Zespoły chorobowe przebiegające z zaburzeniem wypróżnień
|
|
- Oskar Lis
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Zespoły chorobowe przebiegające z zaburzeniem wypróżnień Czynnościowa retencja kału Zaburzenie to w II Klasyfikacji Rzymskiej było wyodrębnione jako osobny zespół zaburzeń defekacji, natomiast w III Klasyfikacji zostało włączone do zaparć stolca. W tym opracowaniu czynnościowa retencja jest przedstawiona osobno w celu łatwiejszego zrozumienia jej specyfiki przez rodziców. Zaburzenie to uważane jest za najczęstszą przyczynę zaparć stolca i nietrzymania kału u dzieci. Podłożem choroby jest powtarzające się unikanie defekacji przez dziecko, podyktowane strachem przed bólem związanym z przechodzeniem mas kałowych przez kanał odbytu. Wstrzymywanie defekacji przez dziecko może być formą jego walki z rodzicami, zatem mogą również wchodzić w grę pewne problemy wychowawcze. U innych dzieci dolegliwości te mogą się pojawić z chwilą narodzenia następnego dziecka w rodzinie. Wstrzymywanie może być podyktowane chęcią zwrócenia na siebie uwagi, w sytuacji, kiedy nowy członek rodziny skupia na sobie uwagę rodziców, a cierpiące dziecko odbiera tę sytuację jako brak zainteresowania lub odsunięcie na bok, w sytuacji, kiedy do niedawna samo było oczkiem w głowie rodziców. Czynnościowa retencja kału jest spowodowana przez zależny lub niezależny od woli skurcz mięśni dna miednicy w odpowiedzi na potrzebę defekacji. W konsekwencji tego dochodzi do zalegania kału w odbytnicy i esicy, z wtórnym jego zagęszczeniem, zwiększeniem 73
2 twardości oraz wielkości i jednoczesnym zwiększeniem się odstępów między wypróżnieniami. Czynność motoryczna jelita grubego jest prawidłowa. Postępujące skurcze motoryczne jelita grubego pojawiają się po przebudzeniu dziecka lub po posiłku, mogą powodować kolkowe bóle brzucha. Ból wywołany jest przez rozciąganie ściany odbytnicy napływającymi masami kałowymi, przesuwanymi falą perystaltyczną, przy jednoczesnym utrudnieniu wydalenia stolca przez obkurczone mięśnie dna miednicy. Osłabienie łaknienia u dzieci z czynnościową retencją kału tłumaczone jest odruchowym opóźnieniem opróżniania żołądka, a bodźcem wywołującym odruch jest wypełnienie bańki odbytnicy. Innym powodem osłabienia łaknienia jest chęć uniknięcia kolkowych bólów brzucha, które pojawiają się w wyniku poposiłkowego nasilenia się motoryki jelita grubego, co określa się jako odruch żołądkowo-okrężniczy. Zaleganie stolca powoduje w takiej sytuacji nasilenie się skurczów mięśni okrężnych jelita grubego. Porywanie cząstek kału przez przeciskające się gazy, a także przeciskanie się mas kałowych przez kanał odbytu w wyniku zmęczenia mięśni dna miednicy i zwieraczy odbytu powoduje brudzenie bielizny. Pomiędzy bryłami kału może przeciekać napływający luźny stolec, wyciekający do bielizny i sprawiający mylne wrażenie, że dziecko cierpi raczej na biegunkę niż zaparcia. Klinika zaparć retencyjnych Objawy mogą występować w szerokim przedziale czasowym od okresu niemowlęcego nawet do 16. roku życia. Średnica stolców najczęściej jest duża, a oddawane są one z reguły w odstępach większych niż 3 dni. U dziecka obserwuje się postawę retencyjną, mającą na celu unikanie wypróżnień przez obkurczanie początkowo mięśni dna miednicy, a po ich zmęczeniu włączeniu mięśni pośladkowych z zaciskaniem pośladków w celu niedopuszczenia do oddania stolca. W okresie młodszego dzieciństwa (drugi i trzeci rok życia) dodatkowo obserwuje się prostowanie nóżek i stawanie na palcach nóg. Dziecko często chowa się za meble, przerywa zabawę, zastyga w bezruchu albo trzyma się mebli 74
3 i kołysze się do przodu i do tyłu. Po ustąpieniu parcia dziecko wraca do zabawy aż do następnego czucia parcia. Bolesne defekacje mogą być wywołane nie tylko twardymi stolcami, ale też molestowaniem seksualnym dziecka oraz zapalnymi zmianami skórnymi w okolicy odbytu. Lęk przed defekacją może być spowodowany straszeniem dziecka przez osoby opiekujące się. Stresujące są także doodbytnicze manipulacje lecznicze, jak zakładanie czopków lub wykonywanie wlewów czyszczących, co może zwiększać poczucie strachu u dziecka i nasilić determinację przy wstrzymywaniu defekacji. Towarzyszącymi objawami mogą być: popuszczanie kału, bóle brzucha, drażliwość, osłabienie łaknienia i/lub wczesne uczucie nasycenia przy posiłku. Objawy te ustępują po oddaniu stolca na 1 2 dni, a następnie stopniowo nasilają się aż do kolejnego wypróżnienia. Stolce są zwykle obfite, szerokie, twarde, nierzadko powleczone krwią na powierzchni lub na końcu mas kałowych. Obserwować można pęknięcia błony śluzowej odbytu lub szczelinę odbytu, a często także zmiany zapalne na skórze wokół odbytu. Początek objawów może kojarzyć się z jednym z 3 okresów: Zmiana sposobu karmienia zaprzestanie karmienia piersią i rozpoczęcie podawania mieszanek mlecznych. W czasie nauki kontrolowanego oddawania stolców przy próbach wysadzania na nocnik u małych dzieci. Szkodliwe jest zbyt wczesne wysadzanie (zanim dziecko nauczy się świadomie oddawać stolec) lub przymus ze strony rodziców. Rozpoczęcie zajęć w przedszkolu lub szkole. Wstrzymywanie defekacji wynika z niechęci do korzystania z toalety szkolnej lub przedszkolnej i dążeniem do wypróżnień w domu. Objawem towarzyszącym może być moczenie nocne i popuszczanie moczu w ciągu dnia. Może się dołączyć zakażenie układu moczowego. Podczas badania brzucha dziecka wyczuwa się nieraz guz będący esicą wypełnioną kałem. Przy badaniu per rectum wyczuwalne są zbite masy kałowe w bańce odbytnicy. Charakterystyczny dla tego rodzaju zaparć jest bardzo silnie wyrażony lęk dziecka przed badaniem palpacyjnym odbytnicy. 75
4 Badania pracowniane: Badanie czasu pasażu znaczników ujawnia wydłużenie czasu pasażu z gromadzeniem się znaczników w okolicy esiczo-odbytniczej. Manometria anorektalna jest mało przydatna jako test diagnostyczny i prognostyczny dla czynnościowej retencji kału. Najczęściej badanie to wykazuje zwiększoną podatność bańki odbytnicy. Może być trudne do przeprowadzenia ze względu na brak zgody dziecka na jakiekolwiek manipulacje w okolicy odbytu. W ocenie psychologicznej po kilku latach trwania dolegliwości stwierdza się niską samoocenę dziecka, obniżenie nastroju, aż do depresji włącznie. Pacjenci stają się coraz bardziej skryci, zamknięci w sobie, izolują się od otoczenia. Niektóre dzieci z retencją kału stają się nadmiernie pobudzone i nadmiernie aktywne. Często dzieci większe negują fakt brudzenia bielizny, a od personelu medycznego oczekują działania zmierzającego do usunięcia przykrego zapachu wynikającego z nietrzymania kału. Przedstawione zmiany psychologiczne stopniowo ustępują po uregulowaniu wypróżnień i ustąpieniu brudzenia. Leczenie Podstawą leczenia jest usunięcie bólu i dyskomfortu związanego z defekacją. Stosuje się w tym celu leki rozluźniające stolce, najczęściej osmotycznie czynne (laktuloza, forlaks, siarczan magnezu) lub poślizgowe (parafina, siemię lniane, dokuzan sodowy). Ważnym elementem leczenia jest uzyskanie porozumienia lekarza z rodzicami oraz z pacjentem. Dzieci w wieku szkolnym po wytłumaczeniu zasady i strategii leczenia z reguły chętnie współpracują z lekarzem. W czasie rozmowy z rodzicami i dzieckiem zwraca się uwagę, że retencja stolca nie jest chorobą, a jedynie zaburzeniem czynnościowym, które udaje się opanować po rozluźnieniu stolców i doprowadzeniu do bezbolesnych defekacji. Zaburzenie to nie doprowadza ani do pęknięcia jelita, ani do rozwoju raka jelita. Należy uświadomić rodzicom, że jest to częsta dolegliwość wieku dziecięcego, często uważana za chorobę wstydliwą, skrywaną wielokrotnie przez rodzinę przed otoczeniem. Zdarzało się, że była bagatelizowana przez lekarza pierwszego kontaktu, uspokajającego rodzinę, że samo przejdzie. Dlatego niejednokrotnie po długim czasie dzieci docierają do pediatry gastroenterologa. Wcześniejsze wdrożenie leczenia zapobiega nadmiernemu 76
