PODSTAWY PRAWA W GOSPODARCE. Mateusz Kabut Katedra Prawnych Problemów Administracji i Zarządzania

Transkrypt

1 PODSTAWY PRAWA W GOSPODARCE Mateusz Kabut Katedra Prawnych Problemów Administracji i Zarządzania

2 Samorząd terytorialny Zdefiniuj pojęcie jednostki samorządu terytorialnego? Art. 1. Ustawy o samorządzie województwa 1. Mieszkańcy województwa tworzą z mocy prawa regionalną wspólnotę samorządową. 2. Ilekroć w ustawie jest mowa o województwie lub samorządzie województwa, należy przez to rozumieć regionalną wspólnotę samorządową oraz odpowiednie terytorium => Identyczne zapisy w ustawach o samorządzie powiatu i gminy

3 Samorząd terytorialny Ile jest w Polsce gmin, powiatów, województw? Która z tych jednostek jest tzw. jednostką podstawową? Art Podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest gmina. 2. Inne jednostki samorządu regionalnego albo lokalnego i regionalnego określa ustawa. 3. Gmina wykonuje wszystkie zadania samorządu terytorialnego nie zastrzeżone dla innych jednostek samorządu terytorialnego.

4 Samorząd terytorialny Ile jest w Polsce gmin, powiatów, województw? Która z tych jednostek jest tzw. jednostką podstawową? Gminy: 2478 Powiaty: 380 (w tym 66 miast na prawach powiatu) Województwa: 16

5 Samorząd terytorialny Czy pomiędzy organami poszczególnych szczebli samorządu terytorialnego występują relacje nadrzędności / podrzędności? (np. czy zgadzasz się, z opinią, że marszałek województwa jest organem ważniejszym niż wójt w gminie w związku z tym może wydawać mu polecenia?) Art. 4. Ustawa o samorządzie województwa 1. Zakres działania samorządu województwa nie narusza samodzielności powiatu i gminy Organy samorządu województwa nie stanowią wobec powiatu i gminy organów nadzoru lub kontroli oraz nie są organami wyższego stopnia w postępowaniu administracyjnym.

6 Samorząd terytorialny Co to jest miasto na prawach powiatu podaj przykład? Art. 91. Ustawa o samorządzie powiatów Prawa powiatu przysługują miastom, które w dniu 31 grudnia 1998 r. liczyły więcej niż mieszkańców, a także miastom, które z tym dniem przestały być siedzibami wojewodów, chyba że na wniosek właściwej rady miejskiej odstąpiono od nadania miastu praw powiatu, oraz tym, którym nadano status miasta na prawach powiatu, przy dokonywaniu pierwszego podziału administracyjnego kraju na powiaty.

7 Samorząd terytorialny Co to jest miasto na prawach powiatu podaj przykład? Art Funkcje organów powiatu w miastach na prawach powiatu sprawuje: 1) rada miasta; 2) prezydent miasta. 2. Miasto na prawach powiatu jest gminą wykonującą zadania powiatu na zasadach określonych w tej ustawie. 3. Ustrój i działanie organów miasta na prawach powiatu, w tym nazwę, skład, liczebność oraz ich powoływanie i odwoływanie, a także zasady sprawowania nadzoru określa ustawa o samorządzie gminnym.

8 Samorząd terytorialny Jakie są cechy charakterystyczne ustroju Miasta Stołecznego Warszawy? Ustawa o ustroju miasta stołecznego Warszawy Art Stolica Rzeczypospolitej Polskiej miasto stołeczne Warszawa jest gminą mającą status miasta na prawach powiatu. Art W m.st. Warszawie utworzenie jednostek pomocniczych - dzielnic m.st. Warszawy, zwanych dalej "dzielnicami", jest obowiązkowe.

9 Samorząd terytorialny Jakie są cechy charakterystyczne ustroju Miasta Stołecznego Warszawy? Ustawa o ustroju miasta stołecznego Warszawy Art Wybory do rad dzielnic przeprowadza się łącznie z wyborami do Rady m.st. Warszawy.

10 Samorząd terytorialny Jakie organy stanowiące i wykonawcze występują na poszczególnych szczeblach samorządu terytorialnego w Polsce? Art. 15. Ustawa o samorządzie województwa Organami samorządu województwa są: 1) sejmik województwa; 2) zarząd województwa.

11 Samorząd terytorialny Jakie organy stanowiące i wykonawcze występują na poszczególnych szczeblach samorządu terytorialnego w Polsce? Art. 15. Ustawa o samorządzie powiatu Organami powiatu są: 1) rada powiatu; 2) zarząd powiatu.

