ODPORNOŒÆ AGROFAGÓW NA ŒRODKI OCHRONY ROŒLIN W ROLNICTWIE ZRÓWNOWA ONYM NA PRZYK ADZIE S ODYSZKA RZEPAKOWEGO (MELIGETHES AENEUS F.
|
|
|
- Urszula Laskowska
- 6 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 FRAGMENTA AGRONOMICA 2007 (XXIV) NR 4(96) ODPORNOŒÆ AGROFAGÓW NA ŒRODKI OCHRONY ROŒLIN W ROLNICTWIE ZRÓWNOWA ONYM NA PRZYK ADZIE S ODYSZKA RZEPAKOWEGO (MELIGETHES AENEUS F.) 1 PAWE WÊGOREK, MAREK MRÓWCZYÑSKI, JOANNA ZAMOYSKA Instytut Ochrony Roœlin w Poznaniu Synopsis. Zjawisko odpornoœci agrofagów na œrodki ochrony roœlin jest wynikiem d³ugoletniej silnej presji selekcyjnej. Powstawanie odpornoœci rodzi problemy, poniewa ogranicza mo liwoœci technologii produkcji roœlinnej zgodnej z zasadami Rolnictwa Zrównowa onego. W pracy przedstawiono trudnoœci w skutecznej i proekologicznej ochronie rzepaku na skutek zjawiska odpornoœci s³odyszka rzepakowego (Meligethes aeneus F.) na niektóre substancje aktywne insektycydów. S³owa kluczowe key words: odpornoœæ resistance, s³odyszek rzepakowy (Meligethes aeneus F.) Pollen beetle, acetamipryd acetamiprid, chloropiryfos chlorpyrifos, bifentryna bifenthrin, rolnictwo zrównowa one sustainable agriculture WSTÊP Wa nym elementem rolnictwa zrównowa onego jest prowadzenie ochrony roœlin w oparciu o zasady Dobrej Praktyki Rolniczej oraz integrowane programy produkcji rolnej [EPPO 2001]. Ma to na celu nie tylko ochronê organizmów wchodz¹cych w sk³ad agroekosystemu, g³ównie entomofauny po ytecznej, ale równie ograniczenie ryzyka wyst¹pienia odpornoœci agrofagów na œrodki ochrony roœlin. Ponad 50 lat intensywnego stosowania syntetycznych œrodków chemicznych w zwalczaniu agrofagów doprowadzi³o do wytworzenia przez wiele gatunków mechanizmów pozwalaj¹cych im na prze ycie zabiegów i przekazywanie cech odpornoœci nastêpnym pokoleniom. Zjawisko odpornoœci nie tylko os³abia efekt zabiegów ochronnych, ale równie komplikuje stosowanie optymalnych rozwi¹zañ w programach chemicznej ochrony roœlin. Zjawisko to stale narasta i dotyczy zarówno bakterii, grzybów, chwastów, pajêczaków, jak i owadów, a nawet krêgowców. Skala tego zjawiska jest zró nicowana, jednak regu³¹ jest, e najwa niejszym elementem faworyzuj¹cym jego wyst¹pienie jest si³a nacisku selekcyjnego przy u yciu œrodków chemicznych na populacjê agrofaga. Ta si³a uzale niona jest z kolei od wielu innych czynników, zarówno wewnêtrznych dotycz¹cych biologii, fizjologii i genetyki zwalczanego organizmu, jak równie od czynników zewnêtrznych œrodowiskowych oraz dotycz¹cych w³aœciwoœci molekularnych substancji aktywnych [EPPO 1999]. Najwiêksz¹ rolê odgrywa powierzchnia i struktura zasiewów chronionego gatunku roœliny, jej biologia, wra liwoœæ na atak agrofaga, wystêpowanie jego wrogów naturalnych, koniecznoœæ stosowania zabiegów chemicznych, struktura chemiczna substancji aktywnych stosowanych w ochronie, mechanizmy ich dzia³ania, ich podatnoœæ na metabolizm i wynikaj¹ca z tej cechy trwa³oœæ w œrodowisku, a tak e selektywnoœæ dzia³ania i okres stosowania. 1 Praca wykonana w ramach projektu badawczego nr 2 PO6R finansowanego przez MNiSzW
2 248 P. Wêgorek, M. Mrówczyñski, J. Zamoyska W opracowaniu przedstawiono krótk¹ analizê wystêpowania u agrofagów odpornoœci na œrodki ochrony roœlin i wynikaj¹ce z tego faktu konsekwencje zarówno dla efektu ochrony jak i dla œrodowiska rolniczego, na przyk³adzie s³odyszka rzepakowego (Meligethes aeneus F). Owad ten jest g³ównym szkodnikiem rzepaku [Mrówczyñski 2003] i wystêpuje w Polsce na ca³ym areale jego upraw. Ze wzglêdu na masowe wystêpowanie i rokroczne przekraczanie progu szkodliwoœci, ochrona rzepaku przed tym szkodnikiem opiera siê g³ównie na zabiegach chemicznych. Wystêpowanie odpornoœci u omawianego szkodnika w Polsce na zwi¹zki chloroorganiczne stwierdzono ju w latach 60. ubieg³ego wieku [L¹kocy 1967], natomiast w ostatnich latach w wielu pañstwach Europy, równie w naszym kraju, wyst¹pi³a silna odpornoœæ s³odyszka na substancje aktywne pyretroidów [Hansen 2003, Heimach 2006, Wêgorek 2005, Zamojska i Wêgorek 2006]. Obecnie wszystkie zalecane w Polsce do zwalczania s³odyszka rzepakowego insektycydy nale ¹ do neurotoksyn z trzech grup chemicznych: zwi¹zków fosforoorganicznych, pyretroidów oraz neonikotynoidów. Praca przedstawia wyniki badañ laboratoryjnych przeprowadzonych w Instytucie Ochrony Roœlin w Poznaniu, maj¹cych na celu okreœlenie poziomu wra liwoœci s³odyszka rzepakowego na wybrane substancje aktywne insektycydów fosforoorganicznych, pyretroidów i neonikotynoidów, z uwzglêdnieniem modyfikuj¹cego dzia³ania czynników œrodowiskowych. MATERIA I METODY W doœwiadczeniach testowano nastêpuj¹ce substancje aktywne: Neonikotynoidy: acetamipryd (Mospilan 20 SP) zalecana dawka polowa substancji aktywnej przy oprysku 200 l wody ha odpowiada koncentracji 120 ppm (0,012% wag.) lub 0,12 g l -1-1 substancji aktywnej. Pyretroidy: bifentryna oraz zeta-cypermetryna (Talstar 100 EC, Fury 100 EC) zalecana -1 dawka polowa przy oprysku 200 l wody ha odpowiada koncentracji 50 ppm (0,005% wag.). Zwi¹zki fosforoorganiczne: chloropiryfos (Pyrinex 480 EC) zalecana dawka polowa przy -1 oprysku 200 l wody ha odpowiada koncentracji 1440 ppm (0,144% wag.). Wymienionymi insektycydami w zalecanych dawkach opryskiwano poletka doœwiadczalne rzepaku ozimego w celu dalszego wykorzystania opryskanych roœlin w badaniach laboratoryjnych nad dynamik¹ ich dzia³ania na s³odyszka rzepakowego. Chrz¹szcze s³odyszka rzepakowego do badañ laboratoryjnych zbierano z nie opryskiwanych poletek doœwiadczalnych pracowni Doœwiadczalnictwa Polowego w Winnej Górze. Liœcie i kwiatostany opryskanych roœlin zbierano codziennie z poletek doœwiadczalnych, przenoszono do laboratorium i wk³adano do szklanych s³oi o pojemnoœci 0,9 litra. Nastêpnie w s³ojach umieszczano po 100 chrz¹szczy s³odyszka zamykaj¹c je gaz¹ m³yñsk¹. Stosowano 5-8 stê eñ badanych preparatów u ywaj¹c 300 osobników na ka de stê enie (3 s³oje 100 osobników). Dla celów kontroli u ywano liœci i kwiatów rzepaku z nie opryskanych poletek doœwiadczalnych, zanurzonych w czystej wodzie. Œmiertelnoœæ s³odyszka rzepakowego na opryskanych roœlinach sprawdzano a do jej spadku do poziomu 10%. Dla badanych substancji aktywnych okreœlono poziom wra liwoœci populacji s³odyszka rzepakowego z Winnej Góry. W badaniach tych stosowano metodê kontaktowo- o³¹dkow¹ zalecan¹ przez IRAC (IRAC method nr. 7), polegaj¹c¹ na ekspozycji chrz¹szczy s³odyszka rzepakowego na potraktowane preparatem kwiatostany i liœcie rzepaku. Stosowano 5-8 stê eñ badanych preparatów, u ywaj¹c 300 osobników na ka de stê enie (3 s³oje 100 osobników). Metoda ta pozwala na ustalenie koncentracji substancji aktywnej powoduj¹cej 50 i 95% (LC 50 i LC 95) œmiertelnoœci bioindykatorów.