5 poszerzeniu bańki odbytnicy oraz zaburzeniom emocjonalnym dziecka. Im krótszy jest okres dolegliwości przed rozpoczęciem leczenia, tym szybszy efekt przynosi terapia. U niemowląt i małych dzieci spowodowanie rozluźnienia mas kałowych już przynosi poprawę, a po pewnym czasie ustąpienie dolegliwości. Wielu autorów uważa, że leki te powinny być podawane przez okres 3 6 miesięcy od uzyskania prawidłowej konsystencji stolców. Wcześniejsze odstawienie grozi nawrotem dolegliwości. Dziecko należy zachęcać do codziennych 5 10-minutowych prób oddania stolca na sedesie lub nocniku. Opiekunom zwraca się uwagę, że nie powinni okazywać przy dziecku swojej dezaprobaty co do wyglądu lub zapachu stolca, ponieważ te negatywne uwagi mogą udzielić się dziecku i utwierdzać je w dążeniu do wstrzymywania defekacji. Zalecane jest udzielanie dziecku pochwał za skuteczne oddanie stolca, a nawet zaznaczanie tego faktu na wykresach lub tablicach. Nagrodą może być wycieczka lub inna forma wspólnego spędzenia czasu. U dzieci z dysfunkcją zwieraczy i mięśni dna miednicy w wyniku wieloletniego wstrzymywania defekacji pomocna może być terapia biofeedback, która pozwala na poprawę współpracy mięśni dna miednicy i tłoczni brzusznej. Przy nasilonych zaburzeniach emocjonalnych lub dysfunkcji rodziny konieczne może być jednoczesne leczenie psychologiczno-psychiatryczne. Leczenie dietetyczne powinno być dostosowane do możliwości współpracy z pacjentem. W okresie, kiedy dziecko unika defekacji i ma słabsze łaknienie, zwiększenie podaży błonnika może okazać się bezskuteczne. Wówczas należy poprzestać na zwiększeniu podaży płynów. Natomiast u starszych dzieci, które już chcą współpracować, większa podaż błonnika może przyspieszyć regulację stolców. Nawroty dolegliwości mogą pojawić się przy stresujących sytuacjach rodzinnych lub w razie konieczności skorzystania z innych toalet, np. w czasie podróży, wielodniowej wycieczki albo też w wyniku rozregulowania rytmu wypróżnień, m.in. w czasie wakacji. Powtórzenie zastosowanego uprzednio leczenia przynosi z reguły szybki efekt. 77
6 Idiopatyczne nietrzymanie kału To czynnościowe zaburzenie rzadko występuje u dzieci, najczęściej pojawia się u osób dorosłych, częściej u kobiet w średnim i starszym wieku. Osoby te nie przebyły urazów okolicy odbytu ani nie przechodziły chorób dotyczących odbytu i odbytnicy. Natomiast często w przeszłości występowały u nich zaparcia lub oddawały stolce z wysiłkiem. Przyczynę zaburzenia wiąże się z osłabieniem mięśni dna miednicy, a zwłaszcza mięśnia łonowo-odbytniczego, co w następstwie doprowadza do upośledzenia funkcji trzymania kału w bańce odbytnicy. W czasie badania manometrycznego stwierdza się u nich obniżenie ciśnienia spoczynkowego i skurczowego w kanale odbytu. Można przeprowadzić badanie specjalistyczne z próbą trzymania wlewki z soli fizjologicznej. Osoby badane mogą utrzymać w bańce odbytnicy jedynie wlewkę o małej objętości. Bardzo istotnym badaniem jest defekografia, w czasie której stwierdza się otwarty, szeroki kąt odbytowo-odbytniczy wskazujący na osłabienie siły mięśnia łonowo-odbytniczego. Nietrzymanie kału może być objawem towarzyszącym uszkodzeniu nerwów obwodowych w przebiegu cukrzycy; wówczas występuje jednocześnie zaburzenie czucia w prostnicy. Podobne zaburzenia mogą występować w stwardnieniu rozsianym. Leczenie Skutecznym sposobem leczenia może okazać się terapia biofeedback z zastosowaniem manometrii, która przy dobrej współpracy z pacjentem u 70% chorych może być skuteczna. Nieretencyjne nietrzymanie kału W zaburzeniu tym występuje brudzenie bielizny albo wydalanie większych objętościowo mas kałowych u osób, u których nie ma retencji kału, czyli nie dochodzi do jego nadmiernego gromadzenia w bańce 78
7 odbytnicy i esicy. Zaburzenie to występuje u 10 20% dzieci mających problemy z oddawaniem stolca (u pozostałych brudzenie jest wtórne do retencji kału). Częstość występowania nieretencyjnego nietrzymania kału oceniana jest na 1,5 2,8% populacji dzieci w wieku powyżej 4 lat. Dotyczy głównie chłopców, u których występuje czterokrotnie częściej niż u dziewcząt. Istotną formą nieretencyjnego nietrzymania kału jest zaburzenie określane łacińskim terminem encopresis, za które uważane jest powtarzane oddawanie stolca w nieodpowiedni sposób (do bielizny lub na podłogę), zamierzone lub nieświadome. Encopresis jest spotykane częściej u pacjentów psychiatrycznych. U dzieci szkolnych może być ono manifestacją zaburzeń emocjonalnych. Niekiedy wywołane jest obecnością pewnych osób (np. ojciec powracający z pracy) lub pewnymi okolicznościami (np. zasiadanie do obiadu). Zgodnie z III Kryteriami Rzymskimi do rozpoznania tego zespołu muszą być spełnione następujące kryteria: Zaburzenie to pojawia się przynajmniej 1 raz w miesiącu u dziecka w wieku 4 lat lub starszego. Brak strukturalnych cech choroby organicznej, która mogłaby tłumaczyć brudzenie bielizny. Brak cech retencji kału (nie ma zalegania mas kałowych w bańce odbytnicy i esicy). Popuszczanie stolca następuje wyłącznie w czasie czuwania. Nie następuje brudzenie bielizny w czasie snu dziecka. Rano po przebudzeniu bielizna nie powinna być zabrudzona kałem. Mogą to być duże lub małe objętości kału odpowiadające normalnemu wypróżnieniu. W badaniu radiologicznym lub USG nie znajduje się zalegającego kału w odbytnicy i esicy. W badaniach psychologicznych wykazywano, że impulsem do popuszczenia stolca bywa nieuświadomiona złość, a brudzenie było formą manifestacji tej złości. Jest to taka sama manifestacja, jak niechlujność w zakresie higieny, lekceważące zachowanie wobec innych osób. Stan ten określano jako formę bierno-agresywnej relacji z obojgiem lub jednym z rodziców dziecka. 79
