Trudna droga do przełomu w stosunkach polsko-niemieckich w świetle najnowszych dokumentów dyplomatycznych... 29

Transkrypt

1 Spis treści Od redaktora naukowego Część I. Trudna droga do przełomu w stosunkach polsko-niemieckich w świetle najnowszych dokumentów dyplomatycznych Tadeusz Mazowiecki Krzysztof Skubiszewski twórcą polsko-niemieckiego przełomu. Pożegnanie.. 18 luty 2010 r Polska koncepcja normalizacji stosunków z RFN w 1989 roku Ofensywa polskiej dyplomacji w celu zakończenia polsko-niemieckiego sporu granicznego Polski wkład do ostatecznego uregulowania pokojowego w odniesieniu do Niemiec. Wspólne przezwyciężenie polsko-niemieckiego sporu granicznego Część II. Fundament polsko-niemieckich stosunków państwowych. Granica na Odrze i Nysie Łużyckiej i w Zatoce Pomorskiej Krzysztof Skubiszewski Zjednoczenie Niemiec i granica polsko-niemiecka Jan Barcz Potwierdzenie przez RFN granicy polsko-niemieckiej jako zasadnicza przesłanka nowego ułożenia relacji między Polską a zjednoczonymi Niemcami Janusz Symonides Rozgraniczenie obszarów morskich w Zatoce Pomorskiej. Regulacja prawnomiędzynarodowa, jej implementacja i praktyka w stosunkach między Polską a Niemcami 196 5

2 spis treści Część III. Do Europy z Niemcami Władysław Bartoszewski Bezpieczeństwo Polski a NATO Krzysztof Skubiszewski Droga do Wspólnoty Europejskiej Andrzej Towpik Republika Federalna Niemiec wobec polskiej akcesji do NATO. Dorobek i perspektywa wspólnego udziału w kształtowaniu bezpieczeństwa europejskiego Jan Truszczyński Polska Niemcy Europa. Droga do akcesji w Unii Europejskiej Część IV. Traktat o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy. Główne przesłanie, system wartości oraz jego krytyka Krzysztof Skubiszewski Traktat o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy pomiędzy Polską i Niemcami Jan Barcz, Witold M. Góralski Traktat o dobrym sąsiedztwie i przyjaz.nej współpracy. Koncepcja, zasadnicze regulacje i porozumienia towarzyszące Stanisław Sulowski Krytycznie o Traktacie o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy z 1991 r Część V. Wybrane problemy implementacji polsko-niemieckiego Traktatu z 1991 roku 331 Lesław Koćwin Współpraca transgraniczna a polityka sąsiedztwa w stosunkach polsko-niemieckich 333 Aleksandra Trzcielińska-Polus Mniejszość niemiecka w Polsce. Implementacja art. art Traktatu o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy z 1991 r Piotr Stec Problem likwidacji skutków II wojny światowej w zakresie dóbr kultury i archiwaliów w stosunkach polsko-niemieckich w świetle Traktatu o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy Robert Traba, Robert Żurek Vertreibung czy przymusowe wysiedlenia? Polsko-niemiecki spór o pojęcia, pamięć i sens uprawiania polityki wobec historii Mieczysław Tomala Opieka nad niemieckimi miejscami pamięci w Polsce w świetle realizacji polsko-niemieckiego Traktatu o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy z 1991 r

3 spis treści Część VI. Polsko-niemieckie stosunki prawne. Sprawy zamk nię te sprawy otwarte Jerzy Kranz Polsko-niemieckie kontrowersje prawne próba syntezy Witold M. Góralski Niemieckie roszczenia restytucyjno-odszkodowawcze wobec Polski. Ostateczne zamknięcie sporu w świetle prawa międzynarodowego Od odszkodowań indywidualnych do pomocy humanitarnej i świadczeń finansowych. Bilans wypłat z Niemiec z lat dla ofiar nazizmu w Polsce Władysław Czapliński Reforma prawa o obywatelstwie w RFN i jej znaczenie dla stosunków polsko-niemieckich Część VII. Spór o status Polonii w Niemczech Jan Barcz Polonia i mniejszość niemiecka: w sprawie dysparytetu pojęciowego w Traktacie RP RFN z 17 czerwca 1991 r. Uwarunkowania negocjacyjne i konsekwencje prawne Jan Sandorski Problem Polonii niemieckiej w zjednoczonych Niemczech aspekty historyczne, polityczne i prawnomiędzynarodowe Część VIII. Przełom wyzwanie pojednanie Władysław Bartoszewski Przemówienie na specjalnej sesji Bundestagu i Bundesratu, 28 kwietnia 1995 r. w Bonn Witold. M. Góralski Droga do dobrego sąsiedztwa i przyjaznej współpracy z Niemcami Noty biograficzne Autorów publikacji Indeks nazwisk