3 Odpornoœæ agrofagów na œrodki ochrony roœlin w rolnictwie zrównowa onym Œmiertelnoœæ chrz¹szczy ustalano dla badanych koncentracji substancji aktywnej lub mieszaniny po up³ywie 48 godzin, przyjmuj¹c za martwe owady nieruchome lub w stanie ciê kiego parali u, niezdolne do skoordynowanego poruszania siê. Wyniki œmiertelnoœci wyra ano w procentach owadów martwych. W laboratorium, gdzie prowadzono doœwiadczenia, utrzymywano o o temperaturê 23 C (+/- 2 C), wilgotnoœæ wzglêdn¹ na poziomie oko³o 70% i fotoperiod œrednio 16/8 godzin (dzieñ/noc). Do obliczeñ LC 50 i LC 95 badanych substancji aktywnych stosowano program komputerowy opracowany w Instytucie Przemys³u Organicznego w Warszawie, który wykorzystuje metodê analizy logarytmiczno-probitowej Finneya [Finney 1952]. WYNIKI BADAÑ I DYSKUSJA Wyniki badañ nad dynamik¹ dzia³ania badanych substancji aktywnych w roku 2006 i 2007 na s³odyszka rzepakowego by³y podobne (tab. 1). Ró nice w œmiertelnoœci by³y niewielkie, choæ w 2007 roku prze ywa³o wiêcej owadów. W przypadku acetamiprydu, bifentryny i zeta-cypermetryny œmiertelnoœæ szkodnika po zastosowaniu zalecanej koncentracji by³a znacznie ni sza ni wymagana dla zadowalaj¹cej skutecznoœci zabiegu. Mo e to œwiadczyæ o odpornoœci s³odyszka na te insektycydy. Œmiertelnoœæ owadów utrzymywa³a siê przez 5 dni, ale szybko spada³a w miarê up³ywu czasu. W przypadku chloropiryfosu œmiertelnoœæ owadów by³a bardzo wysoka do 5 dnia od pierwszego oprysku. Toksycznoœæ utrzymywa³a siê najd³u ej (7 dni po oprysku), a nastêpnie gwa³townie mala³a. Tabela 1. Table 1. Dynamika dzia³ania acetamiprydu, bifentryny, zeta-cypermetryny i chloropiryfosu w latach 2006 i 2007 (w % œmiertelnoœci owadów) The dynamics of acetamiprid (Mospilan 20 SP), bifenthrin (Talstar 100 EC), zeta-cypermethrin (Fury 100 EC) and chlorpyrifos (Pyrinex 480 EC) action against Pollen beetle (mortality of PB in %) Liczba dni po zabiegu Number of days after application Kontrola Control Acetamipryd Bifentryna Zeta-cypermetryna Chloropiryfos 1 0/0 85/75 61/68 75/65 100/ /0 80/70 53/60 70/60 100/ /1 74/65 45/55 50/55 100/95 4 0/2 64/46 40/40 40/50 100/95 5 0/0 55/40 25/20 25/25 95/90 6 0/0 32/10 12/10 10/15 95/70 7 0/2 10/0 0/0 0/0 65/45 8 2/0 0/0 0/0 0/0 60/20 9 0/0 0/0 0/0 0/0 0/0 Wyniki badañ nad wra liwoœci¹ s³odyszka rzepakowego na badane substancje aktywne s¹ bardzo zró nicowane (tab. 2). Badana populacja wykaza³a w kolejnych latach siln¹ odpornoœæ na bifentrynê i zeta-cypermetrynê i mia³a tendencjê do zwiêkszania odpornoœci. Równie poziom wra liwoœci s³odyszka w stosunku do acetamiprydu wskazuje na wykszta³cenie odpornoœci na tê
4 250 P. Wêgorek, M. Mrówczyñski, J. Zamoyska substancjê aktywn¹, choæ jest ona znacznie ni sza ni w przypadku badanych pyretroidów. Badana populacja wykaza³a zaskakuj¹co siln¹ wra liwoœæ na chloropiryfos. Poziom LC 95 jest w tym przypadku ponad 500 krotnie ni szy od zalecanej koncentracji, co mo e wskazywaæ na wykszta³cenie zwiêkszonej wra liwoœci u odpornych na pyretroidy i acetamipryd owadów na tê substancjê aktywn¹ lub jej metabolity. Prowadzone w Instytucie Ochrony Roœlin badania nad mechanizmami odpornoœci tego szkodnika wskazuj¹ na zwiêkszenie si³y dzia³ania enzymów oksydacyjnych jako g³ównego czynnika odpornoœci na pyretroidy. Wystêpowanie tego mechanizmu u s³odyszka rzepakowego mo e t³umaczyæ jego nadwra liwoœæ na chloropiryfos, poniewa tlenowy metabolit tej substancji aktywnej jest znacznie silniejsz¹ toksyn¹ dla owadów ni substancja wyjœciowa. Tabela 2. Table 2. Poziom wra liwoœci s³odyszka rzepakowego na acetamipryd, bifentrynê, zeta-cypermetrynê i chloropiryfos w latach Susceptibility level of pollen betele to acetamiprid, bifenthrin, zeta-cypermethrin and chlorpyrifos, in the years Substancja aktywna (s. a.) Active substances (s. a.) Zalecana koncentracja s.a. Recomendations concentration of s.a. (ppm) LC50 (ppm) LC95 (ppm) Acetamipryd ,2 45,4 49,3 170,4 135,4 150,2 Bifentryna 50 16,8 12,0 18,3 80,2 90,0 120,2 Zeta-cypermetryna 50 35,0 23,1 35,8 231,6 210,0 260,9 Chloropiryfos ,2 0,1 0,3 1,2 1,70 2,7 Zalecane w Polsce insektycydy do zwalczania s³odyszka rzepakowego nale ¹ g³ównie do chemicznej grupy pyretroidów, jeden do neonikotynoidów oraz dwa do zwi¹zków fosforoorganicznych. Obecnie pyretroidy s¹ mniej skuteczne w ochronie rzepaku przed omawianym szkodnikiem. W przedstawionych badaniach stwierdzono wysoki stopieñ odpornoœci s³odyszka w odniesieniu do badanych substancji aktywnych pyretroidów i acetamiprydu, jak równie szybki zanik ich efektywnego dzia³ania. Mo na przypuszczaæ, e rolê modyfikuj¹c¹ efekt zabiegu odgrywaj¹ w praktyce czynniki œrodowiskowe i biologiczne (temperatura, opady, szybki wzrost roœlin rzepaku). Wynika z tego fakt, e dla ochrony rzepaku przed s³odyszkiem rzepakowym w okresie szybkiego wzrostu roœlin potrzebny jest kolejny zabieg chemiczny ju po 3 dniach od pierwszego oprysku, w przypadku pyretroidów i acetamiprydu lub po 7 dniach, w przypadku chloropiryfosu. W zwi¹zku z tym e nie nale y opieraæ zwalczania jakiegokolwiek agrofaga na pojedynczej toksynie, zw³aszcza, gdy jej oddzia³ywanie na œrodowisko rolnicze mo e mieæ negatywne konsekwencje nale y stosowaæ odpowiednie strategie zwalczania. Chloropiryfos w ostatnich latach zdominowa³ w Polsce ochronê rzepaku przed s³odyszkiem rzepakowym i zwi¹zek ten stosowany jest zbyt czêsto. Chloropiryfos jest siln¹ i nieselektywn¹ toksyn¹, niebezpieczn¹ równie dla ludzi i zwierz¹t, która, stosowana w nadmiarze mo e przyczyniæ siê do du ych zmian w agroekosystemie. Zastosowany w nieodpowiednim czasie lub zbyt czêsto powoduje, e gin¹ na polach owady po yteczne. Im póÿniej w okresie wegetacji rzepaku przeprowadzamy zabieg z u yciem chloropiryfosu, tym wiêksze jest zagro enie. Niektóre metabolity tlenowe tego zwi¹zku s¹ bardziej toksyczne ni sam chloropiryfos [Ró añski 1992]. Wyniszczenie entomofauny po ytecznej odbija siê nie tylko na spadku plonowania rzepaku na skutek braku zapylaczy, ale jednoczeœnie mo e powodowaæ wzrost prze ywalnoœci zabezpieczonych przed naturalnymi entomofagami szkodników glebowych (drutowce, rolnice oraz schodz¹ce na przepoczwarczenie larwy
