RANKING ZAWODÓW DEFICYTOWYCH I NADWY KOWYCH W POWIECIE KAMIENNOGÓRSKIM W I PÓŁROCZU 2008 ROKU

Transkrypt

1 POWIATOWY URZ D PRACY Kamienna Góra, ul. Sienkiewicza 6a tel. (075) , fax. (075) pupkamiennagora.pl wrka@praca.gov.pl RANKING ZAWODÓW DEFICYTOWYCH I NADWY KOWYCH W POWIECIE KAMIENNOGÓRSKIM W I PÓŁROCZU 2008 ROKU LISTOPAD 2008 R.

2 SPIS TRE CI 1. WST P ANALIZA BEZROBOCIA WG ZAWODÓW (GRUP ZAWODOWYCH) ANALIZA OFERT PRACY WG ZAWODÓW (GRUP ZAWODOWYCH) ANALIZA ZAWODÓW DEFICYTOWYCH I NADWY KOWYCH WNIOSKI

3 1. WST P Monitoring zawodów deficytowych i nadwy kowych to jedna z podstawowych metod obserwacji i analizy rynku pracy. Analiza porównawcza ofert pracy i osób bezrobotnych według zawodów pozwala wyłoni zawody deficytowe i nadwy kowe w ród zarejestrowanych bezrobotnych. Celem nadrz dnym monitoringu jest koordynacja kierunków kształcenia i szkolenia osób bezrobotnych oraz osób poszukuj cych pracy z potrzebami rynku pracy. Dzi ki jego realizacji poprzez systematyczne okre lanie kierunków i nat enia zmian zachodz cych w strukturze zawodowo kwalifikacyjnej na lokalnym rynku pracy mo liwe b dzie zwi kszenie efektywno ci organizowanych szkole dzi ki dostosowaniu ich kierunków do potrzeb pracodawców, a tak e poprzez udost pnienie wyników działa władzom o wiatowym oraz dyrekcjom szkół b d one mogły korygowa poziom, struktur i tre kształcenia zawodowego. Realizacja monitoringu zawodów deficytowych i nadwy kowych powinna przyczyni si równie do osi gni cia nast puj cych celów: utworzenie bazy informacyjnej dla opracowania przyszłych struktur zawodowo kwalifikacyjnych, okre lenie odpowiednich kierunków szkolenia bezrobotnych, usprawnienia poradnictwa zawodowego poprzez wskazanie zawodów deficytowych i nadwy kowych, usprawnienia po rednictwa pracy poprzez uzyskanie informacji o planowanych ofertach pracy na rok przyszły, ułatwienie realizacji programów dla aktywizacji osób długotrwale bezrobotnych w celu promowania ich ponownego zatrudnienia. Podstaw niniejszego opracowania jest wybór podstawowych definicji kategorii poj ciowych: monitoring zawodów deficytowych i nadwy kowych proces systematycznego obserwowania zjawisk zachodz cych na rynku pracy dotycz cych kształtowania popytu na prac i poda y zasobów pracy w przekroju terytorialno zawodowym oraz formułowania na tej podstawie ocen, wniosków i krótkotrwałych prognoz niezb dnych dla prawidłowego funkcjonowania systemu kształcenia zawodowego, jak równie systemu szkolenia bezrobotnych oraz osób poszukuj cych pracy, 3

