EKONOMICZNE INSTRUMENTY

Transkrypt

1 EKONOMICZNE INSTRUMENTY OCHRONY ŚRODOWISKA Prawo ochrony środowiska dr Tomasz Poskrobko

2 KRYTERIA PROJEKTOWANIA I WYBORU INSTRUMENTÓW EKONOMICZNYCH skuteczność ekologiczna (potencjalna i rzeczywista) odnosi się zawsze do określonych celów polityki ekologicznej (np. osiągnięcie określonego standardu imisji itp.); efektywność ekonomiczna ujmowana jako: minimalizacja łącznych kosztów osiągnięcia planowanej korzyści środowiskowej lub maksymalizacja relacji korzyści ekologicznych do kosztów niezbędnych dla uzyskania tych korzyści; moŝliwości wdroŝenia zaleŝy zwykle od szerokiego spektrum czynników. NaleŜą do nich: istnienie podstaw prawnoinstytucjonalnych umoŝliwiających wdroŝenie danego instrumentu, istnienie rozwiązań organizacyjnych i technicznych

3 FUNKCJE INSTRUMENTÓW EKONOMICZNYCH funkcja bodźcowa (stymulacyjna) polegająca na zachęcaniu podmiotów (zarówno przedsiębiorstw jak i gospodarstw domowych) do racjonalnego korzystania z walorów i zasobów środowiska, funkcja dochodotwórcza (transferowa) polegająca na gromadzeniu, a następnie wtórnym podziale (transferze) zgromadzonych środków na finansowanie działań zgodnych z celami polityki ekologicznej. funkcja regulacyjna polega na internalizacji ekonomicznych funkcja regulacyjna polega na internalizacji ekonomicznych efektów zewnętrznych (głównie kosztów zewnętrznych) i eliminowaniu tzw. błędów rynku

4 KLASYFIKACJA INSTRUMENTÓW EKONOMICZNYCH Opłaty ekologiczne; opłata depozytowa i produktowa System handlu uprawnieniami do emisji zanieczyszczeń

5 OPŁATY EKOLOGICZNE Opłaty za jakościową degradację środowiska: opłata za wprowadzanie gazów (pyłów) do powietrza opłata za substancje zuboŝające warstwę ozonową opłata za wprowadzanie ścieków do wód (ziemi) opłata za składowanie odpadów Opłaty za ilościową degradację środowiska: opłata za usuwanie drzew lub krzewów opłata za wyłączenie gruntów z produkcji rolniczej lub leśnej Opłaty za korzystanie ze środowiska opłata za pobór wód opłata eksploatacyjna i koncesyjna w górnictwie naleŝności za korzystanie ze śródlądowych dróg wodnych oraz urządzeń wodnych stanowiących własność Skarbu Państwa opłata za oddanie w uŝytkowanie gruntów pod wodami stanowiących własność Skarbu Państwa oraz obwodów rybackich. Opłata produktowa Opłata depozytowa Opłata za brak sieci zbierania pojazdów

6 PODSTAWY PRAWNE OPŁAT EKOLOGICZNYCH REDYSTRYBUCJA OPŁAT EKOLOGICZNYCH Rodzaj opłaty opłata za wprowadzanie gazów (pyłów) do powietrza Akt prawny wprowadzający opłaty Instytucja otrzymująca wpływy z opłat Opłaty za jakościową degradację środowiska Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Fundusze ochrony środowiska Prawo ochrony środowiska i gospodarki wodnej różnych szczebli prawie 100% Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o Narodowy Fundusz Ochrony substancjach zubożających warstwę Środowiska i Gospodarki Wodnej ozonową, 99,5% Urzędy marszałkowskie opłata za substancje zubożające warstwę ozonową ozonową, 99,5% opłata za wprowadzanie ścieków do wód (ziemi) opłata za składowanie odpadów Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska 0,5% Fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej różnych szczebli prawie 100% Fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej różnych szczebli prawie 100%

7 Rodzaj opłaty opłata za usuwanie drzew lub krzewów opłata za wyłączenie gruntów z produkcji rolniczej lub leśnej Akt prawny wprowadzający opłaty Instytucja otrzymująca wpływy z opłat Opłaty za ilościową degradację środowiska Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o Gminne fundusze ochrony ochronie przyrody środowiska i gospodarki Ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych Opłaty za korzystanie ze środowiska opłata za pobór wód Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska opłata eksploatacyjna i koncesyjna w górnictwie należności za korzystanie ze śródlądowych dróg wodnych oraz urządzeń wodnych opłata za oddanie w użytkowanie gruntów pod wodami Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. Prawo geologiczne i górnicze, Ustawa z dnia 11 października 2001 r., Prawo wodne Ustawa z dnia 11 października 2001 r., Prawo wodne wodnej 100% Fundusz Ochrony Gruntów Rolnych 100% Fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej różnych szczebli prawie 100% Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej 40% Gminy 60% Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej 100% Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej 100%

