Słownik pojęć. Absolutorium

Transkrypt

1 Słownik pojęć Absolutorium udzielane przez Sejm, w drodze uchwały Radzie Ministrów po rozpatrzeniu przedłożonego mu sprawozdania z wykonania ustawy budżetowej wraz z informacją o stanie zadłużenia państwa oraz po zapoznaniu się z opinią Najwyższej Izby Kontroli, w terminie 90 dni od dnia przedłożenia Sejmowi sprawozdania (art. 226 ust 1 i 2 Konstytucji). Bierne Prawo Wyborcze wybrany do Sejmu może być obywatel polski, mający prawo wybierania tj. czynne prawo wyborcze, który najpóźniej w dniu wyborów ukończy 21 lat; 2. wybrany do Senatu może być obywatel polski, mający prawo wybierania, który najpóźniej w dniu wyborów ukończy 30 lat (art. 99 Konstytucji). Budżet Państwa zestawienie planowanych na okres jednego roku dochodów i wydatków państwa. Celem sporządzania budżetu jest racjonalizacja wydatków. Budżet stanowi podstawę finansowego planowania przedsięwzięć oraz dostarcza najważniejszych informacji potrzebnych do kontroli prowadzonej działalności. Uchwalany jest w drodze ustawy. Czynne Prawo Wyborcze prawo udziału w referendum oraz prawo wybierania Prezydenta RP, posłów, senatorów i przedstawicieli do organów samorządu terytorialnego przysługujące obywatelowi polskiemu, który najpóźniej w dniu głosowania ukończy 18 lat; prawo to nie przysługuje osobom, które prawomocnym orzeczeniem sądowym są ubezwłasnowolnione lub pozbawione praw publicznych oraz wyborczych (art. 62 Konstytucji). Czytanie Projektu Ustawy lub Uchwały etap pracy Sejmu lub komisji sejmowych nad projektem ustawy lub uchwały, przewidziany w art. 119 Konstytucji, określony szczegółowo w regulaminie Sejmu. Projekty ustaw rozpatruje się w trzech czytaniach, uchwał, w dwóch czytaniach. I Czytanie obejmuje uzasadnienie projektu przez wnioskodawcę, debatę w sprawach ogólnych zasad projektu oraz pytania posłów i odpowiedzi wnioskodawcy. Przeprowadza się je zazwyczaj na posiedzeniu komisji. Wyjątkowo, na posiedzeniu Sejmu czyta się ustawy o szczególnym znaczeniu dla państwa, lub skierowane tam przez Marszałka II Czytanie na posiedzeniu plenarnym, obejmuje przedstawienie Sejmowi sprawozdania komisji o projekcie ustawy, przeprowadzenie debaty oraz zgłaszanie poprawek i wniosków. III Czytanie

2 obejmuje przedstawienie dodatkowego sprawozdania komisji lub - jeżeli projekt nie został skierowany do komisji - przedstawienie przez posła sprawozdawcę poprawek i wniosków zgłoszonych podczas II czytania oraz głosowanie nad projektem. Deficyt Budżetowy niedobór dochodów budżetu państwa w stosunku do jego wydatków (inaczej - nadwyżka wydatków nad dochodami). Źródłami finansowania deficytu budżetowego mogą być kredyty bankowe, emisja papierów wartościowych (obligacji, weksli, bonów skarbowych), podwyższenie stopy podatkowej, a w ostateczności dodatkowa emisja pieniądza. Dieta Poselska zwrot kosztów związanych z pełnieniem funkcji posła. Marszałek Sejmu zarządza obniżenie diety parlamentarnej za każdy dzień nieusprawiedliwionej nieobecności na posiedzeniu Sejmu lub komisji i brak udziału w głosowaniach. Od zarządzenia Marszałka posłowi przysługuje wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy przez Marszałka. Druk Sejmowy oznaczony numerem dokument w procesie legislacyjnym, stanowiący przedmiot prac Sejmu lub jego komisji. W drukach sejmowych zawarte są projekty ustaw lub uchwał wraz z uzasadnieniem, sprawozdania komisji o projektach, projekty apeli, rezolucji i oświadczeń Sejmu, autopoprawki do ustaw, wnioski dotyczące składów osobowych komisji, wnioski dotyczące powołania komisji nadzwyczajnych. Dziennik Ustaw wydawnictwo rządowe, w którym ogłaszane są między innymi: ustawy, rozporządzenia, umowy międzynarodowe, oświadczenia rządowe. Akty te z reguły nabierają mocy prawnej po upływie czternastu dni od dnia opublikowania, chyba, że tekst aktu ustanawia inny termin. Expose przemówienie nowego Prezesa Rady Ministrów na posiedzeniu Sejmu, zawierające