4 zawód deficytowy zawód, na który wyst puje na rynku pracy wy sze zapotrzebowanie ni liczba osób poszukuj cych pracy w tym zawodzie, zawód nadwy kowy zawód, na który wyst puje na rynku pracy mniejsze zapotrzebowanie ni liczba osób poszukuj cych pracy w tym zawodzie, zawód zbiór zada (zespół czynno ci) wyodr bnionych w wyniku społecznego podziału pracy, wykonywanych stale z niewielkimi zmianami poprzez poszczególne osoby i wymagaj cych odpowiednich kwalifikacji (wiedzy i umiej tno ci) zdobytych w wyniku kształcenia lub praktyki, klasyfikacja zawodów i specjalno ci została wprowadzona na podstawie Rozporz dzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 8 grudnia 2004 r. i słu y ona ujednoliceniu nazewnictwa zawodów i specjalno ci wyst puj cych w gospodarce i na rynku pracy oraz racjonalnemu planowaniu obsługi rynku pracy i okre laniu jego struktury zawodowej. Struktura klasyfikacji jest wynikiem grupowania zawodów na podstawie podobie stwa kwalifikacji zawodowych wymagaj cych dla realizacji zada danego zawodu (specjalno ci), z uwzgl dnieniem dwóch aspektów kwalifikacji, tj. ich poziomu i specjalizacji. Wymienione kryteria posłu yły grupowaniu poszczególnych zawodów i specjalno ci w 10 grup wielkich, 30 grup du ych, 116 grup rednich i 392 grup elementarnych, przy czym te ostatnie obejmuj 1770 zawodów i specjalno ci. W klasyfikacji zastosowano kod sze ciocyfrowy. Pierwsza cyfra oznacza grup wielk, druga du, trzecia redni, czwarta elementarn, natomiast dwie pozostałe cyfry podaj miejsce zawodu czy specjalno ci w okre lonej grupie elementarnej. Podstawowym ródłem informacji do prowadzenia monitoringu zawodów deficytowych i nadwy kowych były dane zgromadzone na koniec I półrocza 2008 r. dotycz ce osób bezrobotnych oraz zgłaszanych ofert pracy według zawodów i specjalno ci, a tak e zgłoszonych ofert pracy zgodnie z Polsk Klasyfikacj Działalno ci (PKD). Wymienione dane zgromadzone zostały w oparciu o zał cznik 2 i 3 do sprawozdania MPiPS-01 Bezrobotni według rodzaju działalno ci ostatniego miejsca pracy oraz oferty pracy oraz Bezrobotni oraz oferty pracy według zawodów i specjalno ci. 4

5 2. ANALIZA BEZROBOCIA WG ZAWODÓW (GRUP ZAWODOWYCH) Na koniec I półrocza 2008 r. w Powiatowym Urz dzie Pracy w Kamiennej Górze zarejestrowane były 1892 osoby bezrobotne, a stopa bezrobocia wyniosła 13,6%. W ród ogółu bezrobotnych: 54,5% stanowiły kobiety (1032 osoby), 15,3% stanowiły osoby z prawem do zasiłku (289 osób), 39,5% stanowiły osoby zamieszkałe na wsi (747 osób), 3,2% stanowiły osoby w okresie do 12 miesi cy od dnia uko czenia nauki (60 osób), 18,0% staniały osoby do 25 roku ycia (340 osób), 45,3% stanowiły osoby długotrwale bezrobotne (858 osób), 26,1% stanowiły osoby powy ej 50 roku ycia (493 osób), 28,3% stanowiły osoby bez kwalifikacji zawodowych (535 osób). W porównaniu z ko cem 2007 r., liczba bezrobotnych zmniejszyła si o 314 osób. Zawodem szczególnie generuj cym bezrobocie w dalszym ci gu był sprzedawca. T-II/P-1 Bezrobotni wg zawodów w Powiecie Kamiennogórskim Stan w ko cu I półrocza 2008 r. w tym Lp. Nazwa zawodu Ogółem kobiety absolwenci powy ej 12 m-cy razem kobiety razem kobiety 1 Sprzedawca Szwaczka Robotnik budowlany lusarz Obuwnik przemysłowy Murarz Sprz taczka Kucharz Asystent ekonomiczny [zawód szkolny: Technik ekonomista] Handlowiec [zawód szkolny: Technik handlowiec] Pozostali mechanicy pojazdów samochodowych Tkacz Pracownik biurowy [Zawód szkolny: Technik prac biurowych] Kucharz małej gastronomii Robotnik gospodarczy Bez zawodu Razem

