Rozdział 11 Koszty operacji wprowadzenia euro do obiegu

Transkrypt

1 Rozdział 11 Koszty operacji wprowadzenia euro do obiegu Renata Wolanin WPROWADZENIE Wprowadzenie nowej waluty jest operacją niezwykle złożoną, wymagającą podjęcia wieloaspektowych działań o charakterze systemowym. Zmiana ta wpływa na wszystkie sektory gospodarki, a można nawet powiedzieć, że dotyczy (wręcz wymaga aktywności) w zasadzie każdego podmiotu, który posługuje się pieniądzem. Dla wielu instytucji i jednostek operacja ta oznacza też konieczność poniesienia określonych wydatków. Najważniejszym elementem analizy kosztów związanych z wprowadzeniem nowej waluty jest przestudiowanie przebiegu tej operacji i zidentyfikowanie działań, które mogą być źródłem dodatkowych wydatków dla poszczególnych sektorów. Pierwsza grupa prac wiąże się z wymianą gotówki. Bank centralny musi przygotować oraz za pośrednictwem banków komercyjnych wprowadzić do obiegu nowe banknoty i monety, a także wycofać wcześniej używane znaki pieniężne. Skutkiem tej wymiany jest konieczność dostosowania różnych urządzeń związanych z gotówką, np. sorterów banknotów, automatów sprzedających różne towary, parkometrów czy choćby wózków w supermarketach. Wprowadzeniu nowej waluty towarzyszyć też musi kampania informacyjno-szkoleniowa, z jednej strony przygotowująca personel do używania nowych monet i banknotów, a z drugiej przekazująca społeczeństwu informacje o wyglądzie i cechach wprowadzanej do obiegu gotówki. Są to niezwykle istotne elementy, ograniczające pojawianie się w obiegu fałszywych lub sfałszowanych pieniędzy oraz mające wpływ na społeczną akceptację wymiany waluty. Drugi obszar powstawania kosztów to wszystkie dziedziny związane z obrotem bezgotówkowym, a także odnoszące się do waluty będącej środkiem płatniczym. Zmian wymaga więc np. waluta rachunków bankowych i wartość nominalna papierów wartościowych, potrzebna jest konwersja danych statystycznych, nowelizacja aktów prawnych związanych z sektorem finansowym oraz tych, które określają kwoty kar czy stawek podatkowych. Wymiany lub dostosowania wymagają też formularze i blankiety, znaczki pocztowe, bilety komunikacji 1 Renata Wolanin Narodowy Bank Polski, Biuro ds. Integracji ze Strefą Euro. 211

2 Mechanizmy funkcjonowania strefy euro miejskiej, a także dokumenty używane w obrocie handlowym, dotyczące cen towarów i usług oraz wiele innych. W porównaniu ze zwykłą zmiany waluty czy operacją o charakterze denominacji wprowadzenie euro generuje dodatkowe koszty związane z koniecznością dostosowania do przepisów wspólnotowych zasad regulujących obrót gotówkowy i bezgotówkowy, a także z funkcjonowaniem państwa w strukturach strefy euro KOSZTY WPROWADZENIA EURO W KRAJACH STREFY EURO Czy można obliczyć koszty wprowadzenia euro? Każdy kraj przygotowujący się do przyjęcia wspólnej waluty podejmuje próbę oszacowania niezbędnych wydatków. Trudno jednak znaleźć publikację dotyczącą szacowania kosztów, w której nie umieszczono zastrzeżenia, że obliczenia są tylko przybliżone i nie zawierają wszystkich wydatków. Większość analiz i raportów tylko w ograniczonym zakresie prezentuje metodykę obliczeń oraz ich założenia, co utrudnia wykorzystanie wyników do przeprowadzenia kalkulacji dla innego kraju. Niektóre zawierają informację, że koszty zostały opracowane na podstawie ankiet, a wydatki były kwalifikowane jako koszty wprowadzenia euro zgodnie z zasadami stosowanymi przez ankietowane przedsiębiorstwa i instytucje. Warto też dodać, że do tej pory po wprowadzeniu