8 Leczenie Konieczna jest rozmowa wyjaśniająca z rodzicami, w czasie której tłumaczy się im, że dolegliwości nie są spowodowane ani zaparciami stolca, ani jakąkolwiek chorobą przewodu pokarmowego u ich dziecka. Żadnego efektu nie dają leki przeczyszczające, w odróżnieniu od brudzenia na tle retencji kału. Niekiedy problem ten bywa traktowany mylnie jako łagodna forma biegunki i niepotrzebnie podawane są środki przeciwbiegunkowe, które żadnego efektu nie przyniosą. Należy uświadomić rodziców, że brudzenie jest wyrazem zaburzenia emocjonalnego, a nie złego zachowania. Tacy pacjenci najskuteczniejszą pomoc uzyskają ze strony psychologa lub psychiatry. Dyssynergia dna miednicy Zespół ten w III Klasyfikacji Rzymskiej został włączony do zaparć stolca łącznie z czynnościową retencją kału jako jedno zaburzenie czynnościowe. W tym opracowaniu został on przedstawiony osobno ze względu na pewną specyfikę kliniczną i terapeutyczną, polegającą na dobrym efekcie terapii biofeedback. Zespół dyssynergii dna miednicy mniejszej, określany także jako anismus, bądź w literaturze anglosaskiej jako obstructive defecation, występuje częściej u dorosłych pacjentów z przewlekłymi zaparciami. Polega na wzroście ciśnienia w obrębie kanału odbytu przy próbie defekacji. Patofizjologia tego zaburzenia nie jest do końca wyjaśniona. Wydaje się, że wiąże się ono ze skurczem mięśnia łonowo-odbytniczego. Brak rozluźnienia kanału odbytu w trakcie wydalania stolca powoduje ból i może prowadzić do mechanicznych uszkodzeń błony śluzowej odbytu, co z kolei nasila dolegliwości bólowe podczas kolejnej defekacji. U dzieci prowadzi to do powstrzymywania się od oddawania stolca w celu uniknięcia bólu, a w konsekwencji do nagromadzenia mas kałowych w bańce odbytnicy, do jej poszerzenia i osłabienia zdolności do ewakuacji stolca. W czasie badania manometrycznego wykazano u 2 / 3 pacjentów z tym zaburzeniem obniżenie ciśnienia wewnątrzodbytniczego podczas parcia. Manometria anorektalna jest metodą z wyboru w rozpoznaniu zespołu dyssynergii miednicy mniejszej. Pomiar ciśnień w odbytnicy 80
9 i w obrębie kanału odbytu podczas parcia i próby defekacji pozwala zazwyczaj na ustalenie rozpoznania tego zespołu. W prawidłowej reakcji defekacji wzrostowi ciśnienia w świetle odbytnicy towarzyszy jego obniżenie na wysokości zwieraczy. U pacjentów nie obserwuje się tego zjawiska, a nawet dochodzi do paradoksalnego wzrostu ciśnienia w kanale odbytu. Badanie manometryczne może być uzupełnione jednoczesną elektromiografią mięśni zwieraczy odbytu, natomiast defekografia może wykazać poszerzenie światła odbytnicy, zaostrzenie kąta odbytowo- -odbytniczego, retencję powyżej 50% kontrastu po defekacji, a niekiedy dodatkowo wypadanie fałdu błony śluzowej odbytu. Leczenie Leczenie pacjentów z dyssynergią dna miednicy wymaga skojarzonego postępowania farmakologicznego, dietetycznego i psychologicznego. Ponadto dodatkowym celem leczenia jest wytworzenie prawidłowego mechanizmu relaksacji zwieraczy podczas defekacji. Duże nadzieje wiąże się z terapią behawioralną typu biofeedback. W czasie ćwiczeń pacjent kontrolując wzrokiem wykresy ciśnień w odbytnicy i kanale odbytu, usiłuje wykonać prawidłową próbę defekacji. Każda sesja składa się z kilkudziesięciu powtórzeń ćwiczenia, a każdy cykl ćwiczeń z kilku sesji. Cykle powtarza się co kilka miesięcy zazwyczaj do uzyskania stałej poprawy w manometrycznym obrazie defekacji. Skuteczność tej metody sięga 77%. Wydaje się jednak, że normalizacja paradoksalnego skurczu zwieraczy, poprawiając komfort defekacji, może mieć istotny wpływ na pozytywne nastawienie pacjenta do leczenia, a co za tym idzie, sprzyjać szybszej poprawie dolegliwości. Dyschezja niemowlęca Zaburzenie występuje najczęściej w pierwszym kwartale okresu niemowlęcego, charakteryzuje się gwałtownym napadowym krzykiem poprzedzającym defekację. Przyczynę zaburzenia wiąże się z niewykształceniem koordynacji mięśni brzucha zwiększających ciśnienie tłoczni brzusznej i jednoczesnego 81
10 rozluźnienia mięśni dna miednicy. Płacz dziecka jest ekwiwalentem próby Valsalvy (odruchowego zamknięcia nagłośni w czasie zwiększania ciśnienia tłoczni brzusznej). Podczas płaczu (krzyku) dochodzi do wzrostu ciśnienia w jamie brzusznej. Objawy kliniczne: Nagle pojawiający się piskliwy krzyk, trwający minut i zaczerwienienie twarzy. Krzyk kończy się z chwilą oddania stolca. Stolce mają miękką (papkowatą) konsystencję i oddawane są bez wysiłku. Poza tymi napadami krzyku dziecko zachowuje się spokojnie, chętnie przyjmuje pokarm, dobrze przybiera na wadze, jest pogodne i nie ma innych problemów zdrowotnych. Leczenie Dziecko nie wymaga żadnego leczenia, nie ma też potrzeby podawania środków przeczyszczających ani leków rozkurczowych. Powinno się przeprowadzić rozmowę uspokajającą z rodzicami i wyjaśnić podłoże dolegliwości, które ustąpią z chwilą, gdy niemowlę nauczy się zaciskać głośnię w celu zwiększenia ciśnienia w jamie brzusznej. Dolegliwości mogą utrzymywać się przez kilka tygodni. Zespół jelita nadpobudliwego Zespół jelita nadpobudliwego (zespół drażliwego jelita ang. Irritable bowel syndrome IBS) może wystąpić w każdym wieku, ale najczęściej początek objawów pojawia się w późnym okresie młodzieńczym i wczesnym dorosłym (16 30 rż.). Okresy z występowaniem dolegliwości przedzielone są okresami bezobjawowymi, a zaostrzenia przypisywane są pojawiającym się zdarzeniom stresowym. Charakterystyczną cechą jest to, że z reguły wzorzec dolegliwości jest identyczny przy każdym nawrocie. U dzieci zespół ten rozpoczyna się niejednokrotnie nawracającymi bólami brzucha, do których z czasem dołączają się zaburzenia defekacji (zaparcia lub biegunki). Również okresy te przeplatają się okresami bezbólowymi i bez zaburzeń defekacji. 82
11 Podstawowe znaczenie w postępowaniu klinicznym ma tzw. diagnoza pozytywna, ustalona na podstawie stwierdzenia charakterystycznych objawów IBS, a nie wykluczenie innych chorób. Dlatego postępowanie diagnostyczne zakłada wykonanie ograniczonej liczby badań dodatkowych, których prawidłowy wynik potwierdza rozpoznanie zespołu. Pozwala to z jednej strony pogłębić zaufanie rodziców do lekarza, a z drugiej uniknąć wykonywania dalszych drogich i niepotrzebnych badań. Zalecane badania dodatkowe: Morfologia krwi. OB lub CRP. Badania biochemiczne krwi (bilirubina, AlAT, GGTP, amylaza). Badanie ogólne moczu i w razie wątpliwości posiew moczu. Badanie parazytologiczne kału (cysty lub jaja pasożytów). Badanie ultrasonograficzne (USG) brzucha. Bóle brzucha u różnych osób mogą mieć różną lokalizację i nasilenie, ale u każdego poszczególnego pacjenta ich lokalizacja i charakter pozostają stałe. Bóle zwykle są okresowe, mogą być też ciągłe, z nakładającymi się silnymi bólami kolkowymi; odczuwane są jako ostre, nękające i występują z reguły w dzień. Ich natężenie zmniejsza się po oddaniu gazów lub stolca. Nawracające bóle brzucha w dolnych partiach są traktowane jako jeden z objawów typowych dla IBS. Zwykle nasilają się w minut po posiłku. Stolce mogą być luźne, ale nie wodniste, oddawane w mniejszych porcjach. Mogą też być twarde, cienkie lub peletkowate (przypominające kozie bobki ). Niekiedy są naprzemienne, luźne i twarde. Wzdęcia brzucha mają tendencję do nasilania się w ciągu dnia i ustępowania w czasie snu. Często występuje zjawisko odbijania. U wszystkich pacjentów niezależnie od innych badań diagnostycznych wskazane jest badanie psychologiczne, które może pomóc w ustaleniu tła dolegliwości. U wielu pacjentów z IBS spotyka się objawy towarzyszące, takie jak: dyskomfort w górnych częściach brzucha, zapalenie guzków krwawniczych (hemoroidy) lub szczelina odbytu. 83
Piśmiennictwo... 45. Manometria przełyku Krzysztof Fyderek... 31 Założenia, zasady i wskazania do badania manometrycznego przełyku u dzieci...