6 Uogólniaj c struktur bezrobocia w Powiecie Kamiennogórskim na poziomie grup zawodowych, nale y podkre li szczególnie du y udział 7 grupy wielkiej Robotnicy przemysłowi i rzemie lnicy. Poni ej zaprezentowany jest ranking grup wielkich na podstawie wielko ci odsetka bezrobotnych: Robotnicy przemysłowi i rzemie lnicy 34,7% ogółu bezrobotnych (657 osób), Pracownicy przy pracach prostych 15,3% (289 osób), Pracownicy usług osobistych i sprzedawcy 15,2% (287 osób), Technicy i inny redni personel 10,6% (201 osób), Specjali ci 5,4% (102 osoby), Operatorzy i monterzy maszyn i urz dze 4,3% (82 osoby); Pracownicy biurowi 2,5% (48 osób), Rolnicy, ogrodnicy, le nicy i rybacy 1,7% - (33 osoby), Przedstawiciele władz publicznych, wy si urz dnicy i kierownicy 0,1% (2 osoby). bezrobocia. Poni sza tabela ilustruje zawody charakteryzuj ce si najwy szym napływem do T-II/P-2 Napływ bezrobotnych według zawodów w Powiecie Kamiennogórskim Stan w ko cu I półrocza 2008 r. w tym Lp. Nazwa zawodu Ogółem absolwenci kobiety razem kobiety 1 Sprzedawca Robotnik budowlany Szwaczka lusarz Murarz Obuwnik przemysłowy Asystent ekonomiczny [zawód szkolny: Technik ekonomista] Pozostali mechanicy pojazdów samochodowych Kucharz małej gastronomii Kucharz Sprz taczka Handlowiec [zawód szkolny: Technik handlowiec] Tkacz Technik ywienia i gospodarstwa domowego Stolarz Bez zawodu Razem Jak wynika z przedstawionej tabeli, zawody charakteryzuj ce si najwy szym napływem do bezrobocia pokrywaj si z zawodami o najwy szej liczbie bezrobotnych. 6

7 T-II/P-2 Napływ absolwentów według zawodów w Powiecie Kamiennogórskim Stan w ko cu I półrocza 2008 r. Lp. Nazwa zawodu Ogółem Kobiety 1 Kucharz małej gastronomii Specjalista administracji publicznej Asystent ekonomiczny [zawód szkolny: Technik ekonomista] Organizator usług gastronomicznych [zawód szkolny: Technik organizacji usług gastronomicznych] Pedagog Mechanik pojazdów samochodowych Fizjoterapeuta Filolog filologia polska Sprzedawca Technik architektury krajobrazu Cukiernik Technik budownictwa Technik drogownictwa Politolog Specjalista do spraw integracji europejskiej Technik ywienia i gospodarstwa domowego Ekonomista Nauczyciel j zyka polskiego Pozostali informatycy gdzie indziej niesklasyfikowani In ynier rybactwa 2 0 Bez zawodu Razem Liczba rejestruj cych si absolwentów stanowi w jakim stopniu odzwierciedlenie trendów w strukturze szkolnictwa. Jak wida, najwi cej rejestruj cych si absolwentów to byli uczniowie liceów ogólnokształc cych b d gimnazjów. 7

8 3. ANALIZA OFERT PRACY WG ZAWODÓW (GRUP ZAWODOWYCH) Jednym z warunków poprawy sytuacji na rynku pracy jest nieustanny napływ nowych ofert pracy. W ci gu I półrocza 2008 r. pozyskano 852 oferty pracy (w tym oferty sta u i przygotowania zawodowego w miejscu pracy, prac społecznie u ytecznych). Jednocze nie na koniec I półrocza 2008 r. najwi cej niezrealizowanych ofert zatrudnienia spo ród 121 widniało w zawodach: rze nik w dliniarz (19 miejsc pracy), sprzedawca (9 miejsc pracy), pracownik biurowy (6 miejsc pracy), szwaczka (5 miejsc pracy), robotnik budowlany (5 miejsc pracy), magazynier (4 miejsca pracy), stolarz (4 miejsca pracy) i robotnik gospodarczy (4 miejsca pracy). T-II/P-3 Oferty pracy według zawodów w Powiecie Kamiennogórskim Stan w ko cu I półrocza 2008 r. Lp. Nazwa zawodu Oferty pracy zgłoszone w ci gu roku na koniec roku 1 Robotnik gospodarczy Pracownik biurowy [Zawód szkolny: Technik prac biurowych] Sprzedawca Pakowacz Szwaczka Robotnik budowlany Pozostali robotnicy przy pracach prostych w przemy le Jeliciarz Kasjer handlowy Magazynier Stolarz Sprz taczka Monter podzespołów i zespołów elektronicznych Robotnik drogowy Handlowiec [zawód szkolny: Technik handlowiec] Kucharz Pracownik ochrony mienia i osób [zawód szkolny: Technik ochrony fizycznej osób i mienia] Kelner Operator koparek i zwałowarek Sprzedawca w stacji paliw Pomoc kuchenna 5 1 Razem