euro żadne państwo nie zweryfikowało wcześniejszych obliczeń. Analizując dostępne szacunki kosztów wprowadzenia wspólnej waluty, warto zauważyć, że niewiele jest danych dotyczących łącznych kosztów w danym państwie, czyli poniesionych przez wszystkie sektory gospodarki. Warto w tym kontekście odnotować szacunki Europejskiego Banku Centralnego dotyczące całej strefy euro. Willem Frederik Duisenberg, były prezes EBC, w maju 2001 r. przekazał jednemu z komitetów Parlamentu Europejskiego informację, że koszty wymiany wyniosą 0,3 0,8% PKB strefy euro, czyli około mld euro. EBC nie opisał jednak metodyki przeprowadzenia tych obliczeń. Niektóre źródła informują, że dane pochodziły z ankiety przeprowadzonej przez EBC wśród krajów przygotowujących się do przyjęcia nowej waluty (Oesterreichische Nationalbank 2005). Kalkulacje te nie zostały potwierdzone ani zakwestionowane przez obliczenia prowadzone po dokonaniu wymiany. Nieco dokładniejsze dane zostały zaprezentowane w publikacji Deutsche Bank z lipca 2001 r. (The Euro Changeover: Big Bang, Little Impact). Zgodnie z wykonanymi obliczeniami ogólne koszty wymiany miały wynosić 0,5 0,6% PKB strefy euro, co jak podkreślają autorzy mieści się w szacunkach prezentowanych przez EBC. W opracowaniu Deutsche Bank wykorzystano badania prowadzone w 1999 r. i koordynowane przez cztery niemieckie banki komercyjne. Zaprezentowano też koszty oddziałów bankowych w Niemczech: 3,5 mld euro, średnio 71 tys. euro w każdej placówce bankowej. Sektorowe badania kosztów wprowadzenia euro były prowadzone także na potrzeby przedsiębiorców zajmujących się handlem detalicznym. Dane zaprezentowano m.in. w publikacji EuroCommerce (2002). Organizacja ta zleciła firmie Deloitte badania, na podstawie których stwierdzono, że koszty sektora handlu 212

3 detalicznego strefy euro wyniosą co najmniej 0,75% rocznych obrotów i obejmą wydatki na dostosowania systemów informatycznych, urządzeń obsługujących sprzedaż, szkolenia personelu i podwójne podawanie cen. Dało to ogólną kwotę 11,5 mld euro. Ze względu na ograniczony dostęp do danych w zaprezentowanych kwotach nie uwzględniono strat związanych z błędami, które wynikały z posługiwania się dwiema walutami i zwiększenia liczby pracowników w pierwszych dniach po wprowadzeniu euro. Szacowano, że po uwzględnieniu wszystkich kosztów wydatki mogą wynieść nawet 1% rocznych obrotów, czyli 15,3 mld euro, co dla niektórych sprzedawców może oznaczać kwotę odpowiadającą rocznemu zyskowi. Dane na temat kosztów ponoszonych przez sektor przedsiębiorstw zawiera też raport opracowany w 2007 r. przez Deloitte, dotyczący wprowadzenia euro przez Słowenię (Deloitte 2007, s. 63). Warto zaznaczyć, że jest to jedna z niewielu publikacji odnosząca się do kosztów ex post. Wyniki zostały opracowane na podstawie badań ankietowych. Autorzy raportu opatrzyli prezentowane przez siebie liczby wieloma zastrzeżeniami dotyczącymi stosowanej metodyki oraz kompletności danych i nie przedstawili kosztów wprowadzenia euro ani w odniesieniu do całego kraju, ani nawet poszczególnych sektorów. Wskazali natomiast na zróżnicowanie poziomu kosztów pomiędzy poszczególnymi branżami. Z raportu wynika np., że firma administrująca parkometrami zanotowała koszty w wysokości 43,75% obrotów, przedsiębiorstwo wykorzystujące automaty do sprzedaży produktów 10% obrotów, podczas gdy wydatki związane z wprowadzeniem euro dla operatora stacji benzynowych stanowiły 0,07% obrotów ELEMENTY PROCESU WPROWADZANIA EURO GENERUJĄCE KOSZTY Wydaje się, że