II LO w ZSO nr 2 im. Św. Jadwigi Królowej w Nowym Targu

Transkrypt

1 Transformacja ustrojowa i powstanie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej 1. Przed 1989 r. w Polsce obowiązywała konstytucja uchwalona w 1952 r. ze zmianami wprowadzonymi m.in. w 1976 r. (m.in. zapis o przewodniej roli partii komunistycznej). 2. Czym był Okrągły Stół i kiedy miał miejsce: Od 6 lutego do 5 kwietnia 1989 r. trwały rozmowy między przedstawicielami opozycji solidarnościowej o władzą komunistyczną - tzw. obrady Okrągłego Stołu. W ich wyniku zawarto porozumienie w sprawie przemian ustrojowych i gospodarczych w Polsce. Porozumienie przewidywało m.in. uchwalenie nowej demokratycznej konstytucji. 3. Kiedy sejm dokonał pierwszej nowelizacji konstytucji w duchu przemian Okrągłego Stołu i jakie zmiany wprowadzono? Zgodnie z zawartym porozumieniem 7 kwietnia 1989 r., wprowadzając m.in. dwuizbowy parlament i instytucję prezydenta. 4. Jakie wydarzenie miało miejsce 4 czerwca 1989 r. i jakie było rozstrzygnięcie? 4 czerwca 1989 r. odbyły się pierwsze częściowo wolne wybory do parlamentu, które zakończyły się sukcesem Solidarności. 5. Jakie zmiany wprowadzono w grudniu 1989 r. przy nowelizacji konstytucji. Zmieniono nazwę państwa na Rzeczpospolita Polska, wprowadzono zasadę demokratycznego państwo prawa i pluralizmu politycznego (zlikwidowano zapis o przewodniej roli PZPR). Zmieniono również godło państwa, którym stał się orzeł w koronie. 6. Jaki tryb prac nad nową konstytucją przyjęto w 1992 r., gdy parlament przyjął ustawę o trybie przygotowania i uchwalenia nowej konstytucji. Ustawa przewidywała, że konstytucję uchwalą wspólnie sejm i senat połączone w Zgromadzenie Narodowe, a następnie projekt ten zostanie poddany pod referendum. Nad projektem miała pracować wspólna komisja sejmu i senatu. 7. Jakie zmiany w trybie prac nad konstytucją przyjęto w 1994 r.? prawo do zgłoszenia projektu konstytucji uzyskała grupa 500 tys. obywateli. 8. Kiedy w okresie III RP przyjęto Małą Konstytucję i co zawierała. 17 października 1992 r. uchwalono tzw. Małą Konstytucję, która określała relacje między naczelnymi organami państwa i tym samym uchylała ciągle obowiązujące zapisy z konstytucji PRL. 9. Podaj datę uchwalenia obowiązującej Konstytucji: 2 kwietnia 1997 r. 10. Jaki organ uchwalił obecną Konstytucję? Zgromadzenie Narodowe 11. Kiedy odbyło się referendum konstytucyjne 25 maja 1997 r. 12. Kiedy obecna Konstytucja weszła wżycie? 17 października 1997 r. 13. Uroczysty wstęp do Konstytucji to: preambuła 14. Obecna Konstytucja składa się z 13 rozdziałów. Budowa Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 roku 15. Czego dotyczą poszczególne rozdziały Konstytucji: 1) Wstęp - preambuła - zawiera odwołanie do tradycji historycznych I i II Rzeczypospolitej, wartości (prawdy, sprawiedliwości, piękno, dobro) oraz do Boga. 2) Rozdział I zawiera m.in. zasady ustroju politycznego, gospodarczego i społecznego państwo oraz określa symbolikę narodową. 3) Rozdział II zawiera katalog obowiązków, praw i wolności obywateli, o także mechanizmy ich ochrony. 4) Rozdział III zawiera katalog źródeł prawa obowiązującego w Rzeczypospolitej (konstytucję, ustawy, umowy międzynarodowe, rozporządzenia) oraz sposób ich wydawania. 5) Rozdziały IV-IX określają kompetencje najwyższych organów władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej, tryb ich powoływania oraz relacje między nimi. 6) Rozdział X dotyczy finansów publicznych, zasad nakładania podatków i procedury uchwalania ustawy budżetowej. 7) Rozdział XI określa zasady postępowania w sytuacjach szczególnych zagrożeń, takich jak klęsko żywiołowo, napaść ze strony innego państwo, zagrożenia ustroju lub porządku publicznego. 8) Rozdział XII określa procedury zmiany konstytucji. 9) Rozdział XIII zawiera przepisy przejściowe i końcowe. 16. Do zapisów przyporządkuj poszczególne zasady: 1

2 1) Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej. 2) Rzeczpospolita Polska jest państwem jednolitym. 3) Organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa. 4) Władza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej należy do Narodu. [... ] Naród sprawuje władzę przez swoich przedstawicieli lub bezpośrednio. 5) Ustrój Rzeczypospolitej Polskiej opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej, władzy wykonawczej i władzy sądowniczej. Władzę ustawodawczą sprawuje Sejm i Senat, władzę wykonawczą Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej i Rada Ministrów, władzę sądowniczą sądy i trybunały. 6) Rzeczpospolita Polska zapewnia wolność tworzenia i działania partii politycznych. Partie polityczne zrzeszają się na zasadzie dobrowolności i równości obywateli polskich w celu wpływania metodami demokratycznymi no kształtowanie polityki państwa. [... ] Rzeczpospolita zapewnia wolność tworzenia i działania związków zawodowych, organizacji społeczno-zawodowych rolników, stowarzyszeń, ruchów obywatelskich, innych dobrowolnych zrzeszeń oraz fundacji. 7) Zasada to nie zostało wyrażono w konstytucji wprost. Mimo to znajduje swój wyraz w oficjalnej nazwie państwo - Rzeczypospolitej Polskiej. W języku polskim słowo "Rzeczpospolita" jest odpowiednikiem słowo "republika". 8) Ustrój terytorialny Rzeczypospolitej Polskiej zapewnia decentralizację władzy publicznej. (... ) Ogół mieszkańców jednostek zasadniczego podziału terytorialnego stanowi z mocy prawo wspólnotę samorządową. Samorząd terytorialny uczestniczy w sprawowaniu władzy państwowej. a) zasada demokratycznego państwa prawnego b) zasada unitarnej formy państwa c) Zasada zwierzchniej władzy narodu d) Zasada podziału władzy e) Zasada pluralizmu politycznego f) Zasada republikańskiego ustroju państwa g) Zasada republikańskiej formy rządów h) Zasada decentralizacji władzy państwowej i samorządności 17. Podaj daty uchwalenia Polskich konstytucji 1) Konstytucja 3 maja 1791 r. 2) Konstytucja Księstwo Warszawskiego z 22 lipca 1807 r. 3) Konstytucja Królestwo Polskiego z 1815 r. 4) Mało Konstytucja z 20 lutego 1919 r. 5) Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 17 marca 1921 r. (konstytucja marcowa) 6) Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 23 kwietnia 1935 r. (konstytucja kwietniowa) 7) Mała Konstytucja z 19 lutego 1947 r. 8) Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z 22 lipca 1952 r. 9) Mała Konstytucja z 17 października 1992 r. 10) Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r. 18. Uzupełnij zdania dotyczące ogólnej charakterystyki ustroju Rzeczypospolitej Polskiej: 1) Ustrój III Rzeczypospolitej określa się jako parlamentarny zracjonalizowany. 2) Racjonalizacja polega na wzmocnieniu władzy wykonawczej elementami zaczerpniętymi z innych modeli ustrojowych, m.in. z systemów: a) kanclerskiego - silna pozycja premiera, konstruktywne wotum nieufności; b) półprezydenckiego - prezydent dysponujący licznymi przywilejami (m.in. zawieszające weto ustawodawcze), wybierany w wyborach powszechnych. Rola sejmu i senatu 19. Sejm i senat są organami władzy ustawodawczej. Sejm jest izbą pierwszą parlamentu, a senat - drugą. 2