12 Samorząd terytorialny Jakie organy stanowiące i wykonawcze występują na poszczególnych szczeblach samorządu terytorialnego w Polsce? Art. 15. Ustawa o samorządzie gminy Organami gminy są: 1) rada gminy; 2) wójt (burmistrz, prezydent miasta)

13 Samorząd terytorialny Jakie organy stanowiące i wykonawcze występują na poszczególnych szczeblach samorządu terytorialnego w Polsce? Art. 26. Ustawa o samorządzie gminy 1. Organem wykonawczym gminy jest wójt. 3. Burmistrz jest organem wykonawczym w gminie, w której siedziba władz znajduje się w mieście położonym na terytorium tej gminy. 4. W miastach powyżej mieszkańców organem wykonawczym jest prezydent miasta. Dotyczy to również miast, w których do dnia wejścia w życie niniejszej ustawy prezydent miasta był organem wykonawczo-zarządzającym.

14 Samorząd terytorialny Jak wybierani są przedstawiciele wspólnot samorządowych do pełnienia funkcji w organach stanowiących i wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego? Art. 169 Konstytucji 2. Wybory do organów stanowiących są powszechne, równe, bezpośrednie i odbywają się w głosowaniu tajnym. Zasady i tryb zgłaszania kandydatów i przeprowadzania wyborów oraz warunki ważności wyborów określa ustawa. 3. Zasady i tryb wyborów oraz odwoływania organów wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego określa ustawa.

15 Samorząd terytorialny Jak wybierani są przedstawiciele wspólnot samorządowych do pełnienia funkcji w organach stanowiących i wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego? Ustawa o bezpośrednim wyborze wójta, burmistrza i prezydenta miasta Art Wójt wybierany jest w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich, w głosowaniu tajnym.

16 Samorząd terytorialny Jak wybierani są przedstawiciele wspólnot samorządowych do pełnienia funkcji w organach stanowiących i wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego? Ustawa o samorządzie powiatu Art Rada powiatu wybiera zarząd w liczbie od 3 do 5 osób, w tym starostę i wicestarostę, w ciągu 3 miesięcy od dnia ogłoszenia wyników wyborów przez właściwy organ wyborczy, z uwzględnieniem ust. 2 i 3. Liczbę członków zarządu określa w statucie rada powiatu. 2. Rada powiatu wybiera starostę bezwzględną większością głosów ustawowego składu rady, w głosowaniu tajnym.

17 Samorząd terytorialny Jak wybierani są przedstawiciele wspólnot samorządowych do pełnienia funkcji w organach stanowiących i wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego? Ustawa o samorządzie województwa Art Sejmik województwa wybiera zarząd województwa, w tym marszałka województwa i nie więcej niż 2 wicemarszałków, w ciągu 3 miesięcy od dnia ogłoszenia wyników wyborów przez właściwy organ wyborczy, z uwzględnieniem ust. 2 i Sejmik województwa wybiera marszałka województwa bezwzględną większością głosów ustawowego składu sejmiku, w głosowaniu tajnym. 3. Sejmik województwa wybiera wicemarszałków oraz pozostałych członków zarządu na wniosek marszałka zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowego składu sejmiku, w głosowaniu tajnym.

18 Samorząd terytorialny Na czym polega domniemanie kompetencji samorządu? Art Konstytucji Samorząd terytorialny wykonuje zadania publiczne nie zastrzeżone przez Konstytucję lub ustawy dla organów innych władz publicznych.

19 Samorząd terytorialny Na czym polega domniemanie kompetencji gminy? Art Konstytucji 3. Gmina wykonuje wszystkie zadania samorządu terytorialnego nie zastrzeżone dla innych jednostek samorządu terytorialnego.

20 Samorząd terytorialny Zadania własne i zlecone samorządu terytorialnego co oznaczają te pojęcia? Podaj przykłady obu rodzajów zadań. Art Konstytucji 1. Zadania publiczne służące zaspokajaniu potrzeb wspólnoty samorządowej są wykonywane przez jednostkę samorządu terytorialnego jako zadania własne. 2. Jeżeli wynika to z uzasadnionych potrzeb państwa, ustawa może zlecić jednostkom samorządu terytorialnego wykonywanie innych zadań publicznych. Ustawa określa tryb przekazywania i sposób wykonywania zadań zleconych. 3. Spory kompetencyjne między organami samorządu terytorialnego i administracji rządowej rozstrzygają sądy administracyjne.

