Reforma wsparcia OZE w Niemczech ustawa EEG 3.0
|
|
- Bogdan Marek
- 6 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Reforma wsparcia OZE w Niemczech ustawa EEG 3. Autor: Dr Joanna Maćkowiak-Pandera - szef Forum Analiz Energetycznych Niemiecka Energiewende jest u progu ważnej reformy. Funkcjonujący od ponad 2 lat system wsparcia dla OZE ma być bardziej rynkowy. Przyjęty 8 czerwca przez rząd projekt ustawy wprowadza szereg zmian w systemie wsparcia OZE, które będą miały konsekwencje o zasięgu europejskim. Cele niemieckiej transformacji energetycznej się nie zmieniają w 225 r. 45% energii elektrycznej powinno pochodzić ze źródeł odnawialnych, a w roku 25-8%. Coraz ważniejszą rolę będą odgrywały wiatr i słońce. Przewiduje się roczny przyrost w energetyce wiatrowej na poziomie 2,8 GW rocznie, 6 MW w wielkoprzemysłowych instalacjach fotowoltaicznych oraz 7,2 GW w morskich farmach wiatrowych do 22 r. 1. Kontekst Jedno z głównych narzędzi rozwoju OZE w Niemczech, niemiecka ustawa EEG właśnie jest nowelizowana. Od czasu, kiedy weszła w życie w 199 r., udział OZE w wytwarzaniu energii elektrycznej w Niemczech wzrósł z 3,6% do 3% w 215 r. Główne zmiany planowane przez rząd dotyczą m.in. odejścia od feed-in-tariffs (taryf gwarantowanych) na rzecz systemu aukcyjnego, preferowanego przez Komisję Europejską. Aukcje zwiększają konkurencję i powodują, że to rynek będzie określał cenę. Aukcje obejmą wszystkie technologie z wyłączeniem najmniejszych instalacji, które będą działały na zasadach taryf gwarantowanych. Motywacją do wprowadzenia tej zmiany jest lepsze reagowanie na spadek kosztów wytwarzania energii w źródłach odnawialnych oraz większa kontrola nad rozwojem OZE, po to, aby zarówno rozbudowa sieci, jak i działania mające na celu niskokosztową integrację w systemie nadążały za przyrostem mocy. Znowelizowana ustawa powinna wejść w życie 1 stycznia 217 r. po zatwierdzeniu przez obie izby parlamentu, co nastąpi w ciągu kilku tygodni i przewiduje się, że zostanie przyjęta w kształcie zaproponowanym przez rząd. Nowa ustawa będzie miała zastosowanie dla nowych instalacji. Najwięcej kontrowersji budzi wsparcie biomasy w Energiewende, jednak 6 czerwca wypracowano kompromis w tej sprawie.
2 MW Dotychczasowy rozwój OZE Źródła odnawialne, a w szczególności wiatr i słońce, są najszybciej rozwijającym się źródłem energii w Niemczech, obecnie w niemieckim systemie funkcjonuje ponad 8 GW instalacji słonecznych i wiatrowych. Mimo wprowadzonego w 214 r. planu wzrostu o 2,5 GW/rocznie dla wiatru i słońca, w ostatnich latach wzrost był ponadwymiarowy (por. ryc. 1 i 2), co stało się podstawą do dyskusji o nadmiernym wsparciu i potrzebą jego ograniczania ze względu na koszty Energetyka wiatrowa Obecnie w niemieckim systemie funkcjonuje ponad 41 GW farm wiatrowych, a w branży jest zatrudnionych 15 tys. osób. W ostatnich latach w niemieckim systemie przybywało ponad 3 GW elektrowni wiatrowych a w 214 r. prawie 5 GW elektrowni wiatrowych na lądzie (do tego farmy morskie, co daje w sumie ponad 6 GW) Anual capacity additions Cumulated installed capacity Ryc. 1 Roczny przyrost mocy w elektrowniach wiatrowych na lądzie oraz moc skumulowana. Źródło: windenergie.de Dla porównania w Polsce całkowita moc zainstalowana farm wiatrowych wynosi obecnie ponad 5,2 GW.
3 MW Energetyka solarna Najbardziej intensywny rozwój energetyki solarnej miał miejsce w latach , kiedy rocznie przybywało ponad 7 GW nowych mocy. Po znacznym ograniczeniu systemu wsparcia przyrost nowych mocy znacząco zmniejszył się. Nadal istotną częścią rynku są instalacje przydomowe. Całkowita moc instalacji PV wynosi 4 GW a liczba miejsc pracy w tym sektorze sięga ok. 7 tys. osób Anual capacity additions Cumulated installed capacity Ryc. Roczny przyrost mocy w nowych instalacjach PV. 3. Najważniejsze elementy nowelizacji Aukcje zamiast taryf gwarantowanych o Aukcje mają zastąpić dotychczasowy system feed-in tariffs. Taryfy gwarantowane otrzymają tylko te instalacje OZE, które wygrają przetarg. o Przystępując do aukcji inwestor będzie musiał posiadać wymagane pozwolenia. o Po wygraniu aukcji inwestor będzie miał dwa lata na oddanie instalacji do użytku. o Po tym okresie, jeżeli instalacja nie powstanie będą naliczane kary. o Nowe instalacje, które wygrają aukcje, mają zapewnione finansowanie na kolejne 2 lat. o Za system aukcyjny będzie odpowiadać Federalna Agencja Przesyłowa (Bundesnetzagentur), odpowiednik polskiego URE. o Wsparcie energetyki wiatrowej na terenach północnych Niemiec przynajmniej na jakiś czas zostanie ograniczone do poziomu 6% (mocy przyłączonej w latach ) ze względu na konieczność dostosowania rozwoju OZE do infrastruktury przesyłowej oraz przepływy kołowe.
4 o 5% nowo instalowanych mocy OZE będzie udostępnione na aukcjach dla podmiotów z państw członkowskich UE. o Aukcje dla dużych farm morskich będą zorganizowane według modelu centralnego. Urząd przygotuje powierzchnię pod budowę parku wiatrowego o potencjale np. 4 MW, a następnie ogłoszony zostanie przetarg na dostawcę technologii. Energetyka prosumencka o Małe instalacje (mniejsze niż 75 kw) nie będą podlegać aukcjom będą otrzymywać wsparcie poprzez taryfy gwarantowane na mocy dotychczasowej ustawy, tzw. EEG 214. To rozwiązanie ma służyć utrzymaniu projektów małych i obywatelskich. Koszyki technologiczne o W systemie wsparcia zyskają na znaczeniu koszyki technologiczne, dla których precyzyjnie określony zostanie docelowy przyrost mocy, np. dla wiatru na lądzie przewiduje się 2,8 GW rocznie, dla farm PV 6 MW (oraz dodatkowo duża część w instalacjach przydomowych), dla wiatru na morzu 7,2 GW do 22 r. a do roku GW. o Przyrost instalacji dedykowanych dla biomasy wyniesie 15 MW brutto rocznie do 219 r. a w latach r. 2 MW. o Dla instalacji biomasowych wprowadzono ograniczenie wysokości wsparcia od 14,88 centów/kwh do maksymalnie 16,9 centów/kwh (w zależności od typu instalacji). o Energetyka wodna, geotermalna i inne technologie OZE są wyłączone z systemu aukcji z powodu niskiego potencjału oraz zbyt małej konkurencji. 4. Podsumowanie Zmiany w Niemczech dotyczą przede wszystkim ograniczenia kosztów wsparcia oraz precyzyjnego określenia rodzaju oraz ilości mocy OZE, która powinna się pojawić w systemie do 23 r., aby Niemcy zrealizowały cele OZE przede wszystkim do 225 r. Według analiz cel 45% OZE na rok 225 nie jest zagrożony, co wynika z poniższej ryc.
5 Percent 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% % RES-share target: 4-45% in 225, 55-6% in 235 RES-Share in gross consumptio n Key assumptions: RES capacity increase according to EEG 216 draft; demanc increase of 2,5 TWh/a from 22 due to Ryc. Wzrost udziału OZE szacowany na podstawie projektu ustawy OZE z w odniesieniu do założonych celów OZE na 225 i 235. Źródło Agora Energiewende 5. Najważniejsze konsekwencje dla Polski o Intensywny rozwój energetyki odnawialnej zostanie utrzymany, co w Niemczech będzie skutkowało dyskusją o nowej architekturze rynku energii elektrycznej, w której istotne miejsce będzie odgrywać poprawa elastyczności systemu, włączając odpowiedź po stronie popytu (demand response) po stronie krajowej oraz współpracę regionalną w kontekście europejskim. Wysoki priorytet źródeł OZE w Niemczech oraz w innych krajach jak Francja i Wielka Brytania będzie promieniował na politykę Unii Europejskiej. o 5% mocy dostępnych w ramach rozpisywanych w Niemczech aukcji powinna być dostępna w trybie międzynarodowym. Niemcy realizują aukcje pilotowe z Danią i innymi krajami, istnieje też potencjał rozwoju tego mechanizmu z Polską. o Po raz pierwszy podjęto tak zdecydowane kroki mające na celu ograniczenie przepływów kołowych generowanych na północy Niemiec. Od tej pory rozwój energetyki odnawialnej powinien być skorelowany z potencjałem infrastruktury przesyłowej. o System aukcyjny przechodzi do głównego nurtu energetyki odnawialnej. Najmniejsze instalacje OZE nadal będą realizowane w systemie taryf gwarantowanych. o Nastąpił punkt zwrotny w rozwoju OZE - za najszybciej rozwijające się technologie z największym potencjałem uznano energetykę wiatrową i słoneczną. Zmniejsza się znaczenie rozwoju biomasy, której potencjał jest
6 znaczący, lecz ograniczony. Niektóre technologie, jak geotermia, hydroenergetyka, wykorzystanie gazu wysypiskowego uważane są za technologie o ograniczonym potencjale, które nie są w stanie konkurować na rynku, zatem nie są gotowe na uczestnictwo w systemie aukcyjnym. System aukcyjny może przynieść oczekiwane skutki redukcji kosztów o ile będzie funkcjonował na dojrzałym rynku, na którym funkcjonują dojrzałe, zdolne ze sobą konkurować podmioty. Więcej informacji na temat niemieckiej transformacji energetycznej można znaleźć w Zrozumieć Energiewende. Najczęściej zadawane pytania na temat niemieckiej transformacji energetycznej. /Produkt/produkt/293/Zrozumie%C4%87+Energiewende/ Źródła Clean Energy Wire CLEW switching-auctions-renewables EEG Novelle 216 Fortgeschriebenes Eckpunktepapier zum Vorschlag des BMWI für das neue EEG
51 Informacja przeznaczona wyłącznie na użytek wewnętrzny PG
51 DO 2020 DO 2050 Obniżenie emisji CO2 (w stosunku do roku bazowego 1990) Obniżenie pierwotnego zużycia energii (w stosunku do roku bazowego 2008) Obniżenie zużycia energii elektrycznej (w stosunku do
Bardziej szczegółowo8 sposobów integracji OZE Joanna Maćkowiak Pandera Lewiatan,
8 sposobów integracji OZE Joanna Maćkowiak Pandera Lewiatan, 19.12.2017 O nas Forum Energii to think tank zajmujący się energetyką Wspieramy transformację energetyczną Naszą misją jest tworzenie fundamentów
Bardziej szczegółowoRAPORT Rozwój polskiego rynku fotowoltaicznego w latach
RAPORT 216 Rozwój polskiego rynku fotowoltaicznego w latach 21-22 Opracowanie: Stowarzyszenie Branży Fotowoltaicznej Polska PV Współpraca: Redakcja GLOBEnergia Moc [MWp] MOC SKUMULOWANA W ELEKTROWNIACH
Bardziej szczegółowoAukcje w Niemczech status quo. XVIII Forum Energetyki Wiatrowej 24 listopada 2015 Martin Berkenkamp
Aukcje w Niemczech status quo XVIII Forum Energetyki Wiatrowej 24 listopada 2015 Martin Berkenkamp Mapa drogowa i aukcje Plan mocy na aukcjach Realizacja aukcji Moc... przewidywalność budowy... ale rząd
Bardziej szczegółowoRYNEK FOTOWOLTAICZNY. W Polsce. Instytut Energetyki Odnawialnej. Warszawa Kwiecień, 2013r
2013 RYNEK FOTOWOLTAICZNY W Polsce Instytut Energetyki Odnawialnej Warszawa Kwiecień, 2013r STRONA 2 2013 IEO RAPORT Rynek Fotowoltaiczny w Polsce Podsumowanie roku 2012 Edycja PIERWSZA raportu Autorzy
Bardziej szczegółowoPrzyszłość energetyki słonecznej na tle wyzwań energetycznych Polski. Prof. dr hab. inż. Maciej Nowicki
Przyszłość energetyki słonecznej na tle wyzwań energetycznych Polski Prof. dr hab. inż. Maciej Nowicki Polski system energetyczny na rozdrożu 40% mocy w elektrowniach ma więcej niż 40 lat - konieczność
Bardziej szczegółowoKomfort Int. Rynek energii odnawialnej w Polsce i jego prespektywy w latach 2015-2020
Rynek energii odnawialnej w Polsce i jego prespektywy w latach 2015-2020 Konferencja FORUM WYKONAWCY Janusz Starościk - KOMFORT INTERNATIONAL/SPIUG, Wrocław, 21 kwiecień 2015 13/04/2015 Internal Komfort
Bardziej szczegółowoKIERUNKI ROZWOJU MORSKIEJ ENERGETYKI WIATROWEJ W EUROPIE
KIERUNKI ROZWOJU MORSKIEJ ENERGETYKI WIATROWEJ W EUROPIE Mariusz Witoński Wiceprezes Zarządu Polskiego Towarzystwa Morskiej Energetyki Wiatrowej Posiedzenie Parlamentarnego Zespołu ds. Energetyki Warszawa,
Bardziej szczegółowoPotencjał inwestycyjny w polskim sektorze budownictwa energetycznego sięga 30 mld euro
Kwiecień 2013 Katarzyna Bednarz Potencjał inwestycyjny w polskim sektorze budownictwa energetycznego sięga 30 mld euro Jedną z najważniejszych cech polskiego sektora energetycznego jest struktura produkcji
Bardziej szczegółowoAnaliza rynku fotowoltaiki w Polsce
FREE ARTICLE Analiza rynku fotowoltaiki w Polsce Źródło: Raport Rynek fotowoltaiki w Polsce - Podsumowanie 2013 roku Joanna Bolesta, Konrad Rosołek, Aneta Więcka Lipiec, 2014 Rynek fotowoltaiczny w Polsce
Bardziej szczegółowoMOŻLIWOŚCI WYKORZYSTANIA INSTALACJI FOTOWOLTAICZNYCH W POLSCE mgr inż. Łukasz Trzeciak
MOŻLIWOŚCI WYKORZYSTANIA INSTALACJI FOTOWOLTAICZNYCH W POLSCE mgr inż. Łukasz Trzeciak MOŻLIWOŚCI WYKORZYSTANIA INSTALACJI FOTOWOLTAICZNYCH W POLSCE AGENDA - ZASOBY ENERGII SŁONECZNEJ EU / PL - RODZAJE
Bardziej szczegółowoSzczegółowe wyniki ankiety pt. Co sądzisz o ustawie OZE?
Szczegółowe wyniki ankiety pt. Co sądzisz o ustawie OZE? Zakres badania obejmował zebranie opinii uczestników rynku o ustawie o odnawialnych źródłach energii. Zostało ono przeprowadzone w dniach 14-24
Bardziej szczegółowoDYLEMATY POLSKIEJ ENERGETYKI W XXI WIEKU. Prof. dr hab. Maciej Nowicki
DYLEMATY POLSKIEJ ENERGETYKI W XXI WIEKU Prof. dr hab. Maciej Nowicki 1 POLSKI SYSTEM ENERGETYCZNY NA ROZDROŻU 40% mocy w elektrowniach ma więcej niż 40 lat - konieczność ich wyłączenia z eksploatacji
Bardziej szczegółowoUWARUNKOWANIA PRAWNE ROZWOJU BIOGAZU
UWARUNKOWANIA PRAWNE ROZWOJU BIOGAZU Według przepisów prawa UE i Polski inż. Bartłomiej Asztemborski basztemborski@kape.gov.pl dr inż. Ryszard Wnuk Zmień odpady na zysk - Biogazownia w Twojej gminie Rozwój
Bardziej szczegółowoAnaliza rynku fotowoltaiki w Polsce
FREE ARTICLE Analiza rynku fotowoltaiki w Polsce Źródło: Raport Rynek fotowoltaiki w Polsce Joanna Bolesta, Justyna Zarzeczna Sierpień 2015 Rynek fotowoltaiczny w Polsce po latach stagnacji, stoi w obliczu
Bardziej szczegółowoSystem wsparcia dla wytwórców energii elektrycznej z biomasy - regulacje wynikające z projektu ustawy o OZE. Bełchatów, dn. 16 października 2014 r.
System wsparcia dla wytwórców energii elektrycznej z biomasy - regulacje wynikające z projektu ustawy o OZE Bełchatów, dn. 16 października 2014 r. 2 Założenia zoptymalizowanego systemu wsparcia OZE (zmiany
Bardziej szczegółowoPotencjał i ścieżki rozwoju polskiej energetyki wiatrowej
Warszawa, 18 czerwca 2013 Potencjał i ścieżki rozwoju polskiej energetyki wiatrowej Grzegorz Skarżyński Polskie Stowarzyszenie Energetyki Wiatrowej doradca zarządu Tundra Advisory sp. z o. o. dyrektor
Bardziej szczegółowoUstawa z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii. Janusz Pilitowski, Departament Energii Odnawialnej
Ustawa z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii Janusz Pilitowski, Departament Energii Odnawialnej Marzec 2015 2 Ustawa OZE Cel uchwalenia ustawy o odnawialnych źródłach energii 1. Celem
Bardziej szczegółowoAmbitnie ale realnie. Mapa drogowa rozwoju OZE w Polsce. Analiza Polskiego Komitetu Energii Elektrycznej
Ambitnie ale realnie Mapa drogowa rozwoju OZE w Polsce Analiza Polskiego Komitetu Energii Elektrycznej Polska stoi przed ważnym wyborem optymalnego miksu energetycznego kraju w kontekście potrzeb ekonomicznych
Bardziej szczegółowoPERSPEKTYWY ROZWOJU INSTALACJI FOTOWOLTAICZNYCH W KRAJU
PERSPEKTYWY ROZWOJU INSTALACJI FOTOWOLTAICZNYCH W KRAJU Światowy potencjał energii odnawialnej i nieodnawialne Roczny strumień energii promieniowania słonecznego docierający do powierzchni Ziemi przekracza
Bardziej szczegółowoSulechów, 18 Listopad 2011 r. Podłączenie do sieci elektroenergetycznych jako główna bariera w rozwoju odnawialnych źródeł energii w Polsce
Podłączenie do sieci elektroenergetycznych jako główna bariera w rozwoju odnawialnych źródeł energii w Polsce Pełnomocnik Wojewody Zachodniopomorskiego ds. Bezpieczeństwa Energetycznego Witold KĘPA 2020
Bardziej szczegółowoEnergetyka rozproszona w drodze do niskoemisyjnej Polski. Szanse i bariery. Debata online, Warszawa, 28 maja 2014 r.
Energetyka rozproszona w drodze do niskoemisyjnej Polski. Szanse i bariery Debata online, Warszawa, 28 maja 2014 r. Mariusz Wójcik Fundacja na rzecz Zrównoważonej Energetyki Debata ekspercka 28.05.2014
Bardziej szczegółowoProjekt nowelizacji ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii, Dz.U.2017 poz t.j. ( Ustawa o OZE ).
Projekt nowelizacji ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii, Dz.U.2017 poz. 1148 t.j. ( Ustawa o OZE ). Wybrane, najważniejsze zmiany: Zagadnienie Zmiany w zakresie definicji: a.
Bardziej szczegółowoKompleksowy system wsparcia energetyki odnawialnej w Polsce oraz planowane zmiany. Warszawa, 2 października 2014 r.
Kompleksowy system wsparcia energetyki odnawialnej w Polsce oraz planowane zmiany Warszawa, 2 października 2014 r. Miejsce OZE w bilansie energetycznym Zastosowanie OZE ma na celu: wykorzystanie lokalnie
Bardziej szczegółowoSystemy wsparcia wytwarzania energii elektrycznej w instalacjach odnawialnego źródła energii. Warszawa, 9 maja 2019 r.
Systemy wsparcia wytwarzania energii elektrycznej w instalacjach odnawialnego źródła energii Warszawa, 9 maja 2019 r. Struktura wytwarzania energii elektrycznej [GWh] w latach 2017-2018 2017 r. 2018 r.
Bardziej szczegółowoEnergia z Bałtyku dla Polski pytań na dobry początek
5 pytań na dobry początek Warszawa, 28 luty 218 r. 1 5 pytań na dobry początek 1. Czy Polska potrzebuje nowych mocy? 2. Jakich źródeł energii potrzebuje Polska? 3. Jakie technologie wytwarzania energii
Bardziej szczegółowoSystem wsparcia energetyki odnawialnej w Polsce-planowane zmiany. Jerzy Pietrewicz, Sekretarz Stanu
System wsparcia energetyki odnawialnej w Polsce-planowane zmiany Jerzy Pietrewicz, Sekretarz Stanu Miejsce OZE w bilansie energetycznym Zastosowanie OZE ma na celu: wykorzystanie lokalnie dostępnych zasobów
Bardziej szczegółowoRozwój energetyki wiatrowej w Polsce w kontekście planów przekształcenia polskiej gospodarki z wysokoemisyjnej na niskoemisyjną
Rozwój energetyki wiatrowej w Polsce w kontekście planów przekształcenia polskiej gospodarki z wysokoemisyjnej na niskoemisyjną Polska energetyka wiatrowa szybki rozwój i duży potencjał dalszego wzrostu
Bardziej szczegółowoJanusz Gajowiecki, Z-ca Dyrektora Polskie Stowarzyszenie Energetyki Wiatrowej Szczecin, 2015
Wpływ zapisów ustawy o OZE na realizację celów polityki energetycznej Polski Janusz Gajowiecki, Z-ca Dyrektora Polskie Stowarzyszenie Energetyki Wiatrowej Szczecin, 2015 Podstawowe informacje o PSEW 2
Bardziej szczegółowomechanizmie aukcyjnym - streszczenie
Fundacja na rzecz Energetyki Zrównoważonej Warszawa, grudzień 2013 r. Analiza porównawcza systemów wsparcia energetyki odnawialnej bazujących na 1 mechanizmie aukcyjnym - streszczenie Analiza porównawcza
Bardziej szczegółowoRynek fotowoltaiki w Polsce. Podsumowanie 2013 roku
Rynek fotowoltaiki w Polsce Podsumowanie 2013 roku Lipiec 2014 Spis treści Streszczenie 7 Rynek fotowoltaiki w Polsce w 2013 roku Charakterystyka rynku fotowoltaicznego w Polsce 8 Rynek fotowoltaiczny
Bardziej szczegółowowww.promobio.eu Warsztaty PromoBio, 17 Maja 2012 Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli, ul. Bartosza Głowackiego 17, Olsztyn
Warsztaty PromoBio, 17 Maja 2012 Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli, ul. Bartosza Głowackiego 17, Olsztyn Promocja regionalnych inicjatyw bioenergetycznych PromoBio Możliwości wykorzystania biomasy w świetle
Bardziej szczegółowoRozwój energetyki wiatrowej w Unii Europejskiej
Rozwój energetyki wiatrowej w Unii Europejskiej Autor: dr inż. Tomasz Surma, Vestas Poland, Szczecin ( Czysta Energia nr 5/212) Polityka energetyczna Unii Europejskiej oraz Polski nadaje odnawialnym źródłom
Bardziej szczegółowoRaport Wizja rozwoju energetyki wiatrowej w Polsce do 2020 r.
Raport Wizja rozwoju energetyki wiatrowej w Polsce do 2020 r. Podsumowanie Wstęp Energetyka wiatrowa jest dynamicznie rozwijającym się sektorem energetyki odnawialnej na świecie. Obserwowany w ostatnim
Bardziej szczegółowoPlan rozwoju mikroinstalacji odnawialnych źródeł energii do 2020 roku
63 spotkanie Forum Energia -Efekt - Środowisko", NFOŚiGW, 11 lipca 2013 roku Plan rozwoju mikroinstalacji odnawialnych źródeł energii do 2020 roku założenia krajowej mapy drogowej Grzegorz Wiśniewski Instytut
Bardziej szczegółowoPerspektywy rozwoju fotowoltaiki w Polsce
Perspektywy rozwoju fotowoltaiki w Polsce Stanisław M. Pietruszko Politechnika Warszawska Polskie Towarzystwo Fotowoltaiki Nadchodzi era Słońca New Lens Scenario Shell, March 2013 Od kilku lat na całym
Bardziej szczegółowoHenryk Klein OPA-LABOR Sp. Z o.o. Tel. 0601 171 100 E-mail: h.klein@opalabor.pl
Henryk Klein OPA-LABOR Sp. Z o.o. Tel. 0601 171 100 E-mail: h.klein@opalabor.pl Szanse i zagrożenia dla rozwoju "zielonej" energii elektrycznej w świetle procedowanych zmian w Prawie Energetycznym na przykładzie
Bardziej szczegółowoEnergetyka Obywatelska Szansą Rozwoju Obszarów Wiejskich
Energetyka Obywatelska Szansą Rozwoju Obszarów Wiejskich Jan Kazak Wałbrzych, 15 września 2016 r. Czym jest energetyka obywatelska? Energetyka obywatelska to system, w którym osoby prywatne, rolnicy, organizacje,
Bardziej szczegółowoEnergetyka Obywatelska Szansą Rozwoju Obszarów Wiejskich
Energetyka Obywatelska Szansą Rozwoju Obszarów Wiejskich Adrian Małachowski Dyrektor Generalny EkoEnergetyka.Eu Czym jest energetyka obywatelska? Energetyka obywatelska to system, w którym osoby prywatne,
Bardziej szczegółowoPrzyszłość energetyki odnawialnej w Niemczech stały trend, nowe zasady
Przyszłość energetyki odnawialnej w Niemczech stały trend, nowe zasady Niemcy konsekwentnie dążą do redukcji emisji i realizacji długofalowych celów polityki energetycznej bazującej na inicjatywach obywatelskich
Bardziej szczegółowoRynek ciepła z OZE w Polsce źródła rozproszone: stan i tendencje rozwojowe
Rynek ciepła z OZE w Polsce źródła rozproszone: stan i tendencje rozwojowe Janusz Starościk PREZES ZARZĄDU SPIUG 69 Spotkanie Forum EEŚ Warszawa, NFOŚiGW 28 stycznia 2015 Rynek ciepła ze źródeł odnawialnych
Bardziej szczegółowoElektrotechnika NUW 2013/2014. Zarządzanie i Organizacja w Elektroenergetyce. Gliwice, czerwiec 2014 ENERGIEWENDE. Opracowanie: inż.
Elektrotechnika NUW 2013/2014 Zarządzanie i Organizacja w Elektroenergetyce Gliwice, czerwiec 2014 ENERGIEWENDE Opracowanie: inż. Romuald Larisch Prowadzący: mgr inż. Lesław Lacroix 2 S t r o n a SPIS
Bardziej szczegółowoWalka z bezrobociem dzięki rozwojowi OZE
Walka z bezrobociem dzięki rozwojowi OZE dr Karolina Jankowska Energia obywatelska dla dobrego klimatu: Otwarta debata o Polsce i jej przyszłości panel pt.: Fakty i mity o zatrudnieniu w energetyce odnawialnej
Bardziej szczegółowoBOCIAN Program NFOSiGW
BOCIAN Program NFOSiGW Głos w dyskusji: PV Poland Stanisław M. Pietruszko Politechnika Warszawska Polskie Towarzystwo Fotowoltaiki tel.: +48-691 910 390, Tel.: +48-22-679 8870 pietruszko@pv-polska.pl www.pv-polska.pl
Bardziej szczegółowoODNA 2014 WIALNE ŹRÓDŁA ENERGII W NIEMCZECH
ODNAWIALNE ŹRÓDŁA ENERGII W 2014 NIEMCZECH Marek Woszczyk Prezes PKEE Szanowni Państwo, Jest mi niezmiernie miło oddać w Państwa ręce polską wersję raportu Niemieckiego Stowarzyszenia Energetyki i Gospodarki
Bardziej szczegółowoTransformacja rynkowa technologii zmiennych OZE
Transformacja rynkowa technologii zmiennych OZE Janusz Gajowiecki 8 SPOSOBÓW INTEGRACJI OZE / OZE w nowej polityce energetycznej Warszawa, 19 grudnia 2017 r. 1. Postęp technologiczny i możliwości nowych
Bardziej szczegółowoNowelizacja ustawy o odnawialnych źródłach energii. Andrzej Kaźmierski Departament Energii Odnawialnej i Rozproszonej Ministerstwo Energii
Nowelizacja ustawy o odnawialnych źródłach energii Andrzej Kaźmierski Departament Energii Odnawialnej i Rozproszonej Ministerstwo Energii Zakres i cel nowelizacji ustawy o OZE (ustawa z dnia 7 czerwca
Bardziej szczegółowoRynek fotowoltaiki w Polsce
R 2016 RAPORT Instytut Energetyki Odnawialnej Warszawa Lipiec 2016 1 S t r o n a I E O Autorzy: Piotr Karwowski Bartłomiej Pejas Aneta Więcka Justyna Zarzeczna Zatwierdził: Grzegorz Wiśniewski Adres głównego
Bardziej szczegółowoGrzegorz Skarżyński Wiceprezes Polskiego Stowarzyszenia Energetyki Wiatrowej 9 października 2014 r., Szczecin
Rozwój Polskiego Sektora Energetyki Wiatrowej Grzegorz Skarżyński Wiceprezes Polskiego Stowarzyszenia Energetyki Wiatrowej 9 października 2014 r., Szczecin Podstawowe informacje o PSEW 2 Agenda Stan obecny
Bardziej szczegółowoSystem aukcyjny Nowy system wsparcia OZE
Woda. Ścieki. Osady. Aspekty prawne i finansowanie warsztaty Łódź, 8-9 grudnia 2015 roku Grzegorz Wiśniewski gwisniewski@ieo.pl Plan prelekcji 1. Rynek energii elektrycznej z OZE i dotychczasowy system
Bardziej szczegółowoUsytuowanie i regulacje prawne dotyczące biomasy leśnej
Usytuowanie i regulacje prawne dotyczące biomasy leśnej Wzywania stojące przed polską energetyką w świetle Polityki energetycznej Polski do 2030 roku Wysokie zapotrzebowanie na energię dla rozwijającej
Bardziej szczegółowoEnergetyka XXI w. na Dolnym Śląsku
Politechnika Śląska Centrum Energetyki Prosumenckiej pod patronatem: K O N F E R E N C J A Sprawiedliwa transformacja energetyczna Dolnego Śląska. Od węgla ku oszczędnej, odnawialnej i rozproszonej energii
Bardziej szczegółowoRynek kolektorów słonecznych w Polsce
2014 Rynek kolektorów słonecznych w Polsce Instytut Energetyki Odnawialnej Warszawa Sierpień, 2014r. 0 S t r o n a I E O Raport - Rynek kolektorów słonecznych w Polsce Raport przygotowany przez Zespół
Bardziej szczegółowoWsparcie Odnawialnych Źródeł Energii
Wsparcie Odnawialnych Źródeł Energii mgr inż. Robert Niewadzik główny specjalista Północno Zachodniego Oddziału Terenowego Urzędu Regulacji Energetyki w Szczecinie Szczecin, 2012 2020 = 3 x 20% Podstawowe
Bardziej szczegółowoAukcyjny system wsparcia OZE. Doświadczenia innych krajów
Aukcyjny system wsparcia OZE Doświadczenia innych krajów 1 2 Brazylia System aukcyjny w Brazylii (1) Aukcje dla dużych instalacji, głównie wiatr i energia wodna; Dla poszczególnych technologii, lub neutralne
Bardziej szczegółowoENERGETYKA PROSUMENCKA AKTUALNY STAN I KIERUNKI ROZWOJU W ŚWIETLE USTAWY O OZE
ENERGETYKA PROSUMENCKA AKTUALNY STAN I KIERUNKI ROZWOJU W ŚWIETLE USTAWY O OZE Marlena Ballak Szczecin, 15 maja 2015 r. OZE w regulacjach Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE z dnia 23
Bardziej szczegółowoPrawda o transformacji energetycznej w Niemczech Energiewende
Dr inż. Andrzej Strupczewski, prof. NCBJ 12.09.2018 Prawda o transformacji energetycznej w Niemczech Energiewende https://www.cire.pl/item,168580,13,0,0,0,0,0,prawda-o-transformacji-energetycznej-w-niemczechenergiewende.html
Bardziej szczegółowoEnergetyka prosumencka i spółdzielnie energetyczne podczas VII Forum w Raciborzu środa, 07 maja :32
Lutze Ribbe- Prezydent Sustainable Development Observatory (SDO) w Europejskim Komitecie Społeczno-Ekonomicznym o szansach rozwoju energetyki prosumenckiej i spółdzielni energetycznych podczas VII Forum
Bardziej szczegółowoRola taryf gwarantowanych (FiT) w rozwoju energetyki prosumenckiej
OZE szansą dla polskiej gospodarki Konferencja Klubu Parlamentarny Polskiego Stronnictwa Ludowego Sejm RP, 12 czerwca 2015 roku Rola taryf gwarantowanych (FiT) w rozwoju energetyki prosumenckiej Grzegorz
Bardziej szczegółowoVIII FORUM ENERGETYCZNE
VIII Forum Energetyczne 1 VIII FORUM ENERGETYCZNE Sopot, 16 18 Grudnia 2013 r. Europa znalazła się w sytuacji paradoksu energetycznego. Spowolnienie gospodarcze, wzrost efektywności energetycznej i udziału
Bardziej szczegółowoFotowoltaika przyszłość i inwestycje w branży w świetle nowej ustawy o OZE. Warszawa
Fotowoltaika przyszłość i inwestycje w branży w świetle nowej ustawy o OZE Warszawa 13.12.2012 2012 1. kryteria podziału 2. zasady i warunki wytwarzania 3. przyłą łączenia mikroinstalacji a NPE odnawialne
Bardziej szczegółowoPerspektywy rozwoju energetyki wodnej w Polsce. Konferencja STREAM MAP, Warszawa, 27 października 2011 r.
Perspektywy rozwoju energetyki wodnej w Polsce Konferencja STREAM MAP, Warszawa, 27 października 2011 r. 2 Polityka Rządu w zakresie OZE Odnawialne źródła energii w Polsce (dane historyczne) 8 7 6 5 4
Bardziej szczegółowo- Energiewende w Niemczech - Wejście w erę odnawialnych źródeł energii
Friedemann Kraft Doradca ds. Rolnictwa i Środowiska Ambasada Republiki Federalnej Niemiec w Warszawie - Energiewende w Niemczech - Wejście w erę odnawialnych źródeł energii 18 grudnia 2014 r. Wprowadzenie:
Bardziej szczegółowoSTAN I PERSPEKTYWY ROZWOJU SEKTORA MORSKIEJ ENERGETYKI WIATROWEJ W POLSCE
Part-financed by the European Union (European Regional Development Fund) STAN I PERSPEKTYWY ROZWOJU SEKTORA MORSKIEJ ENERGETYKI WIATROWEJ W POLSCE Mariusz Witoński Wiceprezes Zarządu Polskiego Towarzystwa
Bardziej szczegółowoŚrodki publiczne jako posiłkowe źródło finansowania inwestycji ekologicznych
Środki publiczne jako posiłkowe źródło finansowania Bio Alians Doradztwo Inwestycyjne Sp. z o.o. Warszawa, 9 października 2013 r. Wsparcie publiczne dla : Wsparcie ze środków unijnych (POIiŚ i 16 RPO):
Bardziej szczegółowoPolityka w zakresie OZE i efektywności energetycznej
Polityka w zakresie OZE i efektywności energetycznej Ministerstwo Gospodarki Warszawa, 18 czerwca 2009 r. Filary polityki energetycznej UE II Strategiczny Przegląd Energetyczny KE (bezpieczeństwo energetyczne)
Bardziej szczegółowoZIELONA ENERGIA W POLSCE
ZIELONA ENERGIA W POLSCE Współczesny świat wymaga zmiany struktury wykorzystywanych źródeł energii pierwotnej. Wzrost popytu na surowce energetyczne, przy jednoczesnej rosnącej niestabilności warunków
Bardziej szczegółowoPerspektywy rozwoju OZE w Polsce
Perspektywy rozwoju OZE w Polsce Beata Wiszniewska Polska Izba Gospodarcza Energetyki Odnawialnej i Rozproszonej Warszawa, 15 października 2015r. Polityka klimatyczno-energetyczna Unii Europejskiej Pakiet
Bardziej szczegółowoUstawa z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii
Ustawa z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii PROSUMENT PRZYSZŁOŚĆ ENERGETYCZNA SPOŁECZNOŚCI LOKALANYCH Maciej Kapalski, Departament Energii Odnawialnej Słupsk - sierpień 2015 2 Ustawa
Bardziej szczegółowoII Mazurskie Targi Odnawialnych Źródeł Energii Ełk, 9 października 2014 roku
II Mazurskie Targi Odnawialnych Źródeł Energii Ełk, 9 października 2014 roku Instalacje prosumenckie w mikrosieciach odnawialnych źródeł energii w gospodarstwach rolnych analiza wyników badań przeprowadzonych
Bardziej szczegółowoPOLSKI SYSTEM WSPRACIA OZE
POLSKI SYSTEM WSPRACIA OZE MARLENA BALLAK DOKTORANTKA NA WYDZIALE PRAWA I ADMINISTRACJI UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO SZCZECIN, 28 MARCA 2014 ROK SYSTEM WSPARCIA OZE W OBECNYCH REGULACJACH ODNAWIALNE ŹRÓDŁA
Bardziej szczegółowoUstawa o OZE jak wdrażać w Polsce idee energetyki obywatelskiej i przepisy prosumenckie
Europejskie Forum Solarne Europejski Festiwal Słoneczny Ośrodka Ostoja Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie 22 czerwca 2015 roku Ustawa o OZE jak wdrażać w Polsce idee energetyki obywatelskiej
Bardziej szczegółowoMaciej Stryjecki. Słupsk 21 stycznia 2013 r
Maciej Stryjecki Słupsk 21 stycznia 2013 r Niezbędne czynniki rozwoju rynku MFW Stabilne cele ilościowe, zapewniające efekt skali Dostępność lokalizacji i możliwość odbioru energii Konkurencyjność rynku
Bardziej szczegółowoAnaliza rentowności MEW w aspekcie likwidacji sytemu wsparcia
Analiza rentowności MEW w aspekcie likwidacji sytemu wsparcia Radosław Koropis Warszawa 16 październik 2013 r. DOTYCHCZASOWE WARUNKI SYSTEMU WSPARCIA ANALIZA RENTOWNOŚCI MEW ILE KOSZTUJE ZANIECHANIE SYSTEMU
Bardziej szczegółowoR O Z P O R ZĄDZENIE R A D Y M I N I S T R Ó W. z dnia...
Projekt z dnia 14 listopada 2016 r. R O Z P O R ZĄDZENIE R A D Y M I N I S T R Ó W z dnia... w sprawie kolejności przeprowadzania aukcji na sprzedaż energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii w
Bardziej szczegółowoRegulacje dla rozwoju gospodarczego opartego na nowych źródłach energii (gaz, OZE, inteligentne sieci, przesył)
Regulacje dla rozwoju gospodarczego opartego na nowych źródłach energii (gaz, OZE, inteligentne sieci, przesył) dr Robert Zajdler Warszawa, 3.10.2013 r. Kierunki zmian regulacyjnych 1. Przemysł energochłonny
Bardziej szczegółowoAktualne regulacje związane ze spalaniem biomasy Bełchatów, 20 października 2016 r.
Aktualne regulacje związane ze spalaniem biomasy Bełchatów, 20 października 2016 r. Wybrane elementy z ustawy o odnawialnych źródłach energii w zakresie hydroenergetyki Zmiana systemu wsparcia dla OZE
Bardziej szczegółowoWPŁYW OTOCZENIA REGULACYJNEGO NA DYNAMIKĘ INWESTYCJI W ENERGETYKĘ ROZPROSZONĄ
WPŁYW OTOCZENIA REGULACYJNEGO NA DYNAMIKĘ INWESTYCJI W ENERGETYKĘ ROZPROSZONĄ Dr hab. Mariusz Swora, Uniwersytet Jagielloński Seminarium eksperckie Energetyka obywatelska na rzecz lokalnego rozwoju gospodarczego
Bardziej szczegółowoRola gazu w gospodarce niskoemisyjnej
Rola gazu w gospodarce niskoemisyjnej Andrzej Modzelewski RWE Polska SA 18 listopada 2010 r. RWE Polska 2010-11-17 STRONA 1 W odniesieniu do innych krajów UE w Polsce opłaca się najbardziej inwestować
Bardziej szczegółowoFinansowanie projektów OZE w Polsce. 28 listopada 2018 r.
Finansowanie projektów OZE w Polsce 28 listopada 2018 r. Spis treści 1 O Banku Gospodarstwa Krajowego 3. 2 Finansowanie projektów OZE w Polsce 5. 2 Dzięki BGK przyszłość zaczyna się dziś BGK we współpracy
Bardziej szczegółowoPERSPEKTYWY ROZWOJU RYNKU OZE W POLSCE DO ROKU 2020
F u n d a c ja n a r z e c z E n e r g e ty k i Z r ó w n o w a żo n e j PERSPEKTYWY ROZWOJU RYNKU OZE W POLSCE DO ROKU 2020 Cele Dyrektywy 2009/28/WE w sprawie promocji wykorzystania energii z OZE Osiągnięcie
Bardziej szczegółowoBydgoszcz, 16.06.2015r. Ustawa o odnawialnych źródłach energii Stan obecny i perspektywy wykorzystania OZE. Ustawa o OZE
12 Międzynarodowe Targi Urządzeń, Technologii do Wytwarzania i Zastosowania Pelletu i Brykietu PELLETS-EXPO & BRYKIET-EXPO Konferencja Rynek pelet i brykietów możliwości rozwoju Bydgoszcz, 16.06.2015r.
Bardziej szczegółowoSpotkanie w Bydgoszczy otworzył Prof. dr hab. inż. Marek Bieliński - Prorektor ds. współpracy z gospodarką i zagranicą UTP w Bydgoszczy.
Odbyła się konferencja tematyczna pn. Instalacje OŹE, gaz łupkowy, stopień wodny oraz LPG i LNG w transporcie publicznym w województwie kujawsko-pomorskim Perspektywy wykorzystywania w naszym województwie
Bardziej szczegółowo12 listopada 2013 Gliwice Klaster 3x20. Przej cie z systemu certyfikatowego na system aukcyjny i wszystko co z tym związane.
12 listopada 2013 Gliwice Klaster 3x20 Przejcie z systemu certyfikatowego na system aukcyjny i wszystko co z tym związane. Dziś dowiemy się o: Genezie pojawienia si aukcji w energetyce; Wolnym wyborze
Bardziej szczegółowoWpływ instrumentów wsparcia na opłacalność małej elektrowni wiatrowej
II Forum Małych Elektrowni Wiatrowych Warszawa, 13 marca 2012 Wpływ instrumentów wsparcia na opłacalność małej elektrowni wiatrowej Katarzyna Michałowska-Knap Instytut Energetyki Odnawialnej kmichalowska@ieo.pl
Bardziej szczegółowoR O Z P O R ZĄDZENIE R A D Y M I N I S T R Ó W. z dnia...
R O Z P O R ZĄDZENIE Projekt z dnia 8 lipca 2016 r. R A D Y M I N I S T R Ó W z dnia... w sprawie kolejności przeprowadzania aukcji na sprzedaż energii elektrycznej z odnawialnych Na podstawie art. 73
Bardziej szczegółowoAlternatywne źródła energii. Elektrownie wiatrowe
Alternatywne źródła energii Elektrownie wiatrowe Elektrownia wiatrowa zespół urządzeń produkujących energię elektryczną wykorzystujących do tego turbiny wiatrowe. Energia elektryczna uzyskana z wiatru
Bardziej szczegółowoZałożenia do programu rozwoju mikroinstalacji OZE jako elementu energetyki prosumenckiej
56 spotkanie Forum Energia - Efekt Środowisko Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Warszawa, 31 stycznia 2013 Założenia do programu rozwoju mikroinstalacji OZE jako elementu energetyki
Bardziej szczegółowoPolska energetyka scenariusze
Warszawa 10.10.2017 Polska energetyka 2050 4 scenariusze Dr Joanna Maćkowiak Pandera O nas Forum Energii to think tank działający w obszarze energetyki Naszą misją jest tworzenie fundamentów efektywnej,
Bardziej szczegółowoOśrodek Szkoleniowo-Badawczy w Zakresie Energii Odnawialnej w Ostoi
Ośrodek Szkoleniowo-Badawczy w Zakresie Energii Odnawialnej w Ostoi Odnawialne źródła energii jako szansa zrównoważonego rozwoju regionalnego 09.10.2014 1 1. Zrównoważony rozwój 2. Kierunki rozwoju sektora
Bardziej szczegółowoUstawa z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii. Maciej Kapalski, Departament Energii Odnawialnej
Ustawa z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii Maciej Kapalski, Departament Energii Odnawialnej 23 kwietnia 2015 2 Ustawa OZE Cel uchwalenia ustawy o odnawialnych źródłach energii 1. Celem
Bardziej szczegółowoUSTAWA. o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii 1)
projekt USTAWA z dnia o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii 1) Art. 1. W ustawie z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii (Dz. U. z 2015 r. poz. 478) wprowadza się następujące
Bardziej szczegółowoPolityka zrównoważonego rozwoju energetycznego w gminach. Edmund Wach Bałtycka Agencja Poszanowania Energii S.A.
Polityka zrównoważonego rozwoju energetycznego w gminach Toruń, 22 kwietnia 2008 Edmund Wach Bałtycka Agencja Poszanowania Energii S.A. Zrównoważona polityka energetyczna Długotrwały rozwój przy utrzymaniu
Bardziej szczegółowoLokalne społeczności energetyczne wprowadzenie
Lokalne społeczności energetyczne wprowadzenie Adam Frąckowiak, radca prawny Katowice, Czerwiec 2016 SPÓŁDZIELNIE ENERGETYCZNE MOŻLIWOŚCI ROZWOJU W POLSCE Raport dla Ministerstwa Gospodarki Departamentu
Bardziej szczegółowoOZE -ENERGETYKA WIATROWAW POLSCE. Północno Zachodniego Oddziału Terenowego Urzędu Regulacji Energetyki w Szczecinie
OZE -ENERGETYKA WIATROWAW POLSCE Północno Zachodniego Oddziału Terenowego Urzędu Regulacji Energetyki w Szczecinie Szczecin, 2012 2020 = 3 x 20% Podstawowe cele europejskiej polityki energetycznej do 2020
Bardziej szczegółowoRozwój morskiej energetyki wiatrowej w Polsce perspektywy i ocena wpływu na lokalną gospodarkę
Rozwój morskiej energetyki wiatrowej w Polsce perspektywy i ocena wpływu na lokalną gospodarkę 27 lutego 207 r. POUFNE I PRAWNIE ZASTRZEŻONE Korzystanie bez zgody zabronione McKinsey jest największą firmą
Bardziej szczegółowoRządowy program wsparcia energetyki wiatrowej w Polsce. Energetyka wiatrowa (onshore) w Polsce i w Niemczech 18.06.2013 r.
Rządowy program wsparcia energetyki wiatrowej w Polsce Energetyka wiatrowa (onshore) w Polsce i w Niemczech 18.06.2013 r. Warszawa 2 Rządowy program wsparcia energetyki wiatrowej w Polsce Rozwój OZE w
Bardziej szczegółowoŚwiadectwa i gwarancje pochodzenia w świetle nowej ustawy o OZE. Marek Szałas Dyrektor Biura Rejestrów TGE
Świadectwa i gwarancje pochodzenia w świetle nowej ustawy o OZE Marek Szałas Dyrektor Biura Rejestrów TGE VIII FORUM OBROTU Lidzbark Warmiński, 810 czerwca 2015 Spis treści 1. Ustawa o OZE informacje podstawowe
Bardziej szczegółowo