prezentację programu działania Rady Ministrów oraz propozycję jego składu osobowego. Głosowanie w Sejmie - wyrażenie poparcia lub sprzeciwu między innymi wobec projektu ustawy lub uchwały. Może być dokonane tylko osobiście; stosuje się trzy sposoby głosowania: - przez wrzucenie podpisanej kartki do urny (głosowanie imienne), - przez podniesienie ręki (głosy liczą sekretarze) oraz - przez podniesienie ręki i równoczesne naciśnięcie przycisku urządzenia do głosowania. Od 1992 roku stosuje się przede wszystkim tę ostatnią formę głosowania. Immunitet Poselski poseł nie może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej bez zgody Sejmu, w okresie piastowania mandatu poselskiego tj. od dnia ogłoszenia wyników wyborów do dnia

3 wygaśnięcia mandatu, poseł nie może być zatrzymany ani aresztowany bez zgody Sejmu, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa, jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu posła niezwłocznie powiadamia się Marszałka Sejmu, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego (art. 105 ust 2 i 5 Konstytucji). Inicjatywa Ustawodawcza przysługuje: posłom, Senatowi, Prezydentowi RP, Radzie Ministrów oraz grupie co najmniej obywateli mających prawo wybierania do Sejmu (art 118 Konstytucji); wnioskodawcy, przedkładając Sejmowi projekt ustawy, przedstawiają skutki finansowe jej wykonania. W zakresie ustawy budżetowej oraz jej zmian, ustawy o prowizorium budżetowym, ustawy o zaciąganie długu publicznego oraz ustawy o udzielenie gwarancji finansowych przez państwo, inicjatywę ustawodawczą ma tylko Rada Ministrów. Interpelacja Poselska pytanie posła lub grupy posłów, złożone na piśmie, na ręce Marszałka Sejmu, w sprawach o zasadniczym charakterze i odnoszących się do problemów związanych z polityką państwa. Musi ona zawierać krótkie przedstawienie stanu faktycznego będącego jej przedmiotem, wynikające zeń pytania, skierowane zgodnie z właściwością interpelowanego. Marszałek Sejmu przesyła niezwłocznie interpelację interpelowanemu oraz informuje Sejm o złożonych interpelacjach i odpowiedziach na nie. Odpowiedź na interpelację jest udzielana na piśmie nie później niż w ciągu 21 dni od daty jej otrzymania na ręce Marszałka Sejmu (art regulaminu Sejmu). Rozpatrzenie interpelacji na posiedzeniu Sejmu obejmuje informację o treści interpelacji oraz udzielenie przez interpelowanego odpowiedzi; interpelant może zwrócić się do interpelowanego o udzielenie dodatkowych wyjaśnień. Kadencja Sejmu trwa cztery lata, rozpoczyna się z dniem zebrania się Sejmu na pierwsze posiedzenie i trwa do dnia poprzedzającego dzień zebrania się Sejmu następnej kadencji. Sejm może skrócić swoją kadencję uchwałą podjętą co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby posłów. Prezydent może zarządzić skrócenie kadencji Sejmu i zarządzić jednocześnie wybory do Sejmu, w przypadku jeśli po kilkuetapowym, określonym w Konstytucji trybie nie została powołana Rada Ministrów, lub w przypadku nie przedstawienia Prezydentowi do podpisu ustawy budżetowej w terminie 4 miesięcy od dnia przedłożenia Sejmowi projektu tej ustawy.kadencja Sejmu nie może być skrócona w czasie stanu nadzwyczajnego oraz w ciągu 90 dni od jego zakończenia. Kancelaria Sejmu RP wykonuje zadania organizacyjno-techniczne i doradcze związane z działalnością Sejmu i jego organów; stwarza warunki posłom do wykonywania mandatu poselskiego, dostarcza wszelkie materiały niezbędne do pracy posłów w komisjach przy opracowywaniu projektów ustaw i uchwał, umożliwia korzystanie z opracowań fachowych, literatury i ekspertyz; zapewnia techniczno-organizacyjne i finansowe warunki działalności biur poselskich w okręgach wyborczych lub innych jednostek do obsługi terenowej działalności posłów. Kancelarią Sejmu kieruje Szef KS powoływany przez Marszałka Sejmu po zasięgnięciu opinii Komisji Regulaminowej i Spraw Poselskich. Organizację KS określa statut nadany przez Marszałka Sejmu.