9 4. ANALIZA ZAWODÓW DEFICYTOWYCH I NADWY KOWYCH Analiz zawodów deficytowych i nadwy kowych opracowano ma podstawie wska ników zawartych w zaleceniach metodycznych do przeprowadzenia monitoringu. Według zalece metodycznych do podstawowych mierników do przeprowadzenia monitoringu zawodów deficytowych i nadwy kowych zalicza si : redni miesi czn nadwy k (deficyt) poda y siły roboczej oznaczaj ca ró nic pomi dzy redni miesi czn liczb zarejestrowanych bezrobotnych w danym zawodzie w badanym okresie, a redni miesi czn liczb ofert pracy zgłoszonych w tym samym zawodzie i w tym samym okresie, wska nik intensywno ci nadwy ki (deficytu zawodów wyra ony ilorazem redniej miesi cznej liczby ofert pracy w danym zawodzie w badanym okresie oraz redniej miesi cznej liczby napływu bezrobotnych w danym zawodzie w takim samym okresie. Przyj to, e: zawody o wska niku < 0,9 to zawody nadwy kowe, zawody o wska niku >= 0,9 i <= 1,1 to zawody zrównowa one, zawody o wska niku > 1,1 to zawody deficytowe, wska nik długotrwałego bezrobocia okre lony ilorazem liczby zarejestrowanych bezrobotnych w danym zawodzie, pozostaj cych bez pracy ponad 12 miesi cy, według stanu na koniec badanego okresu oraz liczby zarejestrowanych bezrobotnych ogółem w danym zawodzie według stanu w ko cu badanego okresu, wska nik szansy uzyskania ofert pracy wyra ony ilorazem redniej miesi cznej liczby ofert pracy w danym zawodzie b d cych w dyspozycji urz du w badanym okresie i redniego miesi cznego poziomu rejestrowanego bezrobocia w danym zawodzie i w tym samym okresie. W oparciu o redni miesi czn nadwy k (deficyt) poda y siły roboczej w ko cu I półrocza 2008 r. nadwy ka poda y siły roboczej wyst piła m.in. w nast puj cych zawodach: sprzedawca, lusarz, robotnik budowlany, murarz, szwaczka, obuwnik przemysłowy, asystent ekonomiczny, pozostali mechanicy pojazdów samochodowych, kucharz małej gastronomii, kucharz. Najwi kszy deficyt poda y siły roboczej wyst pił w zawodach: robotnik gospodarczy, pracownik biurowy, pakowacz, kasjer handlowy, jeliciarz, pozostali robotnicy przy pracach prostych w przemy le, monter podzespołów i zespołów elektronicznych, operator koparek i zwałowarek. 9

10 Lp. T-II/P-4 Zawody deficytowe w Powiecie Kamiennogórskim Stan w ko cu I półrocza 2008 r. Nazwa zawodu rednia miesi czna liczba ofert pracy rednia miesi czna liczba zarejestrowanych bezrobotnych rednia miesi czna nadwy ka (deficyt) poda y siły roboczej Wska nik intensywno ci nadwy ki (deficytu) zawodów 1 Jeliciarz 3,5 0, Robotnik gospodarczy 25,5 4, ,3333 6,12 3 Pracownik biurowy [Zawód szkolny: Technik prac biurowych] ,5 4 Przedstawiciel handlowy [przedstawiciel regionalny] 0,6667 0,1667-0,5 4 5 Pakowacz 8,6667 2,8333-5,8333 3, Opiekunka domowa 0,5 0,1667-0, Operator pilarek do pozyskiwania tarcicy 0,5 0,1667-0, Pozostali robotnicy przy pracach prostych w przemy le 4,1667 1,8333-2,3333 2, Monter podzespołów i zespołów elektronicznych 2,5 1,1667-1,3333 2, Pokojowa [w hotelu] 0,6667 0,3333-0, Mechanik samochodów osobowych 0,3333 0,1667-0, Mechanik maszyn i urz dze przemysłowych 0,3333 0,1667-0, Pozostali operatorzy maszyn gdzie indziej niesklasyfikowani 0,3333 0,1667-0, Kierowca autobusu 0,3333 0,1667-0, Magazynier 3 2,1667-0,8333 1, Pracownik ochrony mienia i osób [zawód szkolny: Technik ochrony fizycznej osób i mienia] 1,8333 1,3333-0,5 1,375 Zawody zrównowa one to: in ynier budownictwa budownictwo ogólne, nauczyciel wychowania fizycznego, nauczyciel przedszkola, specjalista ds. rachunkowo ci, intendent, kelner, opiekunka dzieci ca, konserwator budynków, pozostali stolarze i pokrewni, konfekcjoner wyrobów gumowych i pozostali robotnicy pomocniczy w rolnictwie i pokrewni. 10

11 Lp. T-II/P-4 Zawody nadwy kowe w Powiecie Kamiennogórskim Stan w ko cu I półrocza 2008 r. Nazwa zawodu rednia miesi czna liczba ofert pracy rednia miesi czna liczba zarejestrowanych bezrobotnych rednia miesi czna nadwy ka (deficyt) poda y siły roboczej Wska nik intensywno ci nadwy ki (deficytu) zawodów 1 Robotnik drogowy 2,3333 3, ,7 2 Mechanik operator pojazdów i maszyn rolniczych 0,3333 0,5 0,1667 0, Sortowacz 0, ,3333 0, Stolarz 2,8333 4,3333 1,5 0, Pilarz 0,6667 1,1667 0,5 0, Pomoc kuchenna 0,8333 1,5 0,6667 0, Specjalista do spraw marketingu i handlu [sprzeda y] 0,1667 0,3333 0,1667 0,5 8 Agent ubezpieczeniowy 0,1667 0,3333 0,1667 0,5 9 Zaopatrzeniowiec 0,1667 0,3333 0,1667 0,5 10 Kosmetyczka [zawód szkolny: Technik usług kosmetycznych] 0,1667 0,3333 0,1667 0,5 11 Stolarz budowlany 0,1667 0,3333 0,1667 0,5 12 Elektromonter instalacji elektrycznych 0,1667 0,3333 0,1667 0,5 13 Pozostali tkacze, dziewiarze i pokrewni 0,5 1 0,5 0,5 14 Sprzedawca 16, , , Prasowaczka [r czna] 0,5 1,1667 0,6667 0, Sprz taczka 2,8333 6,6667 3,8333 0, Szwaczka 8, , ,3333 0, Dekarz 0,3333 0,8333 0,5 0,4 19 Pracownik administracyjny [zawód szkolny: Technik administracji] 0,5 1,3333 0,8333 0, Ksi gowy [samodzielny] 0, ,6667 0, Handlowiec [zawód szkolny: Technik handlowiec] 2,1667 6,5 4,3333 0, Kucharz 2 7,5 5,5 0, Piel gniarka 0,1667 0,6667 0,5 0,25 24 Pracownik socjalny 0,1667 0,6667 0,5 0,25 25 Kamieniarz 0,1667 0,6667 0,5 0,25 26 Spawacz r czny gazowy 0,1667 0,6667 0,5 0,25 27 Robotnik le ny 0,6667 2, ,25 28 Fryzjer [zawody szkolne: Fryzjer, Technik usług fryzjerskich] 0,6667 2,8333 2,1667 0, Robotnik budowlany 4, ,5 0, Przetwórca ryb 0,1667 0,8333 0,6667 0,2 Na podstawie wielko ci wska nika długotrwałego bezrobocia wyłoniono du e i elementarne grupy zawodowe generuj ce długotrwałe bezrobocie. Wska nik długotrwałego bezrobocia równy 1 oznacza, e bezrobocie w danym zawodzie generowały wył cznie osoby pozostaj ce bez pracy powy ej 12 miesi cy.. Natomiast, gdy jest równy 0 oznacza to, e w badanym zawodzie brak jest osób długotrwale bezrobotnych. Spo ród du ych grup zawodowych generuj cych długotrwałe bezrobocie w Powiecie Kamiennogórskim na koniec I półrocza 2008 r. wyró ni mo na: kierownicy du ych i rednich organizacji wska nik równy 1, 11