SPIS TREŚCI ROZWÓJ ONTOGENETYCZNY ORAZ FIZJOLOGIA CZYNNOŚCI MOTORYCZNEJ PRZEWODU POKARMOWEGO Krzysztof Fyderek.. 13 Rozwój strukturalny................. 13 Rozwój śródściennego żołądkowo-jelitowego (enteralnego)
Bardziej szczegółowoPrzyczyny, diagnostyka i leczenie trudnych zaparć u dzieci
Przyczyny, diagnostyka i leczenie trudnych zaparć u dzieci Józef Ryżko Instytut Pielęgniarstwa i Nauk o Zdrowiu UR Klinika Gastroenterologii, Hepatologii i Zaburzeń Odżywiania IP CZD Podział zaparć 95%
Bardziej szczegółowo"Przyczyny, diagnostyka i leczenie trudnych zaparć u dzieci " Urszula Grzybowska-Chlebowczyk
"Przyczyny, diagnostyka i leczenie trudnych zaparć u dzieci " Urszula Grzybowska-Chlebowczyk Evaluation and treatment of functional constipation in infants and children: Evidence Based Recommendations
Bardziej szczegółowoZesłpół jelita drażliwego. łac. colon irritabile; ang. Irritable Bowel Syndrome, (w skrócie IBS) (Nerwica jelit)
Zesłpół jelita drażliwego łac. colon irritabile; ang. Irritable Bowel Syndrome, (w skrócie IBS) (Nerwica jelit) Co to jest? Zespół jelita drażliwego jest to przewlekła (trwająca przez co najmniej trzy
Bardziej szczegółowoZebrała i opracowała Maria Sałamacha
BÓLE BRZUCHA Zebrała i opracowała Maria Sałamacha Ból brzucha u dzieci ma zwykle charakter czynnościowy, co oznacza, że szczegółowe badania i analizy laboratoryjne nie wykazują żadnych odchyleń, jednak
Bardziej szczegółowoOcena ogólna: Raport całkowity z okresu od 04.05.2007 do 15.11.2007
W Niepublicznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej ABC medic Praktyka Grupowa Lekarzy Rodzinnych w Zielonej Górze w okresie od 04.05.2007-15.11.2007 została przeprowadzona ocena efektów klinicznych u pacjentów
Bardziej szczegółowoWybrane zaburzenia lękowe. Tomasz Tafliński
Wybrane zaburzenia lękowe Tomasz Tafliński Cel prezentacji Przedstawienie najważniejszych objawów oraz rekomendacji klinicznych dotyczących rozpoznawania i leczenia: Uogólnionego zaburzenia lękowego (GAD)
Bardziej szczegółowoAneks III. Zmiany w odpowiednich punktach charakterystyki produktu leczniczego i ulotkach dla pacjenta
Aneks III Zmiany w odpowiednich punktach charakterystyki produktu leczniczego i ulotkach dla pacjenta Uwaga: Konieczna może być późniejsza aktualizacja zmian w charakterystyce produktu leczniczego i ulotce
Bardziej szczegółowoGdy dziecko boli brzuszek poradnik dla rodziców
Gdy dziecko boli brzuszek poradnik dla rodziców Konsultacja naukowa: Prof. dr hab. med. Mieczysława Czerwionka-Szaflarska Układ pokarmowy misterna budowa i doskonała funkcja Układ pokarmowy człowieka zbudowany
Bardziej szczegółowoZaburzenia nerwicowe pod postacią somatyczną
Zaburzenia nerwicowe pod postacią somatyczną Mikołaj Majkowicz Zakład Psychologii Klinicznej Katedry Chorób Psychicznych AMG Zaburzenia występujące pod postacią somatyczną Główną cechą zaburzeń pod postacią
Bardziej szczegółowoRodzinna gorączka śródziemnomorska
www.printo.it/pediatric-rheumatology/pl/intro Rodzinna gorączka śródziemnomorska Wersja 2016 2. DIAGNOZA I LECZENIE 2.1 Jak diagnozuje się tę chorobę? Zasadniczo stosuje się następujące podejście: Podejrzenie
Bardziej szczegółowo30 saszetek po 5,0 g Kod kreskowy EAN UCC: Wskazania do stosowania: Zaparcia. Stany, w których wskazane jest ułatwienie wypróżnienia.
INFORMACJE ZAMIESZCZANE NA OPAKOWANIACH ZEWNĘTRZNYCH PUDEŁKO TEKTUROWE Nasienie płesznika Psyllii semen Skład saszetki: Nasienie płesznika (Psyllii semen) 5,0 g Zioła, 5,0 g/saszetkę 30 saszetek po 5,0
Bardziej szczegółowoImię i nazwisko Pacjenta:..PESEL/Data urodzenia:... FORMULARZ ZGODY. Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:...
FORMULARZ ZGODY I Informacje o osobach uprawnionych do wyrażenia zgody Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:... PESEL/Data urodzenia Pacjenta:... II Nazwa procedury medycznej
Bardziej szczegółowoUlotka dołączona do opakowania: informacja dla pacjenta. Bisacodyl GSK, 10 mg, czopki. Bisacodylum
Ulotka dołączona do opakowania: informacja dla pacjenta Bisacodyl GSK, 10 mg, czopki Bisacodylum Należy uważnie zapoznać się z treścią ulotki przed zastosowaniem leku, ponieważ zawiera ona informacje ważne
Bardziej szczegółowoCzynnościowe bóle brzucha- kiedy podejrzewać, czy i jak leczyć? Krzysztof Fyderek Klinika Pediatrii Gastroenterologii i Żywienia UJCM
Czynnościowe bóle brzucha- kiedy podejrzewać, czy i jak leczyć? Krzysztof Fyderek Klinika Pediatrii Gastroenterologii i Żywienia UJCM Bóle brzucha u dzieci Występowanie nawracającego bólu brzucha od 0.3
Bardziej szczegółowoLOPERAMID WZF 2 mg, tabletki Loperamidi hydrochloridum
Ulotka dołączona do opakowania: informacja dla pacjenta LOPERAMID WZF 2 mg, tabletki Loperamidi hydrochloridum Należy uważnie zapoznać się z treścią ulotki przed zastosowaniem leku, ponieważ zawiera ona
Bardziej szczegółowoDOLEGLIWOŚCI ZE STRONY DOLNYCH DRÓG MOCZOWYCH (LUTS) U KOBIET
DOLEGLIWOŚCI ZE STRONY DOLNYCH DRÓG MOCZOWYCH (LUTS) U KOBIET ze szczególnym uwzględnieniem zespołu pęcherza nadaktywnego (OAB) Pod patronatem: Opracowała: dr Anna Katarzyna Czech DOLEGLIWOŚCI ZE STRONY
Bardziej szczegółowoEtiologia i częstość występowania monosymptomatycznego i niemonosymptomatycznego moczenia nocnego w populacji dzieci polskich
Etiologia i częstość występowania monosymptomatycznego i niemonosymptomatycznego moczenia nocnego w populacji dzieci polskich dr n. med. Agata Korzeniecka - Kozerska Założenia TRUDNOŚCI Z USTALENIEM CZY
Bardziej szczegółowoPodstawowe informacje o chorobach i raku gruczołu krokowego
W TROSCE O PACJENTA CHOREGO NA RAKA GRUCZOŁU KROKOWEGO Ogólnopolski program edukacyjny Podstawowe informacje o chorobach i raku gruczołu krokowego Program realizowany pod patronatem Polskiego Towarzystwa
Bardziej szczegółowoDepresja wyzwanie dla współczesnej medycyny
Projekt jest współfinansowany ze środków Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej w ramach Programu Operacyjnego Fundusz Inicjatyw Obywatelskich na lata 2014 2020 Depresja wyzwanie dla współczesnej medycyny
Bardziej szczegółowoZaawansowany. Zaliczenie drugiego semestru z chirurgii i pielęgniarstwa chirurgicznego.
