Demarginalizacja społeczna bezdomnych a mieszkalnictwo socjalne. Diagnoza problemu i rekomendacje dla polityki społecznej.

Transkrypt

1 Dr hab. Andrzej Przymeński, prof. nadzw. UEP Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu dr Monika Oliwa Ciesielska, UAM Demarginalizacja społeczna bezdomnych a mieszkalnictwo socjalne. Diagnoza problemu i rekomendacje dla polityki społecznej.

2 Odniesienie prezentacji do kontekstu problemowego seminarium: Znaczna część bezdomnych mężczyzn, prawdopodobnie większość, była kiedyś skazana prawomocnym wyrokiem sądu i odbywała karę więzienia, niektórzy wielokrotnie. Zadanie readaptacji społecznej bezdomnych, w tym poprzez udostępnienie im tanich lokali mieszkalnych powyżej standardu schronisk dla bezdomnych, pokrywa się w znacznym stopniu z zadaniem readaptacji społecznej byłych skazanych

3 Mieszkalnictwo socjalne Pojęcie mieszkalnictwo socjalne nie ma definicji prawnej Pod tym pojęciem rozumieć będziemy ten obszar działań gmin, które ukierunkowane są na zaspokajanie potrzeb mieszkaniowych gospodarstw domowych o niskich dochodach znajdujących się w takiej sytuacji, że bez interwencji gmin nie mogłyby zaspokoić swoich potrzeb mieszkaniowych na poziomie minimalnym, uznawanym jeszcze za normalny

4 Mieszkalnictwo socjalne, jako zadanie publiczne Mieszkalnictwo socjalne i pomoc dla bezdomnych należą do zadań, których bezpośrednia realizacja jest ustawowo przypisana gminom Administracja publiczna ponosi pełną odpowiedzialność za realizację zadania udostępniania mieszkalnych lokali socjalnych osobom, które własnym staraniem nie są w stanie ich sobie zapewnić Odpowiedzialność ta jest ograniczona do prowadzenia odpowiedniej polityki mieszkaniowej, odpowiedniej do zasobów jakimi gminy dysponują

5 Mieszkalnictwo socjalne, jako zadanie publiczne Najważniejszym instrumentem polityki gmin w zakresie mieszkalnictwa socjalnego są obecnie lokale socjalne i, w mniejszym stopniu, także pełnopłatne lokale mieszkalne Miejsca schronienia w ośrodkach dla bezdomnych, a także lokale pełniące funkcje treningowe, nie wchodzą w zakres pojęć lokal/mieszkanie socjalne, mieszkalnictwo socjalne, polityka mieszkaniowa

6 Bezdomność, zagadnienia definicyjne. Definicja ETHOS. Definicja europejska ETHOS firmowana przez organizację FEANTSA (European Federation of National Organisations Working with the Homeless) W tej definicji formy bezdomności i wykluczenia mieszkaniowego ujmowane są w 13 typach, ujętych w 4 ogólniejszych kategoriach: brak dachu nad głową (roofless), brak własnego mieszkania (housless), zagrożenie agresją lub eksmisją, niechciana kohabitacja (insecure), zamieszkiwanie w tymczasowych, substandardowych lub zatłoczonych pomieszczeniach (inadequate). Definicja jest wielopoziomowa i elastyczna Przyjęcie tej typologii in extenso jako definicji bezdomności oznaczałoby, że większość, lub nawet wszystkie osoby których wnioski o udostępnienie lokalu socjalnego są formalnie poprawne, mogą być traktowane jako bezdomne.

7 Bezdomność, zagadnienia definicyjne. Definicja administracyjna Ustawa o pomocy społecznej: pod pojęciem osoby bezdomnej rozumie się osobę niezamieszkującą w lokalu mieszkalnym w rozumieniu przepisów o ochronie praw lokatorów i mieszkaniowym zasobie gminy i niezameldowaną na pobyt stały, w rozumieniu przepisów o ewidencji ludności i dowodach osobistych, a także osobę niezamieszkującą w lokalu mieszkalnym i zameldowaną na pobyt stały w lokalu, w którym nie ma możliwości zamieszkiwania. Tę wąską definicję przyjmujemy. Odpowiada ona typom roofless i housless z definicji ETHOS. Obejmuje ona istotę zjawiska bezdomności, ponadto na jej podstawie orzeka się uprawnienie do pomocy z tytułu bezdomności.

