Rynki energii: Grecja

Transkrypt

1 Rynki energii: Grecja ( Polska Energia nr 8/2011) Autor: Wojciech Kwinta publicysta Businessman.pl Jeżeli Grecję można określić mianem raju dla turystów, to pod względem ekonomicznofinansowym państwo przypomina dziś wrota piekieł. Ateny prowadzą bolesną terapię bez gwarancji sukcesu W 11-milionowym kraju reformy i restrukturyzację przejdzie także elektroenergetyka. Przede wszystkim Komisja Europejska oczekuje przeprowadzenie rzeczywistej liberalizacji rynku energii. Dotychczas w Grecji prawie niepodzielnie rządzi Power Public Company (PCC), kontrolowana przez państwo spółka władająca wszystkimi obszarami sektora elektroenergetycznego i wydobywczego, od kopalni węgla brunatnego, przez przesył i dystrybucję, po wytwarzanie. Obsługuje ok. 7,5 mln klientów, należy do niej ok. 78 proc. zainstalowanych w Grecji mocy. W ubiegłym roku pokryła ponad 77 proc. zapotrzebowania na elektryczność. Taki stan rzeczy powoduje, że liberalizacja jest martwa choć przepisy wprowadzano od 1999 r., do dziś sprzedawcę zmieniło zaledwie kilka dużych przedsiębiorstw. Dla odbiorców ceny są regulowane przez RAE grecki Urząd Regulacji Energetyki i od dawna sztucznie utrzymywane na niskim poziomie. W efekcie energia elektryczna dla drobnych odbiorców w Grecji należy do najtańszych w Unii Europejskiej. Ale sytuacja się zmienia i Grecy muszą zderzyć się z rzeczywistością. Niezbędne reformy Warunkiem otrzymania setek miliardów euro pomocy jest przeprowadzenie radykalnych reform. Niestety, uderzają one praktycznie w każdą dziedzinę życia i w mieszkańców. W ramach tych działań PCC ma zostać podzielone. Dziś operatorzy sieci dystrybucyjnych i sieci przesyłowej to spółki zależne PCC z udziałem skarbu państwa, które ma też ponad 51 proc. akcji samego PCC. Pozostali akcjonariusze energetycznego monopolisty to fundusz inwestycyjny Silchester International Investors Limited (ponad 5 proc.) oraz PPC Personnel Insurance Organization (PIO) z 3,8 proc. akcji. Reszta to akcjonariat rozdrobniony. PCC jest notowane na giełdzie w Londynie. W ubiegłym roku firma osiągnęła 5,8 mld euro przychodów. Według planów skarb państwa ma pozostawić sobie ok. 34 proc. akcji, a pozostałe sprzedać za ok. 400 mln euro (kapitalizacja spółki w połowie roku wynosiła ok. 2,6 mld euro). Przy istniejącej strukturze akcjonariatu pozwoli to rządowi zachować kontrolę nad spółką. Przeciwko proponowanym rozwiązaniom protestuje GENOP, związek zawodowy pracowników PCC najpotężniejszy w tej części Półwyspu Bałkańskiego. W ostatnich miesiącach GENOP organizował strajki i posuwał się do wyłączania dostaw energii elektrycznej. W czerwcu

2 podczas jednego ze strajków dodatkowe dostawy zapewniła Bułgaria, przesyłając 2200 MWh energii elektrycznej. Rząd prawdopodobnie nie ugnie się przez związkowcami nie będzie ryzykował utraty kolejnych transz unijnej pomocy. W ramach działań oszczędnościowych obniżono o 25 proc. pensje pracownikom PCC. W tym roku ceny energii elektrycznej dla drobnych odbiorców wzrosły o 14 proc. (dla przemysłu spadły o 18 proc.) rząd ma nóż na gardle i musi przeprowadzić reformy. Inna rzecz, że od lat taryfy dla gospodarstw domowych ustalano na bardzo niskich poziomach i Grecja, w przypadku tej grupy odbiorców, znajdowała się wśród trzech państw UE o najniższych cenach elektryczności. Linie przesyłowe (km) 400 kv 400 kv (stałoprądowe) 150 kv 66 kv Razem Powietrzne Podmorskie Podziemne Razem Źródło: PCC (wraz z liniami 150 kv i 66 kv na wyspach niepodłączonych do sieci przesyłowej) Udział paliw i importu netto w konsumpcji energii elektrycznej (proc.) Węgiel brunatnchodne Gaz ziemny Paliwa ropopo- Elektrownie Źródła odna- Import netto wodne wialne 57,8 17,8 3,2 9,4 3,6 8,3 Źródło: RAE Struktura zużycie energii elektrycznej (proc.) Energetyka Straty sieciowe Przemysł Transport Gospodarstwa domowe Rolnictwo Usługi 11,3 5,0 21,5 0,4 27,7 3,8 30,3 Źródło: Eurostat Monopolista traci powoli Rozparcelowanie PCC na odrębne spółki przysłuży się liberalizacji i budowie przejrzystego rynku energii elektrycznej. Obraz rynku już się zmienia za sprawą nowych inwestycji, głównie w energetyką gazową. Takie rozwiązanie postuluje Komitet Energetyki Ateńskiej Akademii Nauk. Radzi też rozpocząć program budowy elektrowni atomowej. To wnioski z obecnego kryzysu finansowego i analizy kosztów wdrażania na masową skalę energetyki odnawialnej. Inwestycje w elektrownie zasilane gazem ziemnym już trwają i na razie bardzo powoli ograniczają udział w rynku elektryczności wytwarzanej z węgla brunatnego. W