4 Szczegółowy spis treści Od redaktora naukowego Droga do przełomu Polsko-niemieckie wyzwania w świetle Traktatu z 1991 r Cel i założenia publikacji Koncepcja i struktura tematyczna publikacji Część I. Trudna droga do przełomu w stosunkach polsko-niemieckich w świetle najnowszych dokumentów dyplomatycznych Tadeusz Mazowiecki Krzysztof Skubiszewski twórcą polsko-niemieckiego przełomu. Pożegnanie. 18 luty 2010 r.. 31 Polska koncepcja normalizacji stosunków z RFN w 1989 roku Wprowadzenie Przełamywanie stagnacji w stosunkach z Bonn przez ekipę gen. W. Jaruzelskiego w latach 1988/ Zbliżenie między Polską a RFN pod rządami T. Mazowieckiego w 1989 r Negocjacje pełnomocników T. Pszona i H. Teltschika Rezultaty negocjacji Pszon Teltschik Dualizm w polityce polskiej wobec Bonn w 1989 r Korzenie dualistycznej postawy polskich elit politycznych wobec RFN Odpartyjnienie resortu spraw zagranicznych jako przesłanka jednolitej polityki wobec Bonn Konflikt dwóch opcji w polityce wobec Bonn: idealistycznej i fundamentalistycznej w przededniu wizyty kanclerza H. Kohla w Polsce Wizyta kanclerza H. Kohla w Polsce. Pierwszy krok ku przełomowi w stosunkach z Bonn Upadek muru berlińskiego. Nowa wizja stosunków polsko-niemieckich Rezultaty i skutki wizyty kanclerza Kohla w Polsce Polska polityka zagraniczna w obliczu perspektywy zjednoczenia Niemiec Nieoczekiwany regres w stosunkach z Bonn. Eskalacja sporu granicznego Zwieranie szeregów w obliczu zagrożenia niemieckiego Narodziny pragmatyzmu w polskiej polityce wobec Niemiec

5 spis treści Ofensywa polskiej dyplomacji w celu zakończenia polsko-niemieckiego sporu granicznego Wprowadzenie Nowa strategia polskiej dyplomacji w obliczu perspektywy zjednoczenia Niemiec Walka o udział Polski w Konferencji Konflikt interesów Polski i RFN przed Konferencją Polsko-niemiecka rozgrywka o ostateczną regulację graniczną Polski projekt generalnego traktatu z Niemcami Polsko-niemieckie negocjacje nad Traktatem granicznym (maj 1990 r.) I runda negocjacji. Rozpoznanie stanowisk i propozycji II runda negocjacji. Prawnomiędzynarodowe aspekty uregulowania granicznego z Polską III runda negocjacji. Konkretyzacja postanowień uregulowania granicznego Zawieszenie negocjacji nad uregulowaniem granicznym. Impas negocjacyjny Pyrrusowe zwycięstwo kanclerza Kohla Rezolucja parlamentów niemieckich RFN i NRD. Kolejny krok do przełomu Ostatnie spory wokół oceny rezolucji granicznej parlamentów niemieckich Epilog, czyli iunctim między uregulowaniem granicznym a uregulowaniem pokojowym Konferencji Modyfikacja polskiego stanowiska wobec traktatu generalnego z Niemcami Postawa i pomoc delegacji NRD przy tworzeniu podstaw uregulowania granicznego z Polską Polski wkład do ostatecznego uregulowania pokojowego w odniesieniu do Niemiec. Wspólne przezwyciężenie polsko-niemieckiego sporu granicznego Wprowadzenie Robocze spotkanie Konferencji 2+4 z udziałem Polski w Berlinie (4 lipca 1990) Przebieg, spory i kontrowersje na spotkaniu roboczym w Berlinie Antycypacje do paryskiej rundy Konferencji Paryska runda Konferencji 2+4 z udziałem Polski na szczeblu ministerialnym (17 lipca 1990 r.) Przedpole paryskiej rundy Konferencji List kanclerza Kohla do premiera Mazowieckiego Dyplomatyczne zawirowania przed Konferencją 2+4 w Paryżu Kaukaski triumf kanclerza Kohla Dyskusja w sprawie granic zjednoczonych Niemiec Znaczenie Protokołu Paryskiego dla przezwyciężenia polsko-niemieckiego sporu granicznego Bilans paryskiej rundy Konferencji 2+4 dla Niemiec, Polski i czterech mocarstw Korzyści, ustępstwa i zobowiązania niemieckie po paryskiej rundzie Konferencji Polskie korzyści, kompromisy i wartość dodana po paryskiej rundzie Konferencji Rola mocarstw odpowiedzialnych za Niemcy i Berlin jako całość przy rozwiązywaniu polsko-niemieckiego sporu granicznego Droga do polsko-niemieckich traktatów: granicznego i dobrosąsiedzkiego Negocjowanie Traktatu granicznego ze zjednoczonymi Niemcami Negocjowanie Traktatu dobrosąsiedzkiego ze zjednoczonymi Niemcami