3 20. Sejm i senat są jedynymi organami przedstawicielskimi, które posiadają przywilej bezpośredniego reprezentowania narodu i podejmowania w jego imieniu decyzji. Wybory do sejmu i senatu 21. Kto zarządza wybory do Sejmu i Senatu? Wybory zarządza prezydent. 22. W jakim terminie są zarządzane wybory do Sejmu i Senatu? nie później niż na 90 dni przed upływem kadencji obecnego parlamentu. 23. Obecny Sejm jest Sejmem VII kadencji, a Senat Senatem VIII kadencji. 24. Wybory do obu izb odbywają się jednego dnia. Obie izby są wybierane na 4-letnią kadencję. Posłowie są wybierani w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich, proporcjonalnych i tajnych, a senatorowie w wyborach tajnych, powszechnych i bezpośrednich. 25. Jaki próg wyborczy obowiązuje w wyborach do sejmu dla partii politycznych, jaki dla koalicji? W podziale mandatów poselskich uczestniczą partie polityczne, które w skali kraju zdobyły co najmniej 5% głosów (w wypadku koalicji wyborczych jest to 8%). 26. Podział mandatów odbywa się na podstawie systemu d'hondta, który premiuje większe ugrupowania. 27. Komu przysługuje czynne prawo wyborcze: Czynne prawo wyborcze przysługuje każdemu polskiemu obywatelowi, który najpóźniej w dniu głosowania ukończy 18 lat. Udziału w wyborach nie mają osoby, które są pozbawione praw wyborczych prawomocnym orzeczeniem Trybunału Stanu, są pozbawione praw publicznych prawomocnym orzeczeniem sądu lub ubezwłasnowolnione prawomocnym orzeczeniem sądu. 28. Kto posiada bierne prawo wyborcze do Sejmu? Bierne prawo wyborcze do sejmu ma obywatel polski, który posiada czynne prawo wyborcze i najpóźniej w dniu wyborów ukończy 21 lat. 29. Kto posiada bierne prawo wyborcze do Senatu? Bierne prawo wyborcze do senatu posiada obywatel polski, który najpóźniej w dniu wyborów ukończy 30 lat i korzysta z czynnego prawa wyborczego. 30. Kto może zgłaszać kandydatów na parlamentarzystów? Kandydatów na posłów i senatorów mogą zgłaszać partie polityczne i obywatele. 31. Jakie instytucje przeprowadzają wybory parlamentarne? Wybory przeprowadzają Państwowa Komisja Wyborcza, okręgowe komisje wyborcze oraz obwodowe komisje wyborcze. 32. Każdy obywatel może wnieść protest przeciwko ważności wyborów do Sądu Najwyższego. 33. Kiedy rozpoczyna się cisza wyborcza i kiedy się kończy? Cisza wyborcza rozpoczyna się 24 godziny przed dniem wyborów i trwa aż do zakończenia głosowania. 34. Jakie działania są zabronione w czasie ciszy wyborczej? W tym czasie jest zabronione podawanie do wiadomości publicznej wyników sondaży przedwyborczych oraz prowadzenie agitacji wyborczej. 35. Sejm składa się z 460 posłów, a senat ze 100 senatorów. 36. Jaki charakter ma mandat parlamentarny? 1) Generalny 2) Nieodwołalny 3) Niezależny 37. Na czym polega charakter generalny mandatu parlamentarnego? Mandat parlamentarny ma charakter generalny - wyraża wolę całego narodu. 38. Na czym polega charakter nieodwołalny mandatu parlamentarnego? Parlamentarzystów nie można odwołać 39. Na czym polega charakter niezależny mandatu parlamentarnego? Posła nie obowiązują instrukcje wyborcze 40. Co oznacza immunitet parlamentarny? Parlamentarzyści dysponują immunitetem parlamentarnym. Jest to przywilej, który uniemożliwia pociągnięcie ich do odpowiedzialności karnej (immunitet formalny) lub aresztowanie (nietykalność) bez zgody sejmu oraz zwalnia z odpowiedzialności za czyny związane z działalnością parlamentarną, np. 3

4 wystąpienia (immunitet materialny). Immunitet ma chronić niezależność parlamentarzystów i zapewniać im swobodę wykonywania swoich funkcji. 41. Z czym jest związany immunitet formalny? Uniemożliwia pociągnięcie ich do odpowiedzialności karnej 42. Z czym jest związany immunitet materialny? Zwalnia z odpowiedzialności za czyny związane z działalnością parlamentarną, np. wystąpienia 43. W jaki sposób organizują się parlamentarzyści? Posłowie i senatorowie tworzą koła i kluby parlamentarne, które zrzeszają przedstawicieli poszczególnych partii politycznych. 44. Ile osób może utworzyć klub parlamentarny? Klub może utworzyć 15 posłów lub 7 senatorów. 45. Ile osób może utworzyć koło poselskie? 3 parlamentarzystów 46. Jakie są zadania klubów parlamentarnych? 1) przygotowują projekty ustaw, 2) ustalają wspólne stanowisko w głosowaniach. 47. Czym jest dyscyplina klubowa? W głosowaniach bardzo często wprowadza się dyscyplinę klubową, czyli zobowiązanie wszystkich członków klubu do głosowania w określony sposób. 48. W jaki sposób dzielą się kluby i koła parlamentarne? Kluby i koła dzielą się na koalicyjne i tworzące jego zaplecze parlamentarne oraz opozycyjne (sprzeciwiające się polityce rządu). 49. Sejm i senat obradują na posiedzeniach. 50. Kto zwołuje pierwsze posiedzenie nowo wybranego Parlamentu? Prezydent 51. Kto zwołuje kolejne posiedzenia Parlamentu: marszałkowie 52. Organy sejmu to: 1) Marszałek sejmu 2) Prezydium Sejmu a) Konwent seniorów 53. Komisje sejmowe 54. Jaka jest procedura wybierania marszałka Sejmu: Marszałek sejmu jest wybierany przez posłów ze swego grona na pierwszym posiedzeniu. 55. Jakie są kompetencje marszałka Sejmu? 1) Organizuje obrady sejmu oraz im przewodniczy. 2) Ustala harmonogram prac Sejmu, 3) Reprezentuje sejm wobec innych organów. 56. Prezydium Sejmu tworzą marszałek oraz wicemarszałkowie. 57. Jakie są zadania prezydium Sejmu? Jest to organ kierujący pracami sejmu, ustala plan jego prac oraz koordynuje prace komisji. 58. Kto wchodzi w skład Konwentu Seniorów? Konwent Seniorów składa się z członków Prezydium Sejmu oraz przewodniczących klubów i kół parlamentarnych. 59. Jakie są zadania Konwentu Seniorów? Do jego kompetencji należy opiniowanie planu prac sejmu i ustalanie porządku poszczególnych posiedzeń. 60. Jakie są zadania Komisji Sejmowych? Komisje sejmowe są organami sejmu, do których kompetencji należy rozpatrywanie spraw będących przedmiotem obrad sejmu, wyrażanie opinii w sprawach przekazywanych pod ich obrady. 61. Jak możemy podzielić Komisje Sejmowe? 4