4 Klub Poselski/Koło Poselskie Posłowie mogą tworzyć w Sejmie kluby poselskie i koła poselskie oparte na zasadzie politycznej. Klub tworzy co najmniej 15 posłów, koło co najmniej 3 posłów. Poseł może należeć tylko do jednego klubu lub koła poselskiego. Kluby lub koła poselskie mogą na zasadzie wzajemnych porozumień ustanawiać wspólną reprezentację w Konwencie Seniorów. Składy osobowe oraz regulaminy wewnętrzne podawane są prze władze klubów poselskich i kół do wiadomości Marszałka Sejmu. Komisje Sejmowe są organami Sejmu powołanymi do rozpatrywania i przygotowywania spraw stanowiących przedmiot prac Sejmu oraz wyrażania opinii w sprawach przekazanych pod ich obrady przez Sejm lub Prezydium Sejmu. Komisje sejmowe są również organami kontroli sejmowej w zakresie kontroli działalności poszczególnych organów państwowych, samorządu terytorialnego oraz innych organów i organizacji w zakresie wprowadzania w życie i wykonywania ustaw i uchwał Sejmu. Regulamin Sejmu przewiduje określa ilość i przedmiotowy zakres działania komisji stałych. Sejm może powoływać i odwoływać komisje nadzwyczajne, określając cel, zasady i tryb ich działania. Posiedzenia komisji odbywają się w terminach określonych przez samą komisję, jej prezydium lub przewodniczącego. Komisje mogą odbywać posiedzenia wspólne, którym przewodniczy jeden z przewodniczących komisji. Komisje obradujące wspólnie przyjmują uchwały większością głosów, w obecności co najmniej 1/3 liczby członków każdej z uczestniczących w posiedzeniu komisji. Konstytucja ustawa zasadnicza, naczelny akt prawny i prawotwórczy, dotyczący ustroju politycznego i gospodarczego państwa, ustanawia podmiot władzy w państwie i określa sposoby sprawowania przezeń władzy, ustala strukturę i zakres kompetencji jego naczelnych organów oraz tworzy katalog podstawowych praw, wolności i obowiązków obywatelskich. Konstytucja jest uchwalana i zmieniana w drodze szczególnych procedur. Projekt ustawy o zmianie Konstytucji może przedłożyć co najmniej 1/5 ustawowej liczby posłów, Senat lub Prezydent RP. Zmiana Konstytucji następuje w drodze ustawy uchwalonej w jednakowym brzmieniu przez Sejm i następnie w terminie nie dłuższym niż 60 dni prze Senat. Ustawę o zmianie Konstytucji uchwala Sejm większością co najmniej 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów oraz Senat bezwzględną większością głosów, w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów (art. 235 Konstytucji). Konwent Seniorów jest organem Sejmu zapewniającym współdziałanie klubów w sprawach związanych z działalnością i tokiem prac Sejmu. W jego skład wchodzą Marszałek, wicemarszałkowie, przewodniczący lub wiceprzewodniczący klubów oraz przedstawiciele porozumień klubów i kół poselskich, jeśli reprezentują co najmniej 15 posłów. Szef Kancelarii Sejmu bierze udział w obradach Konwentu Seniorów z głosem doradczym. Laska Marszałkowska symbol władzy Marszałka Sejmu, umieszczany na sali obrad pionowo obok jego fotela. Marszałek otwiera i zamyka posiedzenia uderzając trzykrotnie laską o podłogę. Zwrot