6 spis treści Część II. Fundament polsko-niemieckich stosunków państwowych. Granica na Odrze i Nysie Łużyckiej i w Zatoce Pomorskiej Krzysztof Skubiszewski Zjednoczenie Niemiec i granica polsko-niemiecka Jan Barcz Potwierdzenie przez RFN granicy polsko-niemieckiej jako zasadnicza przesłanka nowego ułożenia relacji między Polską a zjednoczonymi Niemcami Uwagi wstępne Stanowisko polskie w sprawie statusu prawnego granicy polsko-niemieckiej (próba podsumowania) Ustanowienie w Umowie Poczdamskiej z 2 sierpnia 1945 r. polskiej granicy zachodniej na Odrze i Nysie Łużyckiej Uznanie przez NRD granicy na Odrze i Nysie Łużyckiej Uznanie przez RFN granicy na Odrze i Nysie Łużyckiej Dyskurs W przededniu zjednoczenia Niemiec Zagadnienia sukcesji traktatów granicznych Problem praw i odpowiedzialności czterech mocarstw za Berlin i Niemcy jako całość Zagadnienie podmiotowości międzynarodowoprawnej państwa niemieckiego Stanowisko prawne RFN wobec granicy polsko-niemieckiej Odzwierciedlenie ówczesnego stanowiska RFN w sprawie statusu granicy polsko-niemieckiej w jej prawie wewnętrznym Wnioski w obliczu procesu jednoczenia się Niemiec Traktat 2+4 a status prawny granicy Polski ze zjednoczonymi Niemcami Postanowienia Traktatu dotyczące granicy polsko-niemieckiej Położenie kresu tzw. zastrzeżeniu związanemu z traktatem pokoju Znaczenie Traktatu o potwierdzenie istniejącej granicy polsko-niemieckiej Skuteczność postanowień w sprawie granicy w niemieckim prawie wewnętrznym Podsumowanie Janusz Symonides Rozgraniczenie obszarów morskich w Zatoce Pomorskiej. Regulacja prawnomiędzynarodowa, jej implementacja i praktyka w stosunkach między Polską a Niemcami Wprowadzenie Przyjęcie umowy między Polską Rzecząpospolitą Ludową a Niemiecką Republiką Demokratyczną w sprawie rozgraniczenia obszarów morskich w Zatoce Pomorskiej z 22 maja 1989 r. i zakończenie sporów delimitacyjnych między PRL a NRD Akceptacja przez RFN w ramach sukcesji traktowej umowy w sprawie rozgraniczenia obszarów morskich w Zatoce Pomorskiej z 22 maja 1989 r. oraz potwierdzenie jej obowiązywania w traktacie między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Federalną Niemiec z 14 listopada 1990 r Jednostronne akty prawne Republiki Federalnej Niemiec niezgodne z postanowieniami art. 5 umowy z 1989 r Incydenty na polskim morzu terytorialnym Ćwiczenia niemieckiej marynarki wojennej na akwenach obejmujących północny tor podejściowy i kotwicowisko nr 3, stwarzające zagrożenie dla bezpieczeństwa żeglugi