1 Kierunek: PIELĘGNIARSTWO Nazwa przedmiotu Chirurgia i pielęgniarstwo chirurgiczne Kod przedmiotu Poziom przedmiotu Rok studiów Semestr Liczba punktów Metody nauczania Język wykładowy Imię i nazwisko
Bardziej szczegółowoVI.2 Podsumowanie planu zarządzania ryzykiem dotyczącego produktu leczniczego Alverine Citrate przeznaczone do publicznej wiadomości
SUBSTANCJA CZYNNA (INN) GRUPA FARMAKOTERAPEUTYCZNA (KOD ATC) PODMIOT ODPOWIEDZIALNY NAZWA HANDLOWA PRODUKTU LECZNICZEGO, KTÓREGO DOTYCZY PLAN ZARZĄDZANIA RYZYKIEM Cytrynian alweryny Grupa farmakoterapeutyczna:
Bardziej szczegółowoZespoły bólowe kręgosłupa
Zespoły bólowe kręgosłupa W około 70-80% przypadków pierwszego spotkania pacjenta i lekarza nie daje ustalić się dokładnie przyczyny bólów kręgosłupa. Świadczy to o złożoności tego problemu. Mimo tego
Bardziej szczegółowoZapalenie ucha środkowego
Zapalenie ucha środkowego Poradnik dla pacjenta Dr Maciej Starachowski Ostre zapalenie ucha środkowego. Co to jest? Ostre zapalenie ucha środkowego jest rozpoznawane w przypadku zmian zapalnych w uchu
Bardziej szczegółowo- ankieta dla mężczyzn-
Ankieta ma charakter poufny i służy jedynie optymalnemu przygotowaniu programu terapeutycznego. Imię i nazwisko:... Adres e-mail:... Wiek:... Czego spodziewasz się po terapii? Jakie są Twoje oczekiwania
Bardziej szczegółowoNIEINWAZYJNA TERAPIA NIETRZYMANIA MOCZU SALUS-TALENT
NIEINWAZYJNA TERAPIA NIETRZYMANIA MOCZU SALUS-TALENT WPROWADZENIE Pacjenci coraz częściej zwracają uwagę na swoje problemy intymne. Problemy intymne zawierają w sobie schorzenia takie jak: nietrzymanie
Bardziej szczegółowoCo to jest kolonoskopia?
Co to jest kolonoskopia? Co to jest kolonoskopia? Kolonoskopia jest badaniem umożliwiającym obejrzenie jelita grubego od środka za pomocą małej kamery umieszczonej na końcu długiego, elastycznego przewodu
Bardziej szczegółowow kale oraz innych laboratoryjnych markerów stanu zapalnego (białka C-reaktywnego,
1. Streszczenie Wstęp: Od połowy XX-go wieku obserwuje się wzrost zachorowalności na nieswoiste choroby zapalne jelit (NChZJ), w tym chorobę Leśniowskiego-Crohna (ChLC), zarówno wśród dorosłych, jak i
Bardziej szczegółowoSpis treści. http://d-nb.info/101440553x
Spis treści Wstęp 7 1. Budowa i działanie układu pokarmowego 8 Żołądek - jelita 8 Trawienie 8 Odbyt (kanał odbytu) 9 Hemoroidy 9 2. Choroby ujścia jelita 10 Metody badania 10 Czego dotyczy badanie? 10
Bardziej szczegółowoAcute Services Division [Dział Leczenia Szpitalnego] Informacje dla Pacjenta. Kolonoskopia
Acute Services Division [Dział Leczenia Szpitalnego] Informacje dla Pacjenta Kolonoskopia Dlaczego muszę mieć wykonaną kolonoskopię? Zabieg kolonoskopii jest konieczny, gdy w ramach badań przesiewowych
Bardziej szczegółowoInformacja do Formularza Kontroli Jakości Nr 1
Formularz Kontroli Jakości Nr Informacja do Formularza Kontroli Jakości Nr Droga Koleżanko, drogi Kolego. Formularz Kontroli Jakości Nr (formularz w kolorze pomarańcowym) zawiera pytania dotyczące anamnezy,
Bardziej szczegółowoVI.2. Podsumowanie planu zarządzania ryzykiem dla produktu leczniczego LoperamideDr.Max przeznaczone do publicznej wiadomości
VI.2. Podsumowanie planu zarządzania ryzykiem dla produktu leczniczego LoperamideDr.Max przeznaczone do publicznej wiadomości VI.2.1.Omówienie rozpowszechnienia choroby 1. Ostra biegunka: Biegunka to zwiększona
Bardziej szczegółowoBROSZURA INFORMACYJNA DLA PACJENTA
BROSZURA INFORMACYJNA DLA PACJENTA Zastosowanie produktu BOTOX /Vistabel 4 jednostki Allergan/0,1 ml toksyna botulinowa typu A w leczeniu zmarszczek pionowych gładzizny czoła Spis treści Co to są zmarszczki
Bardziej szczegółowoImię i nazwisko Pacjenta:..PESEL/Data urodzenia:... FORMULARZ ZGODY. Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:...
FORMULARZ ZGODY I Informacje o osobach uprawnionych do wyrażenia zgody Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:... PESEL/Data urodzenia Pacjenta:... II Nazwa procedury medycznej
Bardziej szczegółowo1/5. ULOTKA DLA PACJENTA: INFORMACJA DLA UŻYTKOWNIKA ULGIX LAXI (Natrii docusas) 50 mg, kapsułki miękkie
ULOTKA DLA PACJENTA: INFORMACJA DLA UŻYTKOWNIKA ULGIX LAXI (Natrii docusas) 50 mg, kapsułki miękkie Należy przeczytać uważnie całą ulotkę, ponieważ zawiera ona ważne informacje dla pacjenta. Lek ten jest
Bardziej szczegółowoBADANIE NA TEMAT WIEDZY OCZEKIWAŃ I DOSTĘPNOŚCI TERAPII BIOLOGICZNYCH W POLSCE #KUPAPYTAŃ
PIERWSZE W POLSCE PACJENCKIE BADANIE NA TEMAT WIEDZY OCZEKIWAŃ I DOSTĘPNOŚCI TERAPII BIOLOGICZNYCH W POLSCE #KUPAPYTAŃ PREZENTACJA WYNIKÓW PATRONATY HONOROWE PARTNERZY Badanie zostało przeprowadzone dzięki
Bardziej szczegółowoZałącznik nr 6. Lp. Profil oraz rodzaj komórki organizacyjnej Warunki realizacji świadczenia gwarantowanego
Załącznik nr 6 WYKAZ ŚWIADCZEŃ GWARANTOWANYCH REALIZOWANYCH W WARUNKACH AMBULATORYJNYCH PSYCHIATRYCZNYCH I LECZENIA ŚRODOWISKOWEGO (DOMOWEGO) ORAZ WARUNKI ICH REALIZACJI Lp. Profil oraz rodzaj komórki
Bardziej szczegółowoDiagnostyka ogólna chorób wewnętrznych. Klinika Hipertensjologii i Chorób Wewnętrznych
Diagnostyka ogólna chorób wewnętrznych Klinika Hipertensjologii i Chorób Wewnętrznych Piśmiennictwo: Szczeklik E. Diagnostyka ogólna chorób wewnętrznych. PZWL 1979 Bolechowski F. Podstawy ogólnej diagnostyki
Bardziej szczegółowowiek lat bez objawów raka jelita grubego Więcej Na czym polega kolonoskopia?
Choroba nie czeka TY TEŻ NIE CZEKAJ! Bezpłatne badania kolonoskopowe Serdecznie zapraszamy na bezpłatne badania kolonoskopowe. Badania współfinansowane są przez Unię Europejską ramach projektu Choroba
Bardziej szczegółowoFORMULARZ ZGODY. Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:. PESEL/Data urodzenia Pacjenta:...