racjonalnym i przydatnym w praktyce elementem analizy kosztów wprowadzenia euro w Polsce jest identyfikacja działań, które powodują powstanie kosztów. Zasadne jest obliczanie kosztów odrębnie dla sektora publicznego, finansowego i przedsiębiorstw. Wyjątkowa rola, jaką w procesie wymiany waluty pełni bank centralny, skłania do wyodrębnienia tej problematyki z ogólnych analiz. Narodowy Bank Polski odpowiada za wyprodukowanie odpowiedniej liczby monet i banknotów, zorganizowanie ich transportu od producentów, zapewnienie odpowiednich warunków przechowywania gotówki oraz przygotowanie za pośrednictwem banków komercyjnych zaopatrzenia społeczeństwa w euro. W Polsce używa się znacznie więcej gotówki niż średnio w innych krajach UE czy strefy euro. Wydatki na wymianę będą więc znaczne, chyba że do czasu wprowadzenia euro znacznie zmniejszy się skala obrotu gotówkowego. Do nowej waluty trzeba będzie dostosować sprzęt, którego NBP używa do sortowania i innych czynności związanych z gotówką. Koszty będą też wynikać z konieczności wycofania z obiegu monet i banknotów nominowanych w złotych polskich i ich zniszczenia. Niezależnie od wydatków związanych z obiegiem gotówkowym NBP będzie zobowiązany do dostosowania systemów płatności wysokokwotowych obsługujących rozliczenia międzybankowe. Tak jak w bankach komercyjnych (chociaż na mniejszą skalę) dostosowania będzie wymagać obsługa kasowa NBP; przewalutowane muszą zostać rachunki bankowe, a ponadto zwiększą się koszty 213

4 Mechanizmy funkcjonowania strefy euro zaopatrywania banków w gotówkę w okresie poprzedzającym wprowadzenie euro oraz wymiany gotówki po tym dniu. Przygotowując się do przyjęcia przez Polskę euro i do działań w ramach struktury banków centralnych strefy euro, NBP będzie realizował też inne zadania, np. związane z rezerwami dewizowymi, środkami polityki pieniężnej oraz kursami walut obcych. W związku z wprowadzeniem euro, znaczne koszty poniesie też administracja publiczna, która będzie musiała dokonać ogromnego wysiłku organizacyjnego w celu zaplanowania i przygotowania całego procesu. Dodatkowe koszty mogą wynikać z konieczności opracowania nowych przepisów (prawdopodobnie ustawy o wprowadzeniu euro i rozporządzeń wykonawczych), a także nowelizacji ogromnej liczby obowiązujących aktów prawnych, w tym Konstytucji RP. Prace legislacyjne będą prowadzone w dwóch obszarach część przepisów będzie musiała zostać dostosowana do zasad obowiązujących w Eurosystemie, a pozostałe będą się wiązać z przygotowaniami do wprowadzenia euro. Cały budżet państwa będzie musiał być wyrażony w euro, a planowanie w roku poprzedzającym wprowadzenie euro będzie wymagało posługiwania się dwiema walutami; dwuwalutowe będą również niektóre aspekty sprawozdawczości w roku następnym. Na nową walutę muszą zostać przeliczone wszystkie płatności budżetowe, w tym dotyczące jednostek samorządowych. Trzeba będzie zmienić wszystkie formularze i druki zawierające odniesienia do kwot oraz instrumenty stosowane w obiegu pocztowym. Dużym i kosztownym przedsięwzięciem dla administracji będzie dostosowanie systemów informatycznych, którymi posługuje się sektor publiczny. Zmiany dotyczyć będą nie tylko wewnętrznego oprogramowania, ale też kompleksowych systemów statystycznych, podatkowych i celnych. Obszarem, który nie może zostać zaniedbany, są świadczenia społeczne i socjalne, tak aby wypłaty zostały prawidłowo przeliczone i bezproblemowo wypłacone w nowej walucie. Urzędy, podobnie jak inni pracodawcy, będą musiały przewalutować