5 Odpornoœæ agrofagów na œrodki ochrony roœlin w rolnictwie zrównowa onym pozosta³ych szkodników), które nastêpnie atakuj¹ roœliny uprawiane po rzepaku. Nale y siê zastanowiæ, czy jednym z czynników, które w ostatnich latach spowodowa³y w naszym kraju tak silne gradacje s³odyszka rzepakowego i niektórych szkodników glebowych nie by³o systematyczne wyniszczanie entomofauny drapie ców i paso ytów. Stosuj¹c œrodki zawieraj¹ce chloropiryfos nale y pamiêtaæ, e ta substancja aktywna obok degradacji fotochemicznej szybko paruje i e jej trwa³oœæ maleje wraz ze wzrostem ph roztworu. Maj¹c to na uwadze, stosuj¹c tê substancjê aktywn¹ nale y opryskiwaæ plantacje rzepaku wieczorem w fazach wegetacji poprzedzaj¹cych kwitnienie. Pyretroidy nale ¹ do najliczniej reprezentowanej grupy œrodków zalecanych do ochrony rzepaku przed szkodnikami. Ich popularnoœæ wynika z mo liwoœci doboru substancji aktywnej do okresu wegetacji rzepaku i warunków ekologicznych. S¹ bezpieczniejsze dla pszczó³ choæ i tu trzeba zachowaæ ostro noœæ i stosowaæ je w porze, kiedy pszczo³y nie s¹ aktywne (najlepiej wieczorem). W stosunku do zapylaj¹cych owadów pyretroidy dzia³aj¹ jak antyfidanty i repelenty. Owady przez pewien okres czasu po zabiegu unikaj¹ upraw rzepaku, by póÿniej bezpiecznie na nie powróciæ. Fluvalinat z grupy pyretroidów jest dla pszczó³ ca³kowicie bezpieczny, a bifentryna i zeta-cypermetryna s³abo toksyczne. Pyretroidy s¹ równie dla wielu gatunków po ytecznych owadów mniej toksyczne od zwi¹zków fosforoorganicznych, ulegaj¹ szybkiemu rozpadowi do mniej toksycznych, polarnych zwi¹zków i nie s¹ niebezpieczne dla fauny i mikroflory glebowej odpowiedzialnej za obieg wêgla i azotu oraz za yznoœæ gleby. Dzia³aj¹ efektywniej w temperaturach C, dlatego lepiej opryskiwaæ pola wieczorem. Preparaty z grupy pyretroidów mo na wiêc stosowaæ we wszystkich fazach rozwoju rzepaku z zachowaniem ostro noœci w okresie kwitnienia. Sposób dzia³ania, budowa molekularna toksyny, formulacja i oddzia³ywanie na œrodowisko odgrywaj¹ w rolnictwie zrównowa onym bardzo du ¹ rolê. Na przyk³ad, bifentryna, ze wzglêdu na specyficzn¹ budowê molekularn¹ jest mniej podatna na dzia³anie enzymów oksydacyjnych, które s¹ g³ównym, potwierdzonym badaniami, czynnikiem odpornoœci s³odyszka rzepakowego w stosunku do innych pyretroidów [Wêgorek, Zamoyska 2006]. Z powodu odmiennej struktury chemicznej bifentryny insektycydy oparte na tej substancji aktywnej dzia³aj¹ porównywalnie do acetamiprydu i w badaniach laboratoryjnych ustêpuj¹ tylko tym, które oparte s¹ na chloropiryfosie. W warunkach badañ laboratoryjnych nie dzia³aj¹ œrodowiskowe czynniki modyfikuj¹ce, które maj¹ silny wp³yw na skutecznoœæ zabiegów w warunkach polowych. Jeœli chodzi o acetamipryd, to w przeprowadzonych badaniach skutecznoœæ tej substancji w stosunku do s³odyszka rzepakowego by³a równie obni ona i czêœæ owadów prze ywa³a zabieg. Pozytywn¹ cech¹ acetamiprydu jest bezpieczeñstwo dla owadów zapylaj¹cych i po ytecznych oraz systemiczne dzia³anie, dziêki czemu zatruciu ulegaj¹ równie larwy owadów eruj¹ce w ³odygach i ³uszczynach rzepaku. PODSUMOWANIE Z przedstawionych informacji wynika, e stosuj¹c siê do regu³ rolnictwa zrównowa onego ochronê rzepaku przed szkodnikami, a g³ównie przed s³odyszkiem rzepakowym, ze wzglêdu na koniecznoœæ kilkakrotnych zabiegów, nale y prowadziæ w oparciu o trzy grupy insektycydów: pyretroidy, zwi¹zki fosforoorganiczne, neonikotynoidy, uwzglêdniaj¹c czynniki fenologiczne, œrodowiskowe oraz zwi¹zane z mechanizmem odpornoœci owada. Strategia i sekwencja stosowania omówionych grup insektycydów powinna opieraæ siê na ich przemiennym stosowaniu w okreœlonej fazie wzrostu roœlin rzepaku, poniewa tylko w ten sposób mo na unikn¹æ strat wynikaj¹cych zarówno z nastêpstwa wykszta³conej odpornoœci s³odyszka rzepakowego, jak i zabu-
6 252 P. Wêgorek, M. Mrówczyñski, J. Zamoyska rzania czynników dodatnio wp³ywaj¹cych na plonowanie roœlin przez poszczególne substancje aktywne. Dobre rozpoznanie poziomu wra liwoœci zwalczanego szkodnika w oparciu o sta³y monitoring tej cechy oraz znajomoœæ zalet i wad ka dego œrodka ochrony roœlin jest podstaw¹ w³aœciwego zastosowania go w praktyce. PIŒMIENNICTWO 1. EPPO Guideline for the Biological Evaluation of Plant Protection Products Resistance Risk Analysis: EPPO Standardy EPPO. Good Plant Protection Practice (Dobra Praktyka Ochrony Roœlin OEPP/EPPO, Pary ) PP 2/2: s Hansen, L.M Insecticide resistant pollen beetles in Danish oilseed rape. Pest Manag. Sci. 50: Heimach, U., Muller, A., Thieme, T First steps to analyse pyrethroid resistance of different oil seed rape pests in Germany. Nachrichtenbl. Deut. Pflanzenschutzd. 58 (1): L¹kocy, A Uwagi na temat odpornoœci s³odyszka rzepakowca (Meligethes aeneus F.) i stonki ziemniaczanej (Leptinotarsa decemlineata Say.) na DDT w Polsce. Prace Nauk. IOR Poznañ 9(1): L¹kocy, A Teoretyczne i praktyczne aspekty odpornoœci szkodników rolniczych na pestycydy. Prac. Nauk. IOR Poznañ 14(2): Mrówczyñski, M Studium nad doskonaleniem ochrony rzepaku ozimego przed szkodnikami. Rozpr. Nauk. IOR Poznañ 10: 61 ss. 8. Ró añski, L Przemiany pestycydów w organizmach ywych I w œrodowisku. PWR i L Warszawa: ss Wêgorek, P Preliminary data on resistance appearance of Pollen beetle PB (Meligethes aeneus F.) to selected pyrethroids, organophosphorous and chloronicotynyls insecticides, in 2004 year, in Poland. Resistant Pest Management Newsletter 14(2). 10. Wêgorek, P., Zamoyska, J Resistance of Pollen beetle (Meligethes aeneus F.) to pyrethroids, chloronicotinyls and organophosphorous insecticides in Poland. IOBC Bulletin 29 (7): Wêgorek, P., Stêplowska-Obrêpalska, A., Zamoyska, J., Nowaczyk, K Resistance of Pollen beetle (Meligethes aeneus F) in Poland. Resistance Pest Management Newsletter 16 (1). 12. Zamoyska, J., Wegorek, P Dzia³anie wybranych substancji aktywnych insektycydów na odporn¹ populacjê s³odyszka rzepakowego (Meligethes aeneus F). Prog. Plant Protection/Post. Ochr. Roœlin 46(2): Wêgorek, P., Obrêpalska-Stêplowska, A., Nowaczyk, K., Zamoyska, J Poziom odpornoœci polskich populacji s³odyszka rzepakowego (Meligethes aeneus F) na pyretroidy; mechanizmy odpornoœci w œwietle badañ molekularnych. Prog. Plant Protection/Post. Ochr. Roœlin: (w druku). P. WÊGOREK, M. MRÓWCZYÑSKI, J. ZAMOYSKA RESISTANCE OF AGROPHAGES TO PESTICIDES IN SUSTAINABLE AGRICULTURE, TAKING POLLEN BEETLE (MELIGETHES AENEUS F.) AS AN EXAMPLE Summary Pollen beetle (PB) (Meligethes aeneus F) is a major pest of oilseed rape crops in Poland. The threshold of economic harmfulness of PB in Poland is considerably exceeded every year. Ongoing over 50 years constant and strong selective pressure of insecticides on Polish PB populations is a factor, which accelerates the process of increasing resistance of that species. Widespread occurrence of PB resistance phenomenon