5 Komisje dzielą się na stałe oraz nadzwyczajne. 62. Dlaczego komisja śledcza jest szczególnym rodzajem Komisji? Szczególnym rodzajem komisji jest komisja śledcza, powoływana dla zbadania określonej sprawy. Jej członkowie mają prawo do przesłuchiwania świadków. 63. Organami senatu są: 1) Marszałek Senatu, 2) Prezydium Senatu, 3) Konwent Seniorów 4) komisje Funkcje Sejmu 64. Funkcja ustawodawcza: Podstawowa funkcja Sejmu, polega na stanowieniu, w drodze procedury legislacyjnej, aktów prawnych ustaw decydujących o zasadach funkcjonowania podstawowych dziedzin życia obywateli. Materią ustawową, czyli obszarem regulowanym przez ustawę, mogą być m.in.: prawa i wolności obywatelskie, organizacja i działanie najważniejszych organów państwa, system wydatków i dochodów budżetu państwa (ustawa budżetowa), prawo karne. Ponadto Sejm w drodze ustawy upoważnia Prezydenta RP do ratyfikowania i wypowiadania niektórych umów międzynarodowych. W ramach tej funkcji można także wyróżnić funkcję ustrojodawczą, tj. stanowienie norm konstytucyjnych, najważniejszych i podstawowych dla danego systemu prawa; 65. Funkcja kontrolna: Druga podstawowa funkcja Sejmu, polega na możliwości samodzielnego ustalania przez Sejm stanu faktycznego w sprawach dotyczących Rady Ministrów oraz podporządkowanej mu administracji, a także podstawowych dziedzin życia społecznego i porównywania go ze stanem nakazanym przez prawo. W ramach swych uprawnień Sejm może żądać informacji w danej sprawie od członka rządu w formie pisemnej lub ustnej na posiedzeniu Sejmu lub komisji. Wniosek o przedstawienie informacji bieżącej przez członka Rady Ministrów na posiedzeniu Sejmu ma prawo złożyć klub albo grupa 15 posłów. Wynikiem tej kontroli są wyrażane przez Sejm oceny postępowania, opinie, dezyderaty i sugestie, które nie są prawnie wiążące. Konsekwencją ocen mogą być jednak takie działania, jak odwołanie danej osoby ze stanowiska państwowego, np. ministra na skutek wyrażenia w stosunku do niego wotum nieufności. W ramach realizowania funkcji kontrolnej Sejm debatuje corocznie nad wykonaniem przez rząd ustawy budżetowej, opierając się na opinii Najwyższej Izby Kontroli, a efektem dokonanej oceny jest udzielenie bądź nieudzielenie absolutorium dla rządu. Sejm rozpatruje też sprawozdania Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych, jak również wysłuchuje corocznej informacji Rzecznika Praw Obywatelskich w sprawie stanu przestrzegania wolności i praw człowieka i obywatela; 66. Instrumenty kontroli, jakimi dysponuje władza ustawodawcza to: 1) Absolutorium 2) Zapytania 3) Interpelacje 4) Pytania 5) Komisje śledcze 6) Pociągnięcie do odpowiedzialności konstytucyjnej 7) Wotum zaufania 8) Wotum nieufności 67. Absolutorium to zatwierdzenie działalności finansowej rządu. Jego udzielenie oznacza, że rząd nie naruszył ustawy budżetowej. Nieudzielanie absolutorium jest równoznaczne ze stwierdzeniem, że rząd naruszył ustawę budżetową. Może się to zakończyć dymisją rządu lub pociągnięciem ministrów do odpowiedzialności konstytucyjnej. 5

6 68. Zapytania - stanowią sposób zwracania się posłów do członków rządu z prośbą o udzielenie informacji. Mają one formę pisemną i mogą dotyczyć spraw o charakterze jednostkowym. 69. Interpelacje - stanowią sposób zwracania się posłów do członków rządu z prośbą o udzielenie informacji. Mają one formę pisemną i mogą dotyczyć spraw o charakterze zasadniczym. 70. Pytania - Posłowie mogą zadawać je w sprawach bieżących. 71. Komisje śledcze - są powoływane przez sejm, aby wyjaśnić jakąś sprawę. Mają prawo przesłuchiwania osób przed nie wezwanych na zasadach określonych w kodeksie karnym. 72. Pociągnięcie do odpowiedzialności konstytucyjnej to - prawo do stawiania przed Trybunałem Stanu najwyższych urzędników państwowych w wypadku naruszenia przez nich konstytucji lub ustaw. 73. Wotum zaufania - to uchwała sejmu wyrażająca poparcie dla polityki rządu. 74. Wotum nieufności - to uchwała sejmu wyrażająca brak poparcia dla polityki rządu lub ministra. Jest ono uchwalone większością ustawowej liczby posłów (231). 75. Funkcja kreacyjna: Polega na bezpośrednim powoływaniu i odwoływaniu organów konstytucyjnych państwa oraz osób, które wchodzą w skład tych organów, a także egzekwowaniu ich odpowiedzialności. Sejm uczestniczy w tworzeniu rządu, udzielając wotum zaufania powołanej przez Prezydenta Radzie Ministrów lub samodzielnie wybierając Prezesa Rady Ministrów i proponowany przez niego skład rządu. Ponadto Sejm, za zgodą Senatu, powołuje Prezesa Najwyższej Izby Kontroli, Rzecznika Praw Obywatelskich i Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych, a na wniosek Prezydenta RP Sejm powołuje Prezesa Narodowego Banku Polskiego. Sejm powołuje również członków Trybunału Konstytucyjnego i Trybunału Stanu, część składu Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, Krajowej Rady Sądownictwa i Rady Polityki Pieniężnej. 76. Kiedy Sejm samodzielnie pełni funkcję kreacyjną: 1) powołuje lub odwołuje Radę Ministrów; 2) wybiera sędziów Trybunału Konstytucyjnego i Trybunału Stanu; 77. Kogo Sejm powołuje na wniosek prezydenta: Prezesa Narodowego Banku Polskiego. 78. Sejm wspólnie z senatem powołują: 1) członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji (2 członków sejm, l członka senat); 2) członków Krajowej Rady Sądownictwa (4 - sejm, 2 - senat); 3) członków Rady Polityki Pieniężnej (po 3 członków sejm i senat); 4) prezesa Najwyższej Izby Kontroli, Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka, Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych. 79. Funkcja ustrojodawcza: to prawo do zmiany ustroju politycznego, społecznego i gospodarczego poprzez zmianę konstytucji. Organy Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej Marszałek Sejmu 80. Marszałek jest wybierany na pierwszym posiedzeniu Sejmu, spośród kandydatów zgłoszonych przez grupę co najmniej 15 posłów. Sejm dokonuje wyboru Marszałka bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Wybór Marszałka Sejmu przeprowadza Marszałek Senior, powoływany przez Prezydenta RP spośród najstarszych wiekiem posłów. Symbolem władzy i godności Marszałka Sejmu jest laska marszałkowska. Poprzez trzykrotne uderzenie nią o podłogę Marszałek otwiera i zamyka obrady. Marszałka Sejmu, w zakresie przez niego określonym, zastępują wicemarszałkowie Sejmu. Nie są oni jednak, tak jak Marszałek, organami Sejmu, ponieważ nie mają żadnych własnych kompetencji. 81. Kompetencje Marszałka Sejmu określa Konstytucja RP, regulamin Sejmu oraz ustawy. 82. Uprawnienia konstytucyjne obejmują m.in.: 1) przewodniczenie obradom Sejmu; 2) stanie na straży jego praw oraz reprezentowanie Sejmu na zewnątrz; 6