8 OPŁATA ZA WPROWADZANIE GAZÓW LUB PYŁÓW DO POWIETRZA zobowiązani: przedsiębiorcy oraz osoby fizyczne tylko jeŝeli emisja z instalacji wymaga pozwolenia przedmiot opłaty: wprowadzanie do powietrza któregokolwiek z 63 rodzajów gazów lub pyłów wymienionych w rozporządzeniu Rozporządzenie Rady Ministrów z r. w sprawie opłat za korzystanie ze środowiska według obwieszczenia Ministra Środowiska w sprawie wysokości stawek opłat za korzystanie ze Środowiska na dany rok

9 OPŁATA ZA WPROWADZANIE GAZÓW LUB PYŁÓW DO POWIETRZA Opłaty za emisję do powietrza pobierane są równieŝ w przypadku braku moŝliwości ustalenia rodzaju i ilości zanieczyszczeń wprowadzanych do powietrza. Uiszcza się je w razie: przeładunku benzyn silnikowych w zł na 1 tonę benzyny, spalania róŝnego rodzaju paliw w kotłach o mocy cieplnej do 5 MW w zł na 1 tonę spalonego paliwa, spalania róŝnego rodzaju paliw w silnikach spalinowych w zł na 1 tonę spalonego paliwa, chowu lub hodowli drobiu w zł na 100 stanowisk i rok.

10 OPŁATY ZA SUBSTANCJE ZUBOśAJĄCE WARSTWĘ OZONOWĄ zobowiązani: podmioty wprowadzające do obrotu na terytorium Polski. Podstawę obliczenia wysokości opłaty za substancje kontrolowane stanowi ilość tej substancji (wprowadzona do obrotu). Jednostkowa stawki opłaty wyraŝona jest w zł za 1 kg.

11 OPŁATA ZA WPROWADZANIE ŚCIEKÓW DO WÓD LUB DO ZIEMI zobowiązani: przedsiębiorcy oraz osoby fizyczne ale tylko jeŝeli wprowadzanie ścieków wymaga pozwolenia wodnoprawnego wysokość opłaty zaleŝy od: wskaźników charakteryzujących parametry ścieków pięciodobowe biochemiczne zapotrzebowanie na tlen (BZT 5 ), chemiczne zapotrzebowanie na tlen (ChZT), zawiesina ogólna, suma chlorków i siarczanów (Cl + SO 4 ) rodzaju i ilości wybranych substancji zawartych w ściekach (np. fenole, metale cięŝkie) rodzaju ścieków (komunalne, chłodnicze, opadowe i roztopowe) stawki opłat: według obwieszczenia Ministra Środowiska w sprawie wysokości stawek opłat za korzystanie ze Środowiska na dany rok

12 OPŁATA ZA SKŁADOWANIE ODPADÓW zobowiązani: posiadacz odpadów wyjątkowo przedsiębiorca niebędący posiadaczem, jeŝeli przekazał odpady podmiotowi nieposiadającemu wymaganego zezwolenia (wyjątek nie dotyczy osoby fizycznej niebędącej przedsiębiorcą) Jednostkowa stawka opłaty zaleŝy od rodzaju składowanego odpadu. Obecnie wyróŝnia się 20 grup odpadów dzielonych dalej na podgrupy odpowiednio do rodzaju i miejsca powstawania. WyróŜnić moŝna 11 róŝnych stawek opłat

13 OPŁATA ZA USUWANIE DRZEW LUB KRZEWÓW zobowiązany: posiadacz nieruchomości. nie pobiera się opłat m.in. za usunięcie drzew na których usunięcie nie jest wymagane zezwolenie; na których usunięcie osoba fizyczna uzyskała zezwolenie na cele niezwiązane z prowadzeniem działalności gospodarczej; które zagraŝają bezpieczeństwu ludzi lub mienia w istniejących obiektach budowlanych; które posadzono lub wyrosły na nieruchomości po zakwalifikowaniu jej w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego na cele budowlane; które obumarły lub nie rokują szansy na przeŝycie, z przyczyn niezaleŝnych od posiadacza nieruchomości; topoli o obwodzie pnia powyŝej 100 cm, mierzonego na wysokości 130 cm, nienaleŝących do gatunków rodzimych, jeŝeli zostaną zastąpione w najbliŝszym sezonie wegetacyjnym drzewami innych gatunków;