wynagrodzenia pracownicze, zmodyfikować wewnętrzne dokumenty zawierające odniesienie do waluty i przeliczyć historyczne dane statystyczne. Duże koszty dla sektora publicznego generować będzie kampania informacyjna, mająca na celu zapoznanie społeczeństwa z praktyczną stroną wymiany walut, rozpoznawaniem nowych banknotów i monet, metodami przeliczania kwot z i na euro oraz zasadami zaokrąglania wartości powstałych po przeliczeniu. Sektor finansowy używa pieniądza w wielu dziedzinach swojej działalności, a więc wprowadzenie euro wywiera na niego istotny wpływ, powodując konieczność podjęcia działań przygotowawczych i dostosowawczych. Spośród wszystkich kategorii podmiotów działających w tym sektorze największe koszty poniosą banki. Będą to przede wszystkim wydatki na dostosowanie sprzętu związanego z gotówką 2 oraz organizację dodatkowego zaopatrzenia w gotówkę, w tym koszty zabezpieczeń składanych w banku centralnym w ramach zaopatrzenia pierwotnego (frontloading). Istotnym elementem kosztów będzie również konieczność czasowego zwiększenia obsady kasjerów oraz wydłużenia czasu ich pracy 2 Większość banków komercyjnych zleca wykonywanie usług związanych z sortowaniem i transportem gotówki wyspecjalizowanym firmom, które będą musiały dokonać tych dostosowań. Należy się jednak liczyć z możliwością wzrostu cen tych usług. 214

5 w okresie bezpośrednio poprzedzającym wprowadzenie euro i w okresie podwójnego obiegu. Banki będą też musiały dokonać przewalutowania rachunków klientów oraz produktów kredytowych, akredytyw, gwarancji i czeków bankowych oraz poinformować klientów o tych wszystkich zmianach. W sektorze finansowym dodatkowe wydatki poniosą także niebankowe instytucje finansowe, czyli ubezpieczyciele, towarzystwa funduszy inwestycyjnych i emerytalnych oraz domy maklerskie, które muszą dostosować systemy rozliczania płatności i obsługi produktów finansowych, w tym rejestry operacji. Podmioty te będą musiały przeszacować zarówno papiery wartościowe własnego portfela inwestycyjnego, jak i zarejestrowane na rachunkach inwestycyjnych klientów oraz przygotować się do generowania dwuwalutowych wyciągów i informacji o stanie kont klientów. Dla sektora finansowego, który realizuje usługi, czynnikiem kosztotwórczym będzie też wymóg podwójnego prezentowania cen i wszelkich kwot pieniężnych. Giełda papierów wartościowych będzie musiała zmienić informacje o wartościach nominalnych notowanych instrumentów, przeliczyć ich kursy na euro i skorygować wartość najmniejszej jednostki, o jaką mogą się zmieniać wartości na giełdzie (tick). Zmiany systemów muszą zostać wprowadzone podczas standardowej przerwy technicznej na przełomie roku, tak aby można było kontynuować notowania na rynku giełdowym. W związku z wprowadzeniem euro niezbędne będzie także przeliczenie indeksów giełdowych. Podobnie jak inne podmioty również instytucje sektora finansowego muszą dostosować do nowej waluty systemy informatyczne wspierające rachunkowość, sprawozdawczość, podatki czy płace. Wysokość kosztów, jakie poniesie sektor finansowy, zależy od scenariusza wprowadzenia euro (potencjalna dwuwalutowość systemów) oraz długości okresu podwójnego obiegu, kiedy klienci mogą dokonywać płatności w kasach, używając obydwu walut. Rejestracja takich operacji wymaga zastosowania dodatkowych opcji w obsługującym je systemie informatycznym, co zwiększa koszt jego zakupu lub dostosowania oraz utrzymania. W związku z wprowadzeniem euro przygotowania i dostosowania będą musiały przeprowadzić wszystkie