8 Zróżnicowanie bezdomnych Podział ogólny: bezdomni głęboko i bezdomni płytko Bezdomni posiadający względnie stałe dochody z tytułu pracy lub należnych świadczeń społecznych i bezdomni nie posiadający stałych dochodów Najważniejszym problemem jest bezdomność, zwłaszcza długotrwała, osób płytko bezdomnych

9 Demarginalizacja społeczna bezdomnych Demarginalizacja (koncepcja A. Pindrala) to wielofazowy proces zwiększania uczestnictwa w życiu społecznym Samodzielność życiowa i niezależność mieszkaniowa to dwie pierwsze fazy Wielostopniowość standardów pomocy dla bezdomnych a proces ich demarginalizacji

10 Dostępność miejsc schronienia dla bezdomnych Zatłoczenie schronisk nie maleje, podnoszenie lub różnicowanie standardów jest niemożliwe Przyczyną prawdopodobnego zwiększania liczby bezdomnych i zatłoczenia schronisk, pomimo rosnącej liczby miejsc, nie jest wysoki przypływ do bezdomności, ale brak odpływu z niej Długość pozostawania w bezdomności rośnie. Badania gdańskie: w roku 2007 średni czas pozostawania w bezdomności wynosił już 7,74 roku, ponadto populacja bezdomnych starzeje się (średni wiek mężczyzny 50,5 roku a kobiety 45 lat)

11 Oczekiwania wobec administracji publicznej: Pełne zaspokajanie potrzeb mieszkaniowych ludzi ekonomicznie zmarginalizowanych Liczba zobowiązań Miasta Poznania dotyczących udostępnienia lokali socjalnych zwiększa się. Oczekiwanie na nie trwa około 10 lat. Zobowiązania te zwiększają się także w całej Polsce. Zdecydowana i narastająca większość tych zobowiązań powstaje na skutek wykonywania przepisów przeciweksmisyjnych ustawy o ochronie praw lokatorów. W Poznaniu zobowiązania wynikające z realizacji tej ustawy w 2009 roku stanowiły już 92% wszystkich zobowiązań. W tej sytuacji Miasto nie ma możliwości zaspokajania potrzeb mieszkaniowych osób bezdomnych i innych z problemami socjalnymi Nie należy jednak postulować zmiany tej ustawy, ponieważ jej stosowanie wyeliminowało w praktyce formę eksmisji na bruk

12 Oczekiwania wobec administracji publicznej: Zastosowanie wielostopniowości pomocy mieszkaniowej dla osób bezdomnych. Ogrzewalnia, noclegownia, schronisko/dom dla bezdomnych, następny stopień? Co można zaproponować osobom płytko bezdomnym o stałych dochodach, w sytuacji ostrego deficytu mieszkań socjalnych? Idea pensjonatów socjalnych, w których oferowany byłby standard w pół drogi, zapewniający jednak samodzielność mieszkaniową, ale jednocześnie swobodę eksmisji.

13 Idea pensjonatu socjalnego Standard nie niższy niż zasada jeden samodzielny moduł mieszkaniowy jedno gospodarstwo domowe Daleko od organizacji charytatywnych Możliwość stymulowania sektora biznesowego do produkcji tanich usług mieszkaniowych, ale tylko poprzez wsparcie klientów (dodatki mieszkaniowe), urynkowienie tych usług Inne formy produkcji tych usług wymagają dojścia do fazy płynnego wykonywania eksmisji, co obniży obawy właścicieli mieszkań przed wynajmowaniem ich lokatorom z problemami socjalnymi

14 Rekomendacje Szukanie tanich, a przez to realnych sposobów poprawy sytuacji Sprzyjanie powstawaniu pensjonatów socjalnych Do rozważenia wsparcie pracodawców oferujących lokale mieszkalne swoim pracownikom Inne niż pensjonaty formy produkcji tanich usług mieszkaniowych wymagają dojścia do fazy płynnego wykonywania eksmisji Nie należy rozbudowywać infrastruktury pomocy dla bezdomnych, a tworzyć warunki do ich wyjścia z bezdomności