21 Samorząd terytorialny Zadania własne i zlecone samorządu terytorialnego co oznaczają te pojęcia? Podaj przykłady obu rodzajów zadań. Art. 7. Ustawy o samorządzie gminy 1. Zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy. W szczególności zadania własne obejmują sprawy: 1) ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej; 2) gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego; 3) wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz; 3a) działalności w zakresie telekomunikacji; 4) lokalnego transportu zbiorowego; 5) ochrony zdrowia; 6) pomocy społecznej, w tym ośrodków i zakładów opiekuńczych; 6a) wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej;

22 Samorząd terytorialny Zadania własne i zlecone samorządu terytorialnego co oznaczają te pojęcia? Podaj przykłady obu rodzajów zadań. 7) gminnego budownictwa mieszkaniowego; 8) edukacji publicznej; 9) kultury, w tym bibliotek gminnych i innych instytucji kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami; 10) kultury fizycznej i turystyki, w tym terenów rekreacyjnych i urządzeń sportowych; 11) targowisk i hal targowych; 12) zieleni gminnej i zadrzewień; 13) cmentarzy gminnych; 14) porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli oraz ochrony przeciwpożarowej i przeciwpowodziowej, w tym wyposażenia i utrzymania gminnego magazynu przeciwpowodziowego; 15) utrzymania gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych;

23 Samorząd terytorialny Zadania własne i zlecone samorządu terytorialnego co oznaczają te pojęcia? Podaj przykłady obu rodzajów zadań. 16) polityki prorodzinnej, w tym zapewnienia kobietom w ciąży opieki socjalnej, medycznej i prawnej; 17) wspierania i upowszechniania idei samorządowej, w tym tworzenia warunków do działania i rozwoju jednostek pomocniczych i wdrażania programów pobudzania aktywności obywatelskiej; 18) promocji gminy; 19) współpracy i działalności na rzecz organizacji pozarządowych oraz podmiotów wymienionych w art. 3 ust. 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2016 r. poz i 1948 oraz z 2017 r. poz. 60 i 573); 20) współpracy ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw.

24 Samorząd terytorialny Zadania własne i zlecone samorządu terytorialnego co oznaczają te pojęcia? Podaj przykłady obu rodzajów zadań. Ustawa o systemie oświaty Art. 22ae. 1. Wyposażenie: 1) szkół podstawowych i szkół artystycznych realizujących kształcenie ogólne w zakresie szkoły podstawowej w podręczniki do zajęć z zakresu edukacji: polonistycznej, matematycznej, przyrodniczej i społecznej, zajęć z zakresu danego języka obcego nowożytnego, materiały edukacyjne lub materiały ćwiczeniowe, dla klas I-III, 2) szkół podstawowych i szkół artystycznych realizujących kształcenie ogólne w zakresie szkoły podstawowej w podręczniki, materiały edukacyjne lub materiały ćwiczeniowe, dla klas IV-VIII - jest zadaniem zleconym z zakresu administracji rządowej, wykonywanym przez jednostki samorządu terytorialnego prowadzące te szkoły.

25 Samorząd terytorialny Na czym polega i jakie organy sprawują nadzór nad działalnością samorządu terytorialnego? Art Konstytucji 1. Działalność samorządu terytorialnego podlega nadzorowi z punktu widzenia legalności. 2. Organami nadzoru nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego są Prezes Rady Ministrów i wojewodowie, a w zakresie spraw finansowych regionalne izby obrachunkowe. 3. Sejm, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, może rozwiązać organ stanowiący samorządu terytorialnego, jeżeli organ ten rażąco narusza Konstytucję lub ustawy.

26 Referendum Kiedy może/musi być zarządzone referendum ogólnokrajowe? Art W sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa może być przeprowadzone referendum ogólnokrajowe.

27 Referendum Kiedy może/musi być zarządzone referendum ogólnokrajowe? Wyrażenie zgody na ratyfikację umowy międzynarodowej Art Wyrażenie zgody na ratyfikację takiej umowy może być uchwalone w referendum ogólnokrajowym zgodnie z przepisem art. 125.

28 Referendum Kiedy może/musi być zarządzone referendum ogólnokrajowe? Zmiana Konstytucji Art Projekt ustawy o zmianie Konstytucji może przedłożyć co najmniej 1/5 ustawowej liczby posłów, Senat lub Prezydent Rzeczypospolitej. 6. Jeżeli ustawa o zmianie Konstytucji dotyczy przepisów rozdziału I, II lub XII, podmioty określone w ust. 1 mogą zażądać, w terminie 45 dni od dnia uchwalenia ustawy przez Senat, przeprowadzenia referendum zatwierdzającego. Z wnioskiem w tej sprawie podmioty te zwracają się do Marszałka Sejmu, który zarządza niezwłocznie przeprowadzenie referendum w ciągu 60 dni od dnia złożenia wniosku. Zmiana Konstytucji zostaje przyjęta, jeżeli za tą zmianą opowiedziała się większość głosujących.

29 Referendum Kto zarządza referendum ogólnokrajowe? Art Referendum ogólnokrajowe ma prawo zarządzić Sejm bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów lub Prezydent Rzeczypospolitej za zgodą Senatu wyrażoną bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów.