podmioty sektora przedsiębiorstw niefinansowych, ale najwięcej pracy czeka firmy związane z handlem detalicznym. Przedsiębiorstwa handlowe muszą przede wszystkim dostosować do euro systemy informatyczne wspomagające m.in. księgowość, płace czy gospodarkę materiałową. W wartościach bezwzględnych będzie to największy wydatek. Wprowadzony przez przepisy obowiązek podwójnego podawania cen spowoduje, że wszystkie kwoty będą musiały być wyrażone zarówno w euro, jak i walucie krajowej. Zmian wymagać będą katalogi, opakowania produktów, ulotki informacyjne i inne materiały. Dostosowane będą musiały być kasy fiskalne i kasy samoobsługowe. Istotnym problemem (i kosztem) dla handlowców będzie zapewnienie sprawnej obsługi kasowej w warunkach posługiwania się przez klientów i kasjerów dwiema walutami. Z jednej strony potrzebne będzie dodatkowe, wcześniejsze zaopatrzenie kas w gotówkę (zwiększenie ilości gotówki, zapewnienie przechowywania i przewozu, koszt zabezpieczeń składanych w bankach, jeśli będzie to wymagane), z drugiej przeszkolenie personelu w zakresie rozpoznawania banknotów i monet euro. Wysoka konkurencja w sektorze handlu sprawia, że przedsiębiorcy nie będą 215

6 Mechanizmy funkcjonowania strefy euro sobie mogli pozwolić na znaczne wydłużenie czasu obsługi klientów, a więc zastosują rozwiązania pozwalające na zmniejszenie problemu zatrudnią dodatkowych kasjerów, uruchomią punkty wymiany gotówki lub będą promować i ułatwiać stosowanie płatności bezgotówkowych. Drugą grupą przedsiębiorstw, która będzie musiała podjąć dodatkowe, nietypowe działania dostosowawcze, jest sektor wykorzystujący automaty do sprzedaży towarów lub usług. Obecnie automatyzacja sprzedaży dotyczy przede wszystkim żywności, a więc drobnych przekąsek, słodyczy i napojów, ale w ten sposób sprzedawane są także bilety, paliwo samochodowe, uiszczane są opłaty za parkowanie, mycie samochodów czy rozmowy telefoniczne UWARUNKOWANIA ZWIĄZANE Z OBLICZANIEM KOSZTÓW WPROWADZENIA EURO W POLSCE Od pewnego czasu podejmowane są w Polsce działania zmierzające do oszacowania kosztów wprowadzenia euro w naszym kraju. W badaniach tych przede wszystkim wykorzystuje się informacje o kosztach zidentyfikowanych w innych krajach, a w znacznie mniejszym stopniu oryginalne obliczenia i analizy prowadzone dla polskich podmiotów. Warto analizować doświadczenia innych krajów w tym zakresie, gdyż niewątpliwie poprawia to jakość szacowania przyszłych wydatków w Polsce. Należy jednak pamiętać, że korzystanie z obliczeń wykonanych w innych krajach podlega wielu ograniczeniom. Jeśli obecnie podejmujemy próby oszacowania kosztów dla Polski, to należy uwzględnić zmiany, które nastąpiły od czasu szacowania takich kosztów dla pierwszych 12 krajów, które wprowadziły euro. Można też skorzystać z doświadczeń krajów, które w ostatnich latach przyjęły euro, ale należy mieć na uwadze to, że były to kraje dużo mniejsze (pod względem powierzchni i liczby ludności) niż Polska, o innej charakterystyce obiegu gotówkowego oraz bezgotówkowego, o innych warunkach geograficznych i klimatycznych. Łączną liczbę ludności Cypru, Malty i Słowenii można np. porównywać z liczbą mieszkańców aglomeracji warszawskiej, a liczbę mieszkańców Słowacji z liczbą mieszkańców województwa mazowieckiego. To pokazuje zróżnicowanie skali problemów i uniemożliwia proste przeniesienie niektórych wniosków czy obliczeń. Precyzyjne oszacowanie kosztów wprowadzenia euro w Polsce nie jest obecnie możliwe, gdyż zależą one od tego, jak zostanie zorganizowany