7 3) przekazywanie Senatowi oraz przedstawianie Prezydentowi RP do podpisu uchwalonej ustawy; 4) sprawowanie tymczasowego zastępstwa Prezydenta RP, w razie opróżnienia tego urzędu do czasu objęcia stanowiska przez nowego Prezydenta lub jeżeli Prezydent nie może przejściowo sprawować urzędu; 5) zarządzanie wyborów na urząd Prezydenta RP oraz przewodniczenie wspólnym obradom Sejmu i Senatu działającym jako Zgromadzenie Narodowe, np. w celu odebrania przysięgi od Prezydenta RP; 6) czuwanie nad przestrzeganiem przez organy wymiaru sprawiedliwości zasad nietykalności poselskiej, co oznacza, że Marszałek Sejmu informowany jest o każdym zatrzymaniu posła; 7) kierowanie do Trybunału Konstytucyjnego wniosków w sprawie zgodności aktów normatywnych z konstytucją, oraz inicjowanie postępowania w sprawie odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu wobec posłów naruszających zakaz prowadzenia działalności gospodarczej związanej z osiąganiem korzyści z majątku Skarbu Państwa. 83. Uprawnienia regulaminowe Marszałka Sejmu obejmują m.in.: 1) zwoływanie posiedzeń Sejmu i przewodniczenie jego obradom; 2) czuwanie nad tokiem i terminowością prac Sejmu i jego organów, w tym nadawanie biegu inicjatywom ustawodawczym i uchwałodawczym oraz wnioskom organów państwa skierowanym do Sejmu; 3) kierowanie pracami Prezydium Sejmu, zwoływanie Konwentu Seniorów oraz przewodniczenie ich obradom; 4) prowadzenie spraw z zakresu stosunków z Senatem, parlamentami innych krajów, a także instytucjami oraz innymi organami Unii Europejskiej; 5) udzielanie posłom niezbędnej pomocy w ich pracy parlamentarnej; 6) administrowanie Sejmem, poprzez m.in. sprawowanie pieczy nad spokojem i porządkiem na całym obszarze Sejmu; 7) powoływanie, po zasięgnięciu opinii Komisji Regulaminowej i Spraw Poselskich, Szefa Kancelarii Sejmu. 8) Uprawnienia ustawowe obejmują m.in. powoływanie Głównego Inspektora Pracy i jego zastępców, wiceprezesów Najwyższej Izby Kontroli oraz Kierownika Krajowego Biura Wyborczego. Prezydium Sejmu 84. Prezydium Sejmu tworzą Marszałek i wicemarszałkowie Sejmu. Tradycyjnie skład tego kolegialnego organu Sejmu odzwierciedla zróżnicowanie polityczne izby w Prezydium reprezentowani są zarówno posłowie ugrupowań wspierających rząd, jak również opozycja polityczna. W posiedzeniach Prezydium Sejmu bierze udział z głosem doradczym Szef Kancelarii Sejmu. Marszałek Sejmu może zaprosić na posiedzenie Prezydium Sejmu również inne osoby. Prezydium Sejmu jest drugim, obok Marszałka Sejmu, organem kierowniczym Sejmu. 85. Do kompetencji Prezydium Sejmu, określonych przez regulamin Sejmu oraz ustawy, należy ustalanie planów prac Sejmu poprzez wyznaczanie tzw. tygodni posiedzeń, organizowanie współpracy między komisjami sejmowymi i koordynowanie ich działań oraz opiniowanie spraw wniesionych przez Marszałka Sejmu. Bardzo ważnym uprawnieniem przysługującym Prezydium Sejmu jest prawo dokonywania wykładni regulaminu Sejmu (po zasięgnięciu opinii Komisji Regulaminowej i Spraw Poselskich), gdyż dokonana interpretacja obowiązuje wszystkich adresatów danego przepisu. Prezydium Sejmu ustala także zasady organizowania doradztwa naukowego na rzecz Sejmu i jego organów, zasady powoływania doradców sejmowych oraz tryb korzystania z opinii i ekspertyz. Prezydium Sejmu przysługuje również prawo inicjatywy uchwałodawczej w zakresie zmian regulaminu Sejmu lub w sprawie przeprowadzenia referendum ogólnokrajowego. Komisje sejmowe 7

8 86. Komisje sejmowe są organami pomocniczymi Sejmu. Zajmują się one rozpatrywaniem i przygotowywaniem spraw stanowiących przedmiot prac Sejmu oraz wyrażaniem opinii w sprawach przekazanych pod ich obrady przez Sejm, Marszałka Sejmu lub Prezydium Sejmu. Chodzi w szczególności o prace legislacyjne nad projektami ustaw, czy też prace nad wnioskami kierowanymi do Sejmu. Ze względu na to, że część problemów nie może być w pełni i w sposób efektywny przedyskutowana i przeanalizowana na posiedzeniu plenarnym, konkretne rozwiązania są wypracowywane i przygotowywane w komisjach. 87. Komisje sprawują również kontrolę nad działalnością poszczególnych organów państwowych, samorządu terytorialnego oraz innych organizacji w zakresie wprowadzania w życie i wykonywania ustaw oraz uchwał Sejmu. Wiąże się to ściśle z funkcją kontrolną Sejmu. 88. W skład komisji sejmowej wchodzą grupy posłów wybieranych przez Sejm w drodze uchwały. Skład osobowy komisji jest ustalany przez Sejm na początku kadencji. W praktyce podział miejsc w komisjach jest ustalany zgodnie z zasadą reprezentacji wszystkich klubów poselskich, w proporcji wynikającej z ich liczebności. Pracami każdej komisji kieruje prezydium (tworzy je przewodniczący oraz zastępcy przewodniczącego), wybierane przez samą komisję spośród jej członków. W celu usprawnienia swoich prac nad konkretnymi sprawami, komisje mogą powoływać swoje organy wewnętrzne, tzw. podkomisje oraz korzystać z opinii zaproszonych specjalistów z danej dziedziny, tj. ekspertów komisji. 89. Komisje można podzielić na: 1) stałe, których powołanie przewiduje regulamin Sejmu; wśród nich wyróżnić można tzw. komisje resortowo-problemowe, których prace z reguły dotyczą spraw pozostających we właściwości jednego z ministerstw, np. Komisja Spraw Zagranicznych, oraz pozaresortowe, których zakres działania łączy się z realizowanymi przez Sejm funkcjami niewiążącymi się ze strukturą administracyjną, np. Komisja Etyki Poselskiej; 2) nadzwyczajne, które są tworzone przez Sejm w celu zajęcia się określoną, ważną sprawą i są rozwiązywane po jej rozpatrzeniu (np. uchwaleniu zmian konstytucji czy kodeksów); 3) śledcze, które mają szczególne znaczenie dla realizacji funkcji kontrolnej Sejmu. Tryb działania komisji śledczych został określony w ustawie, która nadaje im uprawnienia nie tylko wobec organów państwowych, ale też w stosunku do osób fizycznych i innych podmiotów, co oznacza, że komisja może np. wzywać te osoby na świadków i przesłuchiwać pod rygorem odpowiedzialności karnej, czy też żądać od prokuratury informacji i akt sprawy. Komisja ma zapewniony dostęp do dokumentów oraz współpracuje z organami prowadzącymi postępowania, np. prokuraturą, na określonych zasadach. Konwent Seniorów 90. Konwent Seniorów jest organem kierowniczym Sejmu o charakterze opiniodawczym, jego rozstrzygnięcia nie są prawnie wiążące. Do najważniejszych zadań Konwentu należy opiniowanie: projektów planów prac Sejmu, projektów porządku dziennego poszczególnych posiedzeń Sejmu oraz ich terminów, wniosków co do trybu dyskusji nad poszczególnymi punktami porządku dziennego posiedzenia Sejmu oraz wniosków co do wyboru przez Sejm jego organów. Uprawnienia Konwentu obejmują również opiniowanie zadań i przebiegu pracy Kancelarii Sejmu oraz innych spraw przekazanych przez Marszałka lub Prezydium Sejmu. 91. Konwent Seniorów zapewnia współdziałanie klubów w sprawach związanych z działalnością i tokiem prac Sejmu. W jego skład wchodzą: Marszałek Sejmu, wicemarszałkowie Sejmu, przewodniczący lub wiceprzewodniczący klubów i kół poselskich. W posiedzeniach Konwentu Seniorów bierze udział z głosem doradczym Szef Kancelarii Sejmu, mogą w nim także uczestniczyć inne zaproszone osoby. Posiedzenia zwołuje Marszałek Sejmu z własnej inicjatywy, z inicjatywy Prezydium Sejmu, na wniosek klubu reprezentowanego w Konwencie Seniorów lub grupy co najmniej 15 posłów. Posiedzenia Sejmu 8