7 spis treści 5.2. Incydent z pogłębiarką Cornelia Incydent ze statkiem Adler-Dania Uwagi końcowe Część III. Do Europy z Niemcami Władysław Bartoszewski Bezpieczeństwo Polski a NATO Krzysztof Skubiszewski Droga do Wspólnoty Europejskiej Andrzej Towpik Republika Federalna Niemiec wobec polskiej akcesji do NATO. Dorobek i perspektywa wspólnego udziału w kształtowaniu bezpieczeństwa europejskiego Jan Truszczyński Polska Niemcy Europa. Droga do akcesji w Unii Europejskiej Wprowadzenie Geneza polskiej drogi do integracji europejskiej Polskie oczekiwania wobec RFN RFN wobec układu stowarzyszeniowego Polski ze WE RFN a polskie aspiracje akcesyjne RFN jako adwokat polskiej akcesji do Unii Europejskiej. Wyobrażenia a rzeczywistość RFN wobec procesu akcesyjnego państw ESW. Tożsamość celów a odmienność interesów Rokowania akcesyjne a polsko-niemiecka wspólnota interesów Problem swobodnego przepływu pracowników Problemy Wspólnej Polityki Rolnej Problemy budżetowe Problemy nabywania w Polsce ziemi przez cudzoziemców Polsko-niemiecki bilans procesu akcesyjnego Polsko-niemiecka wspólnota interesów w procesie przygotowania Traktatu konstytucyjnego dla Europy Napięcia w sferze implementacji polsko-niemieckiej wspólnoty interesów Polsko-niemiecka wspólnota interesów a Wspólna polityka zagraniczna i Bezpieczeństwa UE Problem stosunków z Rosją Problem stosunków z Ukrainą i innymi państwami z obszaru WNP Kontrowersje wokół unijnej składki Uwaga końcowa Część IV. Traktat o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy. Główne przesłanie, system wartości oraz jego krytyka Krzysztof Skubiszewski Traktat o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy pomiędzy Polską i Niemcami Zwrot w stosunkach obu państw

8 spis treści Znaczenie Traktatu Bezpieczeństwo Polski Mniejszości narodowe i inne Wykonanie Traktatu w RP Odszkodowania Nowy rozdział we wzajemnych stosunkach Jan Barcz, Witold M. Góralski Traktat o dobrym sąsiedztwie i przyjaz.nej współpracy. Koncepcja, zasadnicze regulacje i porozumienia towarzyszące Geneza dużego Traktatu Odniesienia ogólne Wspólne Oświadczenie Mazowiecki Kohl Polska koncepcja kompleksowego Traktatu o podstawach ich wzajemnych stosunków Główne przesłania i system wartości Traktatu Polska wykładnia głównych przesłań Traktatu Niemiecka wykładnia głównych przesłań Traktatu Podstawy systemu wartości Traktatu Zasadnicze postanowienia Traktatu z 1991 r Cel Traktatu i jego przesłanki. Ujęcie normatywne Status bezpieczeństwa i rozbrojenia w Traktacie Wsparcie zjednoczonych Niemiec dla polskich aspiracji integracyjnych Poszczególne dziedziny współpracy i postanowienia końcowe Ważniejsze problemy kontrowersyjne Mniejszość niemiecka w Polsce i Polonia w Niemczech Problem świadczeń dla byłych robotników niewolniczych i przymusowych Roszczenia z Niemiec wobec Polski Umowy towarzyszące Konkluzja końcowa Stanisław Sulowski Krytycznie o Traktacie o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy z 1991 r Wprowadzenie W poszukiwaniu genezy traktatu Charakterystyka traktatu i jego główne postanowienia Idea dobrego sąsiedztwa i przyjaznej współpracy Krytyka traktatu i trudności implementacyjne Oceny i sugestie Część V. Wybrane problemy implementacji polsko-niemieckiego Traktatu z 1991 roku Lesław Koćwin Współpraca transgraniczna a polityka sąsiedztwa w stosunkach polsko-niemieckich Wprowadzenie Poczatki współpracy transgranicznej. Budowanie polsko-niemieckiej wspólnoty interesów Niemieckie inicjatywy współpracy. Pierwsze problemy polityczne Specyfika planów Stolpego i Gomolki Koncepcje euroregionów trzech narodów

