Krzysztof Surowiec 1. Słowa kluczowe: Dugin, eurazjatyzm, geopolityka, Rosja, historia Rosji, Putin

Transkrypt

1 Polska Rosja Aleksander Dugin i jego poglądy Eurazja, geopolityka a Polska Krzysztof Surowiec 1 Politechnika Rzeszowska im. Ignacego Łukasiewicza Wydział Zarządzania, Zakład Nauk Humanistycznych Abstrakt: Artykuł prezentuje postać i poglądy współczesnego rosyjskiego politologa Aleksandra Dugina, który jest obecnie w Rosji uważany za jednego z najlepszych geopolityków i eurazjatów. Dugin wychowany w Rosji sowieckiej potrafił połączyć wiele z ideologii bolszewickiej z powstałym w okresie 20-lecia międzywojennego eurazjatyzmem. Upadek Związku Radzieckiego zmusił władze nowej Rosji, a wszczególności Władimira Putina, do szukania nowej ideologii imperialnej do czego eurazjatyzm i poglądy Aleksandra Dugina nadawały się znakomicie. Mimo dezawuowania Dugina jako osoby skrajnej, wręcz neofaszystowskiej we współczesnej Rosji, z jego poglądów na geopolitykę czerpią władze rosyjskie, co widać w szczególności w konflikcie na Ukrainie, wcześniej w Gruzji, polityce wobec państw bałtyckich, Zakaukazia, Bałkanów oraz Azji Środkowej. Obecnie radykalizm poglądów Dugina powoduje odsuwanie go od wpływu na oficjalną politykę rosyjską, a nawet rzutuje na jego pracę na uczelniach rosyjskich. Duży wpływ na ideologię neoeurazjatyzmu Dugina miały poglądy nie tylko pierwszych eurazjatów, ale także geopolityków niemieckich, takich jak Ratzel czy Haushofer, czy wreszcie ich zachodnich oponentów, takich jak Mackinder czy Mahan. Dugin opowiada się za budową Rosji jako potęgi, będącej pomostem miedzy Europą a Azją. Ten pogląd wymaga w szczególności przywrócenia granic dawnego ZSRR, rozszerzenia stref wpływów oraz skupienia jak największej ilości wyznawców prawosławia w granicach nowej Rosji. Religia według Dugina ma do odegrania bardzo ważną rolę w wyniesieniu Rosji na szczyty mocarstwowości. 141 Słowa kluczowe: Dugin, eurazjatyzm, geopolityka, Rosja, historia Rosji, Putin Aleksandr Dugin and his views Eurasia, geopolitics and Poland Abstract: The article presents the character and views of contemporary Russian political scientist Alexander Dugin and geopolitics, who is currently in Russia, considered one of the best geopoliticians andeurasianists. Dugin raised in Soviet Russia was able to combine many of the Bolshevik ideology created during the interwar Eurasianism. The collapse of the Soviet Union forced the authorities of the new Russia, and in particular Vladimir Putin to seek a new imperial ideology to 1 Krzysztof Surowiec magister, asystent w Zakładzie Nauk Humanistycznych, Wydział Zarządzania, Politechnika Rzeszowska. Aleksander Dugin i jego poglądy Eurazja, geopolityka a Polska

2 red. naukowa Malina Kaszuba, Mirosław Minkina which Eurasianism, and the views of Alexander Dugin fit perfectly. Despite discredit Dugin as a person of extreme, even neo-fascist in contemporary Russia, with its views on geopolitics draw the Russian authorities, as seen in particular in the conflict in Ukraine, earlier in Georgia s policy towards the Baltic states, the Southern Caucasus, the Balkans and Central Asia. Currently, the radical views Dugin makes it move away from the influence of the official Russian policy, and even influences his work on Russian universities. High impact on the ideology of NeoeurasianismDugin views were not only the first Eurasianists, but also the German geopoliticians such as Ratzel and Haushofer and finally their Western opponents like Mackinder and Mahan. Dugin advocates the construction of Russia as a power, being a bridge between Europe and Asia. This view requires, in particular the restoration of the borders of the former Soviet Union, enlargement of zones of influence around each other and focus as many Orthodox believers within the new Russia. Religion by Dugin has to play a very important role in the elevation of Russia s superpower summits. Keywords: Dugin, Eurasianism, geopolitics, Russia, the history of Russia, Putin 142 Wprowadzenie Ideologia eurazjatyzmu 2 w Rosji sięga lat 20. XX w., kiedy to w stolicy Bułgarii, Sofii, stworzyła ją część nacjonalistyczno nastawionej emigracji rosyjskiej. Wśród nich znajdowali się m.in. Piotr Sawicki, Nikołaj Trubieckoj czy Piotr Suwczyński 3. Do najwybitniejszych i najbardziej znanych eurazjatów w XX w. należą natomiast Lew Gumilow i Aleksander Dugin. Obaj autorzy zwani są natchnionymi w Rosji w zakresie prezentowania i utrwalanie swoich poglądów dotyczących Rosji i jej położenia geopolitycznego. Obecnie żyje tylko Dugin, Gumilow zmarł w październiku 1992 r. 4 2 Termin eurazjatyzm, eurazjatyści związany jest z pojęciem Eurazji, czyli terytorium obejmującego łącznie Europę i Azję. Termin ten został stworzony przez Edwarda Suesa. Zob. szerzej Słownik geografii świata. T. 1: A M, Warszawa 1977, s. 31. Wg innych definicji Eurazja oznacza jeden z nurtów rosyjskiego antyokcydentalizmu. Por. A. de Lazari (red.), Idee w Rosji = Idei v Rossii = Ideas in Russia. Leksykon rosyjsko-polskoangielski, Warszawa 1999, s Zob. szerzej R. Potocki, J. Potocka, Eurazjatyzm, [w:] M. Fijołek (red.), Encyklopedia Białych Plam, t. 5, Radom 2001, s Zob. szerzej R. Bäcker, Międzywojenny eurazjatyzm. Od intelektualnej kontrakulturacji do totalitaryzmu?, Łódź 2000, s Zob. L. Gumilow, Dzieje dawnych Turków, Warszawa 1973; idem, Dzieje etnosów Wielkiego Stepu, Kraków 1997; idem, Od Rusi do Rosji, Warszawa 1999; idem, Śladami cywilizacji Wielkiego Stepu, Warszawa 2004; K. Sawiński, Wielka Europa w ujęciu Jeana Thiriarta, Geopolityka 2009, nr 1. Krzysztof Surowiec

3 Polska Rosja. Polityka bezpieczeństwa Federacji Rosyjskiej Problem badawczy niniejszego artykułu jest następujący: w jakim stopniu poglądy Aleksandra Dugina odzwierciedlają pierwotne założenia ruchu eurazjatów w XXI w. oraz czy oddziaływują na współczesną politykę rosyjską? Przedmiotem badań zostały objęte poglądy na temat współczesnej geopolityki rosyjskiej i neoeurazjatyzmu Aleksandra Dugina. Główna hipoteza badawcza streszcza się w stwierdzeniu, że eurazjatyzm w zmienionej formie odgrywa dzięki Duginowi dużą rolę w polityce rosyjskiej, w szczególności za rządów Władimira Putina. Celem artykułu jest pokazanie na przykładzie postimperialnej Rosji, w jaki sposób państwo dąży na bazie konkretnej ideologii do zdobycia utraconej pozycji w stosunkach międzynarodowych. Aleksander Dugin i jego eurazjatyzm Aleksander Gieliewicz Dugin urodził się w 1962 r. w moskiewskiej rodzinie inteligenckiej, w której wyrastał jako zwolennik wielkiej i silnej Rosji. Poglądy takie wpajał młodemu Duginowi ojciec, który był oficerem generałem KGB, matka natomiast była lekarką. Od początku swojej działalności politycznej i pisarskiej Dugin stał się nadzieją osób, tych szczególnie młodych, które w rozpadzie Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich (ZSRR) widzieli największą katastrofę dla swojego kraju w XX w. Podobnie zaistniałą sytuację postrzegał również Władimir Putin. Okres chylenia się ku upadkowi ZSRR sprawił, że bardzo szybko pojawiły się w tym kraju mistyczne i ekstremistyczne ideologie, których wyznawcami byli komuniści, faszyści, liberałowie czy konserwatyści. Wspólnym mianownikiem łączącym wszystkie te osoby była wiara w siłę i wielkość Rosji. Rozczarowanie rzeczywistością przełomu lat 90. dawało większą siłę przebicia młodym gniewnym, do których należał i Dugin. Szybko zaangażował się w ruch poparcia dla Dymitra Wasiljewa, który reprezentował hasła nacjonalistyczne i antysemickie oraz stał się kuźnią nacjonalistycznych liderów współczesnej Rosji 5. Dugin w tym czasie zajmował się publicystyką polityczną, która była zauważana już w kraju. Kolejnym ważnym krokiem w karierze Dugina było założenie wraz z Eduardem Limonowem w 1994 r. Narodowo- Bolszewickiej Partii (NBP). Jednak na skutek zatargów z prawem Obecnie ruch eurazjatyzmu w Rosji jest bardzo pojemny ideologicznie i skupia wokół siebie zarówno faszystów, komunistów, jak i liberałów czy konserwatystów. Jest to przeciwne idei twórcy pojęcia Piotra Sawickiego. Por. R. Paradowski, Eurazjatycki projekt dla Rosji, Polityka Wschodnia, Warszawa 1999, nr 2, s. 82 i n. Aleksander Dugin i jego poglądy Eurazja, geopolityka a Polska

4 red. naukowa Malina Kaszuba, Mirosław Minkina 144 Limonowa Dugin wystąpił z tego ruchu, ponieważ mogłoby to zaszkodzić jego dalszej karierze 6. Start do Dumy w 1995 r. nie przyniósł sukcesu Duginowi, nie zyskał również na współpracy z Władimirem Żyrinowskim. Pod koniec lat 90. Dugin rozpoczął działalność na własną rękę, budując swój wizerunek i plan ideowy. Rok 1998 przyniósł mu pierwszy sukces, jakim było zainteresowanie jego podręcznikiem do geopolityki (Podstawy geopolityki). W 2001 r. autor założył własną formację pod nazwą Ogólnorosyjski Polityczny Ruch Społeczny Eurazja, a rok później partię Eurazja. Popierał on w tym czasie Putina, co zaowocowało zdobyciem stanowiska doradcy przewodniczącego Dumy Państwowej Giennadija Sielezniowa. W tym czasie po raz kolejny nie udało mu się odnieść sukcesu w wyborach parla-mentarnych. Od 2004 r. Dugin faktycznie stał się tylko komentatorem spraw politycznych, angażując się w działalność swojej partii pod nazwą Międzynarodowy Ruch Eurazjatycki 7. Nie jest to liczny ruch, a Du-gin nie zdobył tak dużej popularności, o jakiej marzył. Wydawane przez niego pismo Eliementy. Przegląd Eurazjatycki jest kryty-kowane za swój snobistyczny, pseudo-filozoficzno-okultystyczny ton i niezrozumiałą treść. Eli-tarność tego pisma została podważona wśród większości rosyjskich uczonych. Pierwszy numer wyszedł w nakładzie 50 tys. egzemplarzy, jednak trudności w jego sprzedaży spowodowały zmniejszenie nakładu. Trzeci numer wyszedł już w nakładzie tylko 10 tys. egzemplarzy. W czerwcu 2014 r. radykalizm Dugina nie został zaakceptowany przez część elit; stracił on posadę na moskiewskim Uniwersytecie im. Łomonosowa, gdzie wykładał socjologię stosunków międzynarodowych. Dugin z wykształcenia jest filozofem i politologiem, a jego największą pasją pozostaje geopolityka, której funkcje oraz zastosowanie reguł w polityce międzynarodowej stanowią swoiste credo Rosjanina 8. Enfant terrible rosyjskiego nacjonalbolszewizmu jak nazywają Dugina w Rosji stał się twórcą ideologii rosyjskiego Lebensraumu, który miał oznaczać powrót do tradycji wielkiej imperialnej Rosji. To przestrzeń według Dugina miała gwarantować pozycję Rosji jako imperium i tylko w okresie swojej największej ekspansji w czasach Iwana Groźnego, Aleksandra I, Mikołaja I oraz Stalina 6 I. Massaka, Eurazjatyzm. Z dziejów rosyjskiego misjonizmu, Wrocław 2001, s P. Gołąbek, Lew Gumilow i Aleksander Dugin. O dwóch obliczach eurazjatyzmu w Rosji po 1991 roku, Kraków 2012, s O poglądach Dugina zob. szerzej R. Paradowski, Eurazjatyckie imperium Rosji. Studium idei, Warszawa 2003, s Krzysztof Surowiec

5 Polska Rosja. Polityka bezpieczeństwa Federacji Rosyjskiej Rosja wraz ze swoimi strefami wpływów znaczyła wiele na arenie międzynarodowej 9. To położenie Rosji między Europą a Azją predestynuje ją, zdaniem Dugina, do odgrywania roli mocarstwa albo pełnej hegemonii na świecie. Z tych rozmyślań geopolitycznych został zaczerpnięty, skonkretyzowany i uwspółcześniony eurazjatyzm, znany już od lat 20. XX w. Opiera się on na założeniu o kulturowej, geograficznej i etnicznej odmienności Rosji od pozostałych obszarów dwóch kontynentów: europejskiego i azjatyckiego. W związku z tym pojawił się termin Eurazja, który jednak częściej używany jest na określenie Europy i Azji razem wziętych. W ideologii eurazjatyzmu wielką rolę odgrywa determinizm geograficzny 10. Eurazjatyzm zaliczany jest przez politologów do doktryn nacjonalistycznych. W pracach Dugina widać wpływ niemieckich geopolityków, takich jak Friedrich Ratzel czy Karl Haushofer. Dugin, podobnie jak wspomniani autorzy, uznaje państwa za organizmy żywe, których naturalną cechą jest powiększanie przestrzeni życiowej i walka o przetrwanie wśród innych organizmów, czyli państw. Za Halfordem i Mackinderem Dugin przyjmuje podział świata na strefę talassokracji, w której dominują cywilizacje morskie, i strefę tellukracji, tzw. Wielki Ląd. Między nimi, zdaniem Dugina, dochodzi do ciągłej rywalizacji, a nawet konfliktów 11. W strefie cywilizacji morskich dominuje rozwój techniki, handlu, indywidualizmu społecznego, ekonomii czy demokracji, natomiast w strefie lądowej konserwatyzm, zasady etyczne, kolektywizm, hierarchiczność i tradycje. Te oryginalne cechy podawane przez rosyjskiego geopolityka łączą się z wyznawanym przez niego pojęciem Heartlandu, które zostało stworzone przez Mackindera. Dugin traktuje Rosję jako serce świata, gdzie następuje synteza geopolityczna i duchowa Wschodu i Zachodu. To państwo, które utrzymuje hegemonię w Eurazji, posiada władzę nad światem. Zdaniem Dugina, to nie był przypadek, że Niemcy hitlerowskie Według Dugina ludowy monarcha Stalin z ludową wiarą, czyli komunizmem, wystąpił przeciwko wyobcowanej, pańskiej, szlacheckiej, zokcydentalizowanej monarchii oraz Cerkwi i choć nie był to system idealny, to stanowił jedyne rozwiązanie dla Rosji. Tym razem nam się jeszcze nie udało, ale za następnym razem oczyścimy prawosławie oraz komunizm i odrzucimy te ich elementy, które spowodowały, iż modele te wyobcowały się z narodu. Następnym naszym etapem będzie prawosławny komunizm eurazjatycki, misyjny, panslawistyczny, filotatarski. Zob. A. Dugin [w rozmowie z G. Górnym], Czekam na Iwana Groźnego, [dostęp: ]. 10 Por. A. Nowak, Od imperium do imperium. Spojrzenia na historię Europy Wschodniej, Kraków 2004, s. 44 i n. 11 Por. R. Paradowski, Eurazjatyckie imperium, s Aleksander Dugin i jego poglądy Eurazja, geopolityka a Polska

6 red. naukowa Malina Kaszuba, Mirosław Minkina 146 chcąc zbudować imperium światowe, potrzebowały władzy nad Eurazją, czyli terenami Rosji, a nie nad oceanami, czyli, mówiąc inaczej, tzw. Rimlandem, który oznacza półksiężyc rozciągający się od południowej Europy, poprzez Bliski Wschód, Indie do Indochin. Misją Rosji w jej dziejach jest zwalczanie potęg, które chcą zawładnąć Rimlandem, i rozszerzenie swojej opieki nad tymi terenami 12. Aleksander Dugin jest spadkobiercą ideologii z przeszłości: słowianofilstwa czy panslawizmu, które wchodzą do szerokiego nurtu rosyjskiej myśli jako misjonizm dziejowy. Oznacza on misję dziejową, jaką naród sowiecki czy rosyjski ma do spełnienia, niekoniecznie utożsamiając to z misją prawosławia 13. Również eurazjatyzm Dugina widzi misję dziejową dla Rosji. Według Iwony Massaki rosyjski eurazjatyzm zakłada zbudowanie na terenie Eurazji prawosławnej, wielonarodowej wspólnoty 14. Rosyjski eurazjata wierzy, że w przyszłości dojdzie do połączenia idei, a mianowicie prawosławia, faszyzmu i komunizmu. One utworzą triadę Trzeciego Rzymu, Trzeciej Rzeszy i Trzeciej Międzynarodówki. Ważną ideologią, do której odwołuje się Aleksander Dugin, jest powstała w XV w. zmitologizowana wersja Rosji jako Trzeciego Rzymu, który ma być ostatnim w dziejach świata i nad nim panować. Nawet rewolucja bolszewicka nie zakładała podboju całego świata, a jedynie opanowanie go dzięki ideologii komunistycznej. Kolejnym postulatem Dugina jest, aby Rosja jako przyszłe imperium była samowystarczalna. Tylko autarkia ekonomiczna może gwarantować państwu przetrwanie nawet w trudnych chwilach. Zdobycie hegemonii planetarnej, a na początku eurazjatyckiej ma się dokonać według Dugina na drodze konfliktu. W obliczu zmiany ustrojowej w Rosji po upadku ZSSR wielu Rosjan straciło poczucie wspólnoty narodowej. Poszukiwanie nowej tożsamości opiera się na wskazywaniu nowych wrogów wewnętrznych, np. islam, homoseksualiści, czy zewnętrznych, jak USA. Podział na swoich i obcych ma być oparty wyłącznie na kryterium przestrzeni geograficznej i związanej z nią ideologii. Klasyczny eurazjatyzm wyklucza rasizm, według Dugina nacjonalizm wymaga jed- 12 S. Dębski, Geopolityczna przyszłość Rosji, Arcana 1998, nr 1/19, s Rosyjski geopolityk uważa, że Rosjanie powinni uświadomić sobie, że przede wszystkim są prawosławnymi, w dalszej kolejności Rosjanami, a dopiero potem ludźmi. Por. A. Dugin, Osnowy gieopolityki. Gieopoliticzeskoje buduszczeje Rossii, Moskwa 2000, s I. Massaka, op. cit., s i Krzysztof Surowiec

7 Polska Rosja. Polityka bezpieczeństwa Federacji Rosyjskiej nak uwzględnienia fenotypu, krwi i rasy, co maskowane jest u niego w tzw. naturalizmie 15. Aleksander Dugin reprezentuje tradycjonalizm integralny, który jako jedyny może odrodzić Rosję i jej społeczeństwo. Zakłada on powrót do fundamentalnych zasad świata przedrewolucyjnego za pomocą rewolucyjnych metod, jak zdefiniował go profesor Adam Wielomski. Odwołując się do relacji tradycjonalizmu i władzy, Dugin nie docenia i uważa za niepotrzebne reformy cara Piotra I Wielkiego. Miały one zniszczyć rosyjską tradycję i zdesakralizować świętości prawosławia. W opozycji do złych rządów Piotra Wielkiego, którego nie usprawiedliwia nawet wywalczenie dostępu do Morza Bałtyckiego i Czarnego, pokazywany jest złoty wiek panowania Iwana Groźnego 16. Dugin za największe osiągnięcie tego panowania uznaje powołanie opryczniny, co miało wydobyć Rosję z chaosu i doprowadzić do reform wzmacniających państwo. Rosyjski eurazjata w swoich pismach próbuje przedstawić Rosję jako potęgę, która nie korzystała z dobrodziejstw morza. Przeciwstawia w ten sposób, dla siebie wygodny zresztą, swój kraj imperiom morskim. Według niego w tym nieustającym konflikcie dwóch cywilizacji, Wschodu i Zachodu, Rosja może odnieść zwycięstwo, jak pokazała to rewolucja bolszewicka z 1917 r. Konflikty między cywilizacjami nie wygasły, zdaniem Dugina, nawet po upadku ZSRR, mamy z nimi do czynienia także współcześnie. Zmieniają się bloki, ale światowa geopolityka wymusza konflikt między Rosją, uosabiającą Ląd, a Stanami Zjednoczonymi wraz z Organizacją Paktu Północnoatlantyckiego (NATO), reprezentującymi Morze. W koncepcji eurazjatyckiej rosyjski geopolityk widzi możliwości sojuszów Rosji w sposób dość prozaiczny, jako Rosja Europa, Rosja świat islamski czy Rosja Chiny. W Europie ta współpraca ma być oparta na osi Paryż Berlin Moskwa. Tylko taki sojusz może osłabić powstający wokół Rosji kordon sanitarny państw NATO tworzony przez głównego wroga ideologicznego Rosji, czyli USA. Czynni Dugin w swoich pismach ma emocjonalny stosunek do nacjonalizmu rosyjskiego, co zauważył m.in. A. de Lazari. Zob. szerzej A. de Lazari, Czy Moskwa będzie Trzecim Rzymem? Studia o nacjonalizmie rosyjskim, Katowice 1995, s. 7 i n. 16 Aleksander Dugin postrzega: Historię jako wznoszenie się od Rusi Kijowskiej do Rusi Moskiewskiej, którego szczytem był okres Iwana Groźnego. Potem nastąpiło opadanie do okresu petersburskiego ze zdegenerowanymi, zorientowanymi na Zachód rządami dynastii Romanowów. Przewrót bolszewicki w roku 1917 wraz z przeniesieniem stolicy z Petersburga do Moskwy w wielu aspektach stanowił powrót do idei Rusi Moskiewskiej. A. Dugin [w rozmowie z G. Górnym], Czy Putin jest awatarem?, Fronda 2001, nr 23 24, s. 159 i n. Aleksander Dugin i jego poglądy Eurazja, geopolityka a Polska

8 red. naukowa Malina Kaszuba, Mirosław Minkina 148 kiem wzmacniającym miękką siłę Rosji oraz integrującym w stosunkach z innymi państwami, a szczególnie z bliską zagranicą ma być handel gazem ziemnym i ropą naftową. Rosjanin uważa Gazprom za synonim Rosji. Mimo to Dugin w swoich publikacjach zwraca mało uwagi na kwestie bezpieczeństwa energetycznego i jego rolę we współczesnej geopolityce. Wydarzenia pomarańczowej rewolucji na Ukrainie w 2004 r. trochę to zmieniły. Dugin już wtedy przewidywał i postulował rozpad Ukrainy na dwie części. Zmiany te, jego zdaniem, powinna popierać Rosja, a wschodnią część państwa ukraińskiego, które powstałoby w wyniku podziału, Rosja powinna przyłączyć. Takie wypowiedzi sprawiły, że Dugin został pozbawiony możliwości wstępu na terytorium Ukrainy w 2007 r. 17 Odnośnie Polski Dugin wypowiadał się w sposób następujący: W tym wielkim starciu cywilizacji atlantyckiej i kultury eurazjatyckiej to wszystko, co znajduje się między nami Polska, Ukraina, Europa Środkowa, a kto wie, może nawet Niemcy musi zniknąć, zostać wchłonięte. W geopolityce Polska pozostaje częścią kordonu sanitarnego rozdzielającego kontynent eurazjatycki na dwie części, co jest bardzo wygodne dla antytradycyjnych sił anglosaskich. Polska nie może w pełni zrealizować swej eurazjatycko-słowiańskiej istoty, gdyż przeszkadza jej w tym katolicyzm, ani swej zachodnioeuropejskiej tożsamości, gdyż przeszkadza jej własna słowiańskość, tzn. język, zwyczaje, archetypy, klimat miejsc itd. Na skutek tej dwoistości, tej graniczności sytuacji Polska zawsze pada ofiarą trzeciej siły, tak jak dziś mondializmu czy atlantyzmu. To położenie na granicy między Rosją a Niemcami sprawia, że zawsze w historii będzie występował problem rozbiorów Polski między Wschód i Zachód 18. Jeżeli więc Polska będzie się upierać przy zachowaniu własnej tożsamości, to zdaniem Dugina nastawi wszystkich wrogo wobec siebie i po raz kolejny stanie się strefą konfliktu 19. Jak tego uniknąć? Trzeba rozkładać katolicyzm od środka, wzmacniać polską masonerię, popierać rozkładowe ruchy świeckie, promować chrześcijaństwo heterodoksyjne i antypapieskie. Katolicyzm nie może być wchłonięty 17 Por. M. Wachnicki, Szalony filozof" Putina stracił pracę w niewyjaśnionych okolicznościach. Zabijajcie, zabijajcie i zabijajcie Ukraińców", Gazeta Wyborcza, 2 lipca wyborcza. pl/ 1,76842, , _Szalony_ filozof Putina_ stracil_prace_w_niewyjasnionych.html [dostęp: ]. 18 P. Doerre, Kremlowski szaman. Co Aleksander Dugin myśli o Polsce, www. pch 24.pl / kremlowski -szaman-co-aleksander-dugin-mysli-o-polsce-,22768,i.html [dostęp: ]. 19 Ibidem. Krzysztof Surowiec

9 Polska Rosja. Polityka bezpieczeństwa Federacji Rosyjskiej przez naszą tradycję, chyba że zostanie głęboko przeorientowany w kierunku nacjonalistycznym i antypapieskim 20. Swoistym credo ideologii Dugina są następujące słowa: My, Rosjanie, i Niemcy rozumujemy w pojęciach ekspansji i nigdy nie będziemy rozumować inaczej. Nie jesteśmy zainteresowani po prostu zachowaniem własnego państwa czy narodu. Jesteśmy zainteresowani wchłonięciem przy pomocy wywieranego przez nas nacisku maksymalnej liczby dopełniających nas kategorii rysuje Dugin podobieństwo między Rosją a Niemcami, aby wreszcie nie pozostawić nam żadnych złudzeń Rosja w swoim geopolitycznym oraz sakralno-geograficznym rozwoju nie jest zainteresowana istnieniem niepodległego państwa polskiego w żadnej formie. Nie jest też zainteresowana istnieniem Ukrainy. Nie dlatego, że nie lubimy Polaków czy Ukraińców, ale dlatego, że takie są prawa geografii sakralnej i geopolityki 21. Podsumowanie Na zakończenie należy podkreślić, że dzisiejsza Federacja Rosyjska pod rządami Władimira Putina konsekwentnie realizuje założenia geostrategiczne opracowane przez Dugina. Polityczny establishment krajów Europy, w tym również Polski, nie uświadamia sobie i nie ma politycznej recepty na przeciwstawienie się skutecznej polityce Rosji 22. Bibliografia Opracowania Bäcker R., Międzywojenny eurazjatyzm. Od intelektualnej kontrakulturacji do totalitaryzmu?, Łódź Gołąbek P., Lew Gumilow i Aleksander Dugin. O dwóch obliczach eurazjatyzmu w Rosji po 1991 roku, Kraków Gumilow L., Dzieje etnosów Wielkiego Stepu, Kraków Gumilow L., Dzieje dawnych Turków, Warszawa Gumilow L., Od Rusi do Rosji, Warszawa Gumilow L., Śladami cywilizacji Wielkiego Stepu, Warszawa Lazari de A. (red.), Idee w Rosji = Idei v Rossii = Ideas in Russia. Leksykon rosyjsko-polsko-angielski, Warszawa Ibidem. 21 A. Dugin [w rozmowie z G. Górnym], Czekam na Iwana Groźnego, op. cit. 22 Por. P. Eberhardt, Rosyjski eurazjatyzm i jego konsekwencje geopolityczne, Przegląd Geograficzny 2005, t. 77, nr 2, s. 189 i n. Aleksander Dugin i jego poglądy Eurazja, geopolityka a Polska

10 red. naukowa Malina Kaszuba, Mirosław Minkina 150 Lazari de A., Czy Moskwa będzie Trzecim Rzymem? Studia o nacjonalizmie rosyjskim, Katowice Massaka I., Eurazjatyzm. Z dziejów rosyjskiego misjonizmu, Wrocław Nowak A., Od imperium do imperium. Spojrzenia na historię Europy Wschodniej, Kraków Słownik geografii świata. T. 1: A M, Warszawa Czasopisma Dugin A. [w rozmowie z G. Górnym], Czekam na Iwana Groźnego, Dugin A. [w rozmowie z G. Górnym], Czy Putin jest awatarem?, Fronda 2001, nr Dębski S., Geopolityczna przyszłość Rosji, Arcana 1998, nr 1/19. Dugin A., Osnowy gieopolityki. Gieopoliticzeskoje buduszczeje Rossii, Moskwa Eberhardt P., Rosyjski eurazjatyzm i jego konsekwencje geopolityczne, Przegląd Geograficzny, 2005, t. 77, nr 2. Paradowski R., Eurazjatycki projekt dla Rosji, Polityka Wschodnia 1999, nr 2. Paradowski R., Eurazjatyckie imperium Rosji. Studium idei, Warszawa Sawiński K., Wielka Europa w ujęciu Jeana Thiriarta, Geopolityka 2009, nr 1. Źródła internetowe Doerre P., Kremlowski szaman. Co Aleksander Dugin myśli o Polsce, Potocki R., Potocka J., Eurazjatyzm, [w:] M. Fijołek (red.), Encyklopedia Białych Plam, t. 5, Radom Słownik geografii świata. T. 1: A M, Warszawa Wachnicki M., Szalony filozof" Putina stracił pracę w niewyjaśnionych okolicznościach. Zabijajcie, zabijajcie i zabijajcie Ukraińców", Gazeta Wyborcza, 2 lipca 2014, wyborcza. pl/1, 76842, ,_Szalony_ filozof Putina_stracil_prace_w_niewyjasnionych.html. Krzysztof Surowiec