5 wnieść projekt do Laski Marszałkowskiej oznacza przekazanie przez wnioskodawców projektu ustawy lub uchwały wraz z uzasadnieniem Marszałkowi Sejmu RP. Mandat Poselski pełnomocnictwo do reprezentowania w sprawowaniu władzy państwowej udzielone przez wyborców posłowi. Mandatu posła nie można łączyć z funkcjami Prezesa NBP, Prezesa NIK Prezesa Instytuty Pamięci Narodowej, Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka, członka Rady Polityki Pieniężnej, członka Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, ambasadora, zatrudnieniem w Kancelarii Sejmu, Senatu, Prezydenta lub w administracji rządowej z wyjątkiem członków Rady Ministrów i sekretarzy stanu. Mandatu nie mogą również piastować sędziowie, prokuratorzy, urzędnicy służby cywilnej, funkcjonariusze policji i służby ochrony państwa. Nie można być równocześnie posłem i senatorem. Marszałek Sejmu poseł i najwyższy przedstawiciele Sejmu, stoi na straży praw i godności Sejmu RP i kieruje jego pracami. Wybierany jest spośród posłów na pierwszym posiedzeniu Sejmu. Kandydaturę zgłosić może grupa 15 posłów, a wyboru dokonuje się większością bezwzględną w głosowaniu imiennym. Zadania Marszałka: reprezentuje Sejm, zwołuje posiedzenia Sejmu, przewodniczy obradom Sejmu i Zgromadzenia Narodowego, czuwa nad tokiem i terminowością prac Sejmu i jego organów, kieruje pracami Prezydium Sejmu i przewodniczy jego obradom. Koncepcja Mandatu Wolnego Obowiązuje w Polsce. Poseł jest reprezentantem całego Narodu, nie obejmują go instrukcje wyborców, nabiera pełnię praw wraz ze złożeniem ślubowania poselskiego przed Sejmem zaś wygaśnięciem - dzień zrzeczenia się mandatu, pozbawienia mandatu wyrokiem Trybunału Stanu, śmierci lub końca kadencji Sejmu. Koncepcja Mandatu Imperatywnego Poseł reprezentuje tylko wyborców z okręgu, z którego jest wybrany, odpowiada przed nimi i może być przez nich pozbawiony mandatu przed końcem kadencji. Marszałek Senior jeden z najstarszych wiekiem posłów, powoływany przez Prezydenta RP. Otwiera pierwsze posiedzenie Sejmu w kadencji i przewodniczy podczas ślubowania poselskiego. Marszałek Senior przeprowadza wybór Marszałka Sejmu spośród kandydatów zgłoszonych przez co najmniej 15 posłów. Monitor Polski dziennik urzędowy, centralny organ publikacyjny w którym ogłaszane są na przykład: uchwały Sejmu, Rady Ministrów, zarządzenia i postanowienia naczelnych władz państwowych. Ordynacja Wyborcza

6 ustawa określająca organizację i tryb przeprowadzenia wyborów. Organy Sejmu Marszałek Sejmu, Prezydium Sejmu, Konwent Seniorów i komisje sejmowe. Oświadczenie Poselskie krótka, ustna wypowiedź posła zawierająca osobiste stanowisko w określonej sprawie, składana na zakończenie dnia obrad Sejmu, poza porządkiem dziennym. Porządek Dzienny posiedzenia Sejmu - zestawienie spraw, które mają stanowić przedmiot obrad danego posiedzenia. Porządek dzienny posiedzenia ustala Marszałek Sejmu po wysłuchaniu opinii Konwentu Seniorów. Posiedzenie Sejmu Zgromadzenie posłów pod przewodnictwem Marszałka Sejmu lub wicemarszałków. Pierwsze posiedzenie Sejmu w kadencji zwołuje Prezydent w ciągu 30 dni od dnia wyborów, 15 w przypadku skrócenia poprzedniej kadencji. Posiedzenia są jawne i odbywają się w terminach ustalonych przez Prezydium lub uchwałą Sejmu. Sejm, na wniosek Prezydium lub co najmniej 30 posłów, może uchwalić tajność obrad, jeżeli wymaga tego dobro Państwa. Jeśli uzna to za celowe w posiedzeniu Sejmu może brać udział Prezydent RP. Mogą także brać w nich udział najważniejsi urzędnicy państwowi. Prezydium Sejmu stanowią Marszałek Sejmu i wicemarszałkowie; ustala ono plany prac Sejmu i czuwa nad terminowością ich wykonania, ustala tak zwane tygodnie posiedzeń, dokonuje wykładni regulaminu, opiniuje sprawy wniesione przez Marszałka, koordynuje działanie i współpracę komisji sejmowych, ustala zasady doradztwa naukowego na rzecz Sejmu i jego organów, opiniuje