proces wymiany waluty i jak będzie przebiegał. Najważniejsze decyzje dotyczące strategii wprowadzenia euro w Polsce nie zostały jeszcze podjęte. Ogranicza to możliwość ustalenia precyzyjnych kwot potencjalnych wydatków. Sam proces wprowadzania euro ma bowiem wiele elementów, które są ustalane przez państwo planujące wprowadzenie euro, a które oddziałują na wysokość kosztów ponoszonych przez wszystkie kategorie podmiotów zaangażowanych w tę operację. Koszty wprowadzenia euro zależą przede wszystkim od wyboru scenariusza wprowadzenia euro, czyli rozstrzygnięcia, czy euro zostanie jednocześnie wprowadzone w formie bezgotówkowej i gotówkowej, czy te dwie operacje zostaną rozdzielone. 216

7 Zgodnie z rozporządzeniem 974/98 3 wprowadzenia euro: obecnie istnieją trzy możliwe warianty 1) scenariusz zakładający rozdzielenie momentu wprowadzenia euro w formie bezgotówkowej od późniejszego wprowadzenia do obiegu monet i banknotów euro, czyli zastosowanie okresu przejściowego, trwającego nie dłużej niż trzy lata (scenariusz madrycki), 2) scenariusz określany jako Big-bang, przewidujący jednoczesne wprowadzenie euro w formie bezgotówkowej i gotówkowej, 3) scenariusz Big-bang z okresem stopniowego wycofywania (phasing out period), przewidujący jednoczesne wprowadzenie euro w formie bezgotówkowej i gotówkowej, a dodatkowo wydłużenie możliwości stosowania odniesień do waluty narodowej w niektórych instrumentach prawnych. Okres przejściowy został zastosowany przy wprowadzaniu euro w pierwszych państwach członkowskich i trwał od 1 stycznia 1999 r. (w przypadku Grecji od 1 stycznia 2001 r.) do dnia wprowadzenia euro do obiegu, co stało się 1 stycznia 2002 r. Scenariusz madrycki był wówczas jedynym wariantem przewidywanym przez przepisy. Okres przejściowy był potrzebny do tego, aby kraje przygotowały się do wprowadzenia euro jako prawnego środka płatniczego, w szczególności aby wybiły odpowiednią liczbę monet i wydrukowały banknoty euro. Czas ten wykorzystano też na przygotowanie administracji do wprowadzenia euro oraz na stopniowe wprowadzanie nowej waluty do transakcji bezgotówkowych, dzięki czemu konsumenci mogli nabyć wprawy w posługiwaniu się euro i przyzwyczaić się do niego (Bank of England 2001, s ). Kolejne kraje, czyli Słowenia, Cypr, Malta oraz Słowacja, mając już do wyboru różne rozwiązania, wybrały scenariusz Big-bang 4. Innym elementem procesu wprowadzenia euro, który determinuje wysokość kosztów całej operacji, a nie został jeszcze w Polsce określony, jest długość okresu podwójnego obiegu. Jest to czas, kiedy zarówno euro, jak i waluta narodowa mają status prawnego środka płatniczego, tzn. w płatnościach gotówkowych można używać obydwu walut i istnieje prawny obowiązek ich przyjmowania. Zgodnie z przepisami wspólnotowymi okres podwójnego obiegu nie może trwać dłużej niż sześć miesięcy, jednak do tej pory żaden kraj nie zastosował tak długiego okresu podwójnego obiegu. Posługiwanie się dwiema walutami jest bowiem kosztowne 5 i czasochłonne oraz wywołuje szczególne problemy w związku z wydawaniem reszty przy płaceniu gotówką, przedłużając czas oczekiwania w kolejkach. Badania przeprowadzone w 2000 r. dla Dutch Railways wykazały, że czas przeprowadzania operacji z użyciem euro wynosił 50 sekund, natomiast 60 sekund dla płatności realizowanej w guldenach i z wydawaniem reszty w euro oraz 120 sekund dla płatności w obu walutach. Oszacowano, że w okresie podwójnego obiegu czas oczekiwania w kolejkach w dużych sklepach może się wydłużyć o % 3 Rozporządzenie Rady (WE) nr 974/98 z dnia 3 maja 1998 r. w sprawie wprowadzenia euro (Dz.U. L 139 z , s. 1), ostatnio zmienione rozporządzeniem Rady (WE) nr 693/2008 z dnia 8 lipca 2008 r. (Dz.U. L 195 z , s. 1). 4 Warto zaznaczyć, że do tej pory żaden z krajów nie wykorzystał scenariusza Big-bang z okresem stopniowego wycofywania. 5 Koszty te mogą zostać przeniesione na ceny towarów i usług. 217