30 Referendum Kto zarządza referendum ogólnokrajowe? Art Jeżeli ustawa o zmianie Konstytucji dotyczy przepisów rozdziału I, II lub XII, podmioty określone w ust. 1 mogą zażądać, w terminie 45 dni od dnia uchwalenia ustawy przez Senat, przeprowadzenia referendum zatwierdzającego. Z wnioskiem w tej sprawie podmioty te zwracają się do Marszałka Sejmu, który zarządza niezwłocznie przeprowadzenie referendum w ciągu 60 dni od dnia złożenia wniosku. Zmiana Konstytucji zostaje przyjęta, jeżeli za tą zmianą opowiedziała się większość głosujących

31 Referendum Kiedy referendum ogólnokrajowe jest wiążące? Art Jeżeli w referendum ogólnokrajowym wzięło udział więcej niż połowa uprawnionych do głosowania, wynik referendum jest wiążący.

32 Referendum Jakich spraw może tzw. referendum lokalne? Art Członkowie wspólnoty samorządowej mogą decydować, w drodze referendum, o sprawach dotyczących tej wspólnoty, w tym o odwołaniu pochodzącego z wyborów bezpośrednich organu samorządu terytorialnego. Zasady i tryb przeprowadzania referendum lokalnego określa ustawa.

33 Referendum Jakich spraw może tzw. referendum lokalne? Ustawa o referendum lokalnym Art W referendum lokalnym, zwanym dalej referendum, mieszkańcy jednostki samorządu terytorialnego jako członkowie wspólnoty samorządowej wyrażają w drodze głosowania swoją wolę: 1) w sprawie odwołania organu stanowiącego tej jednostki; 2) co do sposobu rozstrzygania sprawy dotyczącej tej wspólnoty, mieszczącej się w zakresie zadań i kompetencji organów danej jednostki; 3) w innych istotnych sprawach, dotyczących społecznych, gospodarczych lub kulturowych więzi łączących tę wspólnotę.

34 Referendum Jakich spraw może tzw. referendum lokalne? Ustawa o referendum lokalnym Art Przedmiotem referendum gminnego może być również: 1) odwołanie wójta (burmistrza, prezydenta miasta); 2) samoopodatkowanie się mieszkańców na cele publiczne mieszczące się w zakresie zadań i kompetencji organów gminy

35 Referendum Kto zarządza referendum lokalne? Art. 4. Referendum przeprowadza się, z zastrzeżeniem art. 5 ust. 1, z inicjatywy organu stanowiącego danej jednostki samorządu terytorialnego lub na wniosek co najmniej: 1) 10% uprawnionych do głosowania mieszkańców gminy albo powiatu; 2) 5% uprawnionych do głosowania mieszkańców województwa.

36 Referendum Kto zarządza referendum lokalne? Art Organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego podejmuje uchwałę w sprawie przeprowadzenia referendum bezwzględną większością głosów swojego ustawowego składu, z zastrzeżeniem art. 5 ust. 1c. Art. 18. Organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego podejmuje uchwałę w sprawie przeprowadzenia referendum lub uchwałę o odrzuceniu wniosku mieszkańców nie później niż w ciągu 30 dni od dnia przekazania wniosku organowi określonemu w art. 12 ust. 1.

37 Referendum Kto zarządza referendum lokalne? Odwołanie organu jednostki samorządu terytorialnego Art Komisarz wyborczy postanawia o przeprowadzeniu referendum z inicjatywy mieszkańców, jeżeli wniosek mieszkańców spełnia wymogi określone w ustawie.

38 Referendum Kiedy referendum lokalne jest wiążące? Art Referendum jest ważne, jeżeli wzięło w nim udział co najmniej 30% uprawnionych do głosowania, z zastrzeżeniem ust Referendum w sprawie odwołania organu jednostki samorządu terytorialnego pochodzącego z wyborów bezpośrednich jest ważne w przypadku, gdy udział w nim wzięło nie mniej niż 3/5 liczby biorących udział w wyborze odwoływanego organu.

39 Trybunał Stanu Jakie osoby mogące podlegać odpowiedzialności przed Trybunałem stanu i jakie są kryteria ich odpowiedzialności? Art Za naruszenie Konstytucji lub ustawy, w związku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urzędowania, odpowiedzialność konstytucyjną przed Trybunałem Stanu ponoszą: Prezydent Rzeczypospolitej, Prezes Rady Ministrów oraz członkowie Rady Ministrów, Prezes Narodowego Banku Polskiego, Prezes Najwyższej Izby Kontroli, członkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, osoby, którym Prezes Rady Ministrów powierzył kierowanie ministerstwem oraz Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych.

40 Trybunał Stanu Jakie osoby mogące podlegać odpowiedzialności przed Trybunałem stanu i jakie są kryteria ich odpowiedzialności? Art Odpowiedzialność konstytucyjną przed Trybunałem Stanu ponoszą również posłowie i senatorowie w zakresie określonym w art Art W zakresie określonym ustawą poseł nie może prowadzić działalności gospodarczej z osiąganiem korzyści z majątku Skarbu Państwa lub samorządu terytorialnego ani nabywać tego majątku. 2. Za naruszenie zakazów, o których mowa w ust. 1, poseł, uchwałą Sejmu podjętą na wniosek Marszałka Sejmu, może być pociągnięty do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu, który orzeka w przedmiocie pozbawienia mandatu.

41 Trybunał Stanu Kto wchodzi w skład Trybunału Stanu i kto powołuje jego członków? Art Trybunał Stanu składa się z przewodniczącego, 2 zastępców przewodniczącego i 16 członków wybieranych przez Sejm spoza grona posłów i senatorów na czas kadencji Sejmu. Zastępcy przewodniczącego Trybunału oraz co najmniej połowa członków Trybunału Stanu powinni mieć kwalifikacje wymagane do zajmowania stanowiska sędziego. 2. Przewodniczącym Trybunału Stanu jest Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego.

42 Trybunał Stanu Jakie mogą być konsekwencje wyroku Trybunał Stanu? Art. 25 Ustawa o Trybunale Stanu 1. Za czyny określone w art. 3, o ile nie wypełniają znamion przestępstwa, lub przestępstwa skarbowego, Trybunał Stanu wymierza łącznie lub osobno następujące kary: 1) utratę czynnego i biernego prawa wyborczego w wyborach Prezydenta, w wyborach do Sejmu i do Senatu, w wyborach do Parlamentu Europejskiego oraz w wyborach organów samorządu terytorialnego; 2) zakaz zajmowania kierowniczych stanowisk lub pełnienia funkcji związanych ze szczególną odpowiedzialnością w organach państwowych i w organizacjach społecznych; 3) utratę wszystkich albo niektórych orderów, odznaczeń i tytułów honorowych. 1a. Za naruszenie zakazów, o których mowa w art. 107 ust. 1 Konstytucji, Trybunał Stanu orzeka pozbawienie mandatu poselskiego.

43 Trybunał Stanu Jakie mogą być konsekwencje wyroku Trybunał Stanu? 2. Kary dotyczące utraty praw i zakazów, o których mowa w ust. 1, mogą być orzekane na czas od 2 do 10 lat. 3. W razie uznania przez Trybunał Stanu chociażby nieumyślnego popełnienia czynów określonych w art. 2 ust. 1 i art. 3, Trybunał orzeka odpowiednio w odniesieniu do Prezydenta złożenie z urzędu, a w odniesieniu do pozostałych osób, z zastrzeżeniem ust. 1a utratę zajmowanego stanowiska, z którego pełnieniem związana jest odpowiedzialność przed Trybunałem Stanu. 4. Trybunał Stanu z uwagi na znikomy stopień społecznej szkodliwości czynu lub szczególne okoliczności sprawy może poprzestać na uznaniu winy oskarżonego.

44 Sądy Co to jest wymiar sprawiedliwości? Art Wymiar sprawiedliwości w Rzeczypospolitej Polskiej sprawują Sąd Najwyższy, sądy powszechne, sądy administracyjne oraz sądy wojskowe. Wymiar sprawiedliwości - rozstrzyganie sporów o prawo

45 Sądy Na czym polega zasada niezawisłości sędziów? Art Sędziowie w sprawowaniu swojego urzędu są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom. 2. Sędziom zapewnia się warunki pracy i wynagrodzenie odpowiadające godności urzędu oraz zakresowi ich obowiązków. 3. Sędzia nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z zasadami niezależności sądów i niezawisłości sędziów.

46 Sądy Na czym polega zasada niezawisłości sędziów? Art Sędziowie są nieusuwalni. 2. Złożenie sędziego z urzędu, zawieszenie w urzędowaniu, przeniesienie do innej siedziby lub na inne stanowisko wbrew jego woli może nastąpić jedynie na mocy orzeczenia sądu i tylko w przypadkach określonych w ustawie. 3. Sędzia może być przeniesiony w stan spoczynku na skutek uniemożliwiających mu sprawowanie jego urzędu choroby lub utraty sił. Tryb postępowania oraz sposób odwołania się do sądu określa ustawa. 4. Ustawa określa granicę wieku, po osiągnięciu której sędziowie przechodzą w stan spoczynku. 5. W razie zmiany ustroju sądów lub zmiany granic okręgów sądowych wolno sędziego przenosić do innego sądu lub w stan spoczynku z pozostawieniem mu pełnego uposażenia.

47 Sądy Kto powołuje sędziów? Art Sędziowie są powoływani przez Prezydenta Rzeczypospolitej, na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa, na czas nieoznaczony.

48 Sądy Kto powołuje sędziów? Art Krajowa Rada Sądownictwa stoi na straży niezależności sądów i niezawisłości sędziów. 2. Krajowa Rada Sądownictwa może wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodności z Konstytucją aktów normatywnych w zakresie, w jakim dotyczą one niezależności sądów i niezawisłości sędziów.