14 OPŁATA ZA USUWANIE DRZEW LUB KRZEWÓW wysokość opłaty zaleŝy od: rodzaju i gatunku drzewa oraz obwodu pnia na wysokości 130 cm, wg grup: grupa I - m in. topola, olsza, klon jesionolistny, wierzba, grupa II - m in. kasztanowiec, świerk pospolity, sosna zwyczajna, modrzew, brzoza brodawkowata i omszona grupa III m.in. dąb, buk, grab, lipa, klon, gatunki i odmiany ozdobne jabłoni, śliwy, wiśni i orzecha, brzoza (pozostałe gatunki i odmiany), jodła pospolita, świerk (pozostałe gatunki i odmiany), sosna (pozostałe gatunki i odmiany), grupa IV m.in. jodła (pozostałe gatunki i odmiany), tulipanowiec, magnolia, korkowiec, miłorząb, metasekwoja, cis, cypryśnik, boŝodrzew powierzchni wycinanych krzewów za m 2 wyciętych krzewów

15 OPŁATA ZA WYŁĄCZENIE GRUNTÓW Z PRODUKCJI ROLNICZEJ LUB LEŚNEJ zobowiązani: osoby fizyczne, osoby prawne i jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej wyłączające grunty z produkcji rolniczej lub leśnej na podstawie decyzji starosty lub Dyrektora Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych zezwalająca na przeznaczenie gruntu na cele nierolnicze lub nieleśne. wysokość opłaty: jednorazowa naleŝność za trwałe wyłączenie gruntów z produkcji zaleŝy od rodzaju i klasy gruntu lub typu lasu opłata roczna z tytułu uŝytkowania gruntów wyłączonych z produkcji 10 % naleŝności przez 10 lat jednorazowe odszkodowanie za przedwczesny wyrąb drzewostanu przy budowie domu jednorodzinnego moŝna wyłączyć z produkcji maks. 500 m 2 bez opłat jednak marszałek województwa moŝe umorzyć pozostałą opłatę

16 OPŁATA ZA POBÓR WÓD zobowiązani: przedsiębiorcy oraz osoby fizyczne ale tylko jeŝeli pobór wód wymaga pozwolenia wodnoprawnego wysokość opłaty zaleŝy od: rodzaju (powierzchniowa czy podziemna), jakości, ilości, przeznaczenia (do spoŝycia lub inne cele) obszaru kraju (w zaleŝności do RZGW)

17 OPŁATA EKSPLOATACYJNA I KONCESYJNA W GÓRNICTWIE Opłata eksploatacyjna: zobowiązani: podmioty gospodarcze wydobywający kopalinę ze złoŝa wysokość opłaty zaleŝy do: rodzaju kopaliny ilości wydobytej kopaliny (w tonach lub m 3 ) charakteru eksploatacji złoŝa (eksploatacja kopaliny głównej i towarzyszącej), Opłata koncesyjna: zobowiązani: podmioty gospodarcze prowadzące inną koncesjonowaną działalność:

18 OPŁATA EKSPLOATACYJNA I KONCESYJNA W GÓRNICTWIE Opłata koncesyjna: zobowiązani: podmioty gospodarcze prowadzące inną koncesjonowaną działalność: poszukiwanie lub rozpoznawanie złóŝ kopalin bezzbiornikowe magazynowanie substancji w górotworze, w tym w podziemnych wyrobiskach górniczych, za jednostkę składowanych odpadów w górotworze, w tym w za jednostkę składowanych odpadów w górotworze, w tym w podziemnych wyrobiskach górniczych

19 NALEśNOŚCI ZA KORZYSTANIE ZE ŚRÓDLĄDOWYCH DRÓG WODNYCH ORAZ URZĄDZEŃ WODNYCH zobowiązani: korzystający Opłaty: za przewóz towarów za jeden tonokilometr; za Ŝeglugę pustych statków towarowych lub barek za jeden tonokilometr nośności statku lub barki; za Ŝeglugę statków pasaŝerskich i wycieczkowych, za iloczyn jednego miejsca na statku i jednego kilometra przebytej drogi wodnej; za holowanie i spław drewna, za jeden tonokilometr; za korzystanie ze śluz lub pochylni, za jedno śluzowanie lub przejście przez pochylnię statku w zaleśności od rodzaju statku i pory dnia