FORMULARZ ZGODY I Informacje o osobach uprawnionych do wyrażenia zgody Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:. PESEL/Data urodzenia Pacjenta:... II Nazwa procedury medycznej
Bardziej szczegółowoZaburzenia psychiczne w dzieciństwie. Iwona A. Trzebiatowska
Zaburzenia psychiczne w dzieciństwie co będzie b w życiu dorosłym Iwona A. Trzebiatowska Schizofrenia Brak możliwości rozpoznanie poniżej 6 rż Wcześniejsze zachorowania u chłopców Udział czynnika organicznego
Bardziej szczegółowoParafina ciekła Avena, 1g/ 1g, płyn doustny i do użytku zewnętrznego
C H A R A K T E R Y S T Y K A P R O D U K T U L E C Z N I C Z E G O 1. NAZWA PRODUKTU LECZNICZEGO Parafina ciekła Avena, 1g/ 1g, płyn doustny i do użytku zewnętrznego 2. SKŁAD JAKOŚCIOWY I ILOŚCIOWY 1
Bardziej szczegółowoLECZENIE CHOROBY LEŚNIOWSKIEGO - CROHNA (chlc) (ICD-10 K 50)
Załącznik B.32.a. LECZENIE CHOROBY LEŚNIOWSKIEGO - CROHNA (chlc) (ICD-10 K 50) ZAKRES ŚWIADCZENIA GWARANTOWANEGO ŚWIADCZENIOBIORCY SCHEMAT DAWKOWANIA LEKÓW W PROGRAMIE BADANIA DIAGNOSTYCZNE WYKONYWANE
Bardziej szczegółowoANOREKSJA, jadłowstręt psychiczny (z greckiego an. Zaprzeczanie, órexis pożądanie, apetyt, łaknienie) oznacza brak łaknienia (apetytu).
mgr Anna Grygny ANOREKSJA, jadłowstręt psychiczny (z greckiego an. Zaprzeczanie, órexis pożądanie, apetyt, łaknienie) oznacza brak łaknienia (apetytu). Jest to zespół występujący w wieku młodzieńczym;
Bardziej szczegółowoZakażenia układu moczowego
Zakażenia układu moczowego Zakażenia układu moczowego SPIS TREŚCI CO TO JEST UKŁAD MOCZOWY? nerka moczowód pęcherz moczowy cewka moczowa zobacz więcej NA CZYM POLEGA ZAKAŻENIE UKŁADU MOCZOWEGO? pałeczka
Bardziej szczegółowo2
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Wzajemne oddziaływanie substancji leczniczych, suplementów diety i pożywienia może decydować o skuteczności i bezpieczeństwie terapii. Nawet przyprawy kuchenne mogą w istotny sposób
Bardziej szczegółowo- Jeśli po upływie 7-10 dni nie nastąpiła poprawa lub pacjent czuje się gorzej, należy
Ulotka dołączona do opakowania: informacja dla pacjenta ULGIX LAXI 50 mg, kapsułki miękkie Natrii docusas Należy uważnie zapoznać się z treścią ulotki przed zastosowaniem leku, ponieważ zawiera ona informacje
Bardziej szczegółowoImię i nazwisko Pacjenta:..PESEL/Data urodzenia:... FORMULARZ ZGODY. Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:...
FORMULARZ ZGODY I Informacje o osobach uprawnionych do wyrażenia zgody Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:... PESEL/Data urodzenia Pacjenta:... II Nazwa procedury medycznej
Bardziej szczegółowoLECZENIE PRZEWLEKŁEGO WIRUSOWEGO ZAPALENIA WĄTROBY TYPU C TERAPIĄ BEZINTERFERONOWĄ (ICD-10 B 18.2)
Załącznik B.71. LECZENIE PRZEWLEKŁEGO WIRUSOWEGO ZAPALENIA WĄTROBY TYPU C TERAPIĄ BEZINTERFERONOWĄ (ICD-10 B 18.2) ŚWIADCZENIOBIORCY 1. Kryteria kwalifikacji: 1) Do programu kwalifikowani są dorośli świadczeniobiorcy
Bardziej szczegółowoZewnątrzwydzielnicza niewydolność trzustki u psów
Zewnątrzwydzielnicza niewydolność Roman Lechowski Katedra Chorób Małych Zwierząt z Klinika, Wydział Medycyny Weterynaryjnej SGGW w Warszawie Niewystarczajace wytwarzanie enzymów trawiennych przez trzustkę
Bardziej szczegółowoZakażenia układu moczowego u dzieci. Zofia Konarska Klinika Pediatrii WUM
Zakażenia układu moczowego u dzieci Zofia Konarska Klinika Pediatrii WUM Plan wędrówki Kilka definicji Rekomendacje, siła zaleceń Omówienie przypadków dzieci z ZUM w świetle rekomendacji Najważniejsze
Bardziej szczegółowoZaparcie Choroba Hirschsprunga
Aleksandra Banaszkiewicz Zaparcie Choroba Hirschsprunga Klinika Gastroenterologii i Żywienia Dzieci Warszawski Uniwersytet Medyczny Definicja? Definicja Oddawanie stolca rzadziej niż 3 razy w ciągu tygodnia
Bardziej szczegółowoWCZESNE OBJAWY CHOROBY NOWOTWOROWEJ U DZIECI
WCZESNE OBJAWY CHOROBY NOWOTWOROWEJ U DZIECI Elżbieta Adamkiewicz-Drożyńska Katedra i Klinika Pediatrii, Hematologii i Onkologii Początki choroby nowotworowej u dzieci Kumulacja wielu zmian genetycznych
Bardziej szczegółowoRodzicom ku uwadze! Poradnik internetowy dla rodziców uczniów klas I- III Gimnazjum Sióstr Misjonarek Św. Rodziny im. Bł. B. Lament w Białymstoku
Rodzicom ku uwadze! Poradnik internetowy dla rodziców uczniów klas I- III Gimnazjum Sióstr Misjonarek Św. Rodziny im. Bł. B. Lament w Białymstoku Białystok rok szkolny2012/13 Jak chronić naszą młodzież
Bardziej szczegółowoLECZENIE PRZEWLEKŁEGO WIRUSOWEGO ZAPALENIA WĄTROBY TYPU C TERAPIĄ BEZINTERFERONOWĄ (ICD-10 B 18.2)
Załącznik B.71. LECZENIE PRZEWLEKŁEGO WIRUSOWEGO ZAPALENIA WĄTROBY TYPU C TERAPIĄ BEZINTERFERONOWĄ (ICD-10 B 18.2) ŚWIADCZENIOBIORCY 1. Kryteria kwalifikacji: 1) Do programu kwalifikowani są dorośli świadczeniobiorcy
Bardziej szczegółowo- ankieta dla kobiet- Ankieta ma charakter poufny i służy jedynie optymalnemu przygotowaniu programu terapeutycznego.
- ankieta dla kobiet- Ankieta ma charakter poufny i służy jedynie optymalnemu przygotowaniu programu terapeutycznego. Imię i nazwisko:... Adres e-mail:... Wiek:... Czego spodziewasz się po terapii? Jakie
Bardziej szczegółowoWywiady z zakresu układu moczowego. Klinika Medycyny Transplantacyjnej, Nefrologii i Chorób Wewnętrznych WUM
Wywiady z zakresu układu moczowego Klinika Medycyny Transplantacyjnej, Nefrologii i Chorób Wewnętrznych WUM Dyzuria Częstomocz Główne objawy Zmiany wyglądu moczu - krwiomocz - pienienie się moczu Zaburzenia
Bardziej szczegółowoLECZENIE CHOROBY LEŚNIOWSKIEGO - CROHNA (chlc) (ICD-10 K 50)
Załącznik B.32. LECZENIE CHOROBY LEŚNIOWSKIEGO - CROHNA (chlc) (ICD-10 K 50) ZAKRES ŚWIADCZENIA GWARANTOWANEGO ŚWIADCZENIOBIORCY SCHEMAT DAWKOWANIA LEKÓW W PROGRAMIE BADANIA DIAGNOSTYCZNE WYKONYWANE W
Bardziej szczegółowoKOLKA Objawy: niepokój oglądanie się zwierzęcia na boki (na brzuch) tarzanie się kopanie tylnymi kończynami o brzuch
KOLKA Pojęcie kolka nie oznacza pojedynczej jednostki chorobowej, lecz jest ogólnym określeniem dla objawów bólowych, których przyczyna leży w obrębie jamy brzusznej. Takie bóle kolkowe mogą mieć wiele
Bardziej szczegółowoSmectaGo Gotowa do wypicia zawiesina zawierająca diosmektyt w saszetkach
SmectaGo Gotowa do wypicia zawiesina zawierająca diosmektyt w saszetkach Należy uważnie zapoznać się z treścią ulotki przed zastosowaniem wyrobu medycznego, ponieważ zawiera ona informacje ważne dla pacjenta.
Bardziej szczegółowoCzym jest nowotwór złośliwy?
Czym jest nowotwór złośliwy? Nowotwór złośliwy-nowotwór o małym zróżnicowaniu tkanek, za to o skłonności do odrywania się komórek. Nowotwór złośliwy często jest utożsamiany z rakiem, który jest tylko jedną
Bardziej szczegółowoZakażenia układu moczowego u dzieci. Zofia Konarska Klinika Pediatrii WUM KURS 2019
Zakażenia układu moczowego u dzieci Zofia Konarska Klinika Pediatrii WUM KURS 2019 Plan wędrówki Kilka definicji Rekomendacje, siła zaleceń CASE Najważniejsze zalecenia Zakażenie górnych dróg układu moczowego
Bardziej szczegółowoKręgozmyk, choroba Bechterowa, reumatyzm stawów, osteoporoza
Kręgozmyk, choroba Bechterowa, reumatyzm stawów, osteoporoza Kręgozmyk (spondylolisteza) - jest to zsunięcie się kręgu do przodu (w kierunku brzucha) w stosunku do kręgu położonego poniżej. Dotyczy to
Bardziej szczegółowoFORMULARZ MEDYCZNY PACJENTA
Data wypełnienia: FORMULARZ MEDYCZNY PACJENTA NAZWISKO i IMIĘ PESEL ADRES TELEFON Nazwisko i imię opiekuna/osoby upoważnionej do kontaktu: Telefon osoby upoważnionej do kontaktu: ROZPOZNANIE LEKARSKIE
Bardziej szczegółowoZaburzenia nastroju u dzieci i młodzieży
Zaburzenia nastroju u dzieci i młodzieży Zaburzenia nastroju u dzieci i młodzieży: pojedynczy epizod dużej depresji nawracająca duża depresja dystymia mania lub submania stan mieszany zaburzenia afektywne
Bardziej szczegółowoDOLEGLIWOŚCI ZE STRONY DOLNYCH DRÓG MOCZOWYCH (LUTS) U MĘŻCZYZN
DOLEGLIWOŚCI ZE STRONY DOLNYCH DRÓG MOCZOWYCH (LUTS) U MĘŻCZYZN ze szczególnym uwzględnieniem łagodnego rozrostu gruczołu krokowego (BPH/BPE) Pod patronatem: Opracowała: dr Anna Katarzyna Czech DOLEGLIWOŚCI
Bardziej szczegółowoWCZESNE OBJAWY RAKA JELITA GRUBEGO BYWAJĄ CZĘSTO UKRYTE
WCZESNE OBJAWY RAKA JELITA GRUBEGO BYWAJĄ CZĘSTO UKRYTE SPOŚRÓD CHORYCH NA RAKA JELITA GRUBEGO UDAJE SIĘ POKONAĆ CHOROBĘ POD WARUNKIEM JEJ WCZESNEGO WYKRYCIA. Rak jelita grubego jest trzecim najczęściej
Bardziej szczegółowowww.printo.it/pediatric-rheumatology/pl/intro Choroba behceta Wersja 2016 1. CO TO JEST CHOROBA BEHCETA 1.1 Co to jest? Zespół Behçeta lub choroba Behçeta (ang. Behçet's Disease, BD) to układowe zapalenie
Bardziej szczegółowoUrząd Miasta Bielsko-Biała - um.bielsko.pl Wygenerowano: /14:10: listopada - Światowym Dniem Walki z Cukrzycą
14 listopada - Światowym Dniem Walki z Cukrzycą Cukrzyca jest chorobą, która staje się obecnie jednym z najważniejszych problemów dotyczących zdrowia publicznego. Jest to przewlekły i postępujący proces
Bardziej szczegółowoCzy to smutek, czy już depresja?
Niebezpieczna siostra smutku jak rozpoznać i poradzić sobie z depresją? Warsztaty dla uczniów Czy to smutek, czy już depresja? Podstawowe różnice Smutek To emocja, której doświadczanie jest naturalne dla
Bardziej szczegółowoLECZENIE PRZEWLEKŁEGO WIRUSOWEGO ZAPALENIA WĄTROBY TYPU C TERAPIĄ BEZINTERFERONOWĄ (ICD-10 B 18.2)
Załącznik B.71. LECZENIE PRZEWLEKŁEGO WIRUSOWEGO ZAPALENIA WĄTROBY TYPU C TERAPIĄ BEZINTERFERONOWĄ (ICD-10 B 18.2) ŚWIADCZENIOBIORCY 1. Kryteria kwalifikacji: 1) Do programu kwalifikowani są dorośli świadczeniobiorcy
Bardziej szczegółowoCHARAKTERYSTYKA PRODUKTU LECZNICZEGO. Moxalole, 13,125 g + 350,7 mg + 46,6 mg + 178,5 mg, proszek do sporządzania roztworu doustnego
CHARAKTERYSTYKA PRODUKTU LECZNICZEGO 1. NAZWA PRODUKTU LECZNICZEGO Moxalole, 13,125 g + 350,7 mg + 46,6 mg + 178,5 mg, proszek do sporządzania roztworu doustnego 2. SKŁAD JAKOŚCIOWY I ILOŚCIOWY Każda saszetka
Bardziej szczegółowoChoroby wewnętrzne - gastroenterologia Kod przedmiotu
Choroby wewnętrzne - gastroenterologia - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Choroby wewnętrzne - gastroenterologia Kod przedmiotu 12.0-WL-Lek-ChW-G Wydział Wydział Lekarski i Nauk o Zdrowiu
Bardziej szczegółowoKEYTRUDA (pembrolizumab)
Poradnik dotyczący leku KEYTRUDA (pembrolizumab) Informacja dla Pacjentów Niniejszy produkt leczniczy będzie dodatkowo monitorowany. Umożliwi to szybkie zidentyfikowanie nowych informacji o bezpieczeństwie.
Bardziej szczegółowoUlotka dołączona do opakowania: informacja dla pacjenta. Buscopan 10 mg, czopki Hyoscini butylbromidum
Ulotka dołączona do opakowania: informacja dla pacjenta Buscopan 10 mg, czopki Hyoscini butylbromidum Należy uważnie zapoznać się z treścią ulotki przed zastosowaniem leku, ponieważ zawiera ona informacje
Bardziej szczegółowoCo to jest cukrzyca?
Co to jest cukrzyca? Schemat postępowania w cukrzycy Wstęp Cukrzyca to stan, w którym organizm nie może utrzymać na odpowiednim poziomie stężenia glukozy (cukru) we krwi. Glukoza jest głównym źródłem energii
Bardziej szczegółowoRozdział 7. Nieprawidłowy zapis EEG: EEG w padaczce
Rozdział 7. Nieprawidłowy zapis EEG: EEG w padaczce Znaczenie zapisu EEG w rozpoznaniu i leczeniu EEG wspiera kliniczne rozpoznanie padaczki, ale na ogół nie powinno stanowić podstawy rozpoznania wobec
Bardziej szczegółowoINTESTA jedyny. oryginalny maślan sodu w chronionej patentem matrycy trójglicerydowej
INTESTA jedyny oryginalny maślan sodu w chronionej patentem matrycy trójglicerydowej Dlaczego INTESTA? kwas masłowy jest podstawowym materiałem energetycznym dla nabłonka przewodu pokarmowego, zastosowanie,
Bardziej szczegółowoPlan zarządzania ryzykiem
VI.2 Podsumowanie publiczne VI.2.1 Przegląd epidemiologii choroby Zaparcia to utrudnione lub nieczęste (< 2/tydz) defekacje. Są one jedną z najczęstszych dolegliwości w populacjach krajów uprzemysłowionych,
Bardziej szczegółowoWybrane przypadki medyczne na oddziale chirurgii i onkologii dziecięcej
Wybrane przypadki medyczne na oddziale chirurgii i onkologii dziecięcej Maria Marciniak Opiekun koła: Dr n. med. Janusz Jabłoński Kierownik kliniki: Prof. dr n med. Ewa Andrzejewska Ostre zespoły brzuszne
Bardziej szczegółowoProblemy pielęgnacyjne pacjentów z depresją.