7 Odpornoœæ agrofagów na œrodki ochrony roœlin w rolnictwie zrównowa onym in Poland became a fact. Chemical plant protection is still an indispensable method in effective oilseed rape protection against Pollen beetle in Poland. This species has developed strong resistance against some active substances of synthetic insecticides. This fact causes problems in effective rape protection, especially when respecting level-headed agriculture rules. Therefore the objective of the study was to determine the susceptibility level of selected population of PB to some active substances belonging to pyrethroids, neonicotinoids and organophosphorous group. The dynamic and widespread of PB resistance in Poland to pyrethroids insecticides and risk of increase of tolerance to neonicotinoids and organophosphorous has created a need for resistance monitoring and elaborating the strategies for the management of PB resistance to all synthetic insecticides recommended in Poland. Researches presented in this study concern laboratory investigations with the objective to define actual susceptibility level of PB to selected active substances. They were performed in the Institute of Plant Protection in Poznan and provided important information on PB resistance to insecticides applied currently in Poland. Dr in. Pawe³ Wêgorek Instytut Ochrony Roœlin ul. Miczurina Poznañ wegorek.zamoyska@onet.eu
POZIOM WRAŻLIWOŚCI SŁODYSZKA RZEPAKOWEGO NA WYBRANE SUBSTANCJE AKTYWNE INSEKTYCYDÓW
Progress in Plant Protection/Postępy w Ochronie Roślin 51 (1) 2011 POZIOM WRAŻLIWOŚCI SŁODYSZKA RZEPAKOWEGO NA WYBRANE SUBSTANCJE AKTYWNE INSEKTYCYDÓW PAWEŁ WĘGOREK, MARIA RUSZKOWSKA, MAREK MRÓWCZYŃSKI,
WP YW ZABIEGÓW INSEKTYCYDOWO-NAWOZOWYCH W OCHRONIE RZEPAKU OZIMEGO NA ZWALCZANIE SZKODNIKÓW I PLONOWANIE ROŒLIN W LATACH
FRAGMENTA AGRONOMICA 2007 (XXIV) NR 4(96) WP YW ZABIEGÓW INSEKTYCYDOWO-NAWOZOWYCH W OCHRONIE RZEPAKU OZIMEGO NA ZWALCZANIE SZKODNIKÓW I PLONOWANIE ROŒLIN W LATACH 2000-2003 GUSTAW SETA, MAREK MRÓWCZYÑSKI
Wpływ insektycydów na ilość i jakość plonu rzepaku ozimego
Tom XXX ROŚLINY OLEISTE OILSEED CROPS 2009 Paweł Węgorek, Marek Mrówczyński, Joanna Zamojska Instytut Ochrony Roślin Państwowy Instytut Badawczy w Poznaniu Wpływ insektycydów na ilość i jakość plonu rzepaku
NR 232 BIULETYN INSTYTUTU HODOWLI I AKLIMATYZACJI ROŚLIN 2004
NR 232 BIULETYN INSTYTUTU HODOWLI I AKLIMATYZACJI ROŚLIN 2004 ELŻBIETA PRZYBYSZ 1 MARIA PAWIŃSKA 2 STEFAN PRUSZYŃSKI 3 PAWEŁ WĘGOREK 3 MAREK MRÓWCZYŃSKI 3 1 Instytut Przemysłu Organicznego, Warszawa 2
To podstawa! Solutions for the Growing World
TM To podstawa! Solutions for the Growing World DURSBAN 480 EC to podstawa! P³ynny preparat owadobójczy o dzia³aniu kontaktowym, o³¹dkowym i gazowym przeznaczony do zwalczania szkodników ss¹cych i gryz¹cych
NAPRAWDÊ DOBRA DECYZJA
KARTA SERWISOWA NAPRAWDÊ DOBRA DECYZJA Gratulujemy! Dokonali Pañstwo œwietnego wyboru: nowoczesne drewniane okna s¹ ekologiczne, a tak e optymalne pod wzglêdem ekonomicznym. Nale ¹ do najwa niejszych elementów
Ekonomiczna opłacalność chemicznego zwalczania chorób, szkodników i chwastów w rzepaku ozimym
Tom XX Rośliny Oleiste 1999 Małgorzata Juszczak, Marek Mrówczyński, Gustaw Seta* Instytut Ochrony Roślin w Poznaniu, *Instytut Ochrony Roślin, Oddział Sośnicowice Ekonomiczna opłacalność chemicznego zwalczania
Wapniowanie żyzna gleba wyższe plony
Wapniowanie żyzna gleba wyższe plony www.pulawy.com 1 Kiedy i jak wapnowaæ? Termin wapnowania Najbardziej optymalnym terminem jest okres po niwach, późne lato do późnej jesieni. Zastosowanie wapna w tym
Integrated plant protection and pest resistance to pesticides in Poland
PROGRESS IN PLANT PROTECTION/POSTĘPY W OCHRONIE ROŚLIN 52 (4) 2012 Integrated plant protection and pest resistance to pesticides in Poland Integrowana metoda ochrony roślin a odporność agrofagów na pestycydy
Komunikat 16 z dnia 2015-05-07 dotyczący aktualnej sytuacji agrotechnicznej
Komunikat 16 z dnia 2015-05-07 dotyczący aktualnej sytuacji agrotechnicznej www.sad24.com Wszystkie poniższe informacje zostały przygotowane na podstawie obserwacji laboratoryjnych oraz lustracji wybranych
INTEGROWANA OCHRONA ROŚLIN Niechemiczne i chemiczne metody ochrony plantacji
INTEGROWANA OCHRONA ROŚLIN Niechemiczne i chemiczne metody ochrony plantacji Grzegorz Pruszyński Instytut Ochrony Roślin Państwowy Instytut Ochrony Roślin w Poznaniu Wiek pestycydów (wg Matcalfa 1980):
Polskie Stowarzyszenie Ochrony Roœlin. CommonGround. œrodki ochrony roœlin: ludzie i idee
CommonGround œrodki ochrony roœlin: ludzie i idee Idea projektu COMMONGROUND Ýywnoœã wolna od chorób i szkodników Dostêpnoœã ywnoœci a wybór konsumenta Rolnictwo integrowane Bioró norodnoœã Odbiór spoùeczny
Zagro enia fizyczne. Zagro enia termiczne. wysoka temperatura ogieñ zimno
Zagro enia, przy których jest wymagane stosowanie œrodków ochrony indywidualnej (1) Zagro enia fizyczne Zagro enia fizyczne Zał. Nr 2 do rozporządzenia MPiPS z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych
PROCEDURA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO. w Urzędzie Gminy Mściwojów
I. Postanowienia ogólne 1.Cel PROCEDURA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO w Urzędzie Gminy Mściwojów Przeprowadzenie oceny ryzyka zawodowego ma na celu: Załącznik A Zarządzenia oceny ryzyka zawodowego monitorowanie
STRATEGIA PRZECIWDZIAŁANIA ODPORNOŚCI SŁODYSZKA RZEPAKOWEGO I STONKI ZIEMNIACZANEJ NA INSEKTYCYDY
INSTYTUT OCHRONY ROŚLIN PAŃSTWOWY INSTYTUT BADAWCZY ul. Władysława Węgorka 20, 60-318 Poznań STRATEGIA PRZECIWDZIAŁANIA ODPORNOŚCI SŁODYSZKA RZEPAKOWEGO I STONKI ZIEMNIACZANEJ NA INSEKTYCYDY W przypadku
Jak i czym zwalczyć szkodniki łuszczynowe w rzepaku?
https://www. Jak i czym zwalczyć szkodniki łuszczynowe w rzepaku? Autor: Katarzyna Szponar Data: 14 maja 2017 Rozpoczął się już nalot szkodników łuszczynowych, a wraz z nim musimy zaplanować ochronę insektycydową
Atpolan BIO 80 EC. Atpolan BIO 80 EC
Nowy, opatentowany adiuwant olejowy w formie koncentratu do sporządzania emulsji wodno-olejowej, olejowej, dodawany do zbiornika opryskiwacza w celu wspomagania działania ania środków w ochrony roślin
WP YW STRUKTURY U YTKÓW ROLNYCH NA WYNIKI EKONOMICZNE GOSPODARSTW ZAJMUJ CYCH SIÊ HODOWL OWIEC. Tomasz Rokicki
46 ROCZNIKI NAUK ROLNICZYCH, T. ROKICKI SERIA G, T. 94, z. 1, 2007 WP YW STRUKTURY U YTKÓW ROLNYCH NA WYNIKI EKONOMICZNE GOSPODARSTW ZAJMUJ CYCH SIÊ HODOWL OWIEC Tomasz Rokicki Katedra Ekonomiki i Organizacji
Zastosowanie nowych insektycydów w zwalczaniu słodyszka rzepakowego (Meligethes aeneus F.) na rzepaku jarym i ich wpływ na plonowanie roślin
Tom XIX Rośliny Oleiste 1998 Gustaw Seta, Sławomir Drzewiecki, Marek Mrówczyński* Instytut Ochrony Roślin, Oddział Sośnicowice, *Instytut Ochrony Roślin w Poznaniu Zastosowanie nowych insektycydów w zwalczaniu
Prezentacja dotycząca sytuacji kobiet w regionie Kalabria (Włochy)
Prezentacja dotycząca sytuacji kobiet w regionie Kalabria (Włochy) Położone w głębi lądu obszary Kalabrii znacznie się wyludniają. Zjawisko to dotyczy całego regionu. Do lat 50. XX wieku przyrost naturalny
DOPALACZE. - nowa kategoria substancji psychoaktywnych
DOPALACZE - nowa kategoria substancji psychoaktywnych CZYM SĄ DOPALACZE? Dopalacze stosowana w Polsce, potoczna nazwa różnego rodzaju produktów zawierających substancje psychoaktywne, które nie znajdują
Ustawienie wózka w pojeździe komunikacji miejskiej - badania. Prawidłowe ustawienie
Ustawienie wózka w pojeździe komunikacji miejskiej - badania Przodem do kierunku jazdy? Bokiem? Tyłem? Jak ustawić wózek, aby w razie awaryjnego hamowania dziecko było jak najbardziej bezpieczne? Na te
EFEKTYWNOŚĆ OCHRONY INSEKTYCYDOWEJ RZEPAKU OZIMEGO ACETAMIPRYDEM
Fragm. Agron. 31(1) 2014, 18 24 EFEKTYWNOŚĆ OCHRONY INSEKTYCYDOWEJ RZEPAKU OZIMEGO ACETAMIPRYDEM Wacław Jarecki 1, Jan Buczek, Dorota Bobrecka-Jamro Katedra Produkcji Roślinnej, Uniwersytet Rzeszowski,
DZIA 4. POWIETRZE I INNE GAZY
DZIA 4. POWIETRZE I INNE GAZY 1./4 Zapisz nazwy wa niejszych sk³adników powietrza, porz¹dkuj¹c je wed³ug ich malej¹cej zawartoœci w powietrzu:...... 2./4 Wymieñ trzy wa ne zastosowania tlenu: 3./4 Oblicz,
CURRENT STATUS OF RESISTANCE IN COLORADO POTATO BEETLE (LEPTINOTARSA DECEMLINEATA SAY) TO SELECTED ACTIVE SUBSTANCES OF INSECTICIDES IN POLAND
CURRENT STATUS OF RESISTANCE IN COLORADO POTATO BEETLE (LEPTINOTARSA DECEMLINEATA SAY) TO SELECTED ACTIVE SUBSTANCES OF INSECTICIDES IN POLAND Paweł Węgorek Institute of Plant Protection Miczurina 20,
ZAGADNIENIA PODATKOWE W BRANŻY ENERGETYCZNEJ - VAT
ZAGADNIENIA PODATKOWE W BRANŻY ENERGETYCZNEJ - VAT Szanowni Państwo! Prowadzenie działalności w branży energetycznej wiąże się ze specyficznymi problemami podatkowymi, występującymi w tym sektorze gospodarki.
Chroni rzepak od razu, zabija szkodniki po kilku godzinach
W 2016 roku zwalczaj szkodniki oszczędnie i skutecznie ŚRODEK OWADOBÓJCZY Chroni rzepak od razu, zabija szkodniki po kilku godzinach Czy wiesz, że Shinigami (jap. 死神 ) to personifikacja Śmierci w kulturze
Tom XXI Rośliny Oleiste 2000
Tom XXI Rośliny Oleiste 2000 Gustaw Seta, Sławomir Drzewiecki, Marek Mrówczyński* Instytut Ochrony Roślin, Oddział Sośnicowice, * Instytut Ochrony Roślin w Poznaniu Opłacalność stosowania insektycydów
Dursban Delta 200 SC
Ammo Super 100 EW Środek owadobójczy w formie emulsji (olej w wodzie) do rozcieńczania wodą, o działaniu kontaktowym i żołądkowym przeznaczonym do zwalczania szkodników ssących i gryzących w roślinach
ORYGINAŁ JEST TYLKO JEDEN
Dla producentów rzepaku Mospilan 20 SP jest nie do zastąpienia! Jeśli masz wątpliwości, upewnij się na www.mospilan.pl. * Lider rynku insektycydów w Polsce wg badań Kleffmann 2015, 2016, 2017 i 2018. Mospilan
NOWELIZACJA USTAWY PRAWO O STOWARZYSZENIACH
NOWELIZACJA USTAWY PRAWO O STOWARZYSZENIACH Stowarzyszenie opiera swoją działalność na pracy społecznej swoich członków. Do prowadzenia swych spraw stowarzyszenie może zatrudniać pracowników, w tym swoich
Dr inż. Andrzej Tatarek. Siłownie cieplne
Dr inż. Andrzej Tatarek Siłownie cieplne 1 Wykład 3 Sposoby podwyższania sprawności elektrowni 2 Zwiększenie sprawności Metody zwiększenia sprawności elektrowni: 1. podnoszenie temperatury i ciśnienia
ANALIZA PORÓWNAWCZA KOSZTÓW OCHRONY KUKURYDZY PRZED AGROFAGAMI
Progress in Plant Protection/Postępy w Ochronie Roślin 50 (3) 2010 ANALIZA PORÓWNAWCZA KOSZTÓW OCHRONY KUKURYDZY PRZED AGROFAGAMI PIOTR FALGER 1, PAWEŁ K. BEREŚ 1, JAROSŁAW MARCINKOWSKI 2, LUCYNA GRUDZIEŃ-KOZACZKA
Zasady wizualizacji PROW 2014-2020
Zasady wizualizacji PROW 2014-2020 Materiał opracowany przez Instytucja Zarządzająca PROW 2014-2020 Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi Materiał współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu
Ochrona powierzchni ziemi polega na: 1. zapewnieniu jak najlepszej jej jakoœci, w szczególnoœci
ochrona powierzchni ziemi Powierzchnia ziemi - rozumie siê przez to naturalne ukszta³towanie terenu, glebê oraz znajduj¹c¹ siê pod ni¹ ziemiê do g³êbokoœci oddzia³ywania cz³owieka, z tym e pojêcie "gleba"
TEST dla stanowisk robotniczych sprawdzający wiedzę z zakresu bhp
TEST dla stanowisk robotniczych sprawdzający wiedzę z zakresu bhp 1. Informacja o pracownikach wyznaczonych do udzielania pierwszej pomocy oraz o pracownikach wyznaczonych do wykonywania działań w zakresie
UCHWAŁA NR RADY MIEJSKIEJ W ŁODZI z dnia
Druk Nr Projekt z dnia UCHWAŁA NR RADY MIEJSKIEJ W ŁODZI z dnia w sprawie ustalenia stawek opłat za zajęcie pasa drogowego dróg krajowych, wojewódzkich, powiatowych i gminnych na cele nie związane z budową,
AKTUALNA SYGNALIZACJA WYSTĘPOWANIA CHORÓB I SZKODNIKÓW W UPRAWACH ROLNICZYCH NA DZIEŃ 09.10.2014R.
AKTUALNA SYGNALIZACJA WYSTĘPOWANIA CHORÓB I SZKODNIKÓW W UPRAWACH ROLNICZYCH NA DZIEŃ 09.10.2014R. RZEPAK Ciepła jesień z niewielką ilością opadów sprzyja licznemu występowaniu mszycy kapuścianej. Mszyce
UCHWAŁA nr XLVI/262/14 RADY MIEJSKIEJ GMINY LUBOMIERZ z dnia 25 czerwca 2014 roku
UCHWAŁA nr XLVI/262/14 RADY MIEJSKIEJ GMINY LUBOMIERZ z dnia 25 czerwca 2014 roku w sprawie ulg w podatku od nieruchomości dla przedsiębiorców na terenie Gminy Lubomierz Na podstawie art. 18 ust. 2 pkt
3.2 Warunki meteorologiczne
Fundacja ARMAAG Raport 1999 3.2 Warunki meteorologiczne Pomiary podstawowych elementów meteorologicznych prowadzono we wszystkich stacjach lokalnych sieci ARMAAG, równolegle z pomiarami stê eñ substancji
Mavrik 240 EW. insektycyd tau-fluwalinat. Siła i precyzja niszczy tylko szkodniki!
Mavrik 240 EW Siła i precyzja niszczy tylko i! insektycyd tau-fluwalinat Rzepak ozimy, najpopularniejsza roślina oleista uprawiana w Polsce, podczas całego okresu swojej wegetacji narażony jest na ataki
Zakupy poniżej 30.000 euro Zamówienia w procedurze krajowej i unijnej
biblioteczka zamówień publicznych Agata Hryc-Ląd Małgorzata Skóra Zakupy poniżej 30.000 euro Zamówienia w procedurze krajowej i unijnej Nowe progi w zamówieniach publicznych 2014 Agata Hryc-Ląd Małgorzata
Phytophthora cactorum (Leb. & Cohn) Schröeter
PAŃSTWOWA INSPEKCJA OCHRONY ROŚLIN I NASIENNICTWA GŁÓWNY INSPEKTORAT PIORIN ul. Wspólna 30, 00-930 Warszawa tel: (22) 623 23 02, fax: (22) 623 23 04 www.piorin.gov.pl; e-mail gi@piorin.gov.pl Phytophthora
SKUTECZNOŚĆ BIOLOGICZNA ORAZ WSKAŹNIKI EKONOMICZNE CHEMICZNEGO ZWALCZANIA SZKODNIKÓW W PSZENŻYCIE JARYM
Progress in Plant Protection/Postępy w Ochronie Roślin 50 (1) 2010 SKUTECZNOŚĆ BIOLOGICZNA ORAZ WSKAŹNIKI EKONOMICZNE CHEMICZNEGO ZWALCZANIA SZKODNIKÓW W PSZENŻYCIE JARYM ZDZISŁAW KANIUCZAK Instytut Ochrony
I. Charakterystyka przedsiębiorstwa
I. Charakterystyka przedsiębiorstwa Firma odzieżowa jest spółką cywilną zajmującą się produkcją odzieży i prowadzeniem handlu hurtowego w całym kraju. Jej siedziba znajduje się w Chorzowie, a punkty sprzedaży
ENETOSH Standard kompetencji dla instruktorów i trenerów ds. bezpieczeństwa i ochrony zdrowia
ENETOSH Standard kompetencji dla instruktorów i trenerów ds. bezpieczeństwa i ochrony zdrowia Pole kompetencji Bezpieczeństwo i higiena pracy Level: 6 Credit: Umiejętności Wiedza 1 Stawia pytania odnośnie
Program szkolenia Eko negocjator
Program szkolenia Eko negocjator 1. Pre-test. Przypomnienie o zasad zrównoważonego rozwoju oraz aktów prawnych o dostępie społeczeństwa do informacji 2. Wprowadzenie uczestników w zagadnienia komunikacji
1 FILTR. Jak usun¹æ 5 zanieczyszczeñ za pomoc¹ jednego z³o a? PROBLEMÓW Z WOD ROZWI ZUJE. NOWATORSKIE uzdatnianie wody 5 w 1
Jak usun¹æ 5 zanieczyszczeñ za pomoc¹ jednego z³o a? 1 FILTR ROZWI ZUJE PROBLEMÓW Z WOD 1 TWARDOŒÆ 2 ELAZO 3 MANGAN 4 AMONIAK 5 ORGANIKA Zanieczyszczenia takie jak: twardoœæ, mangan, elazo, naturalne substancje
Szanowni Państwo. Badania laboratoryjne obejmować będą :
PAŃSTWOWY INSTYTUT WETERYNARYJNY PAŃSTWOWY INSTYTUT BADAWCZY ZAKŁAD PARAZYTOLOGII I CHORÓB INWAZYJNYCH PRACOWNIA CHORÓB OWADÓW UŻYTKOWYCH Al. Partyzantów 57 tel. (0-81) 889 30 00 24-100 Puławy fax. (0-81)
Podwójny cios w szkodniki rzepaku!
.pl https://www..pl Podwójny cios w szkodniki rzepaku! Autor: agrofakt.pl Data: 29 września 2016 29 września w Muzeum Marynarki Wojennej w Gdyni odbyła się konferencja prasowa firmy Sumi Agro Poland, której
55 (1): 71-77, 2015 Published online: ISSN
PROGRESS IN PLANT PROTECTION DOI: 10.14199/ppp-2015-012 55 (1): 71-77, 2015 Published online: 27.01.2015 ISSN 1427-4337 Received: 13.03.2014 / Accepted: 07.11.2014 Possibilities of utilization of selected
Zawory elektromagnetyczne typu PKVD 12 20
Katalog Zawory elektromagnetyczne typu PKVD 12 20 Wprowadzenie Charakterystyka Dane techniczne Zawór elektromagnetyczny PKVD pozostaje otwarty przy ró nicy ciœnieñ równej 0 bar. Cecha ta umo liwia pracê
HAŚKO I SOLIŃSKA SPÓŁKA PARTNERSKA ADWOKATÓW ul. Nowa 2a lok. 15, 50-082 Wrocław tel. (71) 330 55 55 fax (71) 345 51 11 e-mail: kancelaria@mhbs.
HAŚKO I SOLIŃSKA SPÓŁKA PARTNERSKA ADWOKATÓW ul. Nowa 2a lok. 15, 50-082 Wrocław tel. (71) 330 55 55 fax (71) 345 51 11 e-mail: kancelaria@mhbs.pl Wrocław, dnia 22.06.2015 r. OPINIA przedmiot data Praktyczne
Gruntowy wymiennik ciepła PROVENT- GEO
Gruntowy wymiennik ciepła PROVENT- GEO Bezprzeponowy Płytowy Gruntowy Wymiennik Ciepła PROVENT-GEO to unikatowe, oryginalne rozwiązanie umożliwiające pozyskanie zawartego gruncie chłodu latem oraz ciepła
POSTANOWIENIE. SSN Henryk Pietrzkowski (przewodniczący) SSN Anna Kozłowska SSN Dariusz Zawistowski (sprawozdawca)
Sygn. akt II CSK 35/13 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 30 października 2013 r. SSN Henryk Pietrzkowski (przewodniczący) SSN Anna Kozłowska SSN Dariusz Zawistowski (sprawozdawca) w sprawie
PRODUKCJA BURAKÓW CUKROWYCH W POLSCE PO WEJŒCIU DO UE NA TLE POZOSTA YCH KRAJÓW CZ ONKOWSKICH
STOWARZYSZENIE EKONOMISTÓW ROLNICTWA I AGROBIZNESU Roczniki Naukowe l tom XII l zeszyt 4 9 Arkadiusz Artyszak Szko³a G³ówna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie PRODUKCJA BURAKÓW CUKROWYCH W POLSCE PO WEJŒCIU
Olej rzepakowy, jako paliwo do silników z zapłonem samoczynnym
Coraz częściej jako paliwo stosuje się biokomponenty powstałe z roślin oleistych. Nie mniej jednak właściwości fizykochemiczne oleju napędowego i oleju powstałego z roślin znacząco różnią się miedzy sobą.
Temat lekcji: Bakterie a wirusy.
Anna Tomicka Scenariusz lekcji biologii Dział: Różnorodność organizmów. Klasa: I b Temat lekcji: Bakterie a wirusy. 1.Cele lekcji: Cel ogólny: Uczeń: omawia budowę komórki bakterii oraz wirusów, wyjaśnia
Strategia rozwoju kariery zawodowej - Twój scenariusz (program nagrania).
Strategia rozwoju kariery zawodowej - Twój scenariusz (program nagrania). W momencie gdy jesteś studentem lub świeżym absolwentem to znajdujesz się w dobrym momencie, aby rozpocząć planowanie swojej ścieżki
Nowa broń do walki ze szkodnikami w rzepaku ozimym!
.pl https://www..pl Nowa broń do walki ze szkodnikami w rzepaku ozimym! Autor: agrofakt.pl Data: 10 listopada 2016 INAZUMA 130 WG to insektycyd o formulacji granulatu do wczesnowiosennej ochrony upraw
ROZPORZ DZENIE MINISTRA ROLNICTWA I ROZWOJU WSI 1) z dnia r.
Projekt ROZPORZ DZENIE MINISTRA ROLNICTWA I ROZWOJU WSI 1) z dnia... 2009 r. zmieniaj ce rozporz dzenie w sprawie warunków i sposobu prowadzenia post powania kwalifikacyjnego dla kandydatów na stanowisko
Ochrona roślin w kontekście minimalizacji zatruć pszczół
Ochrona roślin w kontekście minimalizacji zatruć pszczół Rozwój nauk rolniczych oraz potrzeba istotnego zwiększania produkcji żywności od połowy XX wieku zaowocowała tym, że wiele państw ukierunkowało
WPŁYW BIOLOGICZNYCH I CHEMICZNYCH ZAPRAW NASIENNYCH NA PARAMETRY WIGOROWE ZIARNA ZBÓŻ
Progress in Plant Protection / Postępy w Ochronie Roślin, 47 (2) 2007 WPŁYW BIOLOGICZNYCH I CHEMICZNYCH ZAPRAW NASIENNYCH NA PARAMETRY WIGOROWE ZIARNA ZBÓŻ KATARZYNA PANASIEWICZ, WIESŁAW KOZIARA, HANNA
USTAWA. z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy. 1) (tekst jednolity)
Dz.U.98.21.94 1998.09.01 zm. Dz.U.98.113.717 art. 5 1999.01.01 zm. Dz.U.98.106.668 art. 31 2000.01.01 zm. Dz.U.99.99.1152 art. 1 2000.04.06 zm. Dz.U.00.19.239 art. 2 2001.01.01 zm. Dz.U.00.43.489 art.
Satysfakcja pracowników 2006
Satysfakcja pracowników 2006 Raport z badania ilościowego Listopad 2006r. www.iibr.pl 1 Spis treści Cel i sposób realizacji badania...... 3 Podsumowanie wyników... 4 Wyniki badania... 7 1. Ogólny poziom
Nie racjonalnych powodów dla dopuszczenia GMO w Polsce
JANUSZ WOJCIECHOWSKI POSEŁ DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO WICEPRZEWODNICZĄCY KOMISJI ROLNICTWA I ROZWOJU WSI Tekst wystąpienia na Konferencji: "TRADYCYJNE NASIONA - NASZE DZIEDZICTWO I SKARB NARODOWY. Tradycyjne
Powszechność nauczania języków obcych w roku szkolnym
Z PRAC INSTYTUTÓW Jadwiga Zarębska Warszawa, CODN Powszechność nauczania języków obcych w roku szkolnym 2000 2001 Ö I. Powszechność nauczania języków obcych w różnych typach szkół Dane przedstawione w
Opracowanie: mgr Krystyna Golba mgr Justyna Budak
1 Wyniki badań ankietowych nt.,,bezpieczeństwa uczniów w szkole przeprowadzone wśród pierwszoklasistów Zespołu Szkól Technicznych w Mielcu w roku szkolnym 2007/2008 Celem ankiety było zdiagnozowanie stanu
UCHWAŁA NR XVII/245/2016 RADY MIEJSKIEJ W MIECHOWIE. z dnia 4 kwietnia 2016 r.
UCHWAŁA NR XVII/245/2016 RADY MIEJSKIEJ W MIECHOWIE z dnia 4 kwietnia 2016 r. w sprawie przyjęcia Programu opieki nad zwierzętami bezdomnymi oraz zapobiegania bezdomności zwierząt na terenie Gminy Miechów
PADY DIAMENTOWE POLOR
PADY DIAMENTOWE POLOR Pad czerwony gradacja 400 Pady diamentowe to doskona³e narzêdzie, które bez u ycia œrodków chemicznych, wyczyœci, usunie rysy i wypoleruje na wysoki po³ysk zniszczone powierzchnie
Rodzaje biomasy wykorzystywane na cele energetyczne:
Energia z biomasy Pojecie biomasy: Biomasa to substancja organiczna pochodzenia roślinnego, powstająca poprzez fotosyntezę. Do biomasy zaliczamy również odpady z produkcji zwierzęcej oraz gospodarki komunalnej
INSTYTUCJE WYMIARU SPRAWIEDLIWOŚCI WARSZAWA, LIPIEC 2000
CBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SEKRETARIAT OŚRODEK INFORMACJI 629-35 - 69, 628-37 - 04 693-58 - 95, 625-76 - 23 UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT.24 00-503 W A R S Z A W A TELEFAX 629-40 - 89 INTERNET http://www.cbos.pl
Techniki korekcyjne wykorzystywane w metodzie kinesiotapingu
Techniki korekcyjne wykorzystywane w metodzie kinesiotapingu Jak ju wspomniano, kinesiotaping mo e byç stosowany jako osobna metoda terapeutyczna, jak równie mo e stanowiç uzupe nienie innych metod fizjoterapeutycznych.
POSTANOWIENIA DODATKOWE DO OGÓLNYCH WARUNKÓW GRUPOWEGO UBEZPIECZENIA NA ŻYCIE KREDYTOBIORCÓW Kod warunków: KBGP30 Kod zmiany: DPM0004 Wprowadza się następujące zmiany w ogólnych warunkach grupowego ubezpieczenia
UKŁAD ROZRUCHU SILNIKÓW SPALINOWYCH
UKŁAD ROZRUCHU SILNIKÓW SPALINOWYCH We współczesnych samochodach osobowych są stosowane wyłącznie rozruszniki elektryczne składające się z trzech zasadniczych podzespołów: silnika elektrycznego; mechanizmu
Krótka informacja o instytucjonalnej obs³udze rynku pracy
Agnieszka Miler Departament Rynku Pracy Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Spo³ecznej Krótka informacja o instytucjonalnej obs³udze rynku pracy W 2000 roku, zosta³o wprowadzone rozporz¹dzeniem Prezesa
Metodyka zwalczania pachówki strąkóweczki występującej na grochu przy wykorzystaniu sygnalizacji pojawienia się szkodnika
Metodyka zwalczania pachówki strąkóweczki występującej na grochu przy wykorzystaniu sygnalizacji pojawienia się szkodnika dr Piotr Szafranek Praca została wykonana w ramach zadania 1.15: Aktualizacja istniejących
CONSUMER CONFIDENCE WSKAŹNIK ZADOWOLENIA KONSUMENTÓW W POLSCE Q3 2015
CONSUMER CONFIDENCE WSKAŹNIK ZADOWOLENIA KONSUMENTÓW W POLSCE Q3 2015 Najwyższy wzrost od Q2 2005 Poziom zadowolenia polskich konsumentów w Q3 15 wyniósł 80 punktów, tym samym wzrósł o 10 punktów względem
ZAPOBIEGANIE ZATRUCIOM PSZCZÓ W ZABIEGACH OCHRONY ROŒLIN
FRAGMENTA AGRONOMICA 2007 (XXIV) NR 4(96) ZAPOBIEGANIE ZATRUCIOM PSZCZÓ W ZABIEGACH OCHRONY ROŒLIN GRZEGORZ PRUSZYÑSKI Zak³ad Badania Œrodków Ochrony Roœlin, Instytut Ochrony Roœlin w Poznaniu Synopsis.
U M OWA DOTACJ I <nr umowy>
U M OWA DOTACJ I na dofinansowanie zadania pn.: zwanego dalej * zadaniem * zawarta w Olsztynie w dniu pomiędzy Wojewódzkim Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
Waldemar Szuchta Naczelnik Urzędu Skarbowego Wrocław Fabryczna we Wrocławiu
1 P/08/139 LWR 41022-1/2008 Pan Wrocław, dnia 5 5 września 2008r. Waldemar Szuchta Naczelnik Urzędu Skarbowego Wrocław Fabryczna we Wrocławiu WYSTĄPIENIE POKONTROLNE Na podstawie art. 2 ust. 1 ustawy z
VRRK. Regulatory przep³ywu CAV
Regulatory przep³ywu CAV VRRK SMAY Sp. z o.o. / ul. Ciep³ownicza 29 / 1-587 Kraków tel. +48 12 680 20 80 / fax. +48 12 680 20 89 / e-mail: info@smay.eu Przeznaczenie Regulator sta³ego przep³ywu powietrza
REGULAMIN ZADANIA KONKURENCJI CASE STUDY V OGOLNOPOLSKIEGO KONKURSU BEST EGINEERING COMPETITION 2011
REGULAMIN ZADANIA KONKURENCJI CASE STUDY V OGOLNOPOLSKIEGO KONKURSU BEST EGINEERING COMPETITION 2011 Cel zadania: Zaplanować 20-letni plan rozwoju energetyki elektrycznej w Polsce uwzględniając obecny
Warszawa, czerwiec 2015 ISSN 2353-5822 NR 81/2015 POLACY WOBEC PROBLEMU UCHODŹSTWA
Warszawa, czerwiec 2015 ISSN 2353-5822 NR 81/2015 POLACY WOBEC PROBLEMU UCHODŹSTWA Znak jakości przyznany CBOS przez Organizację Firm Badania Opinii i Rynku 9 stycznia 2015 roku Fundacja Centrum Badania
1. Proszę krótko scharakteryzować firmę którą założyła Pani/Pana podgrupa, w zakresie: a) nazwa, status prawny, siedziba, zasady zarządzania (5 pkt.
1. Proszę krótko scharakteryzować firmę którą założyła Pani/Pana podgrupa, w zakresie: a) nazwa, status prawny, siedziba, zasady zarządzania (5 pkt.) b) produkt i najważniejsze parametry oraz metodyki
Przygotowały: Magdalena Golińska Ewa Karaś
Przygotowały: Magdalena Golińska Ewa Karaś Druk: Drukarnia VIVA Copyright by Infornext.pl ISBN: 978-83-61722-03-8 Wydane przez Infornext Sp. z o.o. ul. Okopowa 58/72 01 042 Warszawa www.wieszjak.pl Od
Powiatowy Urząd Pracy w Trzebnicy. w powiecie trzebnickim w 2008 roku Absolwenci w powiecie trzebnickim
Powiatowy Urząd Pracy w Trzebnicy Załącznik do Monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych w powiecie trzebnickim w 2008 roku Absolwenci w powiecie trzebnickim Trzebnica, wrzesień 2009 Opracowanie:
tróżka Źródło: www.fotolia.pl
Ogród na tarasie Wiele bylin przeżywa właśnie pełnię swego rozkwitu, ale nie jest jeszcze za późno, aby dosadzić nowe efektowne rośliny i wzbogacić swój taras niezwykłymi aranżacjami. tróżka Źródło: www.fotolia.pl
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ 1) z dnia 2011 r.
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ 1) z dnia 2011 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach Na podstawie art. 95a ustawy
Chowacze w rzepaku szkodliwość i zwalczanie
Polska Chowacze w rzepaku szkodliwość i zwalczanie Aktualności Produkty 01.04.2016 Chowacze to bardzo liczna rodzina chrząszczy, wśród której wiele gatunków należy do groźnych szkodników roślin i ich produktów.
ZAKRES OBOWIĄZKÓW I UPRAWNIEŃ PRACODAWCY, PRACOWNIKÓW ORAZ POSZCZEGÓLNYCH JEDNOSTEK ORGANIZACYJNYCH ZAKŁADU PRACY
ZAKRES OBOWIĄZKÓW I UPRAWNIEŃ PRACODAWCY, PRACOWNIKÓW ORAZ POSZCZEGÓLNYCH JEDNOSTEK ORGANIZACYJNYCH ZAKŁADU PRACY Szkolenia bhp w firmie szkolenie wstępne ogólne 8 Obowiązki pracodawcy Podstawowy obowiązek
Wypadki przy pracy: przyczyny, skutki, zapobieganie. Rada Ochrony Pracy 29-30 listopad 2004 r.
Wypadki przy pracy: przyczyny, skutki, zapobieganie Rada Ochrony Pracy 29-30 listopad 2004 r. 1 2 Treść prezentacji wypadki w Polsce w 2003 roku społeczne koszty wypadków wypadki w Polsce i nowych krajach
CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ
CBOS SEKRETARIAT OŚRODEK INFORMACJI CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ 629-35 - 69, 628-37 - 04 693-58 - 95, 625-76 - 23 UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT.24 00-503 W A R S Z A W A TELEFAX 629-40 - 89 INTERNET http://www.cbos.pl
ZASADY WYPEŁNIANIA ANKIETY 2. ZATRUDNIENIE NA CZĘŚĆ ETATU LUB PRZEZ CZĘŚĆ OKRESU OCENY
ZASADY WYPEŁNIANIA ANKIETY 1. ZMIANA GRUPY PRACOWNIKÓW LUB AWANS W przypadku zatrudnienia w danej grupie pracowników (naukowo-dydaktyczni, dydaktyczni, naukowi) przez okres poniżej 1 roku nie dokonuje
Propozycje poprawek do projektu ustawy o zasadach realizacji programów w zakresie polityki spójności finansowanych w perspektywie finansowej 2014-2020
Załącznik Propozycje poprawek do projektu ustawy o zasadach realizacji programów w zakresie polityki spójności finansowanych w perspektywie finansowej 2014-2020 I. Poprawki do: Rozdział 1. Przepisy ogólne
Krótkoterminowe planowanie finansowe na przykładzie przedsiębiorstw z branży 42
Krótkoterminowe planowanie finansowe na przykładzie przedsiębiorstw z branży 42 Anna Salata 0 1. Zaproponowanie strategii zarządzania środkami pieniężnymi. Celem zarządzania środkami pieniężnymi jest wyznaczenie
Integrowana ochrona, co warto wiedzieć - aktualności. Prof. dr hab. Stefan Pruszyński
Integrowana ochrona, co warto wiedzieć - aktualności Prof. dr hab. Stefan Pruszyński Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/128/WE z dnia 21.10.2009 r. (19) Na podstawie rozporządzenia (WE) nr
DANE MAKROEKONOMICZNE (TraderTeam.pl: Rafa Jaworski, Marek Matuszek) Lekcja IV
DANE MAKROEKONOMICZNE (TraderTeam.pl: Rafa Jaworski, Marek Matuszek) Lekcja IV Stopa procentowa Wszelkie prawa zastrze one. Kopiowanie i rozpowszechnianie ca ci lub fragmentu niniejszej publikacji w jakiejkolwiek
NAJWAŻNIEJSZE ZALETY LAMP DIODOWYCH
NAJWAŻNIEJSZE ZALETY LAMP DIODOWYCH Pozwalają zaoszczędzić do 80% energii elektrycznej i więcej! Strumień światła zachowuje 100% jakości w okresie eksploatacji nawet do 50.000 do 70.000 h tj. w okresie
REGULAMIN KONTROLI ZARZĄDCZEJ W MIEJSKO-GMINNYM OŚRODKU POMOCY SPOŁECZNEJ W TOLKMICKU. Postanowienia ogólne
Załącznik Nr 1 do Zarządzenie Nr4/2011 Kierownika Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Tolkmicku z dnia 20 maja 2011r. REGULAMIN KONTROLI ZARZĄDCZEJ W MIEJSKO-GMINNYM OŚRODKU POMOCY SPOŁECZNEJ