20 OPŁATA ZA ODDANIE W UśYTKOWANIE GRUNTÓW POD WODAMI zobowiązani: uŝytkujący grunty pod wodami stanowiącymi własność Skarby Państwa Opłata roczna za uŝytkowanie 1m 2 gruntu niezbędnego do prowadzenia działalności związanej z: energetyka wodną; transportem wodnym śródlądowym; wydobywaniem kamienia, Ŝwiru, piasku oraz innych materiałów; wycinaniem roślin z wody; infrastrukturą transportową, przemysłową, komunalną, rolną, telekomunikacyją

21 CECHY WSPÓLNE OPŁAT ZA KORZYSTANIE ZE ŚRODOWISKA samoopodatkowanie (za wyjątkiem opłat za usuwanie drzew i krzewów, które są nakładane decyzją) wpłata na konto urzędu marszałkowskiego właściwego ze względu na miejsce korzystania ze środowiska (w odniesieniu do opłat za emisję do powietrza ze środków transportu według siedziby zobowiązanego) zobowiązany prowadzi ewidencję i zawiadamia marszałka zobowiązany nie zawiadomił marszałka albo przedstawione dane budzą wątpliwości zobowiązany bez wezwania wnosi opłatę na rachunek urzędu marszałkowskiego Marszałek wymierza opłatę (decyzja administracyjna) zobowiązany płaci opłatę albo odwołuje się do samorządowego kolegium odwoławczego

22 CECHY WSPÓLNE OPŁAT ZA KORZYSTANIE ZE ŚRODOWISKA zwolnienie z opłat jeŝeli ich półroczna wysokość nie przekracza 400 zł przedawnienie i odsetki tak samo jak za podatki, zgodnie z przepisami Ordynacji podatkowej

23 OPŁATY PODWYśSZONE emisja gazów lub pyłów do powietrza bez pozwolenia 500 % pobór wód bez pozwolenia 500 % wprowadzanie ścieków bez pozwolenia 500 % wrzucenie odpadów do wód lub morza opłata x 100 składowanie odpadów w innych miejscach szczególnie chronionych (brzeg zbiornika wodnego, strefa ochronna ujęcia wody, park narodowy, rezerwat przyrody, uzdrowisko 15 % opłaty za umieszczenie na składowisku za kaŝdą dobę składowanie odpadów w miejscu nie przeznaczonym na ten cel 10 % opłaty za umieszczenie na składowisku za kaŝdą dobę składowanie bez zatwierdzenia instrukcji eksploatacji składowiska lub magazynowanie bez decyzji 5 % opłaty za umieszczenie na składowisku za kaŝdą dobę

24 SYSTEM HANDLU UPRAWNIENIAMI DO EMISJI Podstawa prawna: ustawa z dnia 22 grudnia 2004 r. o handlu uprawnieniami do emisji do powietrza gazów cieplarnianych i innych substancji określa zasady funkcjonowania systemu handlu uprawnieniami do emisji do powietrza gazów cieplarnianych i innych substancji, którego celem jest ograniczenie tych emisji w sposób opłacalny i ekonomicznie efektywny ustawa z dnia 17 lipca 2009 r. o systemie zarządzania emisjami gazów cieplarnianych i innych substancji określa zadania krajowego ośrodka bilansowania i zarządzania emisjami, warunki i zasady realizacji projektów CDM i JM, wykaz gazów cieplarnianych i innych substancji wprowadzanych do powietrza, objętych systemem zarządzania emisjami gazów cieplarnianych

25 CHARAKTERYSTYKA SHUE system Cap and Trade polega na ustaleniu całkowitego limitu emisji (cap) dla grupy zakładów i/lub sektorów oraz przyznaniu uprawnień do emisji odpowiadających całkowitemu limitowi tymŝe zakładom (emitentom zanieczyszczeń). Zakłady mogą wykorzystać przyznane uprawnienia do realizacji własnych celów redukcyjnych emisji, sprzedać je lub zachować na przyszłe okresy rozliczeniowe. system downstream handel emisjami wprowadzany jest w miejscu emisji; uczestnikami obrotu stają się emitenci zanieczyszczeń mechanizmy wspierające: clean development mechanizm moŝliwa wdraŝanie projektów redukujących emisje w krajach rozwijających się. Realizacja tych projektów pozwala na pozyskanie uprawnień w postaci "Certified Emission Reductions" (CERs), czyli certyfikowanych redukcji emisji. joint implementation pozwala kupować Jednostki Redukcji Emisji - (ERUs) z projektów obniŝających emisje gazów cieplarnianych, realizowanych w innych krajach rozwiniętych.