12 pracownicy obrotu pieni nego i obsługi klientów 0,55, rolnicy 0,5, ogrodnicy 0,5, pracownicy przy pracach prostych w handlu i usługach 0,33, pracownicy obsługi biurowej 0,28, operatorzy maszyn i urz dze wydobywczych i przetwórczych 0,27, specjali ci nauk fizycznych, matematycznych i technicznych 0,26, robotnicy pomocniczy w górnictwie, przemy le, budownictwie i transporcie 0,25. Po analizie rodzaju działalno ci ostatniego miejsca pracy w ród bezrobotnych zarejestrowanych na koniec I półrocza 2008 r. wymieni nale y: przetwórstwo przemysłowe 638 osób, handel hurtowy i detaliczny, naprawa pojazdów samochodowych, motocykli oraz artykułów u ytku osobistego i domowego 300 osób, budownictwo 130 osób, administracja publiczna i obrona narodowa, obowi zkowe ubezpieczenia społeczne i powszechne ubezpieczenie zdrowotne 95 osób. W ród zgłoszonych ofert pracy według Polskiej Klasyfikacji Działalno ci przewa ały oferty z sekcji: przetwórstwo przemysłowe 224 oferty 26,3% ogółu zgłoszonych ofert, administracja publiczna i obrona narodowa, obowi zkowe ubezpieczenia społeczne i powszechne ubezpieczenie zdrowotne 188 ofert 22,1%, handel hurtowy i detaliczny, naprawa pojazdów samochodowych, motocykli oraz artykułów u ytku osobistego i domowego 175 ofert 20,5%, obsługa nieruchomo ci, wynajem i usługi zwi zane z prowadzeniem działalno ci gospodarczej 75 ofert 8,8% budownictwo 53 oferty 6,2 %. Przy analizie ofert pracy wykorzystano tak e wielko wska nika szansy ich uzyskania w poszczególnych zawodach. Badaj c elementarn grup zawodow według powy szego wska nika, najwi ksz szans na podj cie zatrudnienia miały osoby nale ce do grup: kasjerzy i sprzedawcy biletów, operatorzy maszyn górniczych i pokrewni, fotografowie i operatorzy urz dze do rejestracji obrazu i d wi ku. 12

13 5. WNIOSKI Przeprowadzona w oparciu o raporty analiza zawodów deficytowych i nadwy kowych ujawniła pewne charakterystyczne fragmenty struktury samych bezrobotnych. Przede wszystkim zauwa y mo na du liczb osób bez zawodu, powi kszan przez napływ do bezrobocia, w tym absolwentów. Ponadto obserwacja struktury i ruchu bezrobocia na koniec I półrocza 2008 r. pozwala wyró ni kilka zawodów, które cechuje zarówno wysoki poziom bezrobocia, jak i du a skala napływu. Zawody te to przede wszystkim sprzedawca, szwaczka, robotnik budowlany, lusarz, murarz. W podsumowaniu sporz dzonego rankingu zawodów deficytowych i nadwy kowych mo na stwierdzi, e: Zmniejszyła si liczba osób bezrobotnych zarejestrowanych na koniec I półrocza 2008 r. w porównaniu do ko ca 2007 r. (o 314 osób). Na koniec I półrocza 2008 r. stopa bezrobocia na terenie Powiatu Kamiennogórskiego ukształtowała si na poziomie 13,6% - spadek o 2,1 punktu procentowego w porównaniu do grudnia 2007 r. W ród osób bezrobotnych zarejestrowanych w Powiatowym Urz dzie Pracy w Kamiennej Górze w dalszym ci gu dominuje wykształcenie zasadnicze zawodowe, co ma potwierdzenie w grupach zawodów dominuj cych pod wzgl dem liczebno ci. 10,1% ogółu osób bezrobotnych nie posiada zawodu. Trudna sytuacja osób posiadaj cych zawody charakteryzuj ce si najwy szym napływem do bezrobocia ma charakter trwały, notuj c obok du ego poziomu bezrobocia równie stały, wysoki napływ. W ród zarejestrowanych absolwentów dominuj osoby nie posiadaj ce adnych kwalifikacji (53,3% ogółu absolwentów nie posiada zawodu). Zjawisko to zachodzi równie w napływie do bezrobocia. W zgłoszonych ofertach pracy dominowały nast puj ce miejsca pracy: robotnik gospodarczy, pracownik biurowy, sprzedawca, pakowacz, szwaczka, robotnik budowlany, pozostali robotnicy przy pracach prostych w przemy le, jeliciarz, kasjer handlowy. Najwi kszy deficyt poda y na prac wyst pił w zawodach niewymagaj cych poziomu wykształcenie wi kszego ni zasadnicze zawodowe. 13