9 92. Posiedzenie Sejmu to zgromadzenie pełnego jego składu (460 posłów) w celu obradowania nad sprawami będącymi przedmiotem prac Sejmu, a w szczególności uchwalaniem ustaw. 93. Posiedzenia Sejmu odbywają się w terminach ustalonych przez Prezydium Sejmu lub terminie określonym uchwałą samego Sejmu. W praktyce posiedzenia odbywają w tzw. tygodniach posiedzeń, między którymi posiedzeń się nie zwołuje ( posłowie mają wówczas czas na wykonywanie swych obowiązków poselskich w ich okręgach wyborczych). Jednak posiedzenie można w razie potrzeby zwołać w każdej chwili. 94. Posiedzenia Sejmu otwiera i zamyka Marszałek Sejmu trzykrotnie uderzając laską marszałkowską o podłogę. 95. Czas trwania posiedzenia jest ściśle związany z porządkiem dziennym posiedzenia, czyli zestawieniem spraw, jakimi Sejm ma zająć się na danym posiedzeniu. Posiedzenie trwa bowiem tak długo, dopóki porządek dzienny nie zostanie wyczerpany, a tym samym omówione zostaną wszystkie zaplanowane w porządku np. projekty ustaw. 96. Jako, że terminy posiedzeń obejmują tylko kilka dni, a plan prac jest bardzo rozbudowany, często zdarza się, że Sejm obraduje do późnych godzin nocnych. 97. Porządek dzienny posiedzenia jest ustalany przez Marszałka Sejmu, po wysłuchaniu opinii Konwentu Seniorów. W przypadku gdyby ta opinia nie była jednolita, w spornych punktach rozstrzyga Sejm w drodze głosowania. Głosowania 98. Jednym z obowiązków poselskich jest udział w głosowaniu. Aby głosowanie było ważne, niezbędne jest kworum, które przy uchwalaniu ustaw wynosi co najmniej połowę ustawowej liczby posłów minimum 230 posłów. Do kworum nie są jednak wliczani posłowie, którzy będąc na sali, nie podjęli żadnej decyzji, czyli nie zagłosowali ani za, ani przeciw, ani wstrzymuję się. Warunkiem przyjęcia ustawy jest poparcie jej przez zwykłą większość posłów. W tym samym trybie Sejm podejmuje uchwały i inne rozstrzygnięcia, jeżeli przepisy konstytucji albo regulaminu Sejmu nie stanowią inaczej. 99. Głosowanie jest jawne i odbywa się poprzez podniesienie ręki przez posła oraz jednoczesne wykorzystanie przez niego elektronicznego urządzenia do głosowania. Poseł głosuje po wprowadzeniu do czytnika osobistej karty magnetycznej, na której zakodowane są jego dane. W wypadku awarii urządzeń Marszałek Sejmu może zarządzić głosowanie przez podniesienie ręki i obliczenie głosów przez sekretarzy. Marszałek, jak również grupa co najmniej 30 posłów, może wystąpić z wnioskiem o przeprowadzenie głosowania imiennego. Głosowanie to polega na tym, że posłowie kolejno, w porządku alfabetycznym, wyczytywani przez sekretarza Sejmu wrzucają karty do głosowania do specjalnej urny Wyniki głosowania ogłasza Marszałek Sejmu po obliczeniu głosów. Jeżeli jednak wynik głosowania budzi wątpliwości posłów, to Sejm, na wniosek 30 posłów, może dokonać tzw. reasumpcji głosowania, czyli powtórzyć głosowanie, ale może się to odbyć tylko na tym samym posiedzeniu Sejmu Można wyróżnić następujące rodzaje większości, które obowiązują w zależności od wagi podejmowanych przez Sejm rozstrzygnięć: 1) Zwykła większość 2) Bezwzględna większość 3) Kwalifikowana większość Rodzaje większości w parlamencie 102. Podaj definicję większości zwykłej: liczba głosów za jest większa niż liczba głosów przeciw, liczba głosów wstrzymujących się jest bez znaczenia; 103. Podaj definicję większości bezwzględnej: liczba głosów za jest większa niż suma głosów przeciw i wstrzymujących się; 104. Podaj definicję większości kwalifikowanej: większość głosów jest wyrażona ułamkiem, np. 2/3, 3/5. Zgromadzenie Narodowe 9