Problemy pielęgnacyjne pacjentów z depresją. mgr Irena Ewa Rozmanowska specjalista w dziedzinie pielęgniarstwa psychiatrycznego fot. Vedran Vidovic shutterstock.com Depresja ma w psychiatrii pozycję podobną
Bardziej szczegółowoPoród Siłami Natury. 1 6 doba
Poród Siłami Natury 1 6 doba ĆWICZENIA PRZECIWOBRZĘKOWE I PRZECIWZAKRZEPOWE Pozycja wyjściowa (PW): leżenie na plecach na łóżku RUCH: naprzemienne zginanie (zaciskanie) i prostowanie palców stóp (x20)
Bardziej szczegółowoPOTRZEBY DZIECKA Z PROBLEMAMI -DYSTROFIA MIĘŚNIOWA DUCHENNE A NEUROLOGICZNYMI W SZKOLE
POTRZEBY DZIECKA Z PROBLEMAMI NEUROLOGICZNYMI W SZKOLE -DYSTROFIA MIĘŚNIOWA DUCHENNE A Klinika Neurologii Rozwojowej Gdański Uniwersytet Medyczny Ewa Pilarska Dystrofie mięśniowe to grupa przewlekłych
Bardziej szczegółowoNieprawidłowa masa stwierdzona podczas badania przedmiotowego. Dr n. med. Maciej Siński
Nieprawidłowa masa stwierdzona podczas badania przedmiotowego Dr n. med. Maciej Siński Podstawowe pytania Gdzie guz jest zlokalizowany? Jakie są jego wymiary i kształt? Kształt regularny, gładkie brzegi
Bardziej szczegółowowzrasta drażliwość. Takie objawy nie mieszczą się w ramach klasyfikacji dotyczącej depresji. W związku z tym zdarza się, że u dzieci cierpiących na
Hasło tegorocznych Światowych Dni Zdrowia obchodzonych 7 kwietnia brzmi: Depresja - porozmawiajmy o niej. Specjaliści pracujący w naszej szkole zachęcają wszystkich rodziców do pogłębienia wiedzy na temat
Bardziej szczegółowoKompleksowa Ambulatoryjna Opieka Specjalistyczna nad pacjentem z Otępieniem - propozycja ekspercka
Kompleksowa Ambulatoryjna Opieka Specjalistyczna nad pacjentem z Otępieniem - propozycja ekspercka D. Ryglewicz, M. Barcikowska, A. Friedman, A. Szczudlik, G.Opala Zasadnicze elementy systemu kompleksowej
Bardziej szczegółowoUlotka dla pacjenta: Informacja dla użytkownika. Fladios, 1000 mg, tabletki Diosminum
Ulotka dla pacjenta: Informacja dla użytkownika Fladios, 1000 mg, tabletki Diosminum Należy uważnie zapoznać się z treścią ulotki przed zastosowanie leku, ponieważ zawiera ona informacje ważne dla pacjenta.
Bardziej szczegółowoUlotka dołączona do opakowania: informacja dla pacjenta
Ulotka dołączona do opakowania: informacja dla pacjenta, 4,465 g/5 ml + 0,45 g/5 ml + 0,0645 g/5 ml, roztwór doodbytniczy sorbitol ciekły (krystalizujący) + sodu cytrynian + sodu laurylosulfooctan 70%
Bardziej szczegółowoSkopia GOPP (górny odcinek przewodu pokarmowego GOPP)
Kontrastowe badania radiologiczne 1. Skopia przełyku ( ze zdjęciami) 2. Skopia żołądka i dwunastnicy 3. Pasaż przewodu pokarmowego 4. Wlew doodbytniczy 5. Urografia dożylna ( z niejonowym środkiem kontrastowym)
Bardziej szczegółowoZaburzenia lękowe: Zaburzenia lękowe w postaci fobii: Agorafobia Fobie specyficzne Fobia społeczna. Zaburzenie lękowe z napadami lęku (lęk paniczny)
Zaburzenia lękowe Zaburzenia lękowe: Zaburzenia lękowe w postaci fobii: Agorafobia Fobie specyficzne Fobia społeczna Zaburzenie lękowe z napadami lęku (lęk paniczny) Zaburzenia lękowe-fobie: Występuje
Bardziej szczegółowoNazwa programu: LECZENIE PIERWOTNYCH NIEDOBORÓW ODPORNOŚCI U DZIECI
Załącznik nr 11 do Zarządzenia Nr 41/2009 Prezesa NFZ z dnia 15 września 2009 roku Nazwa programu: LECZENIE PIERWOTNYCH NIEDOBORÓW ODPORNOŚCI U DZIECI ICD 10 D80 w tym D80.0, D80.1, D80.3, D80.4, D80.5,
Bardziej szczegółowoŻywienie pacjenta w opiece paliatywnej przeciwdziałanie zaparciom
VI WARSZTATY SZKOLENIOWE 29 maja 2015 Żywienie pacjenta w opiece paliatywnej przeciwdziałanie zaparciom Agata Zając Zaspakajanie głodu należy do podstawowych potrzeb człowieka. Jedzenie jest jednak ważne
Bardziej szczegółowoPLAN ZAJĘĆ W RAMACH SPECJALIZACJI Z PIELEGNIARSTWA GINEKOLOGICZNEGO
PLAN ZAJĘĆ W RAMACH SPECJALIZACJI Z PIELEGNIARSTWA GINEKOLOGICZNEGO w dniach 12.09.2014 13.09.2014 Data Godziny Osoba prowadząca Miejsce realizacji zajęć Forma zajęć Liczba godz. 12.09.14 (piątek ) 9.00-12.45
Bardziej szczegółowoOstra niewydolność serca
Ostra niewydolność serca Prof. dr hab. Jacek Gajek, FESC Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu Niewydolność serca Niewydolność rzutu minutowego dla pokrycia zapotrzebowania na tlen tkanek i narządów organizmu.
Bardziej szczegółowoOpieka pielęgniarska nad pacjentem w oddziale chirurgii ogólnej, po zabiegu operacyjnym, w wybranych jednostkach chorobowych.
Opieka pielęgniarska nad pacjentem w oddziale chirurgii ogólnej, po zabiegu operacyjnym, w wybranych jednostkach chorobowych. Aby ujednolicić opis opieki pielęgniarskiej nad pacjentem po zabiegu operacyjnym
Bardziej szczegółowoHEMORON- metoda z wyboru w leczeniu choroby hemoroidalnej. dr n. med. Artur Jurczyszyn Kraków, 2005 rok
HEMORON- metoda z wyboru w leczeniu choroby hemoroidalnej dr n. med. Artur Jurczyszyn Kraków, 2005 rok HEMORON Małoinwazyjna metoda terapii choroby hemoroidalnej po raz pierwszy zastosowana w Czechach
Bardziej szczegółowoImię i nazwisko Pacjenta:..PESEL/Data urodzenia:... FORMULARZ ZGODY. Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:...
FORMULARZ ZGODY I Informacje o osobach uprawnionych do wyrażenia zgody Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:... PESEL/Data urodzenia Pacjenta:... II Nazwa procedury medycznej
Bardziej szczegółowoUlotka dołączona do opakowania: informacja dla pacjenta Avenoc, maść
Ulotka dołączona do opakowania: informacja dla pacjenta Avenoc, maść Należy uważnie zapoznać się z treścią ulotki przed zastosowaniem leku, ponieważ zawiera ona informacje ważne dla pacjenta. Lek ten należy
Bardziej szczegółowo