Opinia. ws. projektu ustawy o pomocy państwa w nabyciu pierwszego mieszkania przez ludzi młodych

Transkrypt

1 NIEZALEŻNY SAMORZĄDNY ZWIĄZEK ZAWODOWY Komisja Krajowa Gdańsk, ul. Wały Piastowskie 24 tel. 58/ , 58/ fax. / S23/W/13/BPS Gdańsk, r. Opinia ws. projektu ustawy o pomocy państwa w nabyciu pierwszego mieszkania przez ludzi młodych Z upoważnienia Prezydium Komisji Krajowej NSZZ Solidarność Biuro Polityki Społecznej zgłasza następujące uwagi do projektu ustawy z dnia 28 listopada 2012 r. o pomocy państwa w nabyciu pierwszego mieszkania przez ludzi młodych. Projekt ustawy o pomocy państwa w nabyciu pierwszego mieszkania przez ludzi młodych jest systemowo nietrafnym rozwiązaniem i zawiera liczne wady. W szczególności należy zwrócić uwagę na to, że pomimo zapowiedzi w 2010 r. wdrożenia przez rząd zmian w segmencie społecznych mieszkań czynszowych i budownictwa własnościowego, w praktyce zmiany te sprowadzają się obecnie jedynie do wprowadzania nowych rozwiązań w budownictwie własnościowym. Ponadto, program Mieszkanie dla Młodych jest programem przynoszącym korzyści głównie deweloperom oraz bankom, które w łatwy sposób będą mogły zarabiać na pobieraniu wysokich marż. Poniżej przedstawiamy szczegółowe uwagi do proponowanych rozwiązań. 1) art. 3 podstawowe finansowe wsparcie dofinansowanie do wkładu własnego Jak zakładają autorzy opiniowanego projektu, dofinansowanie do wkładu własnego może zostać udzielone nabywcy lokalu mieszkalnego w związku z nabyciem nowo wybudowanego lokalu mieszkalnego i zaciągnięciem na ten cel kredytu w instytucji kredytującej.

2 Krytycznie należy ocenić rozwiązanie polegające na wyłączeniu możliwości uzyskania wsparcia w przypadku transakcji mieszkaniowych realizowanych na wtórnym rynku nieruchomości. Ten mechanizm oznaczałby w praktyce, że osoby zainteresowane udziałem w programie Mieszkanie dla Młodych nie mogłyby przy jego pomocy dążyć do zakupu mieszkań o umiarkowanym standardzie. Często bowiem bywa tak, że z przyczyn finansowych niektóre osoby decydują się na zakup mieszkania nie nowego, a dopiero po jego zakupie, poprzez dalsze gromadzenie środków finansowych i własną pracę przeprowadzają jego modernizację. W takiej sytuacji, proponowane ograniczenie możliwości finansowania kredytem preferencyjnym transakcji realizowanych na wtórnym rynku nieruchomości, a więc wyłącznie do mieszkań nowych (czyli droższych) powodowałoby w wielu przypadkach nieuzasadnioną rezygnację z udziału w Programie Mieszkanie dla Młodych, którego głównym celem jest przecież pomoc w uzyskaniu własnego mieszkania, a niekoniecznie własnego-nowego mieszkania. Warto też zauważyć, że większość środków uzyskiwanych przy sprzedaży mieszkania kierowanych jest na zakup nowego lokalu, czyli wspiera budownictwo. Tak zaprojektowany program Mieszkanie dla Młodych promować będzie głównie deweloperów. Dane Banku Gospodarstwa Krajowego, w większości dostępne na stronie internetowej wskazują, że w programie Rodzina na Swoim do września 2012 r. było: 55,9% umów z rynku wtórnego (92848 udzielonych kredytów) oraz 25,4 % umów z rynku pierwotnego (42215 udzielonych kredytów); 47,9% pod względem wartości umów z rynku wtórnego (ok. 14,5 mld zł wartość udzielonych kredytów) oraz 31,85% pod względem wartości umów z rynku pierwotnego (ok. 9,6 mld zł wartość udzielonych kredytów); 18,6% pod względem budowy domów jednorodzinnych (30896 udzielonych kredytów) oraz 20,2% pod względem wartości umów (ok. 6,1 mld zł wartość udzielonych kredytów). Z kolei średni koszt m 2 z rynku pierwotnego w 2012 r. (dane z 3 kwartału) to: 5088,13 zł/m 2 w miastach wojewódzkich oraz 3348,72 zł/m 2 w pozostałych miastach dla rynku pierwotnego; 3520,17 zł/m 2 w miastach wojewódzkich oraz 2462,21 zł/m 2 w pozostałych miastach dla rynku wtórnego; 2655,65 zł/m 2 w miastach wojewódzkich oraz 2554,72 zł/m 2 w pozostałych miastach pod względem budowy domów jednorodzinnych. Dane te pokazują więc utrudnienia w dostępie do mieszkań nowo budowanych. Tym samym, na rynku wtórnym pieniądze publiczne są wydawane znacznie efektywniej. Z powyższych danych wynika, że nieuzasadnionym jest więc ograniczanie wsparcia do nabywania lokali wyłącznie na rynku pierwotnym.

3 Zatem oczywistym jest, że pewna część środków wydatkowana na zakup lokali na rynku wtórnym i tak powraca na rynek pierwotny. Jednocześnie należy zwrócić uwagę na inny jeszcze aspekt wprowadzenia programu Mieszkanie dla Młodych w proponowanym brzmieniu, a mianowicie - dążenie do metropolizacji kraju. Program ten dyskryminuje bowiem ludzi, którzy chcą zamieszkiwać, zakładać rodziny, mieć dzieci w małych miejscowościach, w których nie ma w ogóle inwestycji deweloperskich. 2) art. 4 warunki dotyczące beneficjentów Propozycja, aby z przedmiotowego programu mogły korzystać osoby lub małżeństwa w wieku do 35 lat jest rozwiązaniem błędnym. Nie można bowiem znaleźć uzasadnienia dla wprowadzenia tego typu ograniczenia, gdyż może to doprowadzać do zmiany modelu rodziny, polegającej na preferowaniu osób/małżeństw w wieku do 35 lat i wymuszonego rodzicielstwa (od czego uzależniana jest przecież wysokość proponowanej przez państwo pomocy), co nie powinno być w zasadzie niczym stymulowane. Jeżeli już wprowadzać limit wiekowy, to nie można nie zauważać powszechnego w społeczeństwie trendu późniejszego zakładania rodzin i rodzicielstwa. Należałoby wprowadzić dla beneficjentów programu górne kryteria dochodowe. Nie ma powodu, aby subsydiować z publicznych środków nabycie własnego mieszkania przez osoby zamożne, które mogą je nabyć bez jakiejkolwiek pomocy. Jednocześnie też, aby spełnić wymogi związane z uzyskaniem kredytu, pomimo oferowanej przez państwo pomocy potrzebna będzie jeszcze zdolność kredytowa. Według danych z Ministerstwa Transportu Budownictwa i Gospodarki Morskiej 10% osób nieposiadających mieszkania może liczyć na pomoc gminy w zaspokajaniu potrzeb mieszkaniowych, a 30% ma zdolność do uzyskania kredytu, nawet biorąc pod uwagę pomoc z programu Rodzina na Swoim. Oznacza to, że 60% osób predestynowana jest do społecznych mieszkań czynszowych. 3) art. 7 wysokość podstawowego finansowego wsparcia W 2012 roku Polska ratyfikowała Konwencję Organizacji Narodów Zjednoczonych o prawach osób niepełnosprawnych. Konwencja wprowadza wysokie standardy ochrony praw osób niepełnosprawnych oraz jako zasadę przewodnią równe traktowanie i zakaz jakiejkolwiek dyskryminacji z powodu niepełnosprawności. Konwencja nakłada także na Państwa Strony szereg zobowiązań. Art. 9 Konwencji nakłada na państwo stronę obowiązek umożliwienia osobom

4 niepełnosprawnym samodzielnego funkcjonowania i pełny udział we wszystkich aspektach życia. W tym celu Państwa Strony podejmują odpowiednie środki, które zgodnie z art. 9 ust. 1 lit a) obejmują rozpoznanie i eliminację przeszkód i barier w zakresie dostępności i które stosuje się między innymi do mieszkań. Dlatego zasadne jest zawarcie w projekcie ustawy dodatkowych rozwiązań wspierających osoby niepełnosprawne w zakupie mieszkania. Z tego powodu naszym zdaniem należy w art. 7 dodać ustęp 4 w brzmieniu: Jeżeli nabywca lokalu mieszkalnego, w dniu złożenia wniosku o dofinansowanie do wkładu własnego, posiada orzeczenie o znacznym lub umiarkowanym stopni niepełnosprawności w rozumieniu ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (j.t. Dz.U. 2011, Nr 127, poz. 721 ze zm.) - dofinansowanie do wkładu własnego przysługuje w wysokości 15% kwoty określonej jako iloczyn średniego wskaźnika przeliczeniowego kosztu odtworzenia 1 m 2 powierzchni użytkowej budynków mieszkalnych obowiązującego w dniu złożenia wniosku o dofinansowanie do wkładu własnego dla gminy, na terenie której położony jest lokal mieszkalny, oraz powierzchni ustalonej stosownie do powierzchni użytkowej nabywanego lokalu mieszkalnego, zgodnie z zasadą określoną w ust. 1. 4) art. 8 dodatkowe finansowe wsparcie splata części kredytu Projekt zakłada udzielanie dodatkowego wsparcia, jeśli po zakupie mieszkania zamieszkujące go gospodarstw domowe beneficjenta zostanie powiększone z tytułu urodzin trzeciego (lub kolejnego) dziecka lub w związku z przysposobieniem dziecka. Wsparcie to, przyznawane na wniosek beneficjenta jednorazowo, będzie wynosiło 5% wartości odtworzeniowej. Takie dodatkowe wsparcie ma być przeznaczone na zmniejszenie salda zadłużenia z tytułu zaciągniętego przez beneficjenta kredytu hipotecznego. Uprawnienie do złożenia wniosku o uzyskanie tej formy wsparcia ma obowiązywać przez okres 5 lat od dnia zawarcia umowy ustanowienia/przeniesienia prawa własności lokalu mieszkalnego. Wydaje się, że okres ten jest za krótki, powinien on bowiem wynosić co najmniej 10 lat. 5) art. 15 rozliczenie finansowego wsparcia w przypadku zmiany przeznaczenia lub zbycia lokalu; art. 16 warunkowe zwolnienie z obowiązku rozliczenia finansowego wsparcia przy zbyciu lokalu Zgodnie z założeniami opiniowanego projektu, przez okres 5 lat od dnia zawarcia umowy ustanowienia/przeniesienia, beneficjent wsparcia nie będzie mógł zbyć prawa własności lokalu mieszkalnego objętego wsparciem, bez konieczności częściowego zwrotu uzyskanych środków. Od

5 tej zasady przewiduje się odstępstwo polegające na tym, że obowiązek zwrotu do Funduszu Dopłat części dofinansowania pierwotnego nie będzie stosowany w przypadku, gdy beneficjent wsparcia dokona zbycia prawa własności lokalu mieszkalnego objętego wsparciem po upływie 3 lat od dnia otrzymania wsparcia, a środki pieniężne uzyskane z tego tytułu przeznaczy w okresie kolejnych 24 miesięcy na zakup innego lokalu mieszkalnego lub domu jednorodzinnego. Wprowadzenie wyżej wymienionego 3 letniego okresu karencji jest rozwiązaniem nietrafnym. Oznaczałoby to bowiem niczym nieuzasadnione związanie beneficjenta przez dość znaczny czas z lokalem objętym wsparciem, bez uwzględnienia jego różnych sytuacji życiowych, jak chociażby konieczności zmiany miejsca zamieszkania w związku ze zmianą pracy, zwiększeniem gospodarstwa domowego itp. Przy czym rozwiązanie polegające na wprowadzeniu 24 miesięcznego okresu, w ciągu którego beneficjent powinien uzyskane ze zbycia lokalu objętego wsparciem środki przekazać na zakup innego lokalu należy uznać za dobre. NSZZ podtrzymuje swoją opinię o projekcie założeń z dnia 7 listopada 2012 r. projektu ustawy o pomocy państwa w nabyciu pierwszego mieszkania przez ludzi młodych. Całość zaoszczędzonych środków finansowych z tytułu likwidacji systemu zwrotu VAT na materiały budowlane powinna być przeznaczona na sfinansowanie nowego, od dawna oczekiwanego i pożądanego programu budownictwa społecznych mieszkań czynszowych, a także na wsparcie budownictwa komunalnego. To właśnie społeczne mieszkania czynszowe powinny być podstawowym elementem polityki mieszkaniowej państwa i stanowić kompleksowy, spójny program uwzględniający specyfikę kryzysowej sytuacji. Zadaniem państwa powinno być stwarzanie dobrych warunków zaspokajania potrzeb mieszkaniowych poprzez regulacje prawne zapewniające właściwą politykę w sektorze mieszkalnictwa i właściwą, przynosząca wzrost gospodarczy politykę makroekonomiczną. Z poważaniem Członek Prezydium Komisji Krajowej NSZZ "Solidarność" Henryk Nakonieczny