10 105. Czym jest Zgromadzenie Narodowe? W sytuacjach określonych w konstytucji sejm i senat obradują wspólnie pod przewodnictwem marszałka sejmu lub w jego zastępstwie marszałka senatu jako Zgromadzenie Narodowe Podaj cztery przypadki, w których zbiera się Zgromadzenie Narodowe: 1) odebrania przysięgi od nowo wybranego prezydenta; 2) uznania prezydenta za niezdolnego do pełnienia funkcji z powodu złego stanu zdrowia; 3) postawienia prezydenta w stan oskarżenia; 4) wysłuchania orędzia prezydenckiego, które jest skierowane do Zgromadzenia. Zmiana Konstytucji 107. Kto może wnieść projekt zmiany konstytucji: Projekt ustawy o zmianie konstytucji może wnieść co najmniej 1/5 posłów, senat lub prezydent Kiedy następuje zmiana Konstytucji? Zmiana następuje, gdy ustawa zastaje uchwalona w jednakowym brzmieniu przez sejm i senat. Sejm podejmuje decyzje większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy posłów, a senat większością bezwzględną w obecności co najmniej połowy senatorów Kiedy możliwe jest przeprowadzenie referendum zatwierdzającego i kto może o nie wystąpić? Jeśli zmiana konstytucji dotyczy rozdziałów I, II lub XII, to 1/5 posłów, senat lub prezydent mogą zażądać przeprowadzenia referendum zatwierdzającego Parlament jest najważniejszym organem prawotwórczym w państwie, co wynika z systemu trójpodziału władz. Ustawy mogą regulować wszystkie sprawy w państwie. Ustawa budżetowa 111. Rada Ministrów posiada wyłączność inicjatywy ustawodawczej w przypadku projektu budżetu państwa; senat nie ma możliwości odrzucenia ustawy budżetowej; prezydent nie dysponuje w ty przypadku prawem weta. Współtworzenie kierunków polityki państwa 112. Współtworzenie kierunków polityki państwa polega na podejmowaniu decyzji w niektórych dziedzinach polityki wewnętrznej i międzynarodowej Sejm podejmuje uchwałę o stanie wojennym w wypadku napaści lub gdy wymagają tego podpisane umowy (np. sojusze wojskowe) Sejm i senat wyrażają zgodę na ratyfikowanie umów międzynarodowych dotyczących pokoju, sojuszy wojskowych, członkostwa w organizacjach międzynarodowych, wolności i praw obywatelskich Senat sprawuje opiekę nad Polakami i Polonią za granicą Proces ustawodawczy 116. Proces ustawodawczy to ogół wszystkich czynności dokonywanych w parlamencie i poza nim, w celu uchwalenia ustawy, określony został szczegółowo w Konstytucji RP oraz regulaminie Sejmu Inicjatywa ustawodawcza - Aby proces legislacyjny mógł się rozpocząć, konieczne jest wniesienie projektu ustawy do Sejmu. Mogą to uczynić tylko określone podmioty, którym przysługuje prawo inicjatywy ustawodawczej: 1) posłowie (poselskie projekty mogą wnosić komisje sejmowe lub grupa co najmniej 15 posłów); 2) Senat (konieczna jest uchwała całej izby); 3) Prezydent; 4) Rada Ministrów, czyli rząd. 5) Dodatkowo konstytucja przewiduje możliwość złożenia projektu przez obywateli w ramach tzw. inicjatywy obywatelskiej, ale konieczne jest podpisanie się pod takim projektem obywateli mających prawo wybierania do Sejmu Istnieją jednak pewne projekty, z którymi mogą wystąpić tylko określone podmioty spośród wyżej wymienionych, np. 1) projekt ustawy budżetowej może zostać wniesiony jedynie przez Radę Ministrów. 10

11 2) Szczególne znaczenie mają pilne projekty ustaw, które może wnieść do Sejmu tylko rząd. Status pilnego projektu zapewnia pierwszeństwo przed innymi projektami i szybkie uchwalenie ustawy, tzw. szybka ścieżka legislacyjna, co zapewnia rządowi możliwość realizowania najważniejszych zadań dla państwa. Różnica polega tu m.in. na tym, że Senat ma na rozpatrzenie ustawy tylko 14 dni, a Prezydent 7 dni. Jednak pewne sprawy nie mogą być regulowane w tym trybie np. ustawy dotyczące wyborów Projekt ustawy może dotyczyć uchwalenia nowej ustawy w sprawach, które np. nie były do tej pory regulowane lub zmiany już obowiązującej ustawy, czyli jej nowelizacji Projekty ustaw składa się w formie pisemnej na ręce Marszałka Sejmu (w praktyce parlamentarnej przyjęło się określenie wnieść do laski marszałkowskiej ), który zarządza ich drukowanie i doręczenie posłom. Ze względu na bardzo dużą liczbę projektów, które często dotyczą tego samego problemu np. zmiany Kodeksu Karnego, dla ułatwienia prac w Sejmie, każdemu projektowi zostaje nadany indywidualny numer druku sejmowego Wnosząc projekt wnioskodawca wskazuje swego przedstawiciela upoważnionego do reprezentowania go w pracach nad tym projektem. Każdy projekt musi również zawierać uzasadnienie, które wyjaśnia m.in. potrzebę i cel wydania ustawy, przedstawia przewidywane skutki społeczne, gospodarcze, finansowe i prawne, wskazuje źródła finansowania, czy też zawiera oświadczenie o zgodności projektu ustawy z prawem Unii Europejskiej. Marszałek Sejmu może zwrócić wnioskodawcy projekt ustawy, jeżeli dołączone do niego uzasadnienie nie odpowiada wymogom prawnym Jeżeli istnieje wątpliwość, czy projekt nie jest sprzeczny z prawem, w tym z prawem Unii Europejskiej lub podstawowymi zasadami techniki prawodawczej, Marszałek Sejmu, po zasięgnięciu opinii Prezydium Sejmu, może skierować dany projekt do Komisji Ustawodawczej celem wyrażenia opinii. Jeśli Komisja większością 3/5 głosów w obecności co najmniej połowy członków Komisji zaopiniuje projekt jako niedopuszczalny, Marszałek może nie nadać projektowi dalszego biegu Rozpatrzenie projektu ustawy przez Sejm odbywa się w trzech czytaniach. Nazwa czytanie wzięła się stąd, iż dawniej na sali obrad czytano cały projekt. Pierwsze czytanie 124. Odbywa się ono na posiedzeniu plenarnym Sejmu lub na posiedzeniu komisji sejmowej właściwej dla danej problematyki wynikającej z projektu. Z uwagi na znaczne obciążenie porządku dziennego posiedzeń Sejmu regułą jest przeprowadzanie pierwszego czytania na posiedzeniu komisji. Jednak pewne, ważne społecznie projekty ustaw muszą być przedstawione na posiedzeniu Sejmu. Są to projekty ustaw: o zmianie konstytucji, podatkowych, dotyczące wyboru Prezydenta, Sejmu i Senatu oraz organów samorządu terytorialnego, regulujące ustrój i właściwość władz publicznych, projekt ustawy budżetowej, a także kodeksy. Marszałek Sejmu może skierować do pierwszego czytania na posiedzeniu Sejmu również inne projekty ustaw, jeżeli przemawiają za tym ważne względy Pierwsze czytanie projektu ustawy obejmuje uzasadnienie projektu przez wnioskodawcę, debatę w sprawie ogólnych zasad projektu oraz pytania posłów i odpowiedzi wnioskodawcy. Jeżeli pierwsze czytanie odbywa się na posiedzeniu Sejmu, kończy się ono podjęciem uchwały o skierowaniu projektu do właściwej ze względu na tematykę projektu - komisji, bądź kilku komisji, jeżeli tematyka projektu obejmuje zakres ich działania. Na tym etapie może jednak już zostać złożony wniosek o odrzucenie projektu w całości Komisje pracując nad przepisami projektu mogą poprawiać i zmieniać ich treść. Do szczegółowego rozpatrzenia projektu komisje mogą powołać podkomisję, a ponadto mogą korzystać z opinii zaproszonych specjalistów z danej dziedziny tj. ekspertów komisji. Obowiązek uczestniczenia w posiedzeniach komisji i podkomisji ma upoważniony przedstawiciel wnioskodawcy Po zakończeniu prac komisja ustala wspólne stanowisko w sprawie danego projektu ustawy i przedstawia go w formie sprawozdania, a w nim wniosek o przyjęcie projektu bez poprawek, przyjęcie projektu z określonymi poprawkami lub odrzucenie projektu. W sprawozdaniu zamieszcza się również, po pisemnym zgłoszeniu, wnioski i propozycje poprawek odrzuconych przez komisje, które stają się później przedmiotem obrad jako wnioski mniejszości. 11

12 128. Ze swego grona komisja wybiera posła sprawozdawcę, którego zadaniem jest przedstawienie efektów prac komisji nad projektem w formie sprawozdania. Drugie czytanie 129. Czytanie to zawsze jest przeprowadzane na posiedzeniu Sejmu i obejmuje przedstawienie Sejmowi sprawozdania komisji o projekcie ustawy, a w dalszej kolejności przeprowadzenie debaty, w czasie której mogą być zgłaszane kolejne poprawki i wnioski. Prawo wnoszenia poprawek w czasie drugiego czytania przysługuje wnioskodawcy, a także grupie co najmniej 15 posłów, przewodniczącemu klubu lub koła poselskiego oraz Radzie Ministrów. Poprawki mogą być zgłaszane do czasu zakończenia drugiego czytania. Ten termin jest ostateczny także dla wnioskodawcy, jeśli zamierza wycofać projekt. Ma on również znaczenie dla poselskich projektów ustaw, jeśli bowiem na skutek cofnięcia poparcia jednego z posłów dla danego projektu liczba podpisów będzie mniejsza niż 15, projekt ten będzie uznany za wycofany Jeżeli podczas drugiego czytania zostały zgłoszone kolejne poprawki i wnioski, projekt zostaje ponownie skierowany do komisji, która je rozpatruje, ocenia i przedstawia Sejmowi dodatkowe sprawozdanie, w którym wnosi o ich przyjęcie lub odrzucenie. Natomiast, jeśli projekt nie został skierowany powtórnie do komisji, może odbyć się niezwłocznie trzecie czytanie. Trzecie czytanie 131. Na posiedzeniu Sejmu poseł sprawozdawca przedstawia dodatkowe sprawozdanie komisji lub, jeżeli projekt nie został skierowany do komisji, poprawki zgłoszone podczas drugiego czytania. Następnie posłowie głosują w odpowiednim porządku nad zgłoszonymi wnioskami i poprawkami, przyjmując je lub odrzucając. Na początku odbywa się głosowanie nad ewentualnym wnioskiem o odrzucenie projektu w całości, potem nad poprawkami do poszczególnych artykułów, a w końcu nad projektem w całości, w brzmieniu zaproponowanym przez komisje, wraz ze zmianami wynikającymi z przegłosowanych poprawek Sejm uchwala ustawę zwykłą większością głosów (liczba głosów za jest większa niż przeciw ), w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. W szczególnych przypadkach przepisy prawa przewidują inne proporcje głosów konieczne do uchwalenia ustawy Następnie Marszałek Sejmu przekazuje uchwaloną przez Sejm ustawę w tym momencie projekt stał się już ustawą, mimo że jeszcze nie jest ona obowiązującym aktem prawnym do Senatu. Prace w Senacie 134. Procedura rozpatrywania ustaw przez Senat regulowana jest przez Konstytucję RP oraz regulamin Senatu Po otrzymaniu ustawy uchwalonej przez Sejm Marszałek Senatu kieruje ją do odpowiednich problemowo komisji senackich (jednej lub kilku), które mają w terminie nie dłuższym niż 18 dni przeanalizować ją i opracować projekt stanowiska Senatu w sprawie ustawy. W przypadku ustaw pilnych oraz ustawy wykonującej prawo Unii Europejskiej w terminie wyznaczonym przez Marszałka Senatu Następnie, na posiedzeniu Senatu odbywa się debata i głosowanie, a w jej efekcie Senat podejmuje uchwałę. Może ona zawierać wniosek o przyjęcie ustawy bez zmian (wtedy jest przekazywana Prezydentowi do podpisu) albo też wniosek o jej odrzucenie w całości lub wprowadzenie poprawek (wtedy ustawa jest przekazywana ponownie do Sejmu) Senat ma ściśle określony czas na podjęcie decyzji w sprawie ustawy, a wynosi on w przypadku ustaw zwykłych 30 dni od jej przekazania (inne terminy przewidziano dla ustawy budżetowej 20 dni, oraz ustaw pilnych 14 dni). Jeśli w tym terminie Senat nie zdecyduje o ewentualnych poprawkach, bądź o odrzuceniu ustawy, uznaje się ją za przyjętą w treści proponowanej przez Sejm. Rozpatrywanie uchwały Senatu przez Sejm 138. Jeżeli Senat podejmie w terminie uchwałę zawierającą poprawki do ustawy uchwalonej przez Sejm lub odrzucającą ustawę w całości, jest ona kierowana przez Marszałka Sejmu pod obrady komisji, która wcześniej zajmowała się pracami nad tą ustawą. Komisja, przy udziale senatora sprawozdawcy, 12

13 dyskutuje nad stanowiskiem Senatu i przedstawia sprawozdanie, w którym wnioskuje o przyjęcie senackich poprawek w całości lub części, bądź też ich odrzucenie Sejm może odrzucić poprawki Senatu, jak i wniosek o odrzucenie ustawy, bezwzględną większością głosów (liczba głosów za jest większa niż suma przeciw i wstrzymujących się ), w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Jeżeli jednak nie będzie takiej większości, ostateczny tekst ustawy będzie zawierał treść uwzględniającą poprawki Senatu. Natomiast w przypadku głosowania uchwały Senatu o odrzucenie ustawy, brak większości bezwzględnej będzie oznaczał, że ustawa upadła i nie stanie się obowiązującym prawem Po rozpatrzeniu stanowiska Senatu, Marszałek Sejmu przekazuje ustawę do podpisu Prezydentowi RP. Prezydent w procesie legislacyjnym 141. Prezydent RP podpisuje ustawę w ciągu 21 dni od dnia jej przedstawienia (7 dni w przypadku ustaw pilnych i ustawy budżetowej) i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw. Aby bowiem ustawa stała się obowiązującym prawem (weszła w życie) musi być w nim opublikowana, a następnie musi upłynąć określony termin, tzw. vacatio legis, czyli okres potrzebny do zapoznania się z nią przez obywateli i przygotowania do jej realizowania Prezydent może jednak odmówić podpisania ustawy i z umotywowanym wnioskiem przekazać ją Sejmowi do ponownego rozpatrzenia (tzw. weto ustawodawcze), co powoduje, że zajmie się nią ponownie Sejm (ale już nie Senat). Nie ma on jednak na tym etapie możliwości wnoszenia nowych poprawek Jeżeli, większością 3/5 głosów, w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów, Sejm odrzuci weto Prezydenta, to nie ma on innej możliwości, jak tylko podpisać ponownie uchwaloną ustawę i zarządzić jej ogłoszenie. Jeżeli takiej większości nie będzie, proces ustawodawczy kończy się i ustawa nie nabierze mocy prawnej Prezydent, jeśli ma wątpliwości prawne co do ustawy uchwalonej przez parlament, może złożyć wniosek do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie jej zgodności z konstytucją. Jeśli jednak skorzysta z tego uprawnienia, nie może już zastosować weta ustawodawczego Po rozpatrzeniu wniosku Trybunał orzeka, czy ustawa jest zgodna z konstytucją. Jeżeli Trybunał uzna ustawę za zgodną z konstytucją, Prezydent ma bezwzględny obowiązek jej podpisania. Jeśli zaś orzeknie o niezgodności całej ustawy, głowa państwa odmawia jej podpisania Może się również zdarzyć, że Trybunał orzeknie, iż tylko niektóre przepisy są niezgodne z ustawą zasadniczą. Jeżeli te przepisy nie są nierozerwalnie związane z ustawą, wtedy Prezydent, po uzyskaniu opinii Marszałka Sejmu, może ją podpisać z pominięciem tych przepisów, albo zwrócić ustawę Sejmowi w celu usunięcia niezgodności. W takim przypadku ustawą zajmie się ponownie Sejm, następnie Senat, a ich głównym zadaniem będzie taka zmiana przepisów, aby były one zgodne z konstytucją. Po ich przepracowaniu poprawiona ustawa jest ponownie przekazywana Prezydentowi do podpisu Przedstawiony schemat postępowania w toku procedury legislacyjnej nie uwzględnia wszystkich różnic przewidzianych przy rozpatrywaniu projektów ustaw: pilnych, o zmianie konstytucji, wykonujących prawo Unii Europejskiej, projektu ustawy budżetowej, projektu ustawy podpisanej przez obywateli czy kodeksów. Różnice te mają zapewnić przyjęcie ustaw w odpowiednim terminie (np. ustawa budżetowa) albo też zapewnić szczegółowe jego dopracowanie (zmiany kodeksów). Prezydent RP 148. Uprawnienia prezydenta możemy podzielić na: 1) Uprawnienia zwykłe 2) Prerogatywy 149. Uprawnienia zwykłe wymagają kontrasygnaty, czyli podpisu premiera, co oznacza, że przejmuje on odpowiedzialność polityczną za podjętą decyzję 150. Prerogatywy - nie wymagają zgody premiera (wymienione są w Art. 144 Konstytucji RP) Do prerogatyw należą: 1) uprawnienia wobec parlamentu, 13