sprawy wniesione przez Marszałka. Proces Legislacyjny proces rozpatrywania aktu prawnego (ustawy) od momentu przedłożenia projektu ustawy przez podmiot posiadający inicjatywę ustawodawczą do Sejmu, poprzez przewidziane w Regulaminie Sejmu tzw. czytania w komisjach lub na forum Sejmu, pracę posłów w komisjach, uchwalenie przez Sejm, rozpatrzenie przez Senat, podpisanie przez Prezydenta, zakończony ogłoszeniem ustawy w Dzienniku Ustaw RP lub Monitorze Polskim. Protokół Posiedzenia Sejmu obok sprawozdania stenograficznego urzędowe stwierdzenie przebiegu obrad obejmujące krótki zapis o przebiegu obrad, a także, w załącznikach pełne teksty uchwalonych ustaw, podjętych uchwał, przedłożonych sprawozdań i wniosków oraz inne materiały rozpatrywane przez Sejm. Protokół, do którego nie zgłoszono w przewidzianym terminie (nie później niż do chwili rozpoczęcia następnego posiedzenia Sejmu) uwag ani poprawek, uważa się za przyjęty.

7 Przyjęcie protokołu potwierdza swoim podpisem Marszałek Sejmu lub przewodniczący obradom wicemarszałek i prowadzący protokół sekretarz posiedzenia. Protokół opatrzony pieczęcią Sejmu RP przechowywany jest w archiwum Sejmu. Kworum (lac. quorum praesentia sufficit których obecność wystarczy) matematycznie określona liczba posłów, których obecność jest niezbędna, aby można było podejmować prawomocne decyzje. Z wyjątkiem szczególnych przypadków, określonych w Konstytucji, kworum na posiedzeniach obu izb stanowi połowa ustawowej liczby członków tychże. W przypadku komisji jest to 1/3 liczby członków. Reasumpcja Głosowania powtórzenie głosowania dokonywane w przypadku, gdy wynik głosowania budzi uzasadnione wątpliwości; wniosek może być zgłoszony wyłącznie na posiedzeniu, na którym odbyło się głosowanie; Sejm o reasumpcji głosowania rozstrzyga na pisemny wniosek co najmniej 30 posłów; reasumpcji nie podlegają wyniki głosowania imiennego. Referendum procedura głosowanie powszechnego możliwa w sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa; zarządza je Sejm bezwzględną większością głosów, w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów lub Prezydent RP za zgodą Senatu wyrażoną bezwzględną większością głosów, w obecności co najmniej ustawowej liczby senatorów. Wynik referendum jest wiążący, jeśli wzięła w nim udział więcej niż połowa uprawnionych do głosowania. Ważność referendum stwierdza Sąd Najwyższy. Sekretarze Sejmu posłowie wybrani przez izbę, pomagający marszałkowi w trakcie posiedzeń, prowadzący listę mówców i protokoły posiedzeń oraz pełniący czynności zlecone przez Marszałka. Sejm wybiera dwudziestu sekretarzy Sejmu, zazwyczaj spośród najmłodszych posłów, wybór odbywa się łącznie, chyba że Sejm postanowi inaczej. Sprawozdanie Stenograficzne obok protokołu posiedzenie Sejmu,urzędowe stwierdzenie przebiegu obrad, zredagowane stylistyczne i zawierające załączniki - teksty interpelacji i odpowiedzi na interpelacje, zestawienia zgłoszonych w debacie poprawek do projektów ustaw i uchwał, imienne wykazy wyników głosowań. Sprawozdanie stenograficzne obejmuje również teksty nie wygłoszone w Sejmie, specjalni oznakowane, jeżeli Marszałek na wniosek posła wyraził zgodę na ich opublikowanie w tej formie. Drukowanie sprawozdań stenograficznych zarządza Marszałek Sejmu. Ślubowanie Poselskie składane przez posłów przed Sejmem, przed rozpoczęciem sprawowania mandatu według roty przewidzianej przez art.104 Konstytucji. Odmowa złożenia ślubowania oznacza zrzeczenie się mandatu.