9 spis treści 3.1. Euroregion NYSA Wspólny region gospodarczy Nadodrze Polskie obawy i wątpliwości Połowiczny kompromis czy stracona szansa. Co się udało zrobić Poligonowe euroregiony. Zbieranie doświadczeń Podstawowe zadania współpracy euroregionalnej Finansowanie i koordynowanie współpracy euroregionalnej Polskie słabości we współpracy euroregionalnej Nowe koncepcje współpracy transgranicznej. Nowa energia i przyspieszenie Euroregion Odry Czwarta Rzeczpospolita a współpraca transgraniczna Partnerstwo Odry. Nowa struktura współpracy transgranicznej. Co dalej? Perspektywy Partnerstwa ODRA Struktura SIECI. Cele i zadania Perspektywa utworzenia euroregionu ODRA Podsumowanie. Polska unijna a współpraca transgraniczna Konluzja Aleksandra Trzcielińska-Polus Mniejszość niemiecka w Polsce. Implementacja art. art Traktatu o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy z 1991 r Wprowadzenie Traktat o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy a kwestie mniejszości Zapisy traktatowe dotyczące praw i obowiązków mniejszości niemieckiej w Polsce Implementacja zapisów traktatowych w Polsce (ze szczególnym uwzględnieniem Śląska Opolskiego) Równość i zakaz dyskryminacji Prawa kulturalne Prawa oświatowe Prawa językowe (dwujęzyczność) Prawa wyznaniowe Prawo do udziału w życiu publicznym Problemy do rozwiązania Konkluzje Piotr Stec Problem likwidacji skutków II wojny światowej w zakresie dóbr kultury i archiwaliów w stosunkach polsko-niemieckich w świetle Traktatu o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy Wstęp Tło historyczne Ustalanie i wycena strat kultury polskiej Sposoby restytucji dóbr kultury Polsko-niemiecki Traktat o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy z 1991 r. jako samodzielna podstawa likwidacji skutków II wojny światowej w dziedzinie kultury Autonomiczna wykładnia art. 28 ust. 3 polsko-niemieckiego Traktatu z 1991 r Praktyka stosowania traktatu Indywidualne roszczenia z Niemiec wobec Polski w świetle polsko-niemieckiego Traktatu z 1991 r

10 spis treści Precedensy dot. indywidualnego dochodzenia roszczeń w dziedzinie kultury przed sądami ETPC Immunitet jurysdykcyjny państwa a dochodzenie roszczeń z zakresu dóbr kultury przez sądami krajowymi Deklaracja kanclerza Schroedera z 1 sierpnia 2004 r. a roszczenia z Niemiec wobec Polski dot. restytucji dóbr kultury Konkluzja końcowa Robert Traba, Robert Żurek Vertreibung czy przymusowe wysiedlenia? Polsko-niemiecki spór o pojęcia, pamięć i sens uprawiania polityki wobec historii Wstęp. Historia i pamięć w przestrzeni polityki: rok Dyslokacje chronologiczne i aktorzy sporu : Otwarcie : Polska debata i niemiecka nowa strategia : Polityka wobec historii : Kulminacja : Debata bez debaty Strategie narracyjne w polityce wobec historii Wypędzenia jako tabu Wiktimologia i pojednanie Stulecie wypędzeń i europeizacja Pisanie historii na nowo? Konkluzje Mieczysław Tomala Opieka nad niemieckimi miejscami pamięci w Polsce w świetle realizacji polsko-niemieckiego Traktatu o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy z 1991 r Wprowadzenie Realizacja opieki na grobami niemieckimi w Polsce Dokonania Fundacji Pamięć Dobre i złe reakcje w procesie pojednania ponad grobami Specyfika i delikatności naszej pracy Efekty pracy Fundacji Pamięć Podstawy i procedury zakładania cmentarzy Empatia na rzecz polsko-niemieckiego pojednania Polskie groby wojenne w Niemczech Nekropolie z czasów I wojny światowej Refleksja nad przeszłością i pojednaniem Suplement do procesu polsko-niemieckiego pojednania Część VI. Polsko-niemieckie stosunki prawne. Sprawy zamknięte sprawy otwarte Jerzy Kranz Polsko-niemieckie kontrowersje prawne próba syntezy Uwagi wstępne Kontrowersje w sprawie zachodniej granicy Polski Kwestia reparacji Wysiedlenia ludności i ich skutki prawne Obywatelstwo a mniejszości narodowe Zabytki kultury

11 spis treści Witold M. Góralski Niemieckie roszczenia restytucyjno-odszkodowawcze wobec Polski. Ostateczne zamknięcie sporu w świetle prawa międzynarodowego Wprowadzenie Układ PRL RFN o normalizacji stosunków wzajemnych z 1970 r. a niemieckie roszczenia majątkowe wobec Polski Federalny Trybunał Konstytucyjny RFN wobec niemieckich roszczeń majątkowych wobec Polski Instytucjonalizacja w prawie RFN indywidualnych roszczeń niemieckich wobec Polski Problem odszkodowań indywidualnych w stosunkach polsko-zachodnioniemieckich po 1989 r Odnowienie niemieckich roszczeń majątkowych po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej Polska reakcja wobec roszczeń majątkowych z Niemiec Oświadczenie kanclerza G. Schroedera w 60 rocznicę wybuchu Powstania Warszawskiego i jego następstwa Rozwiązanie sporu w sprawie roszczeń majątkowych z Niemiec wobec Polski Ważniejsze elementy uzasadnienia odmowy uznania istnienia niemieckich roszczeń majątkowych wobec Polski Argumentacja prawnomiędzynarodowa Relatywizacja wyroków Federalnego Trybunału Konstytucyjnego Argumentacja w odniesieniu do prawa wewnętrznego RFN Znaczenie ekspertyzy Barcz Frowein dla oceny roszczeń majątkowych z Niemiec wobec Polski w związku z drugą wojną światową Kontra Lobby Wypędzonych Postanowienie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z 2008 r. w sprawie niemieckich indywidualnych skarg odszkodowawczych wobec Polski Tenor decyzji Trybunału Przełom i wyzwanie Od odszkodowań indywidualnych do pomocy humanitarnej i świadczeń finansowych. Bilans wypłat z Niemiec z lat dla ofiar nazizmu w Polsce Wprowadzenie Porozumienie rządów RP i RFN z 16 października 1991 r. Geneza i treść porozumienia Fundacja Polsko-Niemieckie Pojednanie jako wykonawca Porozumienia z r Realizacja Porozumienia z r Udział Polski w międzynarodowym porozumieniu z RFN z 17 lipca 2000 r Zasady wypłat wg Porozumienia z 17 lipca 2000 r Wypłaty dla beneficjentów w Polsce na tle międzynarodowym (w ujęciu porównawczym) Spór przelicznikowy Wypłaty świadczeń z tytułu innych szkód na osobie Wypłaty niemieckich świadczeń finansowych dla ofiar nazizmu w Polsce z tytułu szkód majątkowych Wypłaty niemieckich świadczeń finansowych dla ofiar nazizmu z Polski z innych tytułów

12 spis treści Przypadek polis ubezpieczeniowych ICHEIC, pomoc humanitarna dla Romów Wypłaty z miast i gmin niemieckich dla byłych robotników niewolniczych i przymusowych z Polski Świadczenia niemieckich Kościołów ewangelickiego i katolickiego na rzecz ofiar nazizmu w Polsce Co dalej? Oczekiwania społeczne a realia polityczne Brak szans na dalsze wypłaty finansowe z Niemiec? Zamknięta droga w stosunkach oficjalnych RP RFN Niewielkie szanse starań indywidualnych Wyczerpanie możliwości dalszych rozwiązań ex gratia? Bilans dotychczas wypłaconych środków finansowych dla ofiar nazizmu w Polsce Nieuwzględnione indywidualne roszczenia ofiar nazizmu w Polsce Postulat na dziś pomoc medyczna i socjalna jako jedyny instrument skutecznej opieki nad ofiarami nazizmu w Polsce Władysław Czapliński Reforma prawa o obywatelstwie w RFN i jej znaczenie dla stosunków polsko-niemieckich Wprowadzenie Geneza i regulacje podtrzymujące konstytucyjnoprawną konstrukcję obywatelstwa niemieckiego (art. 116 UZ) Zasady uznawania za Niemca Uprawnienia Niemca z art. 116 UZ Konsekwencje posiadania obywatelstwa NRD Następstwa nadania obywatelstwa Niemcom z byłych niemieckich obszarów wschodnich Następstwa Traktatu 2+4 w prawie o obywatelstwie republiki berlińskiej Kierunek zmian w prawie o obywatelstwie po zjednoczeniu Kto może uzyskać potwierdzenie obywatelstwa jako przesiedlony Inne przesłanki nabycia obywatelstwa niemieckiego Uwagi końcowe Część VII. Spór o status Polonii w Niemczech Jan Barcz Polonia i mniejszość niemiecka: w sprawie dysparytetu pojęciowego w Traktacie RP RFN z 17 czerwca 1991 r. Uwarunkowania negocjacyjne i konsekwencje prawne Uwagi wprowadzające Szczegółowa analiza postanowień Traktatu Dysparytet pojęciowy Polacy zamieszkali w RFN niemający obywatelstwa niemieckiego Rola prawa krajowego w dopełnieniu standardu międzynarodowego ochrony mniejszości narodowych Stosowanie postanowień Traktatu w niemieckim prawie krajowym Wcielenie (transformacja) postanowień Traktatu w niemieckie prawo krajowe Rola powszechnych reguł prawa międzynarodowego (art. 25 UZ RFN) w zagwarantowaniu ochrony Polonii w RFN Struktura federalna RFN a wykonanie zobowiązań wynikających z Traktatu Możliwości dochodzenia ochrony przez Polonię w Niemczech oraz jej organizacje Uwagi końcowe

13 spis treści Jan Sandorski Problem Polonii niemieckiej w zjednoczonych Niemczech aspekty historyczne, polityczne i prawnomiędzynarodowe Wprowadzenie Przyczynek do genezy mniejszości polskiej w Niemczech Konwencja górnośląska i jej znaczenie dla powstania Związku Polaków w Niemczech Polsko-niemiecka Deklaracja o wzajemnej ochronie mniejszości z 5 listopada 1937 r Likwidacja mniejszości polskiej w Rzeszy Niemieckiej w 1940 roku Przejęcie majątku organizacji mniejszości polskiej w Rzeszy Niemieckiej Straty materialne poniesione przez organizacje mniejszości polskiej w Rzeszy Niemieckiej. Próba szacunku Roszczenia rewindykacyjne mniejszości polskiej wobec RFN Zarys stanu rzeczywistego Polonii w RFN i jej struktur organizacyjnych Traktat o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy a pozycja statusu Polonii w RFN Działania organizacji polonijnych zmierzające do uzyskania statusu mniejszościowego i uznania roszczeń finansowych Próba pobudzenia mniejszościowych aspiracji Polonii w Niemczech Kształtowanie się polskiego stanowiska wobec statusu Polonii w RFN Polsko-niemiecki okrągły stół w sprawach polonijnych Konkluzja końcowa Część VIII. Przełom wyzwanie pojednanie Władysław Bartoszewski Przemówienie na specjalnej sesji Bundestagu i Bundesratu, 28 kwietnia 1995 r. w Bonn Witold M. Góralski Droga do dobrego sąsiedztwa i przyjaznej współpracy z Niemcami Geneza polsko-niemieckiego konfliktu Droga do przełomu w stosunkach polsko-niemieckich Budowanie podstaw polsko-niemieckiego sąsiedztwa Przezwyciężanie trudnej przeszłości Porozumienie oraz praktyka i wyzwania pojednania Polska i zjednoczone Niemcy wobec wyzwań europejskich XXI wieku Noty biograficzne Autorów publikacji Indeks nazwisk