14 2) powoływanie najwyższych urzędników państwowych 3) tradycyjne uprawnienia prezydenta Prezydent jest jednoosobowym organem wykonawczym państwa W konstytucji jest określony jako najwyższy przedstawiciel Rzeczypospolitej Polskiej, gwarantuje ciągłość władzy państwowej, stoi na straży suwerenności, bezpieczeństwa państwa oraz nienaruszalności i niepodzielności terytorium. Oznacza to, że jest głową państwa Prezydent jest wybierany na 5-letnią kadencję w wyborach powszechnych, tajnych, równych, bezpośrednich i większościowych. Ta sama osoba może pełnić tę funkcję tylko dwa razy Czynne prawo wyborcze w wyborach prezydenckich przysługuje osobom pełnoletnim, posiadającym polskie obywatelstwo, a bierne osobom, które w dniu wyborów ukończyły 35 lat i korzystają z pełni praw wyborczych Kandydata na prezydenta zgłasza co najmniej 100 tys. obywateli Prezydentem zostaje kandydat, który otrzymał więcej niż połowę ważnych głosów. Jeśli żaden z kandydatów nie uzyska takiej większości, za 14 dni odbywa się druga tura wyborów z udziałem dwóch kandydatów, którzy w pierwszej turze otrzymali najwięcej głosów. Prezydentem zostaje kandydat, który w drugiej turze otrzymał większą liczbę głosów Każdy obywatel ma prawo wnieść protest przeciwko ważności wyborów. Decyzję w tej sprawie podejmuje Sąd Najwyższy Kadencja Prezydenta rozpoczyna się w dniu złożenia przez niego przysięgi przed Zgromadzeniem Narodowym Kadencja prezydenta może ulec skróceniu w wypadku: 1) śmierci, 2) zrzeczenia się urzędu, 3) stwierdzenia nieważności wyborów, 4) uznania przez Zgromadzenie Narodowe niezdolności do sprawowania funkcji 5) orzeczenia Trybunału Stanu, który stwierdzi, że prezydent złamał konstytucję lub ustawę (prezydent nie ponosi odpowiedzialności politycznej) W stan oskarżenia przed Trybunałem Stanu stawia prezydenta Zgromadzenie Narodowe większością 2/3 głosów. Uprawnienia prezydenta względem parlamentu: 1) zarządzanie wyborów i zwoływanie pierwszego posiedzenia obu izb 2) inicjatywa ustawodawcza 3) prawo weto zawieszającego wobec ustaw parlamentu 4) podpisywanie ustaw i ich ogłaszanie 5) prawo skrócenia kadencji sejmu, gdy nie udo mu się wyłonić rządu lub nie uchwali budżetu w wyznaczonym terminie 6) występowanie z wnioskiem do sejmu o powołanie prezesa Narodowego Banku Polskiego 7) prawo zwracania się do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o zbadanie zgodności ustaw z konstytucją Uprawnienia prezydenta względem Rady Ministrów 1) powoływanie rządu 2) dokonywanie zmian w rządzie na wniosek premiera 3) zwoływanie w sprawach szczególnej wagi Rady Gabinetowej 4) wystąpienia z wnioskiem do sejmu o pociągnięcie członka Rady Ministrów do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu 162. Rada Gabinetowa to Rada Ministrów pod przewodnictwem prezydenta; nie posiada ono jednak kompetencji Rady Ministrów Uprawnienia prezydenta względem władzy sądowniczej 14

15 1) powoływanie sędziów na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa 2) powoływanie prezesów Naczelnego Sądu Administracyjnego, Sądu Najwyższego, Trybunału Konstytucyjnego 3) powoływanie jednego członka Krajowej Rady Sądownictwa Uprawnienia prezydenta w zakresie spraw zagranicznych 1) reprezentowanie państwa w stosunkach zagranicznych ratyfikowanie i wypowiadanie umów międzynarodowych 2) mianowanie i odwoływanie przedstawicieli Polski w innych państwach lub przy organizacjach międzynarodowych 3) przyjmowanie listów uwierzytelniających oraz odwołujących przedstawicieli innych państw w Polsce Uprawnienia prezydenta w zakresie sił zbrojnych 1) zwierzchnictwo nad siłami zbrojnymi i obronnością 2) w czasie pokoju sprawowanie władzy za pośrednictwem ministra obrony (jako najwyższy zwierzchnik sił zbrojnych) 3) w sytuacji zagrożenia zarządzanie powszechną lub częściową mobilizację 4) wydawanie decyzji o użyciu sił zbrojnych dla obrony kraju 5) zarządzanie wprowadzenia stanu wyjątkowego, gdy nie może tego uczynić parlament 163. Podaj daty sprawowania urzędu prezydenta i sposób wyboru: Wojciech Jaruzelski (ur. 1923) - Prezydent PRL i RP w lalach , wybrany przez Zgromadzenie Narodowe Lech Wałęsa (ur. 1943) - Prezydent RP w latach , wybrany w wyborach powszechnych Aleksander Kwaśniewski (ur. 1954) - Prezydent RP w latach , dwukrotnie wybrany w wyborach powszechnych Lech Kaczyński ( ) - Prezydent RP od 2005 r r. wybrany w wyborach powszechnych Bronisław Komorowski (ur. 1952) Prezydent RP od 2010 r. wybrany w wyborach powszechnych 164. Wpisz daty sprawowania urzędu prezydenta na emigracji praz następujące osoby: Władysław Raczkiewicz ( ) August Zaleski ( ) Stanisław Ostrowski ( ) Edward Raczyński ( ) Kazimierz Sabbat ( ) Ryszard Kaczorowski ( ) Prezydium Sejmu tworzą Marszałek i wicemarszałkowie. Obecnie 6 osób: Marszałek Sejmu Radosław Sikorski i pięciu wicemarszałków. W skład Konwentu Seniorów w Sejmie wchodzą: Marszałek, wicemarszałkowie, przewodniczący lub wiceprzewodniczący klubów oraz przedstawiciele porozumień [Kluby poselskie lub koła poselskie mogą na zasadzie wzajemnych porozumień ustanawiać wspólną reprezentację w Konwencie Seniorów], a także klubów parlamentarnych, jeśli reprezentują co najmniej 15 posłów oraz kół parlamentarnych reprezentujących w dniu rozpoczęcia kadencji Sejmu osobną listę wyborczą. 15