49 Sądy Kto powołuje sędziów? Art Krajowa Rada Sądownictwa składa się z: 1) Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, Ministra Sprawiedliwości, Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego i osoby powołanej przez Prezydenta Rzeczypospolitej, 2) piętnastu członków wybranych spośród sędziów Sądu Najwyższego, sądów powszechnych, sądów administracyjnych i sądów wojskowych, 3) czterech członków wybranych przez Sejm spośród posłów oraz dwóch członków wybranych przez Senat spośród senatorów. 2. Krajowa Rada Sądownictwa wybiera spośród swoich członków przewodniczącego i dwóch wiceprzewodniczących. 3. Kadencja wybranych członków Krajowej Rady Sądownictwa trwa cztery lata. 4. Ustrój, zakres działania i tryb pracy Krajowej Rady Sądownictwa oraz sposób wyboru jej członków określa ustawa.

50 Sądy Jaka jest struktura i w jakich sprawach są właściwe sądy powszechne? Art Sądy powszechne sprawują wymiar sprawiedliwości we wszystkich sprawach z wyjątkiem spraw ustawowo zastrzeżonych dla właściwości innych sądów.

51 Sądy Jaka jest struktura i w jakich sprawach są właściwe sądy powszechne? Art Sądy powszechne sprawują wymiar sprawiedliwości we wszystkich sprawach z wyjątkiem spraw ustawowo zastrzeżonych dla właściwości innych sądów.

52 Sądy Prawo o ustroju sądów powszechnych Art Sądami powszechnymi są sądy rejonowe, sądy okręgowe oraz sądy apelacyjne. 2. Sądy powszechne sprawują wymiar sprawiedliwości w zakresie nienależącym do sądów administracyjnych, sądów wojskowych oraz Sądu Najwyższego

53 Sądy Prawo o ustroju sądów powszechnych Art Sąd rejonowy tworzy się dla jednej lub większej liczby gmin; w uzasadnionych przypadkach może być utworzony więcej niż jeden sąd rejonowy w obrębie tej samej gminy. 1a. Sąd rejonowy tworzy się dla obszaru jednej lub większej liczby gmin zamieszkałych przez co najmniej mieszkańców, jeżeli łączna liczba spraw cywilnych, karnych oraz rodzinnych i nieletnich wpływających do istniejącego sądu rejonowego z obszaru tej gminy lub kilku gmin wynosi co najmniej 5000 w ciągu roku kalendarzowego, z zastrzeżeniem 1b 1d

54 Sądy Prawo o ustroju sądów powszechnych Art Sądy dzielą się na wydziały. 2. Wydziałem kieruje przewodniczący wydziału, którym jest prezes albo wiceprezes sądu lub inny sędzia. W przypadkach szczególnie uzasadnionych, biorąc pod uwagę racjonalne wykorzystanie kadr sądownictwa powszechnego oraz potrzeby wynikające z obciążenia zadaniami, funkcję przewodniczącego wydziału można powierzyć asesorowi sądowemu.

55 Sądy Prawo o ustroju sądów powszechnych Art Sąd rejonowy dzieli się na wydziały: 1) cywilny do spraw z zakresu prawa cywilnego, prawa rodzinnego i opiekuńczego, spraw dotyczących demoralizacji i czynów karalnych nieletnich, leczenia osób uzależnionych od alkoholu oraz od środków odurzających i psychotropowych oraz spraw należących do sądu opiekuńczego na podstawie odrębnych ustaw; 2) karny do spraw z zakresu prawa karnego.

56 Sądy Prawo o ustroju sądów powszechnych 1a. W sądzie rejonowym może zostać utworzony wydział: 1) rodzinny i nieletnich do spraw z zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego, spraw dotyczących demoralizacji i czynów karalnych nieletnich, leczenia osób uzależnionych od alkoholu oraz od środków odurzających i psychotropowych oraz spraw należących do sądu opiekuńczego na podstawie odrębnych ustaw; 2) pracy, ubezpieczeń społecznych albo pracy i ubezpieczeń społecznych do spraw odpowiednio z zakresu prawa pracy lub z zakresu ubezpieczeń społecznych; 3) gospodarczy do spraw gospodarczych oraz innych spraw z zakresu prawa gospodarczego i cywilnego należących do sądu gospodarczego na podstawie odrębnych ustaw; 4) ksiąg wieczystych do prowadzenia ksiąg wieczystych.

57 Sądy Prawo o ustroju sądów powszechnych Art Organami sądów są: 1) w sądzie rejonowym prezes sądu i dyrektor sądu, z zastrzeżeniem art. 21a 1; 2) w sądzie okręgowym prezes sądu, kolegium sądu i dyrektor sądu; 3) w sądzie apelacyjnym prezes sądu, kolegium sądu i dyrektor sądu.

58 Sądy Jaka jest struktura i w jakich sprawach są właściwe sądy administracyjne? Art Naczelny Sąd Administracyjny oraz inne sądy administracyjne sprawują, w zakresie określonym w ustawie, kontrolę działalności administracji publicznej. Kontrola ta obejmuje również orzekanie o zgodności z ustawami uchwał organów samorządu terytorialnego i aktów normatywnych terenowych organów administracji rządowej.

59 Sądy Jaka jest struktura i w jakich sprawach są właściwe sądy administracyjne? Prawo o ustroju sądów administracyjnych Art Sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej oraz rozstrzyganie sporów kompetencyjnych i o właściwość między organami jednostek samorządu terytorialnego, samorządowymi kolegiami odwoławczymi i między tymi organami a organami administracji rządowej. 2. Kontrola, o której mowa w 1, sprawowana jest pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej.

60 Sądy Jaka jest struktura i w jakich sprawach są właściwe sądy administracyjne? Prawo o ustroju sądów administracyjnych Art. 2. Sądami administracyjnymi są Naczelny Sąd Administracyjny oraz wojewódzkie sądy administracyjne.

61 Sądy W jakich sprawach jest właściwy Sąd Najwyższy? Art. 1. Sąd Najwyższy jest organem władzy sądowniczej, powołanym do: 1) sprawowania wymiaru sprawiedliwości przez: a) zapewnienie w ramach nadzoru zgodności z prawem oraz jednolitości orzecznictwa sądów powszechnych i wojskowych przez rozpoznawanie kasacji oraz innych środków odwoławczych, b) podejmowanie uchwał rozstrzygających zagadnienia prawne, c) rozstrzyganie innych spraw określonych w ustawach; 2) rozpoznawania protestów wyborczych oraz stwierdzania ważności wyborów do Sejmu i Senatu oraz wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, a także ważności referendum ogólnokrajowego i referendum konstytucyjnego;

62 Sądy W jakich sprawach jest właściwy Sąd Najwyższy? Art. 1. Sąd Najwyższy jest organem władzy sądowniczej, powołanym do: 2a) rozpoznawania protestów wyborczych w wyborach do Parlamentu Europejskiego; 3) opiniowania projektów ustaw i innych aktów normatywnych, na podstawie których orzekają i funkcjonują sądy, a także innych ustaw w zakresie, w którym uzna to za celowe; 4) wykonywania innych czynności określonych w ustawach.

63 Rzecznik Praw Obywatelskich Jakie są kompetencje i formy Rzecznika Praw Obywatelskich? Art. 80. Każdy ma prawo wystąpienia, na zasadach określonych w ustawie, do Rzecznika Praw Obywatelskich z wnioskiem o pomoc w ochronie swoich wolności lub praw naruszonych przez organy władzy publicznej.

64 Rzecznik Praw Obywatelskich Jakie są kompetencje Rzecznika Praw Obywatelskich? Ustawa o RPO Art. 12. Podejmując sprawę Rzecznik może: 1) samodzielnie prowadzić postępowanie wyjaśniające; 2) zwrócić się o zbadanie sprawy lub jej części do właściwych organów, w szczególności organów nadzoru, prokuratury, kontroli państwowej, zawodowej lub społecznej; 3) zwrócić się do Sejmu o zlecenie Najwyższej Izbie Kontroli przeprowadzenia kontroli dla zbadania określonej sprawy lub jej części.

65 Rzecznik Praw Obywatelskich Jakie są kompetencje Rzecznika Praw Obywatelskich? Ustawa o RPO Art Prowadząc postępowanie, o którym mowa w art. 12 pkt 1, Rzecznik ma prawo: 1) zbadać, nawet bez uprzedzenia, każdą sprawę na miejscu; 2) żądać złożenia wyjaśnień, przedstawienia akt każdej sprawy prowadzonej przez naczelne i centralne organy administracji państwowej, organy administracji rządowej, organy organizacji spółdzielczych, społecznych, zawodowych i społeczno- zawodowych oraz organy jednostek organizacyjnych posiadających osobowość prawną, a także organy jednostek samorządu terytorialnego i samorządowych jednostek organizacyjnych; 3) żądać przedłożenia informacji o stanie sprawy prowadzonej przez sądy, a także prokuraturę i inne organy ścigania oraz żądać do wglądu w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich akt sądowych i prokuratorskich oraz akt innych organów ścigania po zakończeniu postępowania i zapadnięciu rozstrzygnięcia; 4) zlecać sporządzanie ekspertyz i opinii.

66 Rzecznik Praw Obywatelskich Jakie są kompetencje Rzecznika Praw Obywatelskich? Ustawa o RPO Art. 14. Po zbadaniu sprawy Rzecznik może: 1) wyjaśnić wnioskodawcy, że nie stwierdził naruszenia wolności i praw człowieka i obywatela; 2) skierować wystąpienie do organu, organizacji lub instytucji, w których działalności stwierdził naruszenie wolności i praw człowieka i obywatela; wystąpienie takie nie może naruszać niezawisłości sędziowskiej; 3) zwrócić się do organu nadrzędnego nad jednostką, o której mowa w pkt 2, z wnioskiem o zastosowanie środków przewidzianych w przepisach prawa; 4) żądać wszczęcia postępowania w sprawach cywilnych, jak również wziąć udział w każdym toczącym się już postępowaniu - na prawach przysługujących prokuratorowi;

67 Rzecznik Praw Obywatelskich Jakie są kompetencje Rzecznika Praw Obywatelskich? Ustawa o RPO Art W związku z rozpatrywanymi sprawami Rzecznik może przedstawiać właściwym organom, organizacjom i instytucjom oceny i wnioski zmierzające do zapewnienia skutecznej ochrony wolności i praw człowieka i obywatela i usprawnienia trybu załatwiania ich spraw. 2. Rzecznik może również: 1) występować do właściwych organów z wnioskami o podjęcie inicjatywy ustawodawczej bądź o wydanie lub zmianę innych aktów prawnych w sprawach dotyczących wolności i praw człowieka i obywatela; 2) występować do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskami w sprawach, o których mowa w art. 188 Konstytucji; 3) zgłosić udział w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym i brać udział w tym postępowaniu; 4) występować z wnioskami do Sądu Najwyższego o podjęcie uchwały mającej na celu wyjaśnienie przepisów prawnych budzących wątpliwości w praktyce lub których stosowanie wywołało rozbieżności w orzecznictwie. 3. W przypadku wystąpienia przez Rzecznika do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem, o którym mowa w ust. 2 pkt 2, informuje on o tym Rzecznika Praw Dziecka, jeżeli wniosek dotyczy praw dziecka.

68 Rzecznik Praw Obywatelskich Jakie są kompetencje i formy działania Rzecznika Praw Obywatelskich? SPRAWDZANIE. Wykonując swoje konstytucyjne obowiązki Rzecznik bada, czy na skutek działania lub zaniechania organów, organizacji lub instytucji, obowiązanych do przestrzegania i realizacji wolności i praw człowieka i obywatela, nie nastąpiło naruszenie prawa, a także zasad współżycia społecznego i sprawiedliwości społecznej. WYSTĄPIENIA. Rzecznik kieruje również do właściwych organów wystąpienia problemowe wówczas, gdy rozpatrywane sprawy indywidualne wskazywały na utrwalającą się po stronie organów i instytucji praktykę stosowania prawa w sposób, który narusza prawa lub wolności, a także wówczas, gdy rozpoznawane przez Rzecznika sprawy wskazywały, iż źródłem naruszeń praw jednostki nie jest wadliwe stosowanie prawa, lecz wadliwość samego prawa.

69 Rzecznik Praw Obywatelskich Jakie są kompetencje i formy działania Rzecznika Praw Obywatelskich? WNIOSEK RZECZNIKA DO TRYBUNAŁU KONSTYTUCYJNEGO. Rzecznik może również zastosować środek o charakterze procesowym w postaci wniosku do Trybunału Konstytucyjnego o stwierdzenie niezgodności aktów normatywnych z przepisami wyższego rzędu lub Konstytucją lub przystąpić do postępowania przed Trybunałem wszczętego w wyniku złożenia skargi konstytucyjnej. PYTANIA PRAWNE DO SĄDU NAJWYŻSZEGO. Rzecznik podejmuje działania, których celem jest zapewnienie jednolitości orzecznictwa sądowego. W związku z ujawnionymi rozbieżnościami w orzecznictwie sądów powszechnych może skierować pytania prawne do rozstrzygnięcia przez powiększone składy Sądu Najwyższego. SKARGI KASACYJNE. Rzecznik może również wnosić skargi kasacyjne od prawomocnych orzeczeń sądów niższych instancji do Sądu Najwyższego stawiając w nich zarzut naruszenia przepisów proceduralnych lub przepisów prawa materialnego, którego bezpośrednim skutkiem było naruszenie praw jednostki (skargi kasacyjne RPO składa na takich samych zasadach co strony postępowania i poza wydłużonym terminem na złożenie skargi nie ma szerszych uprawnień).

70 Rzecznik Praw Obywatelskich Jakie są kompetencje i formy działania Rzecznika Praw Obywatelskich? Ponadto Rzecznik ma prawo wnosić: skargi kasacyjne do Naczelnego Sądu Administracyjnego, skargi do wojewódzkich sądów administracyjnych, przystępować do postępowań przed sądami powszechnymi i administracyjnymi. Za:

71 Rzecznik Praw Obywatelskich Kto powołuje rzecznika Praw Obywatelskich? Ustawa o RPO Art Rzecznika powołuje Sejm za zgodą Senatu na wniosek Marszałka Sejmu albo grupy 35 posłów.

72 Dziękuję za uwagę!