26 CHARAKTERYSTYKA SHUE jednostki umowne tzw. jednostki Kioto (ekwiwalent dwutlenku węgla obliczany na podstawie współczynnika ocieplenia, który wyraŝa wielkość wpływu cząsteczki danego gazu na pochłanianie promieniowania długofalowego Ziemi w stosunku do pochłaniania tego promieniowania przez cząsteczkę dwutlenku węgla) okres rozliczeniowy 5 lat (od dnia 1 stycznia 2008 r. do dnia 31 grudnia 2012 r.) System obejmuje instalacje, dla których przyznaje się uprawnienia do emisji oraz instalacje, które są czasowo wykluczone z systemu. Rodzaje działalności objęte SHUE: działalność energetyczna (instalacje spalania powyŝej 20MW, instalacje spalania stosowane w produkcji propylenu i etylenu w procesie krakingu, rafinerie ropy naftowej, piece koksownicze, hutnictwo Ŝelaza i stali (instalacje praŝenia lub spiekania rud metali, instalacje do produkcji surówki Ŝelaza i stali) przemysł mineralny (instalacje do produkcji klinkieru, wapna, szkła, wełny skalnej, wyrobów ceramicznych) Inne (instalacje do produkcji masy włóknistej z drewna i innych materiałów, instalacje do produkcji papieru lub tektury) lotnictwo (KaŜdy operator statków powietrznych, który wykonał jakąkolwiek operację startu lub lądowania na terenie Unii Europejskiej)

27 KRAJOWY ADMINISTRATOR SHUE nadzór nad systemem sprawuje Minister Środowiska KASHUE jest administratorem systemu, do którego zadań naleŝą: prowadzenie Krajowego Rejestru Uprawnień do Emisji; prowadzenie bazy danych zawierającej informacje o instalacjach objętych systemem monitorowanie funkcjonowania systemu, w tym przeprowadzanie przeglądów oraz analiz i ocen jego funkcjonowania; opracowywanie i udostępnianie projektów krajowych planów rozdziału uprawnień do emisji; monitorowanie działań związanych z realizacją projektów wspólnych wdroŝeń i mechanizmu czystego rozwoju; udzielanie wyjaśnień, opracowywanie materiałów informacyjnych oraz prowadzenie szkoleń dotyczących funkcjonowania systemu.

28 KRAJOWY REJESTR UPRAWNIEŃ DO EMISJI w KRUE są gromadzone informacje o: zezwoleniach; przyznanych uprawnieniach do emisji; sprzedanych i przeniesionych uprawnieniach do emisji; umorzonych uprawnieniach do emisji; wielkościach dopuszczalnej emisji i emisji rzeczywistej.

29 KRAJOWY PLAN ROZDZIAŁU UPRAWNIEŃ DO EMISJI KPRU określa: całkowitą liczbę uprawnień do emisji do rozdziału w okresie rozliczeniowym; całkowitą liczbę uprawnień do emisji dla poszczególnych rodzajów instalacji objętych systemem; wykaz instalacji wraz z przyznaną dla nich liczbą uprawnień do emisji w okresie rozliczeniowym lub w poszczególnych latach tego okresu; liczbę uprawnień do emisji, jakie w kaŝdym roku okresu rozliczeniowego będą stanowić krajową rezerwę uprawnień do emisji: dla instalacji nowych lub instalacji, w których dokonano zmiany, na uzupełnienie uprawnień do emisji w związku z ponadplanowym wzrostem zapotrzebowania na te uprawnienia, w związku z przejęciem produkcji likwidowanych instalacji

30 STRUKTURA SYSTEMU OBROTU UPRAWNIENIAMI DO EMISJI PODMIOTY ZAGRANICZNE CZŁONEK GIEŁDY C Z Ł O N E K G I E Ł D Y INNE PODMIOTY UJĘTE W KPAU BIURA MAKLERSKIE PODMIOTY UJĘTE W KPAU (CZŁONKOWIE GIEŁDY) C Z Ł O N E K G I E Ł D Y TOWAROWA GIEŁDA ENERGII S.A. IZBA ROZLICZENIOWA BANK ROZLICZENIOWY KRAJOWY REJESTR UPRAWNIEŃ REJESTR CENTRALNY WSPÓLNOTY