8 Mechanizmy funkcjonowania strefy euro (European Commission 2008). Większość krajów ustalała więc okresy podwójnego obiegu znacznie krótsze niż maksimum przewidziane w przepisach. Podobnie jak zróżnicowanie scenariuszy także długość okresu podwójnego obiegu utrudnia wykorzystywanie w obliczeniach danych o kosztach, które zostały poniesione w innych krajach. Należy podkreślić, że na wysokość kosztów wprowadzenia euro niezwykle silnie wpływa jakość zaplanowania i sprawność przygotowań. Doświadczenia innych krajów pokazują, że zapewnienie odpowiednich warunków organizacyjnych do wymiany waluty jest co najmniej tak ważne, jak przygotowanie gospodarki i systemu finansowego do integracji ze strefą euro. Błędy w zakresie organizacji procesu wprowadzania euro, wynikające np. z braku właściwego przygotowania, mogą znacznie podwyższyć koszty tego przedsięwzięcia i zniwelować co najmniej krótko- i średnioterminowe korzyści z przyjęcia euro. Podsumowując, możliwość oszacowania łącznych kosztów wprowadzenia euro w Polsce jest dość ograniczona, zarówno jeśli chodzi o wykorzystywanie danych z innych krajów, jak i wykonanie rzeczywistych obliczeń dla polskich podmiotów i instytucji, nawet za pomocą badań ankietowych. Za niemożliwe należy uznać podanie precyzyjnych danych dla całego kraju. Nie ulega wątpliwości, że dosyć dokładnie muszą zostać oszacowane wydatki finansowane z budżetu państwa, co jest niezbędne do zapewnienia środków na organizację całego przedsięwzięcia. Rozwiązaniem dylematów ujawniających się przy próbie oszacowania kosztów sektora finansowego i przedsiębiorstw jest zidentyfikowanie z odpowiednim wyprzedzeniem działań, które mogą generować dodatkowe koszty, i zastosowanie rozwiązań mających na celu minimalizację przewidywanych wydatków. Literatura Bank of England (2001), Practical issues arising from the euro, December, Deloitte (2007), Review of the Slovenian changeover to the euro. Final report August 27, European Commission (2008), Preparing the introduction of the euro, a short handbook, Górska A., Lip W., Siemaszko M. (2009), Prawne i praktyczne aspekty przygotowań Słowacji do zamiany waluty krajowej na euro, w: NBP, Raport na temat pełnego uczestnictwa Rzeczypospolitej Polskiej w trzecim etapie Unii Gospodarczej i Walutowej. Projekty badawcze, część II, Narodowy Bank Polski, Warszawa. Kozak S. (2009), Prawne i kosztowe aspekty wprowadzenia euro do systemu płatniczego w nowych krajach członkowskich, E-finanse, Finansowy Kwartalnik Internetowy, Rehman S. (2001), Euro Changeover Costs for International Banks, The George Washington University, The European Union Research Center, Occasional Paper Series, %20International%20Banks.pdf. 218

9 Schäfer T. (2006), The Legal Framework for the Enlargement of the Euro Area, European Commission, Directorate-General For Economic And Financial Affairs, Occasional Papers, April, publication7552_en.pdf. Oesterreichische Nationalbank (2005), The Euro Changeover in the New Member States A Preview, Oesterreichische Nationalbank, Focus on Austria, 1. EuroCommerce (2002), The euro changeover: retail s contribution, 219