8 Wotum Nieufności jest związane z polityczną odpowiedzialnością rządu i poszczególnych ministrów przed Sejmem; dla Rady Ministrów - Sejm wyraża większością głosów ustawowej liczby posłów i wskazujący imiennie kandydata na Prezesa Rady Ministrów (wotum konstruktywne). Jeżeli uchwała została przyjęta przez Sejm, Prezydent RP przyjmuje dymisję Prezesa RM i Rady Ministrów i powołuje wybranego przez Sejm nowego premiera, a na jego wniosek pozostałych członków Rządu oraz odbiera od nich przysięgę. dla ministra - Sejm wyraża większością głosów ustawowej liczby posłów. Większość Bezwzględna inaczej absolutna gdy za opowiedziało się więcej niż połowa biorących udział w głosowaniu. Tak więc, bezwzględna większość głosów oznacza co najmniej o jeden głos więcej od głosów pozostałych, to znaczy przeciwnych i wstrzymujących się. Inna jest sytuacja, gdy przepisy nakazują obliczanie większości bezwzględnej nie od liczby uczestników głosowania, ale od ogólnej lub ustawowej liczby członków danego gremium. W takim przypadku większość bezwzględna oznacza liczbę całkowitą głosów za, przewyższającą połowę ustawowego składu danego gremium. Większość Kwalifikowana określona ułamkowo lub procentowo większość członków danego gremium. Jest to najtrudniejsza do osiągnięcia większość, stosowana przy głosowaniach szczególnie istotnych; najbardziej typowa jest większość 2/3 ale w polskim prawie parlamentarnym znane są także inne 3/5 lub 11/20. Podobne jak przy większości bezwzględnej, konieczne jest więc zawsze uzyskanie określonego odsetka głosów pozytywnych, a głosy wstrzymujące się działają w praktyce tak jak głosy przeciw. Większość Zwykła oznacza sytuację, gdy liczba głosujących "za" przyjęciem określonego aktu parlamentu jest większa niż liczba głosów "przeciw". Nie ma natomiast znaczenia, ile oddano głosów wstrzymujących się, a więc nie ma znaczenia jaki odsetek głosujących wypowiedział się za przyjęciem głosowanego aktu. Wymaganie większości zwykłej może również odnosić się do głosowania alternatywnego, gdy chodzi o wybór jednego z rozwiązań, a nie tylko o głosowanie "za" lub "przeciw". Wówczas przez liczbę głosujących należy rozumieć liczbę głosów optujących za jednym z rozwiązań, która jest większa od liczby głosów przypadających osobno na każdą jego alternatywę. Zapytanie Poselskie składane mogą być w sprawach o charakterze jednostkowym dotyczących polityki wewnętrznej lub zagranicznej prowadzonej przez Radę Ministrów oraz zadań publicznych realizowanych przez administrację rządową. Tryb składania zapytania jest identyczny jak interpelacji, z tym wyjątkiem, że nie istnieje możliwość nie uznania odpowiedzi na zapytanie. Zespół Poselski

9 posłowie mogą tworzyć w Sejmie zespoły zorganizowane w oparciu o inne kryteria niż polityczne np. Parlamentarna Grupa Kobiet czy Parlamentarny Zespół Strażaków Poselski. Zgromadzenie Narodowe obradujące wspólnie Sejm i Senat, pod przewodnictwem Marszałka Sejmu lub w jego zastępstwie Marszałka Senatu; kompetencje Zgromadzenia Narodowego określa Konstytucja (art. 114). Źródło: