przełamanego na początku sierpnia), który teraz jest oporem powstrzymującym wzrosty. Strona 19 z 25
POZOSTAŁE RYNKI powiązania miedzy krosowe MACD Podobnie jak tydzień temu proponuję na początek zaznajomić się z poniższymi macierzami sygnałów MACD, które określają kierunek trendu na poszczególnych crossach walutowych. Dla porównania zmian zachodzących na rynkach zamieściłem macierz z dwóch ostatnich tygodni. Tydzień temu: Obecnie: W legendzie pod tabelami znajduje się wyjaśnienie znaczenia poszczególnych kolorów. Strona 20 z 25
W ubiegłym tygodniu na rynku Eur/Usd utrzymał się poziom szumu dla trendu krótkoterminowego (żółty). Oznacza to, iż inwestorzy krótkoterminowi nadal transakcje powinni przeprowadzać częściej, z mniejszym lewarem, szerszym stop-loss, węższym takeprofit. W krótkim terminie w chwili obecnej preferowane krótkie pozycje otwierane podczas korekt wzrostowych. Dla trendu średnioterminowego poziom szumu nadal utrzymuje się na tym samym poziomie co tydzień temu (niebieski - najwyższy). Przy średnioterminowej spekulacji transakcje powinno się więc wykonywać także częściej, z mniejszym lewarem, szerszym stop-loss oraz węższym take-profit. W średnim terminie w chwili obecnej preferowane krótkie pozycje otwierane podczas korekt wzrostowych. Innymi słowy zarówno w krótkim, jak też średnim terminie warto teraz grać na umocnienie Dolara. Idealnym rynkiem do daytradingu obecnie jest Eur/Chf, Usd/Chf oraz Chf/Jpy wysoki poziom szumu zarówno w zakresie krótkoterminowym, jak również średnioterminowym. Warto zauważyć, iż rynkowe stopy procentowe w Szwajcarii nadal rosną, a uczestnicy tego rynku spodziewają się dalszej zwyżki do poziomu 2,50 w ciągu najbliższych 11 miesięcy. To nie jest dobra wiadomość dla tych, którzy zaciągnęli w tej walucie kredyty. Kolejne raty spłaty kredytu będą bowiem coraz wyższe. 2,450% granica obszaru prognozy Prognoza rynkowa LIBOR CHF 1M 2,303% 2,370% 2,438% 2,166% 2,235% 2,150% 1,850% 1,748% 1,768% 1,903% 2,001% 2,098% 2,097% 1,600% 1,550% Wartość bieżąca 2006-10-08 2006-11-08 2006-12-08 2007-01-08 2007-02-07 2007-03-10 Oprocentowanie roczne 2007-04-09 2007-05-10 2007-06-09 2007-07-10 2007-08-09 Na koniec słów kilka na temat klasycznej (jednowymiarowej) AT. Interesującym rynkiem do spekulacji jest Gbp/Usd. Już tydzień temu podkreślałem, iż MACD wskazuje na krótkoterminowy trend spadkowy (świece dzienne), a oscylator wszedł w strefę wykupienia i jest to pierwsza korekta po zmianie trendu ze wzrostowego na spadkowy. Krótkie pozycje nie powinny więc być wysoce ryzykowne. Dla przypomnienia dwa tygodnie temu wspominałem, iż aż trzy pary walut (Gbp/Chf, Gbp/Jpy oraz Eur/Gbp), Strona 21 z 25
w których występuje Funt wskazywały sygnał gry na osłabienie waluty brytyjskiej. Tydzień temu do tego grona dołączył jeszcze Dolar. Sytuacja była więc mocno napięta i wystarczyła mała iskra, by wzniecił się wielki pożar, jakim był ponad 350 pipsowy spadek kursu Funt-Dolar w ciągu czterech dni. Krótkie pozycje spekulacyjne, jakie otwieraliśmy po kursie 1,9000-1,9010 dały więc sporo zarobić. Jeśli ktoś jeszcze tych pozycji nie zamknął, to dobrym rozwiązaniem jest ochrona zysków korytarzem opcyjnym (kupno opcji CALL i jednoczesne wystawienie opcji PUT o takim kursie wykonania, dla którego ceny obydwu opcji są takie same). W ten sposób inwestor może zagwarantować sobie określony zysk na poziomie kursu wykonania opcji CALL (na przykład 1,89) z szansa na osiągnięcie większego zysku aż do poziomu ceny wykonania opcji PUT (na przykład 1,87). Opcje wrześniowe wygasają na WGT w piątek. Gdyby więc w tym dniu kurs spot Gbp/Usd wynosił nieco powyżej 1,87 obie opcje wygasną bez wartości a inwestor będzie mógł wybrać jedną z dwóch rozwiązań: 1) zamknąć krótka pozycję po cenie rynkowej osiągając 300 pips zysku, 2) otworzyć nowy korytarz 1,86-1,88. W tym drugim przypadku zagwarantowany zysk wyniesie już 200 pips z szansą na uzyskanie zysku w wysokości 400 pips. Ochrona zysku opcją CALL jest lepszym rozwiązaniem niż zlecenie stop. Stop działa bowiem w taki sposób, iż wystarczy chwilowy wzrost powyżej tej ceny, by wyrzuciło nas z pozycji, po czym rynek może dalej spadać już bez naszego w tym udziału. Opcja CALL gwarantuje nam zaś, iż wypracowanego zysku nie oddamy, a ewentualny chwilowy wzrost kursu powyżej kursu wykonania opcji CALL nie wyrzuca nas z pozycji. Jeśli później rynek ponownie zaczyna spadać, nadal posiadamy zyskowną krótka pozycję futures. Zainteresowanych taka formą ochrony zysków pozwalającą uczestniczyć w silnym trendzie proszę o kontakt telefoniczny. Potencjalny zasięg spadku kursu Gbp/Usd wynikający z formacji podwójnego szczytu (linia szyi w okolicach 1,8800, szczyty 1,9130) to 1,8450. Widzimy więc, iż do zyskania jest jeszcze sporo. Jeśli ktoś zamknął już krótką pozycję, to można próbować dołączyć do trendu i odnowić szorta przy pierwszej mocniejszej korekcie. Jeśli taka korekt Anie wystąpi, to nie wchodzić na siłę w krótką pozycję, lecz poszukać okazji do spekulacji na innym rynku. Strona 22 z 25
Innym ciekawym rynkiem do spekulacji jest teraz Gbp/Chf. Tutaj pojawił się sygnał do zamykania krótkich pozycji (oscylator dotarł do strefy wyprzedania), które były otwierane gdy oscylator znajdował się w strefie wykupienia. Na rynku Eur/Gbp mamy zaś sygnał do zamykania długich pozycji otwieranych wcześniej (oscylator dotarł do strefy wykupienia). Te dwa wymienione rynki wskazują iż słabość Funta, jaką obserwowaliśmy w ostatnich czterech dniach, może teraz na jakiś czas zniknąć. Możliwe jest więc korekcyjne umocnienie waluty brytyjskiej. Strona 23 z 25
Na zakończenie przedstawiamy krzywą kapitału portfela inwestora indywidualnego, który od początku roku stosował sugerowaną przez nas strategię spekulacji. Wielokrotnie już wspominałem, iż spekulacja nie jest celem głównym dla firmy AFS. Transakcje spekulacyjne przeprowadzamy niejako przy okazji doradztwa przy zarządzaniu ryzykiem. Być może gdybyśmy więcej uwagi poświęcili spekulacji zamiast zarządzaniu ryzykiem, to krzywa kapitały pięłaby się w górę w szybszym tempie. Dla nas jednak pierwszoplanowe znaczenie ma ochrona kapitału, ochrona marż dla importerów/eksporterów, zapewnienie spokoju dla przedsiębiorstw działających na rynkach zagranicznych. Spekulacja jest jedynie elementem dodatkowym. Nie silimy się wobec tego na pobijanie rekordów ustanawianych przez firmy wyspecjalizowane w spekulacji/tradingu. Spójrzmy na wykres. Czerwona linia obrazuje dynamikę wartości portfela inwestora stosującego STRATEGIĘ przy maksymalnie dwukrotnej dźwigni finansowej. Niebieska linia przedstawia tak zwany dopuszczalny poziom ubytku kapitału. Przyjęto zasadę, iż wartość portfela nie może ulec deprecjacji o więcej niż 10%. Niebieska linia wskazuje właśnie taki poziom, przy którym spadek wartości portfela (liczone od najwyższej wartości osiągniętej przez linię czerwoną) przekroczyłby wspomniane 10%. Jak widzimy do tej pory nie było takiej sytuacji maksymalna deprecjacja portfela wyniosła 8,22% i zanotowano ją w okresie kwiecieńczerwiec. Bieżąca stopa zwrotu liczona jest jako przyrost kapitału od dnia 1 stycznia 2006. Maksymalna stopa zwrotu zaś, to stopa zwrotu takiego inwestora, który rozpocząłby stosowanie strategii w drugim tygodniu stycznia, kiedy to zanotowaliśmy pierwszy mocniejszy spadek krzywej kapitału (spadek poniżej poziomu 95). Dodam jeszcze, iż jedyny cel jaki sobie postawiliśmy w firmie AFS to osiągniecie wyniku zbliżonego do 20% w skali roku dla portfela nie korzystającego z dźwigni przy maksymalnym ryzyku (obsuw kapitału) nie przekraczającym 3,5%. Zainteresowanych szczegółami tej usługi zapraszamy do kontaktu telefonicznego lub mailowego. Strona 24 z 25
Dynamika krzywej kapitału (KK) portfela wykorzystującego dwukrotną dźwignię 135,00 130,00 125,00 Wartość portfela za 100 120,00 115,00 110,00 105,00 100,00 95,00 90,00 Linia niebieska jest oddalona o 10% od ostatniego maksimum linii czerwonej Max stopa zwortu: 38,7% Max Drawdown: 8,22% Bieżąca stopa zwrotu: 29,85% 85,00 2006-01-03 2006-01-13 2006-01-23 2006-02-02 2006-02-12 2006-02-22 2006-03-04 2006-03-14 2006-03-24 2006-04-03 2006-04-13 2006-04-23 2006-05-03 2006-05-13 2006-05-23 2006-06-02 2006-06-12 2006-06-22 2006-07-02 2006-07-12 2006-07-22 2006-08-01 2006-08-11 2006-08-21 2006-08-31 2006-09-10 2006-09-20 2006-09-30 2006-10-10 2006-10-20 2006-10-30 2006-11-09 Chciałbym jeszcze poinformować, iż w ciągu najbliższych dwóch miesięcy AFS przeprowadzi w całej niemal Polsce serię szkoleń poświęconych zarządzaniu ryzykiem walutowym dla przedsiębiorców. Harmonogram szkoleń w poszczególnych miastach został przedstawiony na stronach PARP-u pod adresem: http://www.parp.gov.pl/news.html?id=1173. Zainteresowanych prosimy o kontakt telefoniczny z AFS (22) 661-74-16 lub bezpośrednio z lokalnym ośrodkiem KSU (Krajowy System Usług), który organizuje szkolenia w Państwa mieście. Kończąc życzę wszystkim udanych decyzji spekulacyjnych i zabezpieczających w nadchodzącym tygodniu. Jacek Maliszewski mail to: j.maliszewski@dmkfutures.com Przedstawione, w dystrybuowanych raportach, poglądy, oceny i wnioski są wyrazem osobistych poglądów autora i nie mają charakteru rekomendacji do nabycia lub zbycia albo powstrzymania się od dokonania transakcji w odniesieniu do jakichkolwiek walut lub papierów wartościowych. Poglądy te jak i inne treści raportów nie stanowią "rekomendacji" lub "doradztwa" w rozumieniu Ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi. Wyłączną odpowiedzialność za decyzje inwestycyjne, podjęte lub zaniechane na podstawie raportu lub z wykorzystaniem wniosków w nim zawartych, ponosi inwestor. Autor jest również właścicielem majątkowych praw autorskich do raportów. W szczególności zabronione jest kopiowanie, przedrukowywanie, udostępnianie osobom trzecim i rozpowszechnianie raportów w całości lub we fragmentach bez zgody autora. Zgodę taką można uzyskać po prostu pisząc na adres afs@wgt.com.pl Strona 25 z 25