3 2010 r. spółka Eledison oddała do użytku w południowej Grecji elektrownię gazową o mocy 422 MW (większość źródeł wytwarzania to elektrownie węglowe w północnej części kraju w pobliżu kopalń węgla brunatnego). Nieco później firma Heron Thermoelectricity dołożyła obiekt o mocy 435 MW. Niedługo do sieci zostanie przyłączona kolejna jednostka o mocy 412 MW. Nowe moce gazowe pozwalają na zamykanie starych elektrowni węglowych. Ten kierunek rozwoju powoduje wzrost zapotrzebowania na gaz ziemny elektrownie greckie zużywają ok. 2,5 mld m.sześc. surowca, ale wkrótce będą to znacznie większe liczby. Państwo jest uzależnione od importu gazu prawie w 100 proc. Całkowita produkcja energii elektrycznej (MWh) Źródło: Eurostat, PCC Zużycie energii elektrycznej (MWh) Źródło: Eurostat Ponad połowę kupuje w Rosji, resztę (w podziale mniej więcej pół na pół) z Algierii i Turcji. Nowe inwestycje powodują, że zmniejsza się rynkowy udział PCC: jeszcze 5-6 lat temu jej udział w wytwarzaniu wynosił nawet 95 proc. Dziś jest znacznie mniejszy. W 2009 r. dysponowała 84 proc. zainstalowanych mocy, rok później udział spadł o 7 punktów procentowych. Wciąż jednak kontrolowana przez państwo firma jest w praktyce monopolistą kontrolującym 12,8 tys. MW, ponad 11 tys. km sieci przesyłowych i ponad 227 tys. km sieci dystrybucyjnych. PCC to ponad 100 elektrowni cieplnych i wodnych, a poprzez spółkę zależną PPC Renewables ma w portfolio 20 farm wiatrowych, 12 małych elektrowni wodnych i 8 instalacji

4 fotowoltaicznych o łącznej mocy 94 MW. Buduje także kolejne elektrownie. Z kopalni węgla brunatnego pozyskuje ok. 63 mln ton węgla rocznie na potrzeby energetyczne. Moce zainstalowane (MW) Źródło: Eurostat, PCC Przesył i dystrybucja System przesyłowy Grecji obejmuje całą powierzchnię lądową kraju, sieć dociera także do Wysp Jońskich i części Wysp Egejskich (dzięki kablom podmorskim). Pozostałe wyspy wyposażone są we własne jednostki wytwórcze, najczęściej wykorzystujące generatory na olej napędowy, czasem uzupełniane energią ze źródeł odnawialnych. Szkielet przesyłu to linie 400 kv transportujące energię elektryczną przede wszystkim z regionu Zachodniej Macedonii (ok. 70 proc. produkcji) na południe kraju, gdzie skoncentrowana jest konsumpcja (ok. 65 proc.). Linie transgraniczne łączą Grecję z Macedonią, Albanią, Bułgarią, Włochami (kabel podmorski) i Turcją. To ostatnie połączenie uruchomiono w czerwcu 2008 r. Grecja jest importerem netto energii elektrycznej. Sieci dystrybucyjne obejmują cały kraj, ich operator odpowiada także za dostawy w miejscach nieprzyłączonych do sieci przesyłowej. Kraj podzielono na 5 centralnych dywizji, 5 dyrektoriatów regionalnych i 58 obszarów dystrybucyjnych. Pod koniec ubiegłego roku w Grecji działały ponad 104 tys. km linii średnich napięć i prawie 118 tys. km linii niskich napięć. Średnio co roku sieć rośnie o 1,87 proc. ponad 4 tys. km. Roczne inwestycje przekraczają 500 mln euro. Dystrybucja zatrudnia ok pracowników. Cała grupa PCC , przy czym liczba pracowników spada. Na razie w niewielkim stopniu, ale zapaść gospodarcza kraju może spowodować większe cięcia kadrowe.

5 Przyszłość i lata dawne Historia greckiej elektroenergetyki sięga roku 1889, kiedy żarówki po raz pierwszy rozbłysły oświetlając jeden z zabytkowych pałaców w Atenach. W tym samym czasie elektryczność pojawiła się w Salonikach, ówcześnie okupowanych przez Turcję. 40 lat później dostęp do energii elektrycznej miało 5 tys. mieszkańców 250 miast. W 1950 r. w kraju działało około 400 wytwórców: rozdrobniona produkcja i importowane paliwa powodowały, że ceny w Grecji były 3 do 5 razy wyższe niż w państwach Europy Zachodniej. Wtedy zadecydowano o centralizacji wytwarzania, uruchomiono program pełnej elektryfikacji kraju i powołano do życia PCC. Spółka zintegrowała istniejące sieci w jedną sieć państwową, rozpoczęła też produkcję energii elektrycznej z krajowych surowców. Zajęła się górnictwem i inwestycjami w elektrownie. Firma stopniowo wykupiła istniejące spółki miejskie i prywatne, stając się monopolistą. Ale w latach 50. tylko wielkie przedsiębiorstwo było w stanie rozwinąć energetykę do poziomu zapewniającego bezpieczne dostawy dla przemysłu i wszystkich mieszkańców. 60 lat po założeniu, PCC weszła na londyńską giełdę. Dalszy rozwój energetyki w Grecji będzie uzależniony od sukcesu prowadzonych reform i działań liberalizacyjnych. Ostatnie lata przyniosły ostre spadki PKB i ograniczenie zapotrzebowania na energię elektryczną. W kolejnych latach należy się spodziewać wzrostu cen elektryczności wynikających zarówno z ich urealnienia, jak i wprowadzaniu bardziej kosztownej energetyki gazowej.