LIBELE EGZAMINATOR LIBEL I KOMPENSATORÓW KOLIMATOR GEODEZYJNY

Transkrypt

1 LIBELE EGZAMINATOR LIBEL I KOMPENSATORÓW KOLIMATOR GEODEZYJNY

2 LIBELA przyrząd umożliwiający orientowanie ustawianie prostych i płaszczyzn w zadanym kierunku (najczęściej kierunku poziomym lub pionowym) a także pomiar małych kątów nachylenia (od zadanego kierunku). Podstawowym elementem libeli jest zamknięta ampułka szklana z cieczą i pęcherzykiem gazu cieczy pełniącym rolę wskazówki. Jako ciecz najczęściej stosuje się alkohol lub eter. Opary cieczy nasycają pęcherzyk gazu.

3 PODZIAŁY LIBEL Ze względu na kształt ampułki: - sferyczne (okrągłe, pudełkowe) promień krzywizny R od 0,5 m do 2,0 m, - rurkowe (podłużne) typy: rurkowa prosta, rurkowa zwykła, rurkowa wygięta, rurkowa rewersyjna; R od 10 m do 100 m. Ze względu na konstrukcję: - zwykłe, - kompensacyjne z komorą zapasową lub bez niej, Libele rurkowe: jednostronne i dwustronne. Ze względu na dokładność: - bardzo dokładne przewaga l 4 - dokładne przewaga średnio dokładne przewaga 30 - l - mało dokładne przewaga

4 PODZIAŁY LIBEL Ze względu na przeznaczenie: - ustawcze i alidadowe (mało i średnio dokładne) stosowane do poziomowania i pionowania instrumentów i przyrządów, - niwelacyjne (średnio dokładne i dokładne), - nasadkowe lub wiszące (dokładne i b. dokładne) do pomiarów małych kątów odchylenia osi hh teodolitu od poziomu, - Horrebowa (dokładne i b. dokładne) do pomiaru małych kątów odchylenia cc teodolitu od zadanego kierunku w płaszczyźnie, - Talcotta (dokładne i b. dokładne) - zastosowanie j.w..

5 Libela sferyczna: 1 - ampułka libeli, 2 - pęcherzyk libeli, 3 - oprawa, 4 - podstawa, 5 - okrąg ustawczy, 6 - jedna z trzech śrub rektyfikacyjnych, G - punkt główny libeli, pg - płaszczyzna główna libeli.

6 Libela rurkowa: 1 - ampułka libeli, 2 - pęcherzyk libeli, 3 - oprawa libeli, 4 - podstawa, 5 - podziałka libeli, 6 - śruby rektyfikacyjne, G - punkt główny libeli, ll - oś libeli.

7 Przewaga libeli p: wartość kątowa l działki libeli o długości d. p = (d / R) * ρ Czułość libeli t: długość łuku s jaki zostanie wyznaczony ruchem pęcherzyka przy pochyleniu libeli o pewien kąt α. t = s / α s = (R * α) / ρ t = R / ρ t = d / p Elementy geometryczne libeli: R - promień krzywizny, O - środek krzywizny, G - punkt główny, długość działki libeli (zwykle 2mm), p - przewaga libeli (w sekundach), s długość łuku określona przesunięciem pęcherzyka libeli po wychyleniu osi libeli o kąt α, S środek pęcherzyka libeli, α kąt wychylenia osi libeli (w sekundach), ll oś libeli.

8 Każdą libelę charakteryzują 3 zasadnicze elementy: - przewaga libeli p i jej stałość wzdłuż całej powierzchni, - położenie punktu głównego G, - położenie punktu normalnego N. Systemy odczytowe libel: - kreskowy - naniesiony podział symetrycznie do G, drugi z opisaną podziałką, jedna z kresek przechodzi G. - koincydencyjny - ampułka bez kresek - końce pęcherzyka obserwuje się w systemie zawierającym cztery pryzmaty i lupę.

9 Egzaminator libel i kompensatorów służy do: - wyznaczania przewagi libel, - wyznaczania błędu średniego ustawienia pęcherzyka libeli i innych błędów libel np. błędu szlifu, - badania wpływu zmian temperatury i innych czynników na dokładność ustawienia pęcherzyka, - kontroli jakości i selekcji ampułek, badania kompensatorów. Pozwala realizować dostatecznie małe kąty pochylenia i umożliwia dokonywanie odczytów śruby mikrometrycznej, której wartość kątowa jest znana. Działanie uzależnione jest od zastosowanych rozwiązań technicznych w danym typie egzaminatora.

10 Egzaminator libel i kompensatorów

11 Kolimator geodezyjny: przyrząd optyczny, stosowany w geodezji do badania, kontroli i rektyfikacji: teodolitów, niwelatorów, tachimetrów, tachimetrów auto redukcyjnych i dalmierzy dwuobrazowych. Krzyż kresek oglądany za pomocą lunety od strony obiektywu imituje punkt położony w nieskończoności.

12 Kolimator musi spełniać warunki: - imitować punkt nieskończenia daleki, tzn. wysyłać wiązkę równoległych promieni świetlnych, - zapewniać orientację płytki ogniskowej kolimatora, aby kreska pionowa leżała w pionowej płaszczyźnie kolimacyjnej, - gwarantować poziome położenie kolimatora. Gdy kolimator ma realizować tylko cel znajdujący się pozornie w nieskończoności, oś celowa nie musi być pozioma, warunek poziomego położenia kolimatora jest zbyteczny. Schemat kolimatora geodezyjnego:

13 Stanowisko kolimatora geodezyjnego

14 3 stanowiska kolimatorowe w Instrumentarium Geodezyjnym

15

16

17

18 siatka kolimatora 60'' 60''/3=20 '' siatka tachimetru 20'' ale!!! Wartość kąta mm / 10 m mm / 20 m mm / 25 m mm / 50 m mm / 100 m 1'' 3 cc 0,0 0,1 0,1 0,2 0,5 2'' 6 cc 0,1 0,2 0,2 0,5 1,0 5" 15 cc 0,2 0,5 0,6 1,2 2,4 10'' 31 cc 0,5 1,0 1,2 2,4 4,8 15'' 46 cc 0,7 1,5 1,8 3,6 7,3 20" 62 cc 1,0 1,9 2,4 4,8 9,7 30'' 93 cc 1,5 2,9 3,6 7,3 14,5 40" 123 cc 1,9 3,9 4,8 9,7 19,4 50'' 154 cc 2,4 4,8 6,1 12,1 24,2 60" 185 cc 2,9 5,8 7,3 14,5 29,1

19 Literatura Szymoński J., Instrumentoznawstwo geodezyjne, cz. 1, Wyd. III, PPWK, Warszawa, Szymoński J., Instrumentoznawstwo geodezyjne, cz. 2, PPWK, Warszawa, Szymoński J., Instrumentoznawstwo geodezyjne, cz. 3, PPWK, Warszawa, Tatarczyk J., Wybrane zagadnienia z instrumentoznawstwa geodezyjnego, Wyd. AGH, Kraków, Wanic A., Instrumentoznawstwo geodezyjne, przewodnik do ćwiczeń cześć I, Wyd. ART. Olsztyn, Olsztyn, Wanic A., Instrumentoznawstwo geodezyjne, przewodnik do ćwiczeń część II, Wyd. ART. Olsztyn, Olsztyn, Woźniak W., A., Pomiary optyczne